Ania ti Mapasamak iti Kararua Kalpasan ti Ipapatay?
“Ti doktrina nga imortal ti natauan a kararua ken agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay ti tao ken pannakarunaw ti bagina ket maysa kadagiti pundasion ti Nakristianuan a pilosopia ken teolohia.”—“NEW CATHOLIC ENCYCLOPEDIA.”
1. Aniat’ admitiren ti New Catholic Encyclopedia maipapan iti agtultuloy a panagbiag ti kararua kalpasan ti ipapatay?
NUPAY kasta, admitiren ti libro a naadaw iti ngato “ti ideya nga agbiag ti kararua kalpasan ti ipapatay ket narigat a pagminaren iti Biblia.” No kasta, ania a talaga ti isursuro ti Biblia maipapan iti mapasamak iti kararua kalpasan ti ipapatay?
Awan Puot Dagiti Natay
2, 3. Aniat’ kasasaad dagiti natay, ken ania dagiti kasuratan a mangipalgak iti daytoy?
2 Naibatad iti Eclesiastes 9:5, 10 ti kasasaad dagiti natay, a mabasatayo: “Dagiti natay dida ammo ti aniaman . . . Awan aramid, awan gakat, awan pannakaammo wenno sirib, idiay tanem.” (Moffatt) No kasta, ti ipapatay ket kasasaad ti kinaawan. Insurat ti salmista a no matay ti tao, “isu agpulang iti dagana; iti dayta met la nga aldaw dagiti pampanunotna mapukawda.”—Salmo 146:4.
3 No kasta awan puot dagiti natay, inaktiboda. Idi sinentensiaanna ni Adan, kinuna ti Dios: “Tapokka, ket iti tapok agsublikanto.” (Genesis 3:19) Sakbay ti panangbukel ti Dios kenkuana manipud iti tapok ti daga ken panangtedna kenkuana iti biag, awan idi ni Adan. Idi natayen, nagsubli ni Adan iti dayta a kasasaad. Ti dusana ket ipapatay—saan nga iyaakar iti sabali a lubong.
Matay ti Kararua
4, 5. Mangted kadagiti pagarigan iti Biblia a mangipakita a matay ti kararua.
4 Idi natay ni Adan, aniat’ napasamak iti kararuana? Bueno, laglagipenyo nga iti Biblia ti sao a “kararua” masansan a tuktukoyenna ti literal a tao. Gapuna a no kunatayo a natay ni Adan, ibagbagatayo a natay ti kararua nga agnagan Adan. Nalabit karkarna daytoy iti panangmatmat ti tao a mamati iti imortalidad ti kararua. Nupay kasta, kuna ti Biblia: “Ti kararua nga agbasol matayto.” (Ezequiel 18:4) Dakamaten ti Levitico 21:1 (NW) ti maipapan iti “maysa a kararua a pimmusay” (maysa a “bangkay,” Jerusalem Bible). Ket naibilin kadagiti Nazareo a dida asitgan ti “aniaman a natay a kararua” (“bangkay,” Lamsa).—Numeros 6:6, NW.
5 Masarakan iti 1 Ar-ari 19:4 (NW) ti kasta met laeng a panangtukoy iti kararua. Gapu ta mariribukan unay ni Elias “rinugianna a kiddawen a matay koma ti kararuana.” Umasping iti dayta, ni Jonas “intultuloyna a kiniddaw a matay koman ti kararuana, ket inulit-ulitna a kinuna: ‘Ti ipapatayko nasaysayaat ngem iti panagbiagko.’” (Jonas 4:8, NW) Ken inusar ni Jesus ti sasao a “mangpapatay iti maysa a kararua,” nga impatarus ti The Bible in Basic English a “papatayen.” (Marcos 3:4) Gapuna ti ipapatay ti kararua literal a kaipapananna ti ipapatay ti tao.
“Pumampanaw” ken “Simrek Manen”
6. Aniat’ kayat a sawen ti Biblia idi kunana a “pumampanaw” ti kararua ni Raquel?
6 Ngem komusta ngay ti nakalkaldaang nga ipapatay ni Raquel idi impasngayna ti maikadua nga anakna? Iti Genesis 35:18 (NW), mabasatayo: “Bayat a ti kararuana pumampanaw (agsipud ta isu natay) pinanagananna iti Ben-oni; ngem isu inawagan ni amana iti Benjamin.” Ipasimudaag kadi daytoy a teksto nga adda sibibiag a banag iti kaunggan ni Raquel a simmina kalpasan ti ipapatayna? Saan a pulos. Laglagipenyo, ti sao a “kararua” mabalin met a tuktukoyenna ti biag nga ik-ikutan ti tao. Gapuna nga iti daytoy a kaso ti “kararua” ni Raquel literal a kaipapananna ti ‘biagna.’ Dayta ti makagapu no apay a dadduma a Biblia ipatarusda ti sasao a “ti kararuana pumampanaw” kas “agngangabiten ti biagna” (Knox), “agbugbugsoten” (Jerusalem Bible), ken “pimmanaw ti biagna kenkuana” (Bible in Basic English). Awan pakakitaan nga adda misterioso a paset ni Raquel a simmina kalpasan ti ipapatayna.
7. Iti ania a wagas a “simrek manen kenkuana” ti kararua ti napagungar nga anak ti balo?
7 Umasping dayta iti panagungar ti anak ti maysa a balo, a nailanad iti 1 Ar-ari kapitulo 17. Iti 1Ar 17 bersikulo 22, mabasatayo nga idi inkararagan ni Elias ti ubing, “ni Jehova impangagna ti timek ni Elias; ket ti kararua ti ubing simrek manen kenkuana, ket isu nagungar.” Manen, ti sao a “kararua” kaipapananna “biag.” Gapuna, mabasa iti New American Standard Bible: “Ti biag ti ubing nagsubli kenkuana ket nagungar.” Wen, biag ti nagsubli iti ubing, saan ket a banag a kasla anniniwan. Maitunos daytoy iti kinuna ni Elias iti ina ti ubing: “Kitaem, ti anakmo [ti sibubukel a tao] nabiag.”—1 Ar-ari 17:23.
Ti Parikut iti “Temporario a Kasasaad”
8. Aniat’ patien ti adu nga agkunkuna a Kristiano a mapasamak kabayatan ti panagungar?
8 Mamati ti adu nga agkunkuna a Kristiano nga addanto masanguanan a panagungar a panagtiponto dagiti bagi ken dagiti imortal a kararua. Kalpasanna, mayawatto dagiti napagungar iti maudi a pagtungpalanda—gunggona man dayta para kadagidiay nagbiag a nalinteg wenno pannakadusa dagiti nadangkes.
9. Aniat’ kayat a sawen ti termino a “temporario a kasasaad,” ket aniat’ kuna ti dadduma a mapasamak iti kararua kabayatan daytoy a tiempo?
9 Kasla simple daytoy a kapanunotan. Ngem dagidiay mamati iti imortalidad ti kararua marigatanda a mangilawlawag no aniat’ mapasamak iti kararua iti nagbaetan ti tiempo a pannakatay ken tiempo ti panagungar. Kinapudnona, daytoy a “temporario a kasasaad,” kas masansan a pakaawaganna, nangpataud kadagiti pattapatta iti adun a siglo. Kuna ti dadduma nga iti dayta a tiempo mapan ti kararua idiay purgatorio, a pakagugoran dagiti nalag-an a basolna tapno maikari idiay langit.a
10. Apay a saan a nainkasuratan a patien nga agtalinaed dagiti kararua idiay purgatorio kalpasan ti ipapatay, ket kasano a patalgedan daytoy ti kapadasan ni Lazaro?
10 Nupay kasta, kas nakitatayon, ti tao isu a talaga ti kararua. No matay ti tao, matay ti kararua. Gapuna, awan ti sumina nga adda puotna kalpasan ti ipapatay. Kinapudnona, idi natay ni Lazaro, awan naikuna ni Jesu-Kristo a napan idiay purgatorio, Limbo, wenno aniaman a sabali a “temporario a kasasaad.” Imbes ketdi, kinuna laeng ni Jesus: “Ni Lazaro matmaturog.” (Juan 11:11, New English Bible) Nabatad, ni Jesus, a makaammo iti kinapudno maipapan iti mapasamak iti kararua kalpasan ti ipapatay, namati nga awan puot ni Lazaro, awan biagna.
Ania ti Espiritu?
11. Apay a ti sao nga “espiritu” saan nga agaplikar iti awan bagina a paset ti tao nga agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay?
11 Kuna ti Biblia a no matay ti tao, “ti espirituna pumanaw, isu agsubli iti dagana.” (Salmo 146:4, NW) Kayatna kadi a sawen nga adda awan bagina nga espiritu a literal a sumina ken agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay ti tao? Saan a mabalin a kasta, gapu ta ituloy a kunaen ti salmista: “Iti dayta nga aldaw mapukaw dagiti panunotna” (“agpatingga amin a panunotna,” NEB). Ania ngarud ti espiritu, ken kasano ti ‘ipapanawna’ iti tao iti kanito a matay?
12. Aniat’ ipasimudaag ti Hebreo ken Griego a sasao a naipatarus nga “espiritu” iti Biblia?
12 Iti Biblia, ti sasao a naipatarus nga “espiritu” (Hebreo, ruʹach; Griego, pneuʹma) nangnangruna a tuktukoyenna ti “anges.” Gapuna, imbes a “ti espirituna pumanaw,” ti patarus ni R. A. Knox usarenna ti sasao a “ti anges pumanaw iti bagina.” (Salmo 145:4, Knox) Ngem saan laeng a basta panaganges ti ipasimudaag ti sao nga “espiritu.” Kas pagarigan, iti panangiladawanna iti pannakatay dagiti tattao ken animal iti daydi sangalubongan a Layus, kuna ti Genesis 7:22 (NW): “Isuamin nga iti dayta ti anges ti puersa [wenno, espiritu; Hebreo, ruʹach] ti biag aktibo kadagiti abut ti agongna, kayatna a sawen, isuamin nga adda iti namaga a daga, natay.” No kasta, ti “espiritu” mabalin a tuktukoyenna ti puersa ti biag nga aktibo kadagiti amin a nabiag a parsua, agpadpada kadagiti tattao ken animal, ket mataginayon babaen ti panaganges.
13. Iti ania a wagas a ti espiritu mabalin nga iyarig iti koriente?
13 Kas panangyilustrar: Ti koriente paandarenna ti maysa nga alikamen. No agawan ti koriente, saanen nga agandar ti alikamen. Ti koriente saan a sumina nga agandar a bukbukodna. Umasping iti dayta, no matay ti tao, ti espirituna sumardengen a mangbiag kadagiti selula ti bagi. Dina panawan ti bagi sa umakar iti sabali a lubong.—Salmo 104:29.
14, 15. Kasano nga agsubli iti Dios ti espiritu kalpasan ti ipapatay?
14 Apay ngarud a kuna ti Eclesiastes 12:7 a no matay ti tao, “ti espiritu agsubli iti [pudno a] Dios a nangted kenkuana”? Kayatna kadi a sawen a literal nga agdaliasat ti espiritu iti law-ang a mapan iti saklang ti Dios? Awan kasta nga ipasimudaagna. Laglagipenyo, ti espiritu ket puersa ti biag. Apaman a maawan dayta a puersa ti biag, ti laeng Dios ti makaisubli iti dayta. Gapuna ti espiritu “agsubli iti [pudno a] Dios” a kayatna a sawen nga aniaman a namnama iti masanguanan a biag para iti dayta a tao ket interamente itan nga agpannuray iti Dios.
15 Ti Dios laeng ti makaisubli iti espiritu, wenno puersa ti biag, a mangbiag manen iti tao. (Salmo 104:30) Ngem aramiden kadi dayta ti Dios?
[Footnote]
a Sigun iti New Catholic Encyclopedia, “nabatad ti panangideklara dagiti Amma [ti Iglesia] iti kaadda ti purgatorio.” Ngem, daytoy a libro admitirenna met a “ti doktrina ti Katoliko maipapan iti purgatorio ket naibatay iti tradision, saan nga iti Sagrado a Kasuratan.”
[Kahon iti panid 23]
Laglagip iti Dati a Biag
NO AWAN banag a sumina kalpasan ti ipapatay ti bagi, komusta ngay dagiti ibagbaga ti dadduma a laglagip iti dati a biag?
Kuna ti Hindu nga eskolar a ni Nikhilananda a ‘dagiti kapadasan kalpasan ti ipapatay ket saan a mailadawan babaen iti panagrason.’ Iti palawag a “Dagiti Modelo ti Pammati iti Kinaagnanayon Kadagiti Relihion,” kuna ni teologo a Hans Küng: “Kadagiti salaysay maipapan iti lagip iti dati a biag—a kaaduanna manipud kadagiti ubbing wenno kadagiti pagilian nga addaan pammati iti reinkarnasion—awan ti mapasingkedan.” Innayonna: “Admitiren ti kaaduan [kadagiti managsirarak nga agtartrabaho a sipapasnek ken nasientipikuan iti tay-ak] a dagiti pinasingkedanda a kapadasan saan nga isu ti pangibatayan iti pudno a makakombinsir a pammaneknek iti pannakaulit ti naindagaan a biag.”
Ania ngay no pagarupenyo nga addada mismo a laglagipyo maipapan iti dati a biag? Nagduduma ti pakaigapuan ti kakasta a rikrikna. Adu kadagiti impormasion a maawattayo ti maidulin iti medio sipupuot a paset ti nalmeng a panunottayo gapu ta ditay mausar dayta a direkta wenno dagdagus. No lumtaw dagiti nalipatanen a lagip, dadduma a tattao matmatanda dagitoy kas ebidensia iti dati a biag. Nupay kasta, ti kinapudnona awan sabali a mapasingkedantayo a kapkapadasan maipapan iti biag no saan la a dagiti kapadasan iti agdama a biagtayo. Kaaduan a tattao a sibibiag ditoy daga awan a pulos ti pakalagipanda a nagbiagda idin; wenno dida pay ket pampanunoten a nalabit nagbiagda idin.