Ti Nadayaw nga Akem ti Babai

“APAY a ti babai rebbeng nga ad-adda pay koma kas maysa a lalaki?” Daytoy medio nalibeg a saludsod isut’ paulo ti maysa nga artikulo ni sikologo a Carol Gilligan a sadiay kinunana: “Ti lugar ti babai iti biag ti maysa a lalaki isu daydiay manangtaraon, manangaywan, ken katulongan, ti mananglaga kadagidiay a sangal ti relasion nga isu, kas maysa a babai ket pagpannurayanna met. Ket bayat a dagiti babbai ay-aywananda dagiti lallaki, maysa met a katupagna a kinapudno a dagiti lallaki . . . ti adda pagannayasanda a mangipababa iti dayta a panangaywan.”​—Psychology Today.

Maysa a kinapudno itatta nga adu kadagiti babbai ti makarikna a nainkalintegan ti agreklamo maipapan kadagiti di panagpapada ken panangidumduma a maibusor iti seksoda. Di mailibak, dagiti naagum a lallaki ti nanggundaway kadagiti babbai iti amin a paset ti lubong​—iti sumagmamano a pagilian ken sibilisasion nga ad-adda ngem kadagiti dadduma. Ilawlawag dagiti dadduma daytoy ket maigapu kadagiti sistema ti kagimongan a mangituding iti nababbaba nga akem kadagiti babbai. Dadduma itudoda met ti Biblia a mapabasol met iti bassit, a kunada nga agpadpada kadagiti Hebreo ken Griego a Kasuratan (a gagangay a maaw-awagan ti Daan ken Baro a Tulag) ti Biblia ti mamarigat kadagiti babbai. Pudno kadi daytoy?

Ti Panggep ti Dios Agpaay iti Babai

Kuna ti Biblia: “Ket ti Dios pinarsuana ti tao a kaladladawanna, . . . pinarsuana ida a lalaki ken babai.” Aniat’ panggep daytoy a seksual a panaggiddiat? Ti sungbat nalawag. Daytat’ mamagbalin kadagiti immuna a pagassawaan a mangitungpal kadagiti nadiosan a bilin a naibalabala iti sumaganad met laeng a bersikulo: “Ket ti Dios kinunana kadakuada: ‘Agbungakayo ken agadukayo ket punnuenyo ti daga ket agbalinkayo nga appo kenkuana, ket iturayanyo . . . amin a parsua a sibibiag nga aggaraw iti rabaw ti daga.’”​—Genesis 1:27, 28.

Kitaenyo ta daytoy a bilin ket naited “kadakuada,” agpadpada iti lalaki ken ti babai. Agpadada a makiraman saan laeng nga iti panangpunno iti daga kadagiti dadduma a tattao no di ket ti panangituray met iti daga ken kadagiti dadduma a nababbaba a parsua a maitunos iti pagayatan ti Dios. Tapno maaramid daytoy, agpadpada a kasapulanda ti kinasaririt ken dagiti naespirituan a kualidad, ket addaanda ti isu met laeng a panginanamaan a mangpataud kadagitoy.

Nupay kasta, ti Dios ti nangituding kadagiti naggiddiat nga akem ken responsabilidad iti lalaki ken babai. Kabayatan ti panawen a panangad-adal ni Adan kadagiti kita dagiti an-animal ken ti panangtedna kadagiti nagnaganda, isut’ nagtignay kas maysa a perpekto, kompleto a tao. Agpaay iti dayta a naituding nga akemna awan ti nagkuranganna. (Genesis 2:19, 20) Ngem idi dimteng iti panawen para iti lalaki a punnuen ti daga kadagiti annakna, kaawatan a kasapulanna ti maysa nga asawa. Isut’ gapuna a ni “Jehova a Dios kinunana: ‘Saan a nasayaat nga agmaymaysa ti tao. Iyaramidakto ti katulonganna a maitutop kenkuana.’”​—Genesis 2:18.

Kuna ti Biblia a ti Dios inaramidna ti babai a “katulonganna a maitutop kenkuana.” Ti sao a Hebreo a naipatarus a “komplemento” wenno “katulonganna,” ti mabalin met a maipaulog a “katupagna,” a daytat’ nadepinar kas “maysa a banag a maibagay a naan-anay iti sabali.” Ti panggep ti Dios para iti babai ket isu ti panagbalinna a maibagay a komplemento wenno katulongan ti lalaki iti kaitungpalan ti nagkadua a misionda, nga isu dayta ti “panangpunno iti daga ken panagbalin nga appo kenkuana.”

Ti Orihinal nga Urnos ti Dios Natiritir

Kinuna ti Biblia a “ni Adan nabukel nga imun-una, kalpasanna ni Eva.” (1 Timoteo 2:13) Iladawan dayta ti babai kas “maysa a narasrasi a damili, ti babai,” ket kunana a, no kasano a ti lalaki ket addaan maysa nga ulo (ni Kristo), “ket ti ulo ti babai isu ti lalaki.”​—1 Pedro 3:7; 1 Corinto 11:3.

Sigun iti orihinal nga urnos ni Jehova ti monogamia ti pagannurotan ti panagassawa. (Genesis 2:24) Ti lalaki ti umuna a naparsua ket maiyanatop unay nga isu ti mangidaulo iti isuamin a bambanag maipapan iti panagdayaw ken kadagiti nadiosan nga ar-aramid nga itungpal a simamatmat iti panangpunno iti daga ken iti panangituray iti dayta. Ramanen daytoy dagiti bambanag iti pamilia. Ti ama isu ti ulo ti sangakabbalayan, ngem daytoy saan nga agbalin a pagdaksan ti asawa a babai. Imbes ketdi, daytat’ agpaay a pagimbaganna agsipud ta isut’ maaddaan iti mangsalimetmet kenkuana no annurotenna ti inted-Dios nga autoridadna kadagiti annakna.​—Efeso 6:1-4.

Kas met laeng kadagiti dadduma a paset ti ar-aramid ti tao, ti basol ken kinaimperpekto ti nangdadael iti daytoy umiso a relasion iti nagbaetan ti lalaki ken babai. (Roma 7:14-20) Inabuso dagiti naagum a lallaki ti nainkalintegan a kinauloda a nangiyeg iti adu a panagsagaba kadagiti babbai kadagiti naglabas a panawen. Gaput’ umuna a pannakakitana iti daytoy partikular a bunga ti basol, ni Jehova kinunana ken ni Eva kalpasan ti iyaalsana: “Ket ti asawam isunto ti kalikagumam, ket isu iturayannakanto.” (Genesis 3:16) Daytoy abusado a panangituray ket saan nga isut’ umiso a panangwatwat iti kinaturay. Daytat’ mangisarming iti sibabasol a kasasaad ti lalaki, ken kasta met ti babai, ta no maminsan daytat’ mangibunga iti panangpadpadas ti babai a mangagaw iti autoridad ni lakayna.

Dagiti Babbai iti Sidong ti Linteg ni Moises

Ti Linteg nga inted ni Jehova iti Israel ti nangsalaknib kadagiti kalintegan dagiti birhen. (Exodo 22:16) Daytat’ nangsalwad “kadagiti kalintegan dagiti annak a babbai.” (Exodo 21:9) Dagiti assawa a babbai rebbeng a “madungngoda,” a saan a “lipliputan.” (Deuteronomio 13:6; Malakias 2:14, 15) Ti dayaw dagiti assawa a babbai ti masapul a mapagraeman kadagiti seksual a bambanag. (Levitico 18:19) Dagiti babbai di rebbeng a maabusarda iti seksual a pamay-an.​—Levitico 18:8-17.

Iti panagsuratna iti libro a Religion and Sexism, ti doktor iti teolohia a ni Phyllis Bird kunana: “Dagiti linlinteg ti Israel naidumada unay manipud iti dadduma a pagaammo a kodigo ti linteg gapu iti naisalsalumina a kinaingetna iti tay-ak ti seksual a panagsalungasing . . . Ti panangmatmat ti Israel iti umiso a lugar ti sekso ken ti nainget a dusa a maipataw kadagiti panagsalungasing a seksual ti mangisarming iti inggagara a kasungani dagiti ar-aramid dagiti aglawlaw nga il-ili (nangnangruna kadagiti Canaanitas) . . . Dagiti seksual a basol ti narelihiusuan a basol iti Israel. Dagita ti saan a pribado a bambanag no di ket bambanag a nasken ti pategna iti intero a komunidad.” Dagita nga istrikto a linlinteg ti pudno a mangsalaknib iti kalintegan dagiti babbai.

Iti Israel, dagiti lallaki ken babbai ti agpareho iti imatang iti Linteg no masarakanda a nagbasol ti pannakikamalala, incesto, bestiality wenno dumenna iti animal, wenno dadduma pay a krimen. (Levitico 18:6, 23; 20:10-12) Dagiti linteg maipapan kadagiti gunggona ti Panaginana, pipiesta, dagiti kari ti kina-Nasareo, ken dagiti dadduma pay a probision ti agaplikar agpadpada kadagiti lallaki ken babbai.​—Exodo 20:10; Numeros 6:2; Deuteronomio 12:18; 16:11-14.

Idiay libro dagiti Proverbio, ti Biblia daydayawenna ti “naimbag nga asawa a babai,” ken “natallunggadingan nga asawa a babai,” ti “manakem a babai,” ken “ti masirib a babai.” (Proverbio 18:22; 12:4; 19:14; 14:1) Ti Proverbio kapitulo 31 salaysayenna ti kasta a “natallunggadingan nga asawa a babai” ket ipakpakitana no kasano kadakkel ti panagtalek ni lakayna kenkuana ken no kasano kaadu dagiti pribilehio nga ipalubosna kenkuana a mangaywan kadagiti importante a bambanag iti sangakabbalayan. Awan duadua, idi a ti linteg ti maan-annurot idiay Israel, dagiti babbai saanda a matartrato a sidadakes.

Dagiti Babbai iti Kongregasion Kristiano

Iti sidong iti linteg dagiti patriarka ken ti Linteg ni Moises, ti poligamia ken dagiti kamalala naipalubosda; ngem dagita ti nakedngan, ken dagiti kalintegan agpadpada dagiti assawa a babbai ken kamalala ti masalakniban. (Genesis 16:3; 29:23-29; Exodo 21:7, 8; Deuteronomio 21:14-17) Ni Kristo, nupay kasta, insublina ti punganay a pagalagadan ti Dios maipaay iti panagasawa, awan sabali, maysa a lalaki nga agpaay iti maysa a babai. (Mateo 19:4-6) Inikkatna met ti diborsio wenno panagsina iti aniaman a pakaibatayan, nga impalubosna laeng ti maymaysa a balido a rason​—ti pannakikamalala.​—Mateo 19:7-9.

Siempre, ti panangpairut ni Kristo iti urnos ti panagasawa ti nangggunggona nga agpadpada kadagiti lallaki ken babbai iti uneg ti kongregasion Kristiano. Ngem kaawatan a dagiti babbai ti kangrunaan a magunggonaan.

Sigun kadagiti pagalagadan a Kristiano, dagiti assawa a babbai ti rebbeng a maayatda ken madungngoda. (Efeso 5:28, 29, 33) Dagiti lallaki a kameng ti kongregasion ti rebbeng a mangtrato kadagiti babbalasang “kas kabsatda a babbai iti amin a kinadalus.” (1 Timoteo 5:1, 2) Dagiti babbai a Kristiano inawatda met ti nasantuan nga espiritu ken ‘nagipadtoda,’ wenno situtured nga insaoda “dagiti nakaskasdaaw a bambanag iti Dios.” (Aramid 2:11-18) Dagiti natataengan a Kristiano a babbai ti rebbeng nga agbalinda a ‘mannursuro kadagiti nasayaat a bambanag’ nga agpaay kadagiti ub-ubing iti naespirituan a kakabsatda a babbai. (Tito 2:3, 4) Amin, agtutubo man ken nataengan, ti rebbeng a maaddaanda ti aktibo a paset iti panangitungpal iti komision a ‘panagaramid adalan kadagiti tattao iti amin a nasnasion.’​—Mateo 28:19, 20.

Ti orihinal nga urnos ti Dios maipaay iti panagasawa ket naisubli iti uneg ti kongregasion Kristiano. Ditoy ti prinsipio iti kinaulo ti lalaki ti rebbeng met a pagraeman. (1 Corinto 11:3) Dagiti Kristiano a babbai rebbeng nga agpasakopda kadagiti lallakayda. (Efeso 5:22-24) Rebbeng a pagraemanda met dagiti panglakayen a nadutokan iti uneg ti kongregasion, nga amin dagiti lallaki, agmaymaysada man wenno ‘assawa ti maymaysa a babai.’ (1 Timoteo 3:2) Dagiti babbai a Kristiano ipabiangda ti panangisuro iti publiko iti kongregasion kadagita a nadutokan a “panglakayen” ket idianda ti panangsuppiat iti publiko kadagita a mannursuro. (Tito 1:5-9; 1 Timoteo 2:11-15; 1 Corinto 14:34, 35) Daytoy ti mangipaay iti kinatalna iti uneg ti tunggal kongregasion. (1 Corinto 14:33, 40) Aniaman a di umiso nga impluensia iti babbai iti uneg ti kongregasion ti mangtignay iti di makaay-ayo a panangukom ni Kristo.​—Apocalipsis 2:20-23.

Ti Pannakaseknan ni Jehova kadagiti Babbai

Nainget aya unay ti Biblia kadagiti babbai? Saan. Kadagiti pinanidna, impanayagna ti nauneg a pannakaseknan ni Jehova a maipaay iti kinaragsak ken pagimbagan daytoy “narasi a damili, ti babai,” nga isu ti Namarsua. Inikkanna ida ti pammadayaw. (1 Pedro 3:7) Ammona ti kasayaatan nga akem a maibagay iti tunggal maysa kadagiti sekso, a maipaay iti pakagunggonaanda a dua. Intedna ti kinaulo kadagiti lallaki ngem dagiti adu a nasudi a pribilehio kadagiti ad-adipenna a babbai, agraman ti dakkel a dayaw iti panagbalinda a kas dagiti saksina. “Ni Jehova itdenna ti sao; dagiti babbai a mangiwarnak kadagiti damdamag dakkelda a buyot.”​—Salmo 68:11.

Ni sikologo a ni Carol Gilligan impasangona ti saludsod nga, “Apay a ti babai rebbeng nga ad-adda pay koma kas maysa a lalaki?” Ti sungbat ti Biblia: Awan ti naimbag a rason. Ti babai ti ad-adda a naragragsak iti kinaisuna ket pagbalinenna dagiti dadduma a naragragsak no tungpalenna ti intuding-Dios nga akemna.