CABUL
1. Ili a naituding iti tribu ni Aser kas paset ti tawidna. (Jos 19:24, 27) Isu dayta itan ti agdama a Kabul, nga adda iti agarup 13 km (8 mi) iti daya nga abagatan-a-daya ti Acco.
2. Ti nagan a nayawag iti distrito ti 20 a siudad ti Galilea nga inted ni Solomon ken Ari Hiram ti Tiro, nalabit insagut dayta ni Solomon gapu iti panangapresiarna iti tulong ni Hiram iti programana a panagibangon. Ngem idi sinukimat ni Hiram dagita a siudad, “saanda nga apagpag-isu kadagiti matana,” isu a kinunana ken Solomon: “Ania a kita ti siudad dagitoy nga intedmo kaniak, kabsatko?” Kalpasan dayta, naawagan dagita iti “Daga ti Cabul.”—1Ar 9:10-13.
Sigun ken Josephus, dagiti siudad ket “saanda nga adayo iti Tiro.” (Jewish Antiquities, VIII, 142 [ber, 3]) Ti Galilea ket inawagan ni Isaias (9:1) iti “Galilea dagiti nasion,” ket ibilang ti sumagmamano nga eskolar a nalabit pagano a tattao ti agnanaed idi iti dayta a 20 a siudad. Imposible nga ited dagita ni Solomon iti maysa a ganggannaet nga ari no dagiti Israelita ti agnanaed kadagita, ken mabalin pay ketdi nga adda dagita iti ruar dagiti beddeng ti aktual pagnanaedan ti Israel, nupay addada pay laeng iti uneg ti orihinal a lugar nga inkari ti Dios iti Israel ken pinarmek ti ama ni Solomon a ni David. (Ex 23:31; 2Sm 8:1-15) Napagduaduaan no umiso ti inaramid ni Solomon gapu ta adda linteg ti Dios iti Levitico 25:23, 24. Mabalin a naibilang nga agaplikar laeng daytoy a linteg iti rehion nga aktual a pagnanaedan ti ili a nakitulagan ti Dios, ta no kasta umiso nga isagut dayta ni Solomon. No saan a kasta, ngarud maysa manen dayta a pagarigan ti saanna a panangannurot a naan-anay iti panangiwanwan ti Dios, kas met laeng idi pinaaduna dagiti kabaliona ken kasta met idi nangala iti adu nga assawa manipud ganggannaet a nasnasion.—Idiligyo ti De 17:16, 17 iti 1Ar 4:26; 11:1-8.
Saan nga ibaga ti salaysay no apay a di nagustuan ni Hiram dagita a siudad. Kunaen ti sumagmamano a di makaay-ayo ti kasasaad dagita gapu kadagiti pagano nga agnanaed; kuna met ti dadduma a saan a nasayaat ti nakaisaadanda. Aniaman ti makagapu, ti saanna a pannakaay-ayo kadagita nagbanag iti pannakapanaganda iti “Daga ti Cabul.” Napagsusupiatan unay ti kaipapanan ti Cabul iti daytoy a teksto. Kunaen ni Josephus (kas nadakamaten) a ti Cabul “iti pagsasao dagiti taga Fenicia ket intarusanda a kaipapananna ti ‘di makaay-ayo,’” ngem awan ti masarakan dagiti moderno-aldaw nga eskolar a sabali pay a pammaneknek a mangpatalged iti daytoy a panangtarus. Gagangay a kunkunaen dagiti leksikograpo a nausar ditoy ti ang-angaw a panangaramat iti sao, a naaramat ti Cabul iti anag a kas iti umar-arngi ti pannakaibalikasna a Hebreo a sao a kevalʹ, a kaipapananna ti “kasla awan.”
Iti pumadpada a salaysay dagiti pasamak kalpasan ti pannakairingpas ti proyekto a panagibangon ni Solomon, dakamaten ti 2 Cronicas 8:2 dagiti siudad “nga inted ni Hiram ken Solomon,” dagiti siudad a binangon manen ni Solomon tapno pagnaedan dagiti Israelita. Saan a nadakamat no dagitoy wenno saan a dagita dagiti siudad nga immuna nga inted ni Solomon kas sagut ken Hiram. No pudno dayta, ipakita daytoy a teksto a nagkedkedan ni Hiram ti sagut. Kunaen met ti dadduma a nagsinnukatda kadagiti sagut a siudad, nupay saan a nadakamat daytoy iti salaysay iti Umuna nga Ar-ari 9.