SARA, TANGGUYOB

Dagiti sara ti animal ket naaramat idiay Israel a pagkargaan iti lana, kas paginuman a gorgorita, kas tintero ken pagkargaan iti kosmetiko, ken kas pagtokar iti musika wenno gamigam a pangipaay iti pagilasinan.​—1Sm 16:1, 13; 1Ar 1:39; Eze 9:2; kitaenyo ti TINTERO TI SEKRETARIO.

Pagtokar iti Musika ken Gamigam a Pangipaay iti Pagilasinan. Ti Hebreo a sao a qeʹren isu ti gagangay nga awag iti sara ti animal. (Ge 22:13) Naminsan a naaramat a pangtukoy iti puyoten a pagtokar, awan sabali, iti sasao a “tangguyob a sara [Heb., qeʹren] ti kalakian a karnero” iti Josue 6:5. Daytoy a sao naidatag a pumadpada iti Hebreo a sao a shoh·pharʹ (sara), termino a kankanayon a tumukoy iti sara ti kalakian a karnero a naaramat kas pagtokar iti musika. Ti shoh·pharʹ iti agdama nga aldaw ket lungogan a sara ti kalakian a karnero nga agarup 36 cm (14 pul.) ti kaatiddogna, napaglinteg babaen iti pudot ngem napagbakkug nga agpangato iti kasla trompa a murdongna. Addaan iti naisina a pupuyotan tapno mapalaka ti panagpuyot. Maikunkuna a ti shoh·pharʹ kadagidi tiempo ti Biblia ket awanan iti naisina a pupuyotan, ket sigun iti Talmud, ti sara ti kalakian a karnero saan a napaglinteg no di ket nabay-an a sikkubeng.

Ti shoh·pharʹ gagangay a naaramat kas gamigam a pangipaay iti pagilasinan. Pinaguummongna dagiti buyot dagiti Israelita, no dadduma pinagunina ti “alarma a pagilasinan” maibusor iti maysa a siudad a maraut, ket inturongna ti dadduma pay a tignay iti pannakigubat. (Uk 3:27; 6:34; 2Sm 2:28; Joe 2:1; Sof 1:16) No kas pagarigan rumaut ti kabusor, ti shoh·pharʹ nangipaay iti pakdaar. (Ne 4:18-20) Uray no gamigam laeng a pangipaay iti pagilasinan iti bakal, ti uni ti 300 kadagitoy a tangguyob, iti sidong dagiti gagangay a kasasaad, ipasimudaagna ti maysa a panakkelen a buyot. Gapuna, idi mangngeg dagiti Midianita dagiti tangguyob a pinuyot ti tunggal maysa iti bunggoy ni Gideon a buklen ti 300 a lallaki, “nagtataray ti intero a pakarso,” a nakabil iti panagaligaget.​—Uk 7:15-22.

Mainayon iti panangipakaammo ti tangguyob tunggal baro a bulan, inwaragawagna ti tawen ti Jubileo ken ninayonanna ti narag-o nga espiritu iti dadduma pay a pasamak. (Sal 81:3; Le 25:8-10; 2Sm 6:15; 2Cr 15:14) Idi insawang ni Jehova dagiti kondision iti Linteg ti tulag, ti namilagruan nga uni ti tangguyob ket maysa kadagiti tampok iti buya idiay Bantay Sinai. (Ex 19:16-19; 20:18) Agparang a ti panangiwaragawag iti panangrugi ken panagngudo ti Sabbath babaen iti shoh·pharʹ ket maysa a kaugalian a naipasdek sakbay ti Kadawyan a Panawen.

Dagiti Israelita, aniaman ti saadda, agparang nga ammoda nga usaren ti shoh·pharʹ. Pinuyot dayta ti papadi idi nagmartsada a nanglikmut iti Jerico ken nalabit isuda dagidiay nangipakaammo iti Jubileo babaen iti dayta. (Jos 6:4, 5, 15, 16, 20; Le 25:8-10) Dayta ket pinaguni ni Ehud, ni Gideon ken ti 300 a lallakina, ken ni Joab, kasta met dagiti managwanawan, a saan nga amin ket Levita, mangipasimudaag a ti kaaduan pagaammoda dayta a gamigam.​—Uk 3:27; 6:34; 7:22; 2Sm 2:28; Eze 33:2-6.

Ti Hebreo a termino a yoh·velʹ (kalakian a karnero) naaramat kas kapadpada ti shoh·pharʹ iti Exodo 19:13, a sadiay naipatarus a “sara ti kalakian a karnero.” Iti Daniel 3:5, 7, 10, 15, agparang ti qeʹren iti Aramaiko kas paset ti orkestra ti Babilonia.​—Kitaenyo ti TRUMPETA.

Dagiti Sara ti Altar. Dagiti sara ti altar ti insienso ken ti altar ti sakripisio iti tabernakulo ket kasla sara nga agrungrungarong manipud kadagiti uppat a suli. Nakalupkopanda iti isu met laeng a material a kas iti altar, mabalin a gambang wenno balitok. (Ex 27:2; 37:25, 26) Dagiti altar iti templo ni Solomon nalabit naituladda kadagiti altar ti tabernakulo.​—1Ar 6:20, 22.

Kadagiti sara ti altar ti sakripisio, nangikabil ni Moises iti dadduma iti dara ti toro ti daton gapu iti basol iti tiempo ti serbisio ti pannakaisaad tapno ‘gugoranna ti altar manipud basol.’ (Le 8:14, 15) Sigun iti pammilin ni Jehova, ti dara ti sumagmamano a sakripisio ikabil idi ti padi kadagiti sara ti aniaman kadagiti altar, agpannuray iti sakripisio a maidaton.​—Le 4:7, 18, 25, 30, 34; 16:18.

Kinuna ni Jehova a ti basbasol ti Juda naikitikit “kadagiti sara ti al-altarda” (Jer 17:1), a gapu iti dayta, nagbalin a narugit dagiti altar ket dagiti sakripisioda nagbalin a di maawat; ket iti Amos 3:14, insawang ni Jehova ti panggepna a mangtulaw kadagiti altar nga agpaay iti panagdaydayaw iti kigaw a baka idiay Bethel babaen ti panangputedna kadagiti sarada.

Ti sasao iti Exodo 21:14 mabalin a kaipapananna nga uray ti maysa a padi ket madusa iti ipapatay gapu iti pammapatay, wenno ti tignay nga ikakapet kadagiti sara ti altar saanna nga ikanawa ti asinoman a sipapakinakem a mammapatay.​—Idiligyo ti 1Ar 2:28-34.

Dagiti altar a nakita da Ezequiel ken Juan iti sirmata ket addaan kadagiti sara.​—Eze 43:15; Apo 9:13, 14.

Piguratibo a Pannakausar. Ti sara ti maysa nga animal (Heb., qeʹren; Gr., keʹras) ket nakaam-amak nga igam, ket iti Biblia masansan a nausar iti piguratibo a kaipapanan, nangnangruna iti Hebreo a Kasuratan. Dagiti agtuturay ken dagiti agturturay a dinastia, agpadpada dagiti nalinteg ken dagiti nadangkes, ket insimbolo dagiti sara, kasta met a dagiti panagparmekda nayarig iti panangiduron babaen kadagiti sara.​—De 33:17; Da 7:24; 8:2-10, 20-24; Zac 1:18-21; Lu 1:69-71; Apo 13:1, 11; 17:3, 12; kitaenyo ti AN-ANIMAL, SIMBOLIKO NGA.

Iti maysa a gundaway, kinuna ni Jehova nga, iti panangipasiguradona iti balligi iti ilina, ‘ti sara ti anak a babai ti Sion pagbalinenna a landok.’ (Mik 4:13) Nupay intag-ay ni Jehova ti sara ti ilina, wenno intan-okna dayta, napakdaaran dagiti nadangkes a saanda a sipapangas nga itag-ay ti sarada, ta maputedto dagiti sara dagiti nadangkes. (1Sm 2:10; Sal 75:4, 5, 10; 89:17; Am 6:12-14) Kas panangyebkasna iti pannakariknana iti naan-anay a pannakabaybay-a, silaladingit a kinuna ni Job: “Insangdok ti sarak iti mismo a tapok.”​—Job 16:15.

Ti “sara” mabalin met a mausar a pangdeskribir iti maysa nga aruaten a nasukog a kasla sara. Iti Ezequiel 27:15, ti “sarsara a marfil” ket nalabit tumukoy kadagiti saong ti elepante. Iti Isaias 5:1, ti Hebreo a sasao a “sara nga anak ti lana [wenno, kinataba]” nabatad a tumukoy iti “nabunga a bakras ti turod,” a ti “sara” nausar a mangiladawan iti agpangato a darisdis ti turod.​—Rbi8 ftn.