GOLIAT

Ti higante manipud siudad ti Gat, kampeon ti buyot dagiti Filisteo, a pinapatay ni David. Naisangsangayan ti katayag ni Goliat nga innem a kasiko ken maysa a dangan (2.9 m; 9.5 pie). Ti gambang a nagsasaip a kabalna agdagsen iti 5,000 a siklo (57 kg; 126 lb) ket ti landok a tadem ti pikana agdagsen iti 600 a siklo (6.8 kg; 15 lb). (1Sm 17:4, 5, 7) Ni Goliat ket maysa kadagiti Refaim; mabalin nga isu ket matangtangdanan a soldado a naikuyog iti buyot dagiti Filisteo.​—1Cr 20:5, 8; kitaenyo ti REFAIM.

Di nagbayag kalpasan a pinulotan ni Samuel ti agtutubo a ni David, ken kalpasan a pimmanaw ken Ari Saul ti espiritu ni Jehova (1Sm 16:13, 14), naguummong dagiti Filisteo tapno makigubatda iti Israel idiay Socoh sa nagpakarsoda idiay Efes-dammim. Kabayatan a ti buyot dagiti Filisteo ken ti buyot ni Saul nagsinnangoda iti agsinnumbangir ti ginget, rimmuar ti higante a mannakigubat a ni Goliat manipud pakarso dagiti Filisteo ket impukkawna ti karitna a mangipaay ti Israel iti lalaki a karinnupakna, a ti pagbanagan dayta ti mangikeddeng no ania a buyot ti agbalin nga adipen ti sabali. Iti bigat ken iti rabii, iti 40 nga aldaw, nalalais ti mabutbuteng unay a buyot ti Israel. Awan soldado nga Israelita ti nakaitured nga umawat iti dayta a karit.​—1Sm 17:1-11, 16.

Iti pananglaisna kadagiti buyot ti sibibiag a Dios a ni Jehova, pinagbalin ni Goliat a sigurado ti pannakadidigrana. Ti agtutubo a pastor a ni David, buyogen ti espiritu ti Dios nga adda kenkuana, inawatna ti karit ni Goliat. Bayat nga adda iti sangona ti agaw-awit iti dakkel a kalasagna, dimmarup ni Goliat nga indawdawatna ti pakadaksan ni David babaen iti didiosna. Iti daytoy insungbat ni David: “Umayka kaniak nga addaanka iti kampilan ken addaanka iti pika ken addaanka iti gayang, ngem umayak kenka nga addaanak iti nagan ni Jehova ti buybuyot, ti Dios dagiti linia ti bakal ti Israel, a rinurodmo.” (LADAWAN, Tomo 1, p. 745) Nangipallatibong ni David iti maysa a bato; limmumlom dayta iti muging ni Goliat, ket natumba iti daga. Pinasarunuan ni David daytoy babaen ti panagtakderna iti rabaw ni Goliat ket pinutedna ti ulo ti higante babaen iti mismo a kampilan dayta. Dagus a sinaruno daytoy ti panagsanud ken pannakagudas dagiti Filisteo.​—1Sm 17:26, 41-53.

“Idin innala ni David ti ulo ti Filisteo ket inyegna iti Jerusalem, ket dagiti igamna inkabilna iti toldana.” (1Sm 17:54) Nupay pudno a nakautibo laeng idi agangay ti salindeg ti Sion babaen ken David (2Sm 5:7), ti mismo a siudad ti Jerusalem ket nabayagen a nagnanaedan dagiti Israelita, agraman dagiti Jebuseo. (Jos 15:63; Uk 1:8) Idi agangay, nabatad nga inyawat ni David ti kampilan ni Goliat iti santuario. Pudno a kasta yantangay ni Ahimelec a padi intedna dayta ken David idi nagtalaw manipud ken Saul.​—1Sm 21:8, 9.

Adda timmaud a parikut gapu iti sasao a masarakan iti 2 Samuel 21:19, a sadiay naikuna: “Ni Elhanan nga anak ni Jaare-oregim a Betlehemita kinabilna ni Goliat a Gitita, a ti urong ti pikana kas iti pagipulipolan dagiti trabahador iti pagabelan.” Iti pumadpada a salaysay ti 1 Cronicas 20:5, kastoy ti mabasa: “Ni Elhanan nga anak ni Jair kinabilna ni Lami a kabsat ni Goliat a Gitita, a ti urong ti pikana kas iti pagipulipolan dagiti trabahador iti pagabelan.”

Naidatag ti sumagmamano a singasing maipaay iti pannakailawlawag ti parikut. Itandudo ti Targum ti tradision a ni Elhanan isu met laeng ni David. Ti Soncino Books of the Bible, nga inurnos ni A. Cohen (London, 1951, 1952), ikomentona nga awan parikut iti panangipapan nga adda dua a Goliat, nga inkomentona pay a ti Goliat ket mabalin a mangipasimudaag iti titulo a kas iti “Faraon,” “Rabsaque,” “Sultan.” Insingasing ti kaaduan a komentarista a ti panagduma ti nailanad a nagnagan ket biddut ti managkopia, a “Jaare-oregim” ti agparang iti maysa a teksto idinto ta “Jair” iti sabali a teksto, kasta met nga aglaon ti salaysay ti Maikadua a Samuel iti termino a “Betlehemita [Heb., behth hal·lach·miʹ],” idinto ta nailanad iti salaysay ti Cronicas ti nagan a “Lami [ʼeth-Lach·miʹ].”​—Kitaenyo ti JAARE-OREGIM; LAMI.