Panangmatmat iti Lubong
Eskandalo Maipapan iti Panangiyalison iti Dara
Ti Alemania, a mangus-usar iti ad-adu a produkto ti dara iti kada tao ngem iti aniaman a pagilian, ti nariribuk iti maysa nga eskandalo a “namagbalin iti maysa kadagiti kangrunaan a mapangnamnamaan a sanga iti medisina kas puntiria ti pannakababalaw,” ipadamag ti periodiko a Süddeutsche Zeitung. Ti eskandalo iramanna ti kompania a manangproseso iti dara nga, iti sumagmamanon a tawen, naglakon iti adu a kantidad iti di nasukimat a naimbag a produkto ti dara kadagiti ospital. Isu a rinibu kadagiti pasiente dagiti ospital a nangusar kadagitoy a produkto ti dakkel ti posibilidadna a naakarandan iti HIV. Imbalakad ti Ministro ti Salun-at ti Pagilian a ni Horst Seehofer a masapul a maeksamin ti “asinoman a mayat a mangsigurado a di naakaran iti HIV babaen kadagiti namulitan a dara wenno produkto ti plasma kabayatan ti pannakaoperana.” Ipadamag ti Die Zeit a “71 porsiento iti populasion ti maamak a maakaran iti AIDS babaen iti maiyalison a dara kabayatan ti operasion.”
Kasapulan: Monghe
Iti damo unay iti pakasaritaan ti relihion ti Japan, maaw-awis dagiti monghe iti publiko. “Asinoman a nasantuan ken saan a nailubongan ti panagpampanunotna ti agbalin a kangrunaan a padi,” kinuna ti nangato ti saadna a monghe ti sekta a Buddhist Tendai. Plano ti sekta a mangangay iti “entrance exam” kadagiti aplikante a mangrugi inton 1995. Sigun iti maysa nga opisial ti sekta, di unay kasapulan ti pannakaammo maipapan iti relihion tapno makapasa iti pannubok. Sigun iti tradision, dagiti annak dagiti papadi ti agannongto iti saad dagiti ammada kas papadi ti templo. “Itay nabiit, nupay kasta, agkitakiten dagiti annak dagiti papadi iti amin a sekta nga agbalin a monghe,” ipadamag ti Mainichi Daily News. Iti panagkomentona iti daytoy a pagannayasan, kinuna ni Hiroo Takagi, maysa nga eksperto iti relihion: “Ita ta narbeken ti tradision a ti anak ti padi ti mangsuno kenkuana kas padi, madanagan dagiti sekta dagiti Budista maipapan iti kinarasay dagiti agtutubo a situtulok nga agbalin a papadi.”
Adda Manen Dagiti Dudon
Ti maikawalo a saplit idiay Egipto, dagiti dudon, “ti nakasagana manen a mangsaplit idiay Africa,” ipadamag ti periodiko a The Weekly Mail & Guardian. Nadadaelen ti ag-80,000 nga ektaria idiay Yemen, ket simmangpeten dagiti pangen dagiti dudon idiay Chad, Niger, ken Mali. Kinuna ti maysa a pannakangiwat ti maysa a timpuyog dagiti managsirarak iti agrikultura a ti dadael ket dakdakkel ngem iti nakaro a saplit idi 1986-87 a nangdadael kadagiti apit ti 28 a pagilian iti makin-amianan nga Africa. Kinunana pay: “No makaay-ayo kadagiti dudon ti kasasaad ti ekolohia, umadu pay ti pangen iti maminsangapulo a daras iti maysa laeng a kaputotanda (45 nga al-aldaw).” Dadaelento dagiti dudon amin nga apit ti Sahel a taraon inton 1994.
Pananglapped iti Panagpakamatay
“Umad-adu dagiti agtutubo nga agpakamatay,” ipadamag ti periodiko ti Brazil nga O Estado de S. Paulo. Ipakita ti maysa panagadal ti Ministri ti Hustisia ti Brazil a “ti kangrunaan a makagapu ti panagpakamatay isut’ sakit, a sarunuen ti pannakapaay ken ayat, alkoholismo, ken parikut iti kuarta.” Yantangay ti tulong dagiti miembro ti pamilia ken gagayyem ti kasapulan a panglapped iti panagpakamatay, isingasing ti sikiatrista a ni Christian Gauderer: “Dikay ilaklaksid ti posibilidad” ti panagpakamatay. Ket idinto ta ti komunikasion bang-aranna ti tension, “damagenyo no apay a malmaldaang, apay a panggep[na] a ketlen ti biagna, kasanona nga ibanag dayta.”
Panagsikog Kalpasan ti Panagmenopause?
Mabalin pay kadi ti agsikog kalpasan ti panagmenopause? Agparang a wen ti sungbat, sigun iti report ti medisina iti periodiko ti Paris a Le Figaro. Kuna ti report nga “adda agparang nga umad-adu a bilang dagiti babbai a matakuatanda a masikogda kalpasan a napasingkedan a nagmenopause-dan.” Impalgak ti maysa a panagadal dagiti Pranses, a nakairamanan ti 6,000 a gynecologists ken obstetricians a dakdakkel ti posibilidad ti maysa a babai nga agsikog kalpasan ti panagmenopause-na no isut’ umaw-awat iti HRT (hormone replacement therapy). No bilang ti pagsasaritaan, dagitoy a babbai iti promedio, ti nagsardengen a nagkadawyan iti duan a tawen, ti kaaduan ti nasapsapa a nagmenopause, ket 71 porsiento ti umaw-awat iti HRT. Makapainteres, ta kinuna ni Dr. Christian Jamin, a nangidaulo iti panagadal, a tunggal babai adda posibilidadna nga agsikog nupay isut’ nagmenopausen.
Indayaw ni Papa Juan XXIII ni Mussolini
Iti medio nabayagen a tiempo, adda panagsusubang iti Iglesia Katolika kadagidiay mayat a makonsagrar ni Papa Juan XXIII ken dagidiay kumontra iti dayta. Nabiit pay a naipakaammo a sakbay a nagbalin a papa, indayaw ni Juan XXIII, iti adu a surat idi pay la dekada ’30, ni Benito Mussolini, ti lider dagiti Facista ti Italia kabayatan ti dekada ’30 ken ’40. Kinuna ti agbalin idi a papa a ni Mussolini a kasla iturturong ti “Manangiwanwan.” Naipablaaken dagitoy a surat iti napalabas a tawtawen, ngem ti editor, ti dati a personal a sekretario ni Juan XXIII, binabalawna ti pammadayaw a naiturong iti diktador a Facista tapno “maliklikan”—kunana itan—ti “panangpadakes ti politika.” Patien ti dadduma nga ita la a naipakaammo iti publiko dagiti mababalaw a suratna tapno malapdan dagiti naiwayat a plano a mangtignay iti agdama a papa a mangiwaragawag ken Juan XXIII kas “nasantuan.” Iti aniaman a kasasaad, kuna ti periodiko ti Milan a Corriere della Sera, ti panangipalgak kadagidiay a surat “saanna a pakaruen ti datin a pagaammo maipapan iti kababalin dagiti autoridad ti simbaan maipapan iti Facismo.”
Mapupuoran a Natutudo a Kabakiran
Dinadael dagiti puor idiay Makindaya a Kalimantan, Indonesia, ti 3.5 milion nga ektaria ti kabakiran kadagiti natikag a tawen ti 1983 ken 1991. Ngem dagiti puor iti nadam-eg a kabakiran ti Amazon ti mangidagadag iti dagus a panangasikaso. Apay? Kadawyan a ti balawbaw dagiti natutudo a kabakiran ti sieepektibo a mangtengngel iti nalamiis nga angin iti babana, a mamagtalinaed iti kayo a nabasa isu a di masindian dayta iti apuy. Iti napalabas a lima a tawen, ipadamag ti Manchester Guardian Weekly, ti makindaya a kabakiran ti Amazon ti nadadaelen gapu kadagiti adu a naaramid a kalsada bayat a nagsawar dagiti managpukan iti kayo ket pinukanda dagiti matarigagayan a kayo a mahogany, isu a nagpukawen ti nabasa nga atmosperana. Dagiti di matarigagayan a sanga ken bulong dagiti kayo a natnag iti daga ti kabakiran ti napuoran nga ad-adda a namagpeggad iti kabakiran. Sigun iti maysa a surbey, ti panagpukan iti uray 2 porsiento laeng kadagiti kayo ti mangdadael iti ag-56 porsiento iti balawbaw ti kabakiran. Impadamag dagiti taga Brazil a mannalon nga uray la nagramaram ti apuy iti 5 kilometro gapu iti katayag dagiti kayo.
Asidegen a Mapukaw Dagiti Uong
“Iti ag-4,400 a kita ti uong a nasarakan idiay Alemania, maysa ket kakatlo ti agparang kadagiti kita ti biag nga asidegen a mapukaw,” kuna ti Frankfurter Allgemeine Zeitung. Kinapudnona, mamakdaar dagiti sientista nga adda peggad a saan laeng nga uong no di ket dadduma pay a kita dagiti kudet ti mapukawton idiay Europa. Apay? Agparang a ti polusion ken ti nakaro a panangrarit ti kangrunaan a makagapu. Dadduma a kita ti biag, kas ti kayo nga oak ken saleng ken adu a kita ti abal-abal, ti agpampannuray kadagiti kudet tapno agbiagda. Isu a ti nasaknap a panagpukaw dagiti kudet kaipapanannanto ti pannakadadael ti ekolohia.
Nasientipikuan a Pakaibasaran ti Panamati
“Posible latta ti agbalin a sientista ken patien nga adda Dios,” kuna ti periodiko ti Sud Africa a The Star. Ti artikulo impadamagna ti 90-minuto a palawag ni Propesor David Block, maysa nga astronomo idiay University of the Witwatersrand idiay Johannesburg. Inlawlawag ni Block a pasingkedan ti siensia no kasano ti “kinasayaat ti urnos ken kinabalanse” ti uniberso. Para ken Block ken dadduma a sientista, nalawag nga iparangarang daytoy ti addaan panggep a panagdisenio, a kas banagna, nabatad a mangisingasing ti kaadda ti maysa a Diseniador. Sigun iti The Star, inngudo ni Block nga adda naruay a pammaneknek iti kaadda ti Dios “a ti tao a dina patien ti Namarsua masapulna ti ad-adu pay a pammati ngem iti daydiay talaga a [mamati iti Namarsua].”
Agpegpeggad Dagiti Monumento Idiay Egipto
Agpegpeggad dagiti kadaanan a monumento iti intero nga Egipto gapu iti iyaapaw ti danum. Agpegpeggad dagiti 400 a historiko a monumento sadi Cairo, agraman dagiti monumento iti adayo nga abagatan, kas ti Templo ni Luxor. Napukawen ti Sphinx ti maysa a paset ti rupana, ipadamag ti The UNESCO Courier. Ti problema ket medio gapu iti pannakaibangon ti Aswân High Dam, a mamagtalinaed iti panagayus ken kalalainganna a panagadalem ti Karayan Nilo. Sakbay ti pannakaibangon ti dam, awan ti danum ti karayan iti siam a bulan ket dakkel ti immes-esannan. Ti sabali pay a makagapu isut’ sangagasut-ti-tawennan a sistema dagiti kanal ti Cairo a masansan a mabuttawan ken aglippias. No serken ti danum dagiti pundasion ti pasdek, umes-es dayta iti uneg ti patakder, a sadiay maaramid dagiti kemikal a reaksion tapno maporma ti asin a mangdadael kadagiti pader.
Kinahustisia Kadi Daytoy?
“Pinapatay ni Michael Charles Hayes ti uppat a tao idiay North Carolina babaen iti paltog—ket ita, agreklamo dagiti pamilia dagiti biktimana ta nasaysayaat ti biagna ngem iti sigud, iti pananggastos dagiti agbaybayad iti buis,” kuna ti inwarnak ti Associated Press. Gapu ta naukom nga agbagtit ken maikarin nga aggian iti maysa nga institusion dagiti adda sakit ti isipda, naikari ni Hayes nga umawat kadagiti benepisio manipud iti Social Security ket umaw-awat iti $536 iti kada bulan. Daytoy ti makagapu a nakagatang iti motorsiklo, adu a kawes, ken maysa a kuarto a napnuan iti nangina nga stereo ken video gapu ta isut’ naipaayan iti pagtaengan ken taraon a rumbeng a saklawen dagiti benepisio nga awatenna gapu iti kasasaadna. Mangmangted ti gobierno iti ag-$48 milion iti kada tawen iti maysa a kriminal nga agbagtit. Awagan dayta ni prosecutor Vincent Rabil kas “karkarna a pannakatiritir ti kinahustisia” sana innayon: “Dagiti agbaybayad iti buis sussustentuanda ti mamapatay. Saan a nainkalintegan dayta.”