Ti Jubileo ni Jehova—Panawen nga Agrag-otayo
“Ket ngilinenyonto ti maikalimapulo a tawen ket iwaragawagyonto ti wayawaya iti daga kadagiti amin nga agnaed kenkuana . . . Isunto ti nasantuan kadakayo . . . Ket agtalinaedkayto a sitatalged iti daga.”—LEVITICO 25:10-12, 18.
1. Ania a sursurat ti nagparang iti Liberty Bell, ken manipud sadino ti nakaadawan dagiti sasao?
SADINOMAN ti pagtataenganyo, mabalin a nangnangngeganyon ti agdindinamag a Liberty Bell, nga adda idiay Philadelphia, Pennsylvania, E.U.A. Kuna ti The World Book Encyclopedia a daytoy a kampana “binatingtingda idi Hulio 1776, a kadua dagiti dadduma a kampana ti simbaan, tapno iyanunsio ti pananganamongna iti Deklarasion ti Independensia. Ti naikitikit kenkuana nga, ‘Iwaragawagyo ti Wayawaya kadagiti isuamin nga agnaed iti isuamin a daga,’ ti naggapu iti Biblia (Levitico 25:10).”
2. Kasanot’ riknayo maipapan iti pananginanama iti wayawaya, ngem ania dagiti parikut a mabalin a rumsua maipapan iti dayta?
2 Ti wayawaya ti agtultuloy nga addaan dakkel a panangawis, saan kadi? Awan duadua a pagragsakanyo ti pananginanama iti pudpudno a wayawaya—manipud kadagiti ulbod a kapampanunotan, manipud kadagiti napolitikaan a panangparparigat wenno panangirurumen, manipud kadagiti makapakapsut nga epekto iti kinalakay ken saksakit, a mangibunga iti ipapatay. No kasta, adda naimbag a rason a pagragsakanyo, ken addanto pay dakdakkel a rason iti mabiiten. ‘Kasano a kasta dayta?’ mabalin a maisaludsodyo, yantangay awan met ti gobierno a nakaipaay pay ti naan-anay a wayawaya, ken awan pay met dagiti sientista wenno doktor a nakalapped iti panaglakay, panagsakit, ken iti agangay ti ipapatay. Ngem, ulitek, adda ti pakaibatayan ti panagrag-oyo a maipaay iti pudpudno a wayawaya. Tapno matarusanyo no apay, usigenyo ti sumagmamano a nagpateg a nalikudan nga impormasion a mabalin a mangiraman kadakayo—itan ken iti masanguanan.
3. Ania ti Jubileo, ket aniat’ napasamak kabayatan dayta a tawen?
3 Ti sitas nga agparang iti ngato us-usarenna ti sao a “Jubileo.” Ti Jubileo ket maysa a makatawen ti kawatiwatna a panawen a panangsalimetmet ti Panaginana para iti daga ti Israel. Sinaruno dayta ti agsasaganad a pito nga agrikultural a tawen ti Panaginana a saklawen amin dayta ti 49 a tawtawen. Ti maika-50 a tawen, ti Jubileo, isunto ti pagtungpalan daytoy a serie iti panangsalimetmet iti Panaginana a maipaay iti daga nga inted ni Jehova iti ilina a nangitungpal ti kari nga inaramidna ken Abraham nga amada, a “gayyem ni Jehova.” (Santiago 2:23; Isaias 41:8) Iti okasion ti Jubileo, maiwaragawag ti wayawaya iti amin a daga. Kaipapanan daytoy ti wayawaya kadagiti isuamin nga Israelita a nangilaklako iti bagbagida iti pannakaadipen gapu iti utangda. Ti sabali pay a paset ti Jubileo a ta amin dagiti natawid a dagdaga a sanikuada nga inlaklakoda (nalabit gapu iti pinansial a panagrigatda) ket naisublida.—Levitico 25:1-54.
4. Kaano ti pannakaiyanunsio ti Jubileo, ken kasano?
4 Babaen iti dayta a nalikudan, mabalinyon a maapresiar no apay a ti Jubileo ket maysa a panagpiesta a tawen ti wayawaya. Daytat’ maiwaragawag babaen ti panangpaguni iti maysa a tangguyob iti Aldaw ti Panangabbong.a Kas insurat ni Moises idiay Levitico 25:9, 10: “Isursuryonto ngarud ti aweng ti tangguyob iti maikasangapulo nga aldaw ti maikapito a bulan; iti aldaw ti pannakaabbong isursuryonto ti tangguyob iti amin a dagayo. Ket ngilinenyonto ti maikalimapulo a tawen ket iwaragawagyonto ti wayawaya iti daga kadagiti amin nga agnaed kenkuana. Isunto ti maysa a Jubileo kadakayo, ket masublianyonto tunggal maysa a tao iti dagana ket agsublikayto tunggal maysa a tao iti pamiliana.” Idi 1473 K.K.P., indauluan ni Josue dagiti Israelitas a bimmalasiw iti Karayan Jordan a nagturong iti Naikari a Daga, a sadiay ti pangngilinanda iti Jubileo.
Ti Damdamo a Wayawaya Naiwaragawag
5. Ania a ramramit ti wayawaya ken ti Jubileo ti intay usigen?
5 Ti napalabas ket kasla maysa a kadaanan a historia a bassit ti kaipapananna iti biagtayo, nangnangruna no saantayo met a kapuonan dagiti Judio. Nupay kasta, inikkannatay ni Jesu-Kristo ti balido a rason a manginanama iti dakdakkel a Jubileo. Isu daytoy ti mangbukel iti pakaibatayan ti panagrag-otayo iti libertad, wenno wayawaya. Tapno maapresiartayo no apay, kasapulan a makitatayo no kasano ti panangipaay ni Jesus iti nagkadua a pamay-an ti wayawaya iti umuna a siglo. Kalpasanna usigentayo no kasano ti pannakaitupag dagiti dua a pannakawayawaya iti panagbiagtayo, ngem pannakawayawaya iti dakdakkel a rukodna ken makaipaay kadatayo iti dakdakkel a rason a pagrag-oan.
6, 7. (a) Impadto ti Isaias 61:1-7 ti ania a nakaskasdaaw a pasamak? (b) Kasanot’ panangipamatmat ni Jesus a ti padto ni Isaias matungtungpalen?
6 Nupay saanna a sarsaritaen a direkta ti kadaanan a tawen ti Jubileo, ti maysa a naimpadtuan a reperensia iti um-umay a tipo ti pannakawayawaya ti naaramid idiay Isaias 61:1-7: “Ti espiritu ni Soberano nga Apo Jehova adda kaniak, ta ni Jehova pinulotannak a mangikaskasaba kadagiti naimbag a damdamag kadagiti naemma. Immabaonnak a mamatapat iti puso a nadunor, a mangiwaragawag iti wayawaya kadagiti nakayawan ken ti pannakaluk-at ti matmata kadagiti nabalud; a mangiwaragawag iti tawen ti naimbag a nakem iti biang ni Jehova ken ti aldaw ti ibabales ti Diostayo; a mangliwliwa iti amin nga agdung-aw . . . Agnanayon a rag-o ti addanto kadakuada.” Ngem kasano ken kaano ti pannakatungpal dayta a padto?
7 Kalpasan ti panangrambak ti Paskua idi tawen 30 K.P., napan ni Jesu-Kristo iti maysa a sinagoga iti aldaw ti Panaginana. Sadiay binasana ti paset ti padto ti Isaias ket inyaplikarna dayta iti bagina. Kuna ti Lucas 4:16-21, iti pasetna: “Binistradna ti libro ket natumpunganna ti disso a nakaisuratan daytoy: ‘Ti espiritu ni Jehova adda kaniak, ta pinulotannak a mangted kadagiti naimbag a damag kadagiti napanglaw, imbaonnak a mangipakaammo iti pannakaluk-at kadagiti nakayawan ken ti pannakakita dagiti bulsek, tapno luk-atak dagiti maparparigat, tapno maiwarnak ti tawen a pakaay-aywan ni Jehova’ . . . Ket nangrugi a nagkuna kadakuada: ‘Ita nga aldaw daytoy a kasuratan a kangkangegyo natungpalen.’”
8. (a) Ania nga immuna a wayawaya ti impaay ni Jesus? (b) Kasano a naiyilustrar daytoy idiay Juan 9:1-34?
8 Ti naimbag a damag nga inwaragawag ni Jesus ti nangted iti naespirituan a pannakawayawaya kadagiti Judio a nangawat iti dayta. Babaen ti pannakaluk-at dagiti matmatada no ania ti pudpudno a kaipapanan ken makalikaguman iti pudno a panagdayaw, nawayawayaanda manipud kadagiti errado a kapampanunotanda. (Mateo 5:21-48) Daytoy a wayawaya ti dakdakkel pategna ngem ti pisikal a panangagas nga inaramid ni Jesus. Gapuna, nupay linuk-atan ni Jesus dagiti mata ti maysa a tao a naiyanaken a bulsek, dagiti napapaut pay a pagimbagan ti naibungana iti tao gapu iti panangbigbigna ken ni Jesus kas maysa a mammadto manipud iti Dios. Ti baro a wayawaya dayta a tao ti naigiddiat iti kasasaad dagiti papangulo ti relihion a naadipen kadagiti tradisionda ken errado a pampammatida. (Juan 9:1-34; Deuteronomio 18:18; Mateo 15:1-20) Kaskasdi daytoy ket maysa laeng a pangrugian wenno pagdadammuan a wayawaya. Uray pay idi umuna a siglo, ni Jesus ti bumadang pay met laeng iti sabali a kita ti wayawaya a katupag ti Jubileo iti kadaanan nga Israel. Apay a nainkalintegan ti panangipato iti kasta?
9. Uray pay agpaay kadagidiay nawayawayaanen iti naespirituan, ania a langa ti pannakaadipen ti nagtalinaed?
9 Kinuna ni Jesus iti tao a dati a bulsek: “Siak immayak ditoy lubong a maipaay iti pannakaukom tapno dagiti saan a makakita ket makakitada ket dagiti makakita agbalinda a bulsek.” Kalpasanna kinunana kadagiti Pariseo: “No bulsekkay koma, awan koma ti basolyo. Ngem ita kunayo, ‘Makakitakami.’ Iti kasta ti basolyo mataginayon.” (Juan 9:35-41) Wen, ti basol a mangiturong ken ni patay ti kaskasdi maysa a dakkel a parikut, kas met laeng itatta. (Roma 5:12) Dagiti Judio, agraman dagiti apostol, a nagunggonaan manipud iti immuna a pannakawayawaya, ti naespirituan a pannakawayawaya nga impaay ni Jesus, nagtalinaedda nga imperpekto a tattao. Nagtultuloy a naadipenda iti basol ken ti ibungana nga ipapatay. Mabalbaliwan kadi ni Jesus dayta? Balbaliwannanto aya? No kasta, kaano?
10. Inkari ni Jesus nga isut’ mangipaay iti ania pay a kanayonan a wayawaya?
10 Iti nasaksakbay, kinuna ni Jesus: “No agtalinaedkayo koma iti saok, pudno a dakayto dagiti adalak, ket maammuanyonto ti kinapudno, ket ti kinapudno luk-atannakayto.” Dagiti agdengdengngeg a Judio simmungbatda kenkuana: “Kaputotannakami ni Abraham ket uray kaano awan ti nakatagabuanmi. Kasano ti panagkunam, ‘Maluk-atankayto’?” Simmungbat ni Jesus: “Pudno, pudno, kunak kadakayo, Amin nga agaramid iti basol, tagabu ti basol. Ket ti tagabu saan nga agtaeng iti balay nga agnanayon; ti anak agtaeng nga agnanayon.” (Juan 8:31-36) Gapuna, ti nainlasagan a kaputotan a naggapu ken ni Abraham saan a makawayawaya kadagiti Judio manipud pannakaadipenda iti basol. Inaramid ni Jesus daytoy historikal a panangiwaragawag maipapan iti wayawaya tapno iriing ti maysa a banag nga um-umay ken dakdakkelto ngem ti napasaran dagiti Israelitas iti aniaman a Jubileo.
Ti Nakristianuan a Jubileo Mangrugin
11. Apay a ti interestayo iti Nakristianuan a Jubileo naisentro iti tawen 33 K.P.?
11 Saan a nakita dagiti Judio a ti Jubileo iti Mosaiko a Linteg ti tulag ket manangiladawan laeng iti dakdakkel a Jubileo. (Colosas 2:17; Efeso 2:14, 15) Daytoy a Jubileo nga agpaay kadagiti Kristiano ramanenna “ti kinapudno” a mangwayawaya kadagiti tattao—dayta a kinapudno a naisentro iti Anak, ni Jesu-Kristo. (Juan 1:17) Kaano ti panangrugi ti pannakarambak daytoy dakdakkel a Jubileo a mangyeg iti wayawaya uray pay manipud basol ken kadagiti epektona? Daytat’ idi primavera ti 33 K.P., idi aldaw ti Pentecostes. Daytoy ket sangapulo nga aldaw kalpasan ti iyuuli ni Jesus sadi langit tapno idatag ti pateg ti datonna ken Jehova a Dios.—Hebreo 9:24-28.
12, 13. Aniat’ napasamak kalpasan ti ipapatay ni Jesus a di nagbayag nangiyeg iti naisalsalumina a kapadasan kadagiti adalanna?
12 Sakbay ni Jesus, awan pay ti natauan a parsua a napagungar manipud kadagiti natay a nagtultuloy a sibibiag iti agnanayon. (Roma 6:9-11) Imbes ketdi, amin naturogda ken patay ket agtultuloyda a maturog agingga iti tiempo a maipaay iti panangpagungar iti natauan a pamilia. Iti pannakapagungarna babaen iti pannakabalin ti Dios, nagbalin ni Jesu-Kristo a “ti umuna a bungbunga kadagidiay naturog ken patay,” isu a pangawag ti naipaltiing a Kasuratan kenkuana.—1 Corinto 15:20.
13 Limapulo nga aldaw kalpasan ti panagungarna, adda ti pammaneknek a ti napagungaren a Jesu-Kristo ket immulin sadi langit ket simreken iti presensia ni Jehova a Dios nga awitna ti pateg ti perpekto a natauan a datonna ket inyaplikarna dayta nga agpaay iti sangatauan. Daytoy ket idi aldaw ti Pentecostes 33 K.P. Kas panagtulnog iti bilin a naggapu ken ni Jesus, agarup 120 nga ad-adalan ti nagtataripnong idiay Jerusalem. Kalpasanna imparuppok ni Kristo ti nasantuan nga espiritu kadagitoy nga ad-adalan, kas kaitungpalan ti Joel 2:28, 29. Ti dildila a kasla apuy ti nagtuon iti ul-uloda, ket nagsaoda kadagiti pagsasao a ganggannaet kadakuada. (Aramid 2:16-21, 33) Daytoy ket pammaneknek a ti napagungaren a Jesu-Kristo ti immulin sadi langit ket simreken iti presensia ti Dios nga awitna ti pateg ti perpekto a natauan a datonna tapno maiyaplikar nga agpaay iti sangatauan.
14. (a) Aniat’ kasasaad dagiti adalan ni Kristo maipapan kadagiti tultulag? (b) Ti baro a tulag ramanenna ti ania a naisangsangayan a bendision?
14 Ket ania ti imbungana nga agpaay kadagitoy nga adalan? Umuna, nawayawayaanda manipud iti Mosaiko a Linteg ti tulag, nga inaramid ti Dios iti nasion ti Israel iti lasag ngem itan daytan ti nakanselar, nga inlansana dayta iti kayo a pagtutuokan ni Jesus. (Colosas 2:13, 14; Galacia 3:13) Dayta a tulag ti sinandian ti maysa a baro a tulag a saanen a naaramid iti nasion ti nainlasagan nga Israel, no di ket iti baro a “nasion” iti naespirituan nga Israel. (Hebreo 8:6-13; Galacia 6:16) Daytoy baro a tulag, a naipadto idiay Jeremias 31:31-34, ket naiyurnos babaen iti maysa a manangibabaet a dakdakkel ngem iti kadaanan a mammadto a ni Moises. Gaput’ interes iti wayawaya, nangnangruna a rebbeng nga anagentayo ti maysa a paset ti baro a tulag. Inriing daytoy ni apostol Pablo, a nagsurat: “‘Daytoy ti tulag nga aramidekto kadakuada inton malabes dagidiay nga aldaw, . . . diakto lagipenen dagiti basbasolda ken dagiti kinadakesda.’ Ket no adda pannakapakawan dagitoy awanen ti daton gapu iti basol.”—Hebreo 10:16-18.
15. Apay a maikunatayo nga idi Pentecostes 33 K.P. nangrugin ti Nakristianuan a Jubileo kadagiti napulotan? (Roma 6:6, 16-18)
15 Itudtudo ni Jesus daytoy a wayawaya manipud basol idi a kinunana: “No ngarud ti Anak luk-atannakayo, pudno nga agwayawayakayton.” Pampanunotenyo—wayawaya manipud basol a napagbalin a posible gapu iti daton ni Kristo! Mangrugi iti aldaw ti Pentecostes, indeklaran ti Dios dagiti manamati a nalintegda ket kalpasanna pinagbalinna ida kas naespirituan nga annak nga addaan namnama a makipagturay a kadua ni Kristo idiay langit. Inlawlawag ni Pablo: “Ta saanyo nga inawat ti espiritu ti pannakaadipen manen tapno agbutengkayo, ngem inawatyo ti espiritu ti pannakaibilang nga annak . . . Ket no annak, agtawid met: agtawid iti Dios, ken makipagtawid ken Kristo.” (Roma 8:15-17) Awan duadua, ti Nakristianuan a Jubileo ti nangrugin a maipaay kadagiti napulotan a Kristiano.
16. Ania pay dagiti kanayonan a bendision ken panginanamaan a nairaman kadagidiay mangrambak iti Nakristianuan a Jubileo?
16 Gapuna iti dayta nga aldaw ti Pentecostes idi tawen 33 K.P., napaaddan ti baro a nasion ti naespirituan nga Israel. Daytat’ buklen dagiti tattao a dagiti basbasolda ti napakawan babaen iti naidaton a dara ni Kristo. (Roma 5:1, 2; Efeso 1:7) Asino kadatayo ti makailibak a dagidiay immuna a kamkameng ti naespirituan nga Israel a naiyeg wenno naiserrek iti baro a tulag ket naglak-amda iti nakaskasdaaw a pannakawayawaya babaen ti pannakapakawan dagiti basbasolda? Isuda ti inaramid ti Dios a “‘napili a kaputotan, maysa a naarian a kinapadi, nasantuan a nasion, ili a kukua ti Dios, tapno ipaduyakyak[da]’ dagiti kinatan-ok daydiay nangayab kadakua[da] manipud kinasipnget inggana iti nakaskasdaaw a lawagna.” (1 Pedro 2:9) Pudno, dagiti nainlasagan a bagbagida ti kaskasdi nga imperpekto pay met laeng ket mataydanto met inton tiempona. Kaskasdi, itan ta ti Dios imbilangna idan a nalinteg ket pinagbalinna idan kas naespirituan nga annakna, ti nainlasagan nga ipapatayda isunto laeng ti “pannakaluk-atda” a mangipalubos iti pannakapagungarda nga agturongen iti “nailangitan a Pagarian” ni Kristo.—2 Timoteo 4:6, 18.
17, 18. Apay a ti wayawaya ti Nakristianuan a Jubileo napatpateg ngem ti immuna a wayawaya nga inwaragawag ni Jesus?
17 Ti umuna wenno damo nga addang a panangwayawaya kadagiti manamati a Judio manipud kadagiti errado a kapampanunotan ken ar-aramidda dakkel ti pategna. Nupay kasta, nakitatayo a ni Jesus ket linabsanna pay dayta naespirituan a panangwayawaya. Manipud Pentecostes 33 K.P. a nagtultuloy, winayawayaanna dagiti manamati a tattao manipud “linteg ti basol ken ipapatay.” (Roma 8:1, 2) Gapuna nangrugi ti Nakristianuan a Jubileo nga agpaay kadagiti napulotan a Kristiano. Daytoy ti pudno a dakdakkel pay ti pategna a panangwayawaya, a ramanen dayta ti namnama ti biag idiay langit kas makipagtawid a kadua ni Kristo.
18 Agingga ita nausigtayon dagiti dua a kita ti Nakristianuan a wayawaya idi umuna a siglo, a di mailibak a pakaibatayan ti panagrag-o. Ket pudno a nagrag-o dagiti manamati iti umuna a siglo. (Aramid 13:44-52; 16:34; 1 Corinto 13:6; Filipos 4:4) Dayta ti nangnangruna a pudno maipapan iti pannakiramanda iti Nakristianuan a Jubileo, nga isut’ nanglukat iti dalan nga agpaay kadakuada nga umawat kadagiti agnanayon a bendision idiay langit.—1 Pedro 1:3-6; 4:13, 14.
19. Ania a salsaludsod ti agtalinaed nga agpaay kadagiti Kristiano a saan a naiyanak iti espiritu, ket aniat’ mangipamatmat nga addaandanto iti paset ti nasantuan pannakaipaayna a wayawaya?
19 Sadino, nupay kasta, ti pakaibagayan ti kaaduan kadagiti pudno a Kristiano itatta iti daytoy a ladawan, yantangay saanda pay met a naibilang a nalinteg a maipaay iti biag ken napulotan iti nasantuan nga espritu? Adda ti Nainkasuratan a rason a kumita a maipaay iti dakdakkel a pannakawayawaya a maipaay kadakuada kas paset iti Nakristianuan a Jubileo. Lagipenyo ti Aramid 3:20, 21: “Ni Jesus, isu a masapul a ti langit awatenna agingga kadagiti aldaw ti pannakaisubli dagiti amin a banag nga insao ti Dios iti ngiwat dagiti sasanto a mammadtona idi un-unana a panawen.” (Idiligyo iti Aramid 17:31.) Umas-asping iti dayta, ni Juan, maysa a napulotan nga apostol a tagtagiragsakennan ti Nakristianuan a Jubileo, nagsurat maipapan ken Jesu-Kristo: “Ket isu ti daton ti kappia gapu kadagiti basbasoltayo, ket saan laeng a gapu kadagiti basbasoltayo no di pay ket gapu iti isuamin a lubong.” (1 Juan 2:2) Kaipapanan kadi dayta a dagiti nagadu a nasungdo a Kristiano itatta nga awanan iti nailangitan a namnama ket agragsakdanto met iti Nakristianuan a wayawaya? Dayta kadi ti agpaay laeng iti masanguanan, wenno addaantayo metten iti rason nga agrag-o? Maammuantayto dayta babaen iti panangsukimat kadagiti ramramit dagiti Nakristianuan a wayawaya ken ti Jubileo nga addaan naisangsangayan a kaipapanan para kadagiti pudno a managdaydayaw itatta.
[Dagiti Footnote]
a Ti tinawen nga Aldaw ti Panangabbong naangay iti maika-10 iti Tishri, maysa a bulan iti kalendario a Hebreo, a katupag iti panawentayo a Setiembre-Oktubre.
Ania ti Pampanunotyo?
◻ Ania dagiti gunggona ti Jubileo idi kadaanan nga Israel?
◻ Kasano ti panangiwaragawag ni Jesus iti immuna a wayawaya, ket aniat’ rinaman dayta?
◻ Kaano ti panangrugi ti Nakristianuan a Jubileo, ket ania ti pakaibatayan ti panangipato ti kasta?
◻ Apay addaantay ti rason a kumita iti masanguanan a maipaay iti wayawaya dagiti minilion a saan a napulotan-espiritu a Kristiano?
[Blurb iti panid 18]
“Ti dana ti nalinteg kas iti anaraar iti agsapa a rumaniag a rumaniag agingga iti napaypayso nga aldaw.” (Proverbio 4:18) Maitunos iti dayta a prinsipio, daytoy nga artikulo ken ti sumaruno ti mangted iti napabaro a panangilawlawag iti Jubileo.
[Ladawan iti panid 20]
Inwaragawag ni Jesus ti wayawaya idi 30 K.P.
[Ladawan iti panid 23]
Nangrugi ti Nakristianuan a Jubileo idi 33 K.P.