Ti Panangmatmat ti Biblia

Ti Layus​—Pudno Wenno Sarsarita?

‘Ken amin nga animal sinagduduada a simrek ken Noe iti daong.’​—Genesis 7:8, 9.

ASINO ti di pay nakangngeg iti Layus idi kaaldawan ni Noe? Nalabit naammuamon ti estoria sipud pay idi ubingka. Kinapudnona, no mapanka iti libraria iti lugarmo tapno ammuem ti Layus, mabalin a masarakam ti ad-adu pay a libro a naisurat para ubbing maipapan iti tema ngem kadagiti para adulto. No kasta, mabalin nga ibilangmo ti salaysay ti Layus kas pangpaturog laeng nga estoria. Patien ti adu a ti salaysay ni Noe maipapan iti Layus, agraman iti adu a paset ti Biblia ket sarsarita laeng wenno, iti kasayaatan a kasasaad, pakasursuruan a leksion a pinartuat ti tao.

Nakaskasdaaw ta uray pay dagiti dadduma nga agkunkuna nga ikugkugnalda ti narelihiosuan a pammatida iti Biblia pagduaduanda no agpayso met laeng a napasamak ti Layus. Naminsan, kinuna ti Katoliko a padi a ni Edward J. McLean a ti estoria ni Noe nairanta a maipaulog, saan a kas historia, no di ket kas “nobela wenno maysa la a kita ti literatura.”

Nupay kasta, nobela la kadi ti estoria maipapan ti Layus iti Biblia, a di pulos nga ibilang kas literal? Anamongan kadi ti Biblia ti kasta a panirigan?

Dagiti Nakapapati a Detalye

Usigem nga umuna ti insurat ni Moises iti libro ti Genesis. Sadiay, masarakantayo dagiti espesipiko a tawen, bulan, ken aldaw idi a nangrugi ti tudo, idi naisadsad ti daong, ken idi nagmaga ti daga. (Genesis 7:11; 8:4, 13, 14) Nupay dagiti espesipiko a petsa saan a kanayon a naisurat iti ania man a paset ti Genesis, ipaganetget dagitoy a petsa ti kinapudno a minatmatan ni Moises ti Layus kas agpayso a pasamak. Idiligmo ti kababagas ti kinapudno ti Biblia iti tipikal a panglukat a sasao ti adu a sarsarita, “Idi un-unana . . . ”

Kas sabali pay a pagarigan, usigem ti daong a mismo. Iladawan ti Biblia ti daong nga agarup 437 a pie ti kaatiddogna, nga addaan kaatiddog-katayag a ratio a 10 iti 1 ken kaatiddog-kaakaba a ratio nga 6 iti 1. (Genesis 6:15) Ken saan a managaramid ni Noe iti bapor. Sa laglagipem, nasurok nga 4,000 a tawenen daytoy! Kaskasdi, nabangon ti daong nga addaan proporsion a maibagay iti pakausaranna kas tumtumpaw a pagkargaan. Kinapudnona, natakuatan dagiti moderno nga arkitekto ti lugan iti danum dagiti umasping a ratio a maibagay iti kinalagda ti estruktura ken kinatibkerna iti taaw. Nupay saan nga espesipiko nga ibaga ti Biblia ti eksakto a kapaut ti panangbangon ni Noe iti daong, ti salaysay posible nga iparipiripna a nabusbos ti 50 wenno 60 a tawen. (Genesis 5:32; 7:6) Dagitoy a banag ti mamaggidiat unay iti agdindinamag nga estoria a masarakan iti Salaysay a Daniw ti Babilonia iti Gilgamesh. Iladawan ti salaysay a daniw ti nagdakkelan, napadiwakal a kahon nga agarup 60 a metro ti agsinnumbangir a sikiganna a nabangon iti pito laeng nga aldaw. Saan a kas iti sariugma ti Babilonia, ti salaysay ti Biblia a Delubio partuatenna ti panagtalek iti kinaumisona.

Malaksid iti salaysay ti Genesis, dagiti Kasuratan maminsangapulo a daras a tukoyenda ni Noe wenno ti sangalubongan a Delubio. Ipamatmat kadi dagitoy a kasuratan a dagiti napaltiingan a mannurat minatmatanda ti Layus kas agpayso a historia wenno kas maysa a sariugma?

Napasingkedan ti Kinaumiso

Iti Kasuratan, agparang ni Noe iti dua a kapuonan ti nasion nga Israel, ti maikadua nga agpatingga ken ni Jesu-Kristo. (1 Cronicas 1:4; Lucas 3:36) Da Esdras ken Lucas, dagiti nangurnos kadagitoy a kapuonan, agpadpadada a nalaing a historiador ken pinatida la ketdi ni Noe kas agpayso a tao.

Iti sadino man iti Biblia, nailista ni Noe a kadua dagiti historikal a karakter, nadakamat kas tao ti kinalinteg ken pammati. (Ezequiel 14:14, 20; Hebreo 11:7) Nainkalintegan kadi nga ilaok dagiti mannurat iti Biblia ti sarsarita laeng a tao kas ehemplo a tuladen? Saan, agsipud ta daytoyto ti pangikunaan dagiti managbasa iti Biblia a ti pammati ket di pulos maaramidan dagiti tattao ken ipakita laeng dagiti karakter iti libro ti estoria. Nailista da Noe ken dadduma a lallaki ken babbai iti pammati agsipud ta tattaoda nga addaan pagkapuyan ken rikrikna a kas kadatayo.​—Hebreo 12:1; idiligmo iti Santiago 5:17.

Kadagiti nabatbati a reperensia iti Kasuratan, natukoy ni Noe ken ti Layus iti konteksto ti panangdadael ti Dios iti awanan pammati a kaputotan iti aglikmut ni Noe. Usigem ti panangtukoy ni Jesus iti Delubio, a nailanad iti Lucas 17:26, 27: “Kas iti napasamak idi kaaldawan ni Noe, kastanto met iti kaaldawan ti Anak ti tao: mangmanganda idi, umin-inumda, mangas-asawa dagiti lallaki, maiyas-asawa dagiti babbai, agingga iti dayta nga aldaw a simrek ni Noe iti daong, ket dimteng ti layus ket dinadaelna ida amin.”

Ni Jesu-Kristo ket maysa a testigo kadagiti pasamak nga inladawanna, agsipud ta agbibiag idin idiay langit sakbay a nagbiag ditoy daga. (Juan 8:58) No sarsarita laeng ti Delubio, ipakpakita ngarud ni Jesus a ti masakbayan idi a kaaddana ket di nakapapati wenno agsarsarita iti di pudno. Dayta a konklusion ket di maitunos iti amin a paset ti Kasuratan. (1 Pedro 2:22; 2 Pedro 3:3-7) Pinati ngarud ni Jesu-Kristo, kas resulta iti personal a kapaliiwanna, ti salaysay ti Biblia a sangalubongan a Layus kas agpayso a historia. Para kadagiti pudno a Kristiano, sigurado a daytoy ti di makarit a pammaneknek a ti Layus idi kaaldawan ni Noe ket pudno, saan a sarsarita.

[Picture Credit Line iti panid 26]

L. Chapons/Illustrirte Familien-Bibel nach der deutschen Uebersetzung Dr. Martin Luthers