SABBATH, TAWEN TI
Ti maikapito a tawen iti tunggal panagrikus ti pito a tawen. Iti nagkauna nga Israel, nabay-an nga aginana ti daga bayat daytoy a tawen agsipud ta saan a natalon dayta, ket saan a rumbeng a piliten nga agbayad iti utang dagiti padada a Hebreo.
Manipud 1473 K.K.P. idi simrek ti Israel iti Naikari a Daga, rumbeng a mangilin ti tawen ti sabbath “iti ngudo ti tunggal pito a tawen,” iti tunggal maikapito a tawen. (De 15:1, 2, 12; idiligyo ti De 14:28.) Nabatad a mangrugi ti tawen ti Sabbath babaen ti pannakapaguni ti trumpeta iti tunggal Etanim (Tisri) 10, ti Aldaw ti Panangabbong. Nupay kasta, patien ti dadduma a nupay ti tawen ti Jubileo ket mangrugi iti Aldaw ti Panangabbong, ti tawen ti Sabbath ket mangrugi iti Tisri 1.
Iti daytoy a tiempo, saan a matalon ti daga, awan ti panagmula, wenno panangarbas iti mula, wenno uray aniaman a panagurnong iti apit, no di ket mabaybay-an iti talon ti aniaman a mula a timmubo, isu a dagiti bunga dagita ket nawaya a kanen ti makinkukua iti talon kasta met dagiti adipenna, dagiti matangtangdanan a trabahador, ken dagiti ganggannaet nga agnanaed. Maysa daytoy a naasi a probision kadagiti napanglaw ken kasta met kadagiti taraken nga animal ken atap nga animal, yantangay mabalinda met ti mangan iti bunga ti daga bayat ti tawen ti Sabbath.—Le 25:1-7.
Ti tawen ti Sabbath ket naawagan iti “tawen ti panangluk-at [hash·shemit·tahʹ].” (De 15:9; 31:10) Iti daytoy a tawen, naan-anay a naginana wenno nawayawayaan ti daga, gapu ta saan a natalon. (Ex 23:11) Iti daytoy a tiempo, adda met panaginana wenno pannakaluk-at manipud kadagiti nautang. Daytoy ket “panangluk-at agpaay ken Jehova,” kas pammadayaw kenkuana. Patien ti dadduma a komentarista a saan nga aktual a nawaswas dagiti utang, no di ket saan a rumbeng a piliten ti nagpautang nga agbayad kenkuana ti nakautang a padana a Hebreo, ta awan ti sapul ti mannalon bayat dayta a tawen; ngem ti nagpautang mabalinna a piliten nga agbayad kenkuana ti ganggannaet. (De 15:1-3) Kunaen met ti dadduma a rabbi a nawaswas idi dagiti utang a naitulong iti napanglaw a kabsat, ngem naiduma ti kasasaad dagiti utang a naaramat iti negosio. Kinunada nga idi umuna a siglo ti Kadawyan a Panawen, rinugian ni Hillel ti maysa a proseso a ti nagpautang mabalinna ti mapan iti pangukoman sa agkiddaw a saan a mawaswas ti pautangna babaen ti panangaramidna iti maysa a deklarasion.—The Pentateuch and Haftorahs, inurnos ni J. Hertz, London, 1972, p. 811, 812.
Daytoy a tawen ti pannakaluk-at wenno panaginana manipud pannakapilit nga agbayad kadagiti utang ket saan a nagaplikar iti pannakaluk-at dagiti adipen, ta adu kadakuada ti nagbalin nga adipen gapu iti utangda. Imbes ketdi, ti Hebreo nga adipen ket maluk-atan iti maikapito a tawen ti panagserbina kas adipen wenno iti Jubileo, aniaman ti umun-una kadagita.—De 15:12; Le 25:10, 54.
Kinasapulan ti pammati tapno masalimetmetan ti tawtawen ti Sabbath kas paset ti tulag ni Jehova iti Israel, ngem aglaplapusanan a bendision ti ibunga ti naan-anay a panangalagad iti dayta. (Le 26:3-13) Inkari ti Dios a mangipaay iti umdas a maani bayat ti innem a tawen tapno maaddaanda iti abasto iti taraon iti uneg ti tallo a tawen, manipud maikanem a tawen agingga iti panagani iti maikawalo a tawen. Agsipud ta saan a mabalin ti agmula iti maikapito a tawen, awan ti ani a maurnong agingga iti maikawalo a tawen. (Idiligyo ti Le 25:20-22.) Idi simreken ti Israel iti Naikari a Daga iti panangidaulo ni Josue, innem a tawen ti nabusbos tapno maparmek ti nasnasion iti Canaan ken mabingbingay dagiti tawid a daga. Siempre bayat dayta a tiempo, bassit laeng ti naimula dagiti Israelita, no adda man immulada, ngem adda met taraon nga agtaud iti mulmula dagiti Canaanita. (De 6:10, 11) Ti maikapito a tawen ket maysa a sabbath, isu a kasapulan nga iparangarangda ti pammati ken panagtulnogda babaen ti panagurayda iti sumaruno a panagani iti maikawalo a tawen, ket babaen ti bendision ti Dios adda umdas a pagbiagda iti dayta a tawen.
Tunggal tawen ti pannakaluk-at, bayat ti Piesta dagiti Abong-abong, masapul nga aguummong ti amin nga umili—lallaki ken babbai, ub-ubbing ken dagiti makipagnanaed a ganggannaet—tapno denggenda ti pannakaibasa ti Linteg.—De 31:10-13.
No naan-anay a tinungpal a naimbag ti Israel ti Linteg, nagpasar koma ti daga iti 121 a tawen ti Sabbath malaksid pay iti 17 a tawen ti Jubileo sakbay ti pannakaidestieroda. Ngem saanda a naan-anay a sinalimetmetan dagiti tawen ti Sabbath. Idi naidestieroda idiay Babilonia, nagtalinaed a langalang ti daga iti 70 a tawen “agingga a ti daga nasulnitannan dagiti sabbathna.” (2Cr 36:20, 21; Le 26:34, 35, 43) Awan a pulos ti dakamaten ti Kasuratan nga eksakto a 70 a tawen ti Sabbath ti saan a nginilin dagiti Judio; ngem impalubos ni Jehova a 70 a tawen a pannakalangalang ti daga ti maisulnit iti amin a tawen ti Sabbath a saanda a nginilin.