Apay a Nakaad-adu ti Biblia?

Apay a nakaad-adu ti bersion wenno patarus ti Biblia ita? Ibilangmo kadi dagiti baro a bersion a makatulong, wenno makalapped iti panangtarusmo iti Biblia? Tapno matingitingmo a naimbag, makatulong no adalem ti naggapuan dagita a bersion.

Ngem ammuentayo nga umuna no siasino dagiti nangisurat iti Biblia, ken no kaano a naisurat.

TI ORIHINAL A BIBLIA

Nabingay ti Biblia iti dua a seksion. Adda 39 a libro iti umuna a seksion a naglaon iti “sagrado a pammakdaar ti Dios.” (Roma 3:2) Indalan ti Dios dagiti matalek a lallaki a nangisurat kadagitoy a libro iti nabayag a tiempo—agarup 1,100 a tawen manipud 1513 B.C.E. agingga iti sumagmamano a panawen kalpasan ti 443 B.C.E. Kaaduanna a Hebreo a lengguahe ti inusarda, isu a maaw-awagan daytoy a seksion iti Hebreo a Kasuratan, a pagaammo met kas Daan a Tulag.

Adda 27 a libro iti maikadua a seksion. “Sao ti Dios” met laeng dayta. (1 Tesalonica 2:13) Indalan ti Dios dagiti matalek a pasurot ni Jesu-Kristo a mangisurat kadagitoy a libro iti ab-ababa a tiempo—agarup 60 a tawen manipud agarup 41 C.E. agingga iti 98 C.E. Kaaduanna a Griego a lengguahe ti inusarda, isu a maaw-awagan daytoy a seksion iti Kristiano a Griego a Kasuratan, a pagaammo met kas Baro a Tulag.

Dagitoy nga 66 a libro nga indalan ti Dios ti pannakaisuratna ti mangbukel iti kompleto a Biblia—ti mensahe ti Dios kadagiti tattao. Ngem apay nga adda pay dagiti naaramid a kanayonan a bersion ti Biblia? Adda tallo a kangrunaan a rason.

• Tapno mabasa dagiti tattao ti Biblia iti bukodda a lengguahe.

• Tapno maikkat ti kamali dagiti nangkopia ket maisubli ti orihinal a sasao ti Biblia.

• Tapno masukatan dagiti daanen a sasao.

Kitaem no kasano a naaramid dagitoy iti dua a nagkauna a patarus.

TI GREEK SEPTUAGINT

Agarup 300 a tawen sakbay ti panawen ni Jesus, rinugian dagiti eskolar a Judio nga ipatarus ti Hebreo a Kasuratan iti lengguahe a Griego. Maawagan dayta iti Greek Septuagint. Apay a naaramid dayta? Tapno matulongan ti adu a Judio nga agsasao iti Griego nga agbalin a pamiliar iti “nasantuan a sursurat.”—2 Timoteo 3:15.

Nakatulong met ti Septuagint iti minilion a saan a Judio nga agsasao iti Griego tapno maammuanda ti isursuro ti Biblia. Kasano? Kuna ni Propesor W. F. Howard: “Manipud iti katengngaan ti umuna a siglo, dayta ti nagbalin a Biblia dagiti Kristiano. Dagiti misioneroda ket napan kadagiti sinagoga ‘a pampaneknekanda manipud iti kasuratan a ni Jesus ti Mesias.’” (Aramid 17:3, 4; 20:20) Dayta ti maysa a rason no apay a di nagbayag, adu a Judio ti “naawanan iti interes iti Septuagint,” kinuna ti eskolar ti Biblia a ni F. F. Bruce.

Bayat a makomkompleto dagiti libro iti Kristiano a Griego a Kasuratan, intipon dagiti adalan ni Jesus dagita iti Septuagint a patarus ti Hebreo a Kasuratan, ket dayta ti nagbalin a kompleto a Bibliatayo ita.

TI LATIN VULGATE

Agarup 300 a tawen kalpasan a nakompleto ti Biblia, nangaramid ti eskolar ti relihion a ni Jerome iti Latin a patarus ti Biblia, a naawagan idi agangay iti Latin Vulgate. Adda idin nagduduma a Latin a patarus, isu nga apay a kasapulan pay ti baro? Kayat ni Jerome nga ilinteg dagiti “saan a husto a patarus, nakadkadlaw a kamali, ken saan a kasapulan a nainayon wenno naikkat a sasao,” kuna ti The International Standard Bible Encyclopedia.

Adu kadagita a kamali ti inlinteg ni Jerome. Ngem idi agangay, inaramid dagiti lider ti relihion ti nagdakkel a kamali a nagdaksan ti adu! Indeklarada a ti laeng Latin Vulgate ti aprobado a patarus ti Biblia ken ginasut a tawen a nagtultuloy dayta! Imbes a makatulong ti Vulgate kadagiti ordinario a tattao tapno maawatanda ti Biblia, lallalo ketdi nga awanen ti makaawat iti dayta ta idi agangay, manmanon ti makaammo iti Latin.

IMMADU DAGITI BARO A BERSION

Kabayatanna, nagtultuloy a nagaramid dagiti tattao iti dadduma pay a patarus ti Biblia—kas iti pagaammo a Syriac Peshitta a naaramid idi agarup 400’s C.E. Ngem idi laeng 1300’s nga adda manen nagporsegi a mangipatarus iti Biblia iti lengguahe dagiti ordinario a tattao.

Idiay England, idi dandanin agpatingga ti 1300’s, rinugian ni John Wycliffe nga ipatarus ti Biblia iti Ingles tapno maawatan dayta uray ti ordinario a tao. Di nagbayag, ti inaramid ni Johannes Gutenberg a pamay-an iti panagimprenta ti nakatulong kadagiti eskolar ti Biblia a mangaramid ken mangiwaras kadagiti baro a bersion ti Biblia iti nagduduma a lengguahe a maus-usar iti intero a Europe.

Idi immadun ti bersion ti Biblia iti Ingles, kinuestion dagiti kritiko ti pannakaaramid ti nagduduma a bersion iti Ingles. Idi 1700’s, insurat ti taga-England a lider ti relihion a ni John Lewis: “Dumaan ti lengguahe ket saanen a maawatan. Nagpateg ngarud a marebisar ti daanen a Patarus ket mausar dagiti sasao a maawatan ti agdama a henerasion.”

Nalaklaka itan a repasuen dagiti eskolar ti Biblia dagiti daan a patarus. Nalawlawagen ti pannakaawatda kadagiti nagkauna a patarus ti Biblia, ken addaanda kadagiti nagpapateg a nagkauna a manuskrito ti Biblia a nabiit pay a nasarakan. Makatulong dagitoy tapno maammuanda no ania ti orihinal a sasao a nausar iti Biblia.

Nagdakkel ti maitulong dagiti baro a bersion ti Biblia. Siempre, kasapulan ti panagannad iti dadduma kadagita.a Ngem no pudpudno nga ayat iti Dios ti nangtignay kadagiti nangrebisar iti Biblia iti panangaramidda iti baro a bersion, talaga a pagsayaatantayo ti patarusda.