KENEO
Kameng ti maysa a grupo ti tattao nga agtataeng idiay Canaan wenno iti aglikmut dayta idi kaaldawan ni Abram (Abraham). Nupay kasta, saan a nailanad iti Kasuratan dagiti kapuonan a pangsinunuo iti namunganayanda.—Ge 15:18-21.
Nupay ti sumagmamano nga eskolar ibilangda a ti “Keneo,” maibatay iti maysa nga umasping nga Aramaiko a sao, kaipapananna ti “agpampanday,” kaskasdi a saan a sigurado dayta. Ti Biblia a mismo saanna a dakamaten dagiti Keneo kas agpampanday, ngem agparang nga ipamatmatna a papastor ti sumagmamano kadakuada. (Idiligyo ti Ex 2:15, 16; 3:1; Uk 1:16.) Ti sabali pay a singasing inaigna ti termino a “Keneo” iti Hebreo a sao a kaipapananna ti “umok,” ket maitunos daytoy iti pannakailadawan ti lugar a pagnanaedan wenno ‘umok’ dagiti Keneo kas “naisaad iti napasdok a bato.”—Nu 24:21.
Idi nagtalaw ni Moises manipud Egipto ket nagturong iti daga ti Midian, naikamang iti maysa a Keneo a pamilia nga agnanaed sadiay. No ti eksena ti maysa a salaysay ket nainaig iti panagtaengda idiay Midian, maawagan kas Midianita dagiti kameng daytoy a pamilia; iti dadduma a kaso natukoyda kas Keneo. Mabalin a kaipapanan daytoy a ti katugangan ni Moises a ni Jetro, “ti padi ti Midian,” ken ti kayongna a ni Hobab ket mabalin a Midianitada no maibatay iti lugar nga ayanda. (Ex 2:15, 16; 3:1; 18:1; Nu 10:29, 30; Uk 1:16) Iti sabali a bangir, no dagiti kabagian ni Moises ket kapkaputotan ni Midian, mabalin ngarud a naawaganda koma iti Keneo gapu ta kamengda iti maysa a Keneo a pamilia dagiti Midianita, iti kasta naiduma ti pulida kadagiti Keneo nga agbibiag idi tiempo ni Abraham sakbay ti pannakayanak ni Midian.
Idi panawanen dagiti Israelita ti rehion ti Bantay Sinai, kiniddaw ni Moises a kuyogen ida ni Hobab tapno agserbi kas ‘pannakamata,’ wenno kas pannakagiya ti nasion, gapu ta pagaammona dayta a disso. Nupay nagkedked idi damo, nalawag a kimmuyog ni Hobab, ta idi agangay nadakamat a nagnaed dagiti Keneo iti Let-ang ti Juda agingga iti abagatan ti Arad.—Nu 10:29-32; Uk 1:16.
Idi agangay, ni Heber a Keneo simmina manipud iti dadduma pay a Keneo ket imbangonna ti toldana idiay Kedes. (Uk 4:11; kitaenyo ti KEDES Num. 3.) Idi naduprak ti puersa dagiti Canaanita, nagtalaw ni Sisera ket “nagnagna nga agturong iti tolda ni Jael nga asawa ni Heber a Keneo, ta adda idi kappia iti nagbaetan ni Jabin nga ari ti Hasor ken ti sangakabbalayan ni Heber a Keneo.” Nupay kasta, sadiay a nagpatingga ti biag ni Sisera iti ima ni Jael.— Uk 4:17-21; 5:24-27.
Idi kaaldawan ni Ari Saul, nagnaed ti sumagmamano a Keneo iti nagtetengngaan dagiti Amalekita. Gapuna, idi makigubat ni Saul kadagiti Amalekita, ginuyugoyna dagiti Keneo a suminada kadagiti Amalekita tapno malisianda ti didigra. Naipakita daytoy a kinamanangngaasi agsipud ta dagiti Keneo ‘winatwatda a mismo ti naayat a kinamanangngaasi iti amin nga annak ti Israel idi tiempo ti isasang-atda manipud Egipto.’ (1Sm 15:5, 6; idiligyo ti Ex 18:8, 9; Nu 10:29-33.) Idi agangay, kas sungbat iti saludsod ni Aquis, dinakamat ni David a napan nangrubbuot “iti abagatan dagiti Keneo.” (1Sm 27:10) Ngem pammarang laeng daytoy. Kinapudnona, aggagayyem idi dagiti Keneo ken dagiti Israelita. Dayta ti makagapu a nangipatulod ni David iti sumagmamano iti samsam a naagawda kadagiti Amalekita agpaay “kadagidiay adda kadagiti siudad dagiti Keneo,” nalabit iti nakabambantay a rehion ti makin-abagatan a Juda.—1Sm 30:29.
Ti pampamilia dagiti eskriba a nagnaed idiay Jabez ket Keneo “a naggapu ken Hamat nga ama ti balay ni Recab.” (1Cr 2:55) Nadakamatda mainaig kadagiti kaputotan ni Juda.—1Cr 2:3.
Yantangay nagbiag dagiti Keneo iti tengnga ti nagduduma a tattao iti nadumaduma a tiempo ken lugar, mabalin a dagitoy a tattao nga agakar-akar wenno pasaray agakar-akar ket saan a naan-anay a nailaok iti aniaman a sabsabali pay a tribu wenno ili.
Saan nga espesipiko nga ipadamag ti Biblia no ania ti napasamak kadagiti Keneo, a naawagan met iti Kain. Iti pagaammo a sasao ni Balaam maipapan kadakuada, indatagna ti saludsod a: “Kasanonto kabayag agingga a ti Asiria ipanawnaka a kautibo?” (Nu 24:21, 22) Gapuna, mabalin a ti sumagmamano a Keneo ket nagnaed iti makin-amianan a pagarian ti Israel ken iti kabangibang a luglugar ken nairamanda kadagiti kinautibo dagiti Asirio.—2Ar 15:29; 17:6.