BUSALI
Kaaduanna, maysa a letteg, naut-ot a panagdugol ti kudil iti maysa a paset ti bagi nga imbunga, saan a ti naglabas a sugat, no di ket ti impeksion a pinataud ti bakteria a sumrek kadagiti puon ti dutdot wenno kadagiti glandula ti ling-et wenno lanit; iti Hebreo, shechinʹ. Mangrugi iti bassit a nalabaga a dugol, ti busali inton agangay mangiparuar iti nana ket, kalpasanna, iti natangken a matana iti tengnga. No dadduma, adu a busali ti agtubo iti apektado a paset. Ti “panagabaya” ket napegpeggad ngem iti letteg, nalawlawa ti saknapanna, no dadduma nakarkaro nga ut-ot ti pataudenna, ken mangipaay kadagiti sintomas a kas iti sakit ti ulo, gurigor, ken pannakapaksuy. Makapapatay no dadduma.
Idi tiempo ti maikanem a panangkabil ni Jehova iti Egipto, dagiti Egipcio ken dagiti animalda nasaplit babaen iti naut-ot a “busbusali nga addaan kadagiti kapuyo.” (Ex 9:8-11) Mabalin a dagitoy ket nakaro a panagrettab dagiti limteg a kudil a napno iti nana, ket ti kakasta a kasla kapuyo a kamuro posible a nalawa ti sinaknapanda. Nupay kasta, ti ababa a Nainkasuratan a panangiladawan pagbalinenna nga imposible ti piho a pananginaig iti maysa nga espesipiko nga agdama-aldaw a sakit.
Napakdaaran dagiti Israelita a dagiti pagbanagan ti kinasukir iti Dios ramanenna ti panangkabilna kadakuada babaen iti “busali ti Egipto.” Naikuna pay: “Kabilennakanto ni Jehova iti naut-ot a busali [Heb., bish·chinʹ raʽ] iti dua a tumeng ken dua a luppo, nga iti dayta saankanto a mapaimbag, manipud iti dapan ti sakam agingga ita kuppokuppom.”—De 28:15, 27, 35.
Impatuldo ti Linteg a ti immimbag a busali mabalin a tumanoran ti agkukutel a panagrettab wenno gaddil. Iti sumagmamano a kaso, nakaron dagiti sintomas ta ti biktima dagus a naideklara a narugit ken agkukutel; iti sabsabali, naipaannurot ti pito-aldaw a pannakakuarentinas. No kalpasan dayta makita a saan a nagramaram ti kasasaad, naikeddeng a maysa laeng dayta a “panagebbal ti busali” ket ti padi imbatadna a nadalus dayta a tao.—Le 13:18-23.
Ni Satanas kinabilna ni Job “iti naut-ot a busali [Heb., bish·chinʹ raʽ] manipud iti dapan ti sakana agingga iti kuppokuppona.” (Job 2:7) Saan a masigurado ti espesipiko a medikal nga awag iti sakit a sinagaba ni Job. Gapu iti tuokna, ni Job kinudkodna ti bagina babaen iti ribak ti damili. (Job 2:8) Naabbongan ti lasagna kadagiti igges, nagkeggakeggang ti kudilna (Job 7:5), makarumen ti anges wenno sang-awna (Job 19:17), tinuok ti ut-ot, ket ti kudilna ngimmisit ken nagregreg (Job 30:17, 30).
Ni Ari Ezekias ti Juda naparigatan iti busali ket “nagsakit . . . agingga a nganngani matayen.” Iti panangisingasing ni Isaias, naitapal iti busali ti sangkatipkel ti pinilpil a naipagango a higos, a kalpasan dayta nagin-inut a nakaungar ni Ezekias. (2Ar 20:1, 7; Isa 38:1, 21) Uray no kasta, ti panagimbagna ket, saan a gapu iti nainkasigudan a pannakapaimbag laeng, no di ket gapu iti panangagas ni Jehova.—2Ar 20:5.