NAKARIMRIMON A BANAG

Ti sao a ta·ʽavʹ (karimon) ken ti nainaig a sao a toh·ʽe·vahʹ (nakarimrimon a banag) ket agparang iti agarup 140 a daras iti Hebreo a Kasuratan. Iti pannakaaramat dagitoy a sao iti Biblia, naipasimudaag ti napalalo a panagrurod wenno panangiwaksi iti bambanag wenno pananglaksid iti tattao gapu iti panangsalungasingda iti sumagmamano a prinsipio wenno saanda a panangannurot kadagiti espesipiko a pagalagadan a sursuroten ti maysa a tao.

Gapuna iti Genesis 43:32 mabasatayo a “nakarimrimon a banag” (“makarimon,” KJ; “makaparurod,” AT) kadagiti Egipcio ti pannakipangan kadagiti Hebreo, ket iti Genesis 46:34 naikuna a “tunggal agtartaraken iti karnero nakarimrimon a banag [“makarimon,” KJ; “makaparurod,” AT] iti Egipto.” Sigun ken G. Rawlinson, daytoy a panagrurod ket naibatay iti panangumsi dagiti Egipcio kadagiti ganggannaet ken nangnangruna kadagiti pumapastor. Manen, iti Exodo 8:25-27, mabasatayo a gapu ta pagaammo unay ni Moises a pagrukrukbaban dagiti Egipcio ti sumagmamano nga animal kas sagrado (nangnangruna ti baka), impettengna ken Faraon a mapalubosan koma dagiti Israelita a mapan idiay let-ang tapno agisakripisioda agsipud ta “nakarimrimon [dayta] a banag kadagiti Egipcio.” (Egypt and Babylon From Sacred and Profane Sources, 1885, p. 182) Siempre, dagita a pagalagadan dagiti Egipcio ket saan nga inyurnos wenno inanamongan ni Jehova a Dios.​—Kitaenyo ti MAKAPARUROD A BANAG.

Iti Kasuratan, naipakita a ti umiso a pagibatayan iti pannakarimon ket dagiti naideklara a pagalagadan, prinsipio, ken kalikaguman ti Dios. (Le 18:1-5; De 23:7) Gapuna, kuna ti Salmo 14:1: “Daydiay nakuneng kinunana iti pusona: ‘Awan ti Jehova.’ Nagtignayda iti makadadael, nagtignayda a nakarimrimon [porma ti ta·ʽavʹ] iti pannakilangenda. Awan asinoman nga agar-aramid iti naimbag.” Ti panangusig kadagiti teksto a nakaaramatan ti Hebreo a sasao a ta·ʽavʹ ken toh·ʽe·vahʹ makatulong ngarud iti pannakatarus no ania ti panangmatmat ti Dios kadagiti bambanag. Ipakitana met no apay nga adda nalawag a panaggidiat wenno nabatad a di panagtunos iti nagbaetan ti takder wenno panangmatmat dagidiay mangsursurot iti Sao ti Dios ken dagidiay di mangikankano wenno manglaklaksid iti dayta, a kaykayatda dagiti bukodda a pagalagadan wenno dagiti pagalagadan ti sabsabali.​—Pr 29:27.

Kadagiti Canaanita. Sakbay ti iseserrek ti Israel idiay Canaan, imbatad kadakuada ni Jehova dagiti karimonna nga aramid ken kaugalian dagiti umili ti Canaan, ket rumbeng a karimonda met dagitoy. (Le 18:26-30) Naidaddaduma ti panangannurotda iti idolatria. Kinuna ti Dios: “Dagiti kinitikitan a ladawan ti didiosda rebbeng nga ipuoryo iti apuy. Dika tarigagayan ti pirak ken ti balitok nga adda kadakuada, wenno uray pudno nga alaen ida maipaay kenka, ta amangan no masiluanka iti dayta; ta nakarimrimon a banag [thoh·ʽavathʹ] dayta ken Jehova a Diosmo. Ket dika mangiserrek iti nakarimrimon a banag [thoh·ʽe·vahʹ] iti balaymo ket pudno nga agbalinka a banag a naikeddeng iti pannakadadael kas iti dayta. Rebbeng a karumenmo a naan-anay ken karimonmo iti kasta unay [wetha·ʽevʹ tetha·ʽavenʹnu], agsipud ta banag dayta a naikeddeng iti pannakadadael.” (De 7:25, 26) Mailunod idi ti asinoman nga Israelita nga agbasol iti panagaramid kadagiti ladawan wenno imahen maipaay iti narelihiosuan a panagdaydayaw. (De 27:15) Nupay napintas ti pannakaaramid dagitoy a ladawan, rumbeng nga ibilang ida ti ili ti Dios kas makarumen iti moral.​—Eze 7:20; idiligyo ti Isa 44:18-20.

Ti dadduma pay nga aramid dagiti Canaanita a rumbeng a karimon ti Israel ket: espiritismo a karaman iti dayta ti pannakiuman kadagiti natay, panagilabeg, panagipadles (De 18:9-12), panagidaton iti ubbing iti apuy maipaay iti didiosda (De 12:31; Jer 32:35; 2Ar 16:3), insesto, sodomia (panagdenna dagiti agkasekso), ken bestialidad. (Le 18:6, 22-30; 20:13) Awan duadua a ti sodomia, maysa nga aramid a makarumen iti moral, ti makagapu no apay a nakaing-inget ti pagannurotan a mangibilbilang a “nakarimrimon” ti panangikawes iti pagan-anay ti kasungani a sekso. (De 22:5) Addaan met dagiti Canaanita iti “sagrado” a panagbalangkantis nga insayangkat dagiti lallaki ken babbai a balangkantis iti templo, ngem imparit ni Jehova a maiyeg iti balayna “ti tangdan ti maysa a balangkantis wenno ti gatad ti maysa nga aso,” “agsipud ta nakarimrimonda.”​—De 23:17, 18; 1Ar 14:24.

Maigapu kadagitoy ken iti dadduma pay a “makarumen” wenno “nakarimrimon” nga ar-aramid, imbilin ni Jehova a Dios kadagiti Israelita nga ‘ipaayda dagiti Canaanita iti pannakadadael’ tapno saanda a mamulitan manipud ulbod a panagdaydayaw. (De 20:17, 18) Asinoman nga Israelita a mangaramid kadagita a makarimon a banag wenno mangitandudo iti kasta a panagapostata ket aglak-am iti isu met laeng a pannusa.​—De 13:12-15; 17:2-7; Esd 9:1, 11-14.

Namulitan ti Israel. Iti sabsabali pay a paset ti Hebreo a Kasuratan, naaramat ti ta·ʽavʹ ken toh·ʽe·vahʹ a tumukoy iti panagkusit wenno panagsaur iti komersio (De 25:13-16; Pr 11:1; 20:10, 23), panagulbod (Sal 5:6; 119:163; Pr 12:19, 22), pannakikamalala (Eze 33:26), panagtakaw, kinaagum, panangirurumen kadagiti napanglaw (Eze 18:10-13), panagpannakkel, panagibukbok iti awanan basol a dara, panaggandat iti makadangran, ulbod a panangsaksi, ken panagparnuay iti pagaapaan dagiti agkakabsat; amin dagita ket inawagan ti Dios kas “nakarimrimon.”​—Pr 3:32; 6:16-19; 11:20; 15:26; 24:9; 26:24-26.

Ti panangaramid kadagitoy a banag pagbalinenna met a di makaay-ayo iti Dios ti panagdaydayaw ti maysa a tao, iti kasta agbalin a “nakarimrimon” iti Dios dagiti sakripisio dayta a tao. (Pr 15:8, 9; 21:27; 28:9) Maigapu itoy, inawagan ni Jehova idi agangay kas “nakarimrimon” dagiti sakripisio, insienso, kasta met ti baro a bulan ken dagiti panangrambak iti Sabbath dagiti apostata nga Israelita. (Isa 1:11-17) Insaludsodna kadakuada: “Mabalin aya nga adda panagtakaw, pammapatay ken pannakikamalala ken panagsapata a siuulbod ken panangpataud iti asuk a sakripisio ken Baal ken isusurot kadagiti sabali a didios a saanyo a naam-ammo, ket masapul nga umaykayo ken agtakderkayo iti sanguanak iti daytoy a balay a nakayawagan ti naganko, ket masapul a kunaenyo, ‘Sigurado a maispalkamto,’ agpapan pay ti panangaramidyo amin kadagitoy a nakarimrimon a banag [“makarimon,” KJ]? Daytoy a balay a nakayawagan ti naganko nagbalin aya a maysa laeng a rukib dagiti mannanakaw kadagiti matayo?” (Jer 7:9-11) Saanda nga imbain dagiti nakarimrimon nga aramidda.​—Jer 6:15; 8:12.

Nupay kastoy nga ar-aramid ti nagbasolan dagiti agtuturay, ar-ari ken papadi ti Israel wenno pinanuynoyanda dagita (1Ar 21:25, 26; 2Ar 21:2-12; 2Cr 28:1, 3; 33:2-6; 36:8, 14; Eze 8:6-17; 43:7, 8), nabilin dagiti matalek a mammadto ti Dios nga ipakaammoda kadagiti umili a karimon ni Jehova ti panagsukirda ken pakdaaranda ida maipapan kadagiti dakes nga ibunga dayta. (Eze 16:2, 51, 52; 20:4; 22:2; 23:36) Naidagadag kadagiti umili a laksidenda ti kakasta a nakarimrimon nga aramid ket annurotenda manen dagiti paglintegan ti Dios ken dagiti moral a pagalagadanna. (Eze 14:6) Ti agtultuloy a panangaramid iti karimon ti Dios ket agresulta laeng iti pannakalangalang ken pannakadadaelda inton kamaudiananna. (Jer 44:4, 22; Eze 6:11; 7:3-9; 11:21; 12:16; 33:29) Kalpasan ti pannakaidestiero, agbain ti sumagmamano gapu iti dakes a daldalanda, ket ipaayan ida ni Jehova iti “baro nga espiritu.”​—Eze 6:9; 11:18-21; 36:31.

Ipakita ti kapadasan ni Job a dagidiay mangitandudo kadagiti pagalagadan ti Dios ket mabalin a rabrabaken (Job 30:9, 10) ken laksiden dagiti sigud a gagayyemda (Job 19:19; Sal 88:8), agsipud ta ti kakasta a tattao “ginurada ti manangtubngar, ket ti managsao iti naan-anay a bambanag karimonda.” (Am 5:10) “Ti iyaadayo iti dakes nakarimrimon kadagidiay maag.” (Pr 13:19) Ngem karimon ti Dios dagidiay mangtiritir kadagiti pagalagadanna tapno pagparangenda a “nalinteg daydiay nadangkes” ken “nadangkes daydiay nalinteg.” (Pr 17:15) Ikarina a naan-anayto a mabaliktad ti kasasaad dagiti adipenna a naibilang a makarimon iti kasta a pamay-an.​—Isa 49:7; idiligyo ti Mt 5:10-12; 1Pe 3:16; 4:1-5; kitaenyo ti MAKARIMON A BANAG, MAKARUMEN A BANAG.