MANAGMULA, PANAGMULA

Ti kadaanan a pamay-an a panagmula, wenno panangiwaris iti bin-i iti daga tapno agtubo ket kadawyanna a maar-aramid babaen iti “panangipuruak.” Ti bin-i ket ikabil ti managmula iti sab-ok ti kawesna wenno iti maysa a pagkargaan. Mangrakem iti bin-i sana iwaris iti sanguananna manipud sikiganna nga ayan ti pagkargaan nga agturong iti bangir a sikigan. Iti Israel, ti panawen ti panagmula ket manipud Oktubre agingga iti umuna a paset ti Marso, depende no ania a kita a bukbukel ti imula.

Pamendision ni Jehova. Ni Jehova Daydiay mangipapaay iti bin-i ken mangpatubo iti bukel, ken mangipapaay met iti lawag ti init ken tudo, tapno ad-adu ti ibunga dagiti mula ti talon ngem iti naimula a bin-i. (2Sm 23:3, 4; Isa 55:10) Ngarud amin a tattao, nalinteg man wenno nadangkes, ket agsagsagrap iti naimbag a banag manipud iti Namarsua.​—Mt 5:45; Ara 14:15-17.

Nupay kasta, saan nga aktual nga imanmaniobra ni Jehova ti panagtubo dagiti mula. Isu a no dadduma mabalin a naruay ti ani dagiti nadangkes a tattao, idinto ta dagiti nalinteg ket mabalin a bassit ti apitda, gapu iti di nasayaat a kasasaad.​—Idiligyo ti Job 21:7-24.

Iti sabali a bangir, no la ket maitunos iti panggep ni Jehova, mabalin a bendisionanna ti managmula ken ipaayanna iti naruay nga apit, wenno mabalin a pabassitenna ti maapit a bunga, agpannuray iti kinamatalek ken kinatulnog Kenkuana ti managmula. Kas pagarigan, pinanggep ni Jehova a ti Israel ket pagbalinen a naindaklan ken adu ti umilina a nasion iti Naikari a Daga, isu a siwawadwad a binendisionanna dagiti natulnog nga adipenna. Idi makipagnanaed ni Isaac idiay Canaan, isu ket binendisionan ni Jehova nupay rirriribuken dagiti taga sadiay, isu a ti inanina ket maminsangagasut nga ad-adu ngem iti immulana.​—Ge 26:12.

Ti maapit ti Israel ket agpannuray iti naespirituan a kasasaadda. Kinuna kadakuada ni Jehova sakbay a simrekda iti Naikari a Daga: “No agtultuloykayo a magna kadagiti paglintegak ken mangsalimetmet kadagiti bilinko ket itungpalyo ida, . . . ti panagirikyo sigurado a dumanonto iti panagburasyo iti ubas, ket ti panagburas iti ubas dumanonto iti panagimula iti bin-i.” Dagiti apitenda ket nakaad-adu unay ta saan pay a nalpas ti panagani tiempo manen ti sumaruno a panagmula. (Idiligyo ti Am 9:13.) Iti sabali a bangir, namakdaar ti Dios: “No saankayto nga umimdeng kaniak wenno saanyo nga aramiden amin dagitoy a bilin, . . . imulayonto ti bin-iyo iti awan kapapay-anna laeng, ta sigurado nga ibusento dagiti kabusoryo.” Sana innayon, “ti dagayo saanto a mangipaay iti bungana.” (Le 26:3-5, 14-16, 20; idiligyo ti Hag 1:6.) Idi agangay, pimmudno ti pammakdaar ni Jehova idi kaaldawan ni mammadto Jeremias. Kas panangdeskribirna iti dakes a kasasaadda, kinuna ni Jehova: “Nagmulada iti trigo, ngem sisiit ti naapitda.”​—Jer 12:13.

Linteg ti Israel Maipapan iti Panagmula. Iti Linteg a naited babaen ken Moises, imbilin ti Dios a mamulaan ti daga iti innem a tawen, ngem saan a mamulaan wenno paganian iti maikapito a tawen (tawen ti Sabbath) wenno uray iti tawen a Jubileo. (Ex 23:10, 11; Le 25:3, 4, 11) Daytoy ti nangsubok iti pammatida ken ad-adun ti tiempoda iti naespirituan a bambanag; pagsayaatan met dayta ti daga.

Yantangay ti daga ket kukua ni Jehova, no an-anagen, nasantuan dayta, ket maibilang met a nasantuan ti ilina. Isu a kasapulan ti panagannad tapno saan a mapasamak ti aniaman a pannakatulaw. No natnag iti nabasa a bin-i ti natay a narugit nga animal, kas koma ti marabutit wenno alutiit, narugiten dayta a bin-i ket saanen a mabalin nga usaren, ngem no namaga ti bin-i, nadalus pay laeng dayta. Awan duadua a gapu iti kinabasana isu a maiwaras ti kinarugit iti intero a bin-i.​—Le 11:31, 37, 38.

Saan met a maipalubos ti panagmula iti naglalaok a bin-i, nupay mabalin ti mangimula iti nadumaduma a kita ti bin-i iti maysa a talon no la ket agsisinada iti lugar a pakaimulaan. (Le 19:19; Isa 28:25) Mabalin a daytoy ti mangipalagip a kanayon kadagiti Israelita iti kasasaadda a naisina ken naisalsalumina kas maysa nga ili ti Dios, iti sidong ti Kinaarina. No daytoy a linteg ket sinalungasing ti maysa nga Israelita, a pinaglaokna ti dua a kita ti bin-i, amin nga apit ti talonna wenno kaubasanna ket maibilangto a ‘naikeddeng.’ Isu a maipan amin dayta iti santuario.​—De 22:9; idiligyo ti Le 27:28; Nu 18:14.

Mangiladawan nga Usar. Kas panangiladawanna iti panangaywan ken panangbendision ni Jehova iti natda a nagsubli manipud Babilonia, insurat ti salmista: “Dagidiay agimulmula iti bin-i buyogen iti lulua agapitdanto buyogen a mismo ti narag-o nga ikkis. Daydiay mapan a di bumurong, nga agsangsangit a mismo, a siaawit iti sangasupot a bin-i, di bumurong a sumrekto a buyogen ti narag-o nga ikkis, a siaawit kadagiti binettekna.” (Sal 126:1, 5, 6) Idi naluk-atanda, nakaragragsak dagidiay nagsubli manipud Babilonia, ngem mabalin nga agsangsangitda bayat nga imulmulada idi ti bin-i iti langalang a daga a di namulaan iti 70 a tawen. Nupay kasta, ti rason a nangummongan manen kadakuada ni Jehova ket maigapu iti naganna, isu a dagidiay nagtultuloy iti trabaho a panagmula ken panagbangon siraragsak nga inapitda ti bunga ti nagbannoganda. Idi naisardeng ti panangibangon iti templo, saan a pinagbunga ni Jehova ti bunga ti daga iti sumagmamano a tiempo, ngem babaen kada mammadto Haggeo ken Zacarias, naparegta manen dagiti umili nga agtrabaho ket inanamongan manen ida ni Jehova.​—Hag 1:6, 9-11; 2:15-19.

Inusar ni Jehova ti panagmula ken ti panagdakkel ti mula tapno iladawanna ti sigurado a maaramidan ti saona.​—Isa 55:10, 11.

Kinagaget ken kinamanagparabur. Nangipaay ni Solomon iti prinsipio maipapan iti panagbalin a managparabur ken iti nagaget a panagtrabaho ti maysa a tao idi insuratna: “Ti mangsipsiput iti angin saanto nga agimula iti bin-i; ket ti kumitkita kadagiti ulep saanto nga agapit.” Ti tao a manangitungtungkua, nga agur-uray iti tiempo inton kasla maiparbengen nga aramidenna ti trabaho nga inted kenkuana ti Dios, wenno agpampambar tapno maliklikanna ti panagtrabaho, ket awanto ti awatenna iti Dios. Imbes ketdi, inrekomenda ni Solomon ti panagbalin a nagaget, ta kinunana iti Ec 11 bersikulo 5, a ti Dios ti “mangar-aramid iti amin a bambanag” ket saan a maawatan amin ti tao no kasano ti panagaramid ti Dios. Maitunos iti dayta, imbalakadna: “Iti bigat imulam ti bin-im ket agingga iti rabii saanmo a paginanaen ta imam; ta saanmo nga ammo no sadino nga agballiginto daytoy, no ditoy wenno sadiay, wenno no isuda a dua agpadadanto a naimbag.”​—Ec 11:4-6.

Agparang a kasta met ti pampanunoten ni apostol Pablo idi pinaregtana dagiti Kristiano idiay Corinto nga agbalinda a managparabur no maipapan iti panangtulong kadagiti kakabsat idiay Jerusalem, a nagpasar kadagiti rigat ken napukaw ti adu a sanikuada gapu ta indadanes ida dagiti Judio. Kinuna ni Pablo: “Ti agmula a siiimut aganinto met a siiimut; ket ti agmula a siwawadwad aganinto met a siwawadwad. . . . Mainayon pay, ti Dios kabaelanna a paaduen kadakayo ti isuamin a di kaikarian a kinamanangngaasina, tapno, bayat a kankanayon nga addaankayo iti naan-anay a pannakapnek iti amin a banag, aglaplapusanankayo koma maipaay iti tunggal naimbag nga aramid. . . . Ita daydiay siwawadwad a mangipapaay ti bin-i iti managmula ken tinapay a maipaay iti pannangan ipaay ken paaduennanto ti bin-i nga imulayo ket parang-ayennanto dagiti bunga ti kinalintegyo.” Kalpasanna, dinakamat ni Pablo ti naimbag a resultana a kanayonan ti anamong ti Dios ken ti irarang-ay iti material a pamay-an, a ti kasta a kinamanagparabur ket agresulta iti panagyaman iti Dios ken agpaay a pakaidaydayawanna, agraman ti ayat ken karkararag dagidiay natulongan ken kadagidiay mangipapaay iti tulong. Rumang-ay met ti ayat iti kongregasion.​—2Co 9:6-14.

Panangikasaba iti naimbag a damag. Ti panagmula iti bin-i ket inyarig ni Jesu-Kristo iti panangikasaba iti sao, ti naimbag a damag ti Pagarian. Ni Jesus ti Managmula kadagiti kinapudno maipapan iti Pagarian, ket nagtrabaho met ni Juan a Manangbautisar kas maysa a managmula. Naibaon dagiti adalan ni Jesus nga agani kadagiti namulaanen a talon gapu ta naluomen ti anien. Gapuna kinunana kadakuada: “Itan ti managani umaw-awaten kadagiti tangdan ken agur-urnongen iti bunga a maipaay iti agnanayon a biag, iti kasta ti managmula ken ti managani makapagrag-oda nga agpadpada. . . . Maysa ti managmula ket sabali ti managani. Imbaonkayo tapno anienyo ti saanyo a nagbannogan. Dagiti sabali ti nagbannog [iti panagmula], ket simrekkayo iti gunggona ti panagbannogda [babaen ti panagapit].”​—Jn 4:35-38.

Iti pangngarig maipapan iti managmula, ti trabaho a panangasaba ket inyarig manen ni Jesus iti panagmula. Iti daytoy a pangngarig, ti bin-i a naimula isu ti “sao ti pagarian.” Dinakamat ni Jesus a makaapektar iti panagtubo ken panagdakkel ti bin-i kadagiti puso ti tattao dagiti kasasaad iti aglawlaw ti nakaimulaan ti bin-i.​—Mt 13:1-9, 18-23; Lu 8:5-15.

Ti trigo ken dagiti dakes a ruot. Iti sabali pay a pangngarig, inyarig ni Jesus ti bagina iti maysa a managmula iti nasayaat a bin-i, ket ti bin-i isu dagiti “annak ti pagarian.” Ti sabali pay a managmula ket isu ti Diablo, a maysa a kabusor a nagmula kadagiti dakes a ruot iti talon. Nabatad nga ipakpakauna ditoy ni Jesus ti dumteng nga apostasia inton adda dagiti tattao iti uneg ken iti tengnga ti kongregasion Kristiano a siuulbod nga agkuna nga ad-adipen ida ti Dios ken gandatenda a tulawan ti kongregasion ken iyadayoda dagiti adalan.​—Mt 13:24-30, 36-43; idiligyo ti Ara 20:29; 2Co 11:12-15; 2Te 2:3-9; 1Ti 4:1; 2Ti 4:3, 4; 2Pe 2:1-3.

‘Panagmula a maipaay iti lasag.’ Kalpasan ti panangibinsabinsana kadagiti bunga ti espiritu ken kadagiti aramid ti lasag, ken ti panangidagadagna iti tunggal maysa a paneknekanna ti bukodna nga aramid, kinuna ni apostol Pablo: “Dikay payaw-awan: Ti Dios saan a maysa a marabrabak. Ta aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna; agsipud ta ti agimulmula a maipaay iti lasagna apitennanto ti panagrupsa manipud iti lasagna, ngem ti agimulmula maipaay iti espiritu apitennanto ti agnanayon a biag manipud iti espiritu.”​—Ga 5:19-23; 6:4, 7, 8.

Dinakamat ni Pablo iti Roma 1:24-27 ti maysa a pagarigan iti panagmula nga agpaay iti lasag, agraman dagiti pagbanaganna. Ti dadduma pay a pagarigan ket ti maysa a tao idiay kongregasion ti Corinto nga addaan iti insesto a relasion, nga agar-aramid kadagiti narugit a bambanag a linalasag; kasta met da Himeneo ken Alejandro, a nangitandudo iti narugit a sursuro ken panagtabbaaw, ken nayawaten ken Satanas “maipaay iti pannakadadael ti lasag,” kayatna a sawen, tapno maikkat iti kongregasion ti kasta a linalasag nga elemento.​—1Co 5:1, 5; 1Ti 1:20; 2Ti 2:17, 18.

Panangisuro ken panangaywan iti kongregasion. Idi nagsurat iti kongregasion idiay Corinto, impadis ni Pablo ti panangisurona ken ti panangtulongna iti kongregasion iti panagmula, sana inlawlawag kadakuada a gapu iti panangaramidna iti dayta, isu ket addaan koma iti karbengan nga umawat iti material a bambanag manipud kadakuada kas tulong iti panangitungpalna iti ministeriona. Ngem saanna nga inaramid daytoy, tapno saan a makaipaay iti aniaman a lapped iti naimbag a damag.​—1Co 9:11, 12.

No kasano a ti bin-i ket sitatalna nga imula ti mannalon, kasta met a sitatalna a naimula ti naimbag a damag, saan a buyogen ti susik, ringgor, arimbangaw, ken panangusar iti puersa. Ket natalna a tattao dagiti agimulmula kadagitoy, saanda a mannakiriri, mannakiringgor, wenno managderraaw. Gapuna, tapno agbunga iti kinalinteg ti panagmulada, masapul nga adda natalna a kasasaad iti kongregasion Kristiano.​—San 3:18.

Ti panagungar. Idi insalaysayna ti naespirituan a panagungar, ti pannakaitabon ti pisikal a bagi ket inyarig ni Pablo iti panagmula iti maysa a bin-i, a kunkunana: “Nupay kasta, addanto agkuna: ‘Kasano ti pannakaibangon dagiti natay? Wen, iti ania a kita ti bagi nga umayda?’ Sika a di nainkalintegan a tao! Ti imulam di mapagbiag malaksid no umuna pay a matay; ket no maipapan iti imulam, imulam, saan a ti bagi a tumaudto, no di ket bukel a lamolamo, mabalin nga, iti trigo wenno aniaman kadagiti dadduma pay; ngem ikkan ti Dios iti bagi kas iti nakaay-aywanna, ket iti tunggal maysa kadagiti bin-i ikkanna iti bukodna a bagi. . . . Ket adda nailangitan a bagbagi, ken naindagaan a bagbagi . . . Gapuna kasta met ti panagungar dagiti natay. Maimula iti panagrupsa, maibangon iti di panagrupsa. . . . Maimula a pisikal a bagi, maibangon a naespirituan a bagi. . . . Ta daytoy nga agrupsa masapul nga agkawes iti di panagrupsa, ket daytoy a mortal masapul nga agkawes iti imortalidad.”​—1Co 15:35-53.

Dagidiay pinili ti Dios kas makipagtawid iti Anakna, ken umawat iti di panagrupsa ken imortalidad, ket masapul a matayda ken idianda ti bagida a lasag tapno makagun-odda iti nailangitan a bagi babaen ti panagungar. Kayarigan daytoy iti ‘ipapatay’ ti maysa a bin-i a naimula, masinasina, ket naiduman ti porma ken langana iti pagbalinanna kas mula.

Maipaay iti pannakailawlawag ti panagmula a nadakamat iti Isaias 28:24, agraman ti iladladawanna, kitaenyo ti PANAGARADO.