Buybuya Manipud Naikari a Daga

Jerusalem​—Sentro dagiti Paspasamak iti Biblia

NUPAY kaaduan a nasnasion addaandat’ kabisera, ti kangrunaan a siudad a nakaibalayan ti pagtugawan ti gobierno, mabalin a pampanunoten dagiti estudiante ti Biblia ti Jerusalem kas kabisera ti sangatauan. Pudno a kasta agsipud ta kadagiti napateg a bambanag a napaspasamak sadiay ket naskenda amin kadatayo.

Iti ngato, makitayo ti buya no nakatakderkay koma iti naipangato a disso iti abagatan ti Jerusalem.a Dua a ginget ti agsabat idiay ngangngani yan ti pattok dagiti nakaberberde a kaykayo. Ti Ginget ti Kidron ti agpababa manipud kanawan; iti laud, wenno kannigid, a sibay isu ti Ginget ti Hinnom, a nagtaudan ti Biblikal a nagan a Gehenna. (Mateo 10:28; 23:33) Iti nagbaetanda (a makitkita iti nasilnagan ti init a pattok iti sanguanan ti agdama a bakbakud) ket isut’ nakaibangonan ti kadaanan a Siudad ni David. Iti uneg dagiti bakud isuda dagiti dua a pagaammo a pasdek a Muslim iti historiko a disso. Iti kaasitgan iti bakud isu ti sumileng nga asul a toktok ti mosque, ket iti likudanna isut’ dakdakkel a bimmalitok nga ulo ti Dome of the Rock.

Ngem apay a rebbeng a ti Jerusalem, ken nangnangruna ti napatag a disso a pagtaktakderan itan dagiti dua a nagbubukel wenno immitlog toktokna a pasdek, ti napateg kadakayo? Ania kadi a salaysay ti Biblia ti ipalagip kadakayo ti retrato ti karnero a kalakian a naisalat iti maysa a kasamekan? Nalabit isu ni Abraham. Wen, isu idi ti nagdaliasat a kaduana ni anakna nga Isaac idiay Bantay Moria, a kaawatan isu idiay wenno asideg ti nabato a toktok a pakakitkitaanyo kadagiti dua nga immitlog a bubong. Iti pammati, situtulok ni Abraham a mangidaton ti anakna a dungdungnguen, ngem maysa nga anghel ti nangatipa ti imana. Kalpasanna nakakita ni Abraham ti “maysa a karnero a lalaki iti likudanna a naisalat iti nasamek dagiti sarana” ket daytoy ti indatonna “a sandi ti anakna.” Gapuna ti panangbuybuya iti Jerusalem ti mabalin a mangipalagip iti daytoy dramatiko a pasamak.​—Genesis 22:1-13.

Dadduma a datdaton ti nagparang iti kamaudiananna idi ni Salomon nangibangon ti nagranga a templo agpaay ken Jehova iti napatag a disso agarup idiay ayan itan ti pasdek nga immitlog ti bubongna. (2 Cronicas 3:1) Padasenyo a panunoten dagiti Israelitas nga um-umay ditoy manipud amin a paset ti daga agraman dagiti an-animal a pagdatonda para iti tinawen a piestada. Ti kasasagraduan kadagitoy ket isu ti Aldaw ti Panangabbong. Iti dayta nga aldaw, maysa a kalding ti mapili ket “maibulos maipaay ken Azazel iti let-ang,” a nalabit idiay Ginget ti Kidron ken kalpasanna iti abagatanen a daya ti let-ang ti Judea. Sabalinto manen a kalding ken baka a kalakian ti maparti ket ti darada ti mausar a pagdaton a maaramid a pannakaabbong dagiti papadi ken ti ili. Dadduma a dara kalpasanna ti maala iti labes ti kurtina idiay Kasasantuan ti templo. Gapuna mabalinyo a matmatan ti retrato ti siudad a silalagip iti dayta.​—Levitico 16:1-34.

Amin dagitoy a datdaton idiay Jerusalem itudtudona iti naan-anay a daton ni Jesu-Kristo. Iti maudi a rabiina ditoy daga, nga agarup kabus ti bulan idi, inurnong ni Jesus dagiti apostolna tapno rambakanda ti maudi a maitutop a Paskua. Daytoy ti naangay iti nangato a siled a maipatpato nga isut’ kangatuan a paset ti siudad iti kannigid (laud) ti disso ti templo. Kalpasan ti panangiyusuat ni Jesus ti Pangmalem ti Apo, impanna dagiti apostol idiay Bantay dagiti Olivo, iti ballasiw ti Ginget ti Kidron, iti daya (kannawan) ti templo.​—Lucas 22:14-39.

Kas katulongan iti panangar-arapaap iti daytoy, kitaenyo ti retrato iti baba, a naala a kumitkita iti daya manipud uneg ti Jerusalem, a mabalin manipud iti disso a nang-angayan ni Jesus ti Pangmalem ti Apo. Manipud iti daytoy a pagbuyaan, makitayo iti akimbaba a kannigid ti immitlog a bubong (nga umasul no iti sellag) ti mosque iti disso ti turod ti templo. Iti ad-adayona pay a daya isu ti Ginget ti Kidron (iti baba ti linea ti pagkitaan) ken kalpasanna dagiti kaykayo idiay Hardin ti Gethsemane. Iti ngatngatona iti kannawan isu ti Bantay dagiti Olivo.

Ti bulan ngangnganinton a kabus inton Marso 22, 1989, inton dagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti intero a lubong agtataripnongdanto (kalpasan ti ilelennek ti init) a maipaay iti Pangmalem ti Apo, a manglaglagip iti ipapatay ni Jesus kas daton.b Pangngaasiyo ta iplanoyo ti kaaddayonto sadiay. Iti dayta nga aldaw, mabalin a kayatyonto met a mennamennaen ti sumagmamano kadagiti napalpalabasen a pasamak a naisentro iti Jerusalem ken iti aglawlaw dayta maipapan iti panangibuyat ni Jesus iti kararuana ken patay. Iti kasta inalangon ni Jesus ti kinalinteg ni Jehova ken sinubbotna ti manamati a sangatauan manipud basol ken ipapatay.​—1 Corinto 11:23-26; Hebreo 9:11-28.

[Dagiti Footnote]

[Picture Credit Lines iti panid 16]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.