Agkanta ti Daydayaw ken Jehova
“Kantaak ni Jehova, ta nagballigi a sidadayag.”—EXODO 15:1.
1. Aniada a galad ken kababalin ni Jehova ti mangted kadatayo iti rason a mangidaydayaw kenkuana?
NAMINSANGAPULO ket tallo nga imbilin ti Salmo 150 nga idaydayawtayo ni Jehova wenno Jah. Kuna ti maudi a bersikulo: “Amin nga adda angesna—idaydayawda koma ni Jah. Idaydayawyo ni Jah, dakayo a tattao!” Kas Saksi ni Jehova, ammotayo a maikari ni Jehova nga umawat iti pammadayawtayo. Isu ti Soberano ti Uniberso, ti Kangatuan, ti agnanayon nga Ari, ti Namarsuatayo, ti Managparaburtayo. Awan ti pumada kenkuana, naisalsalumina, ken awan ti kaaspingna iti adu a pamay-an. Awan pagpatinggaan ti sirib ken pannakabalinna, awan pagkurangan ti kinahustisiana, ken isu ti personipikasion ti ayat. Awan makaartap kenkuana iti kinaimbag; isu ket nasungdo. (Lucas 18:19; Apocalipsis 15:3, 4) Maikari kadi nga idaydayawtayo? Ay ket wen!
2. Ania dagiti rason a rumbeng nga iyebkastayo ti panagyaman ken Jehova?
2 Maikari ni Jehova saan laeng iti panagserbi ken pammadayawtayo no di pay ket iti panagyamantayo gapu kadagiti amin a naaramidanna a maipaay kadatayo. Isu ti Mannangted ti “tunggal naimbag a sagut ken tunggal naan-anay a rangkap.” (Santiago 1:17) Isu ti Ubbog, ti Gubuayan, ti amin a biag. (Salmo 36:9) Naggapu kenkuana amin a banag a tagtagiragsakentayo a kas paset ti sangatauan, ta isu ti Naindaklan a Namarsua kadatayo. (Isaias 42:5) Isu met ti Mannangted ti amin a naespirituan a parabur nga aw-awatentayo babaen ti espirituna, ti organisasionna, ken ti Saona. Mapakawan dagiti basbasoltayo gapu iti subbot nga impaayna kadatayo babaen ti Anakna. (Juan 3:16) Addaantay iti namnama iti ‘baro a langlangit ken maysa a baro a daga a pagtaengan ti kinalinteg’ iti sidong ti Pagarian. (2 Pedro 3:13) Addaantayo iti nasayaat a pannakitimpuyog kadagiti padatayo a Kristiano. (Roma 1:11, 12) Pakaidayawantayo ti agbalin a Saksina ken umaw-awattayo kadagiti bendision kas banagna. (Isaias 43:10-12) Ken addaantayo iti nagpateg a pribilehio a makapagkararag. (Mateo 6:9-13) Pudno la unay, adu ti rason nga agyamantayo ken Jehova!
Dagiti Pamay-an a Maidaydayawtayo ni Jehova
3. Kadagiti ania a nadumaduma a pamay-an a maidaydayawtayo ni Jehova ken mayebkas ti panagyamantayo kenkuana?
3 Kas napasnek nga ad-adipenna, kasanotay a maidaydayaw ni Jehova ken mayebkas ti panagyamantayo kenkuana? Maaramidantayo dayta babaen ti pannakiraman iti Nakristianuan a ministerio—panangasaba kadagiti balbalay, panagsarungkar, panangyadal iti Biblia, ken pannakipaset iti panangasaba iti lansangan. Maidaydayawtay met ni Jehova babaen ti impormal a panangpaneknek no ipalubos ti gundaway. Sa, maidaydayawtayo pay ni Jehova babaen ti nalinteg a kababalintayo, uray babaen ti nadalimanek ken nanakman a panagkawkawes ken panaglanglangatayo. Masansan a mapadpadayawan dagiti Saksi ni Jehova gapu iti kinamapagulidananda kadagitoy a banag. Mainayon pay, maidaydayawtay ni Jehova ken makapagyaman kenkuana babaen ti kararag.—Kitaenyo ti 1 Cronicas 29:10-13.
4. Ania ti maysa kadagiti kapintasan a pamay-an a maidaydayawtayo ti naayat a nailangitan nga Amatayo?
4 Kanayonanna, ti maysa kadagiti kapintasan a pamay-an a maidaydayawtayo ti naayat a nailangitan nga Amatayo ket babaen ti panangitan-ok kenkuana ken kadagiti galadna kadagiti makaay-ayo a kanta ti Pagarian. Umanamong dagiti adu a tumutokar ken mammutar a ti timek ti tao ket isu ti kasayaatan nga instrumento ti musika. Kinaykayat dagiti agkakalaing iti klasikal a musika ti agputar kadagiti opera agsipud ta kaay-ayoda unay ti dumngeg iti timek ti tao nga agkankanta.
5. Ania dagiti rason a rumbeng nga ipasnektayo ti panangkantatayo kadagiti kanta ti Pagarian?
5 Maay-ayatan la ketdi ni Jehova a dumdumngeg kadagiti tattao nga agkankanta, nangruna no agkankantada kadagiti kanta a pagdaydayaw ken pagyaman! Gapuna, rumbeng nga ipasnektayo ti panangkantatayo kadagiti kanta ti Pagarian kadagiti nadumaduma a panagtitipontayo—dagiti gimong ti kongregasion, asamblea sirkito, aldaw ti espesial nga asamblea, kumbension distrito, ken kumbension internasional. Naglaon ti pagkantaantayo iti naruay a pudpudno a makaay-ayo a kankanta, a ti kinaimnasda ket masansan nga idaydayaw dagiti taga ruar. No ad-adda nga ipasnektayo ti panangkantatayo kadagiti kanta ti Pagarian, ad-adda met a maay-ayotayo dagiti dadduma ken magunggonaan ti bagbagitayo.
Panangkanta ti Daydayaw ken Jehova Idi Tiempo ti Biblia
6. Kasano nga inyebkas dagiti Israelita ti panangapresiarda iti pannakaispalda idiay Nalabaga a Baybay?
6 Salaysayen kadatayo ti Sao ti Dios a nagkanta a sibaballigi ni Moises ken dagiti dadduma pay nga Israelita kalpasan ti pannakaispalda manipud iti buyot ni Faraon idiay Nalabaga a Baybay. Kastoy ti rugi ti kantada: “Kantaak ni Jehova, ta nagballigi a sidadayag. Ti kabayo ken ti nagsakay intappuakna iti baybay. Ni Jah ti pigsak ken ti bilegko, ta isu ti nagbalin a salakanko. Daytoy ti Diosko, ket idaydayawko.” (Exodo 15:1, 2) Mailadawantayo ti kinapasnek ken rag-o dagiti Israelita kabayatan ti panangkantada kadagidiay a sasao kalpasan ti namilagruan a pannakaispalda!
7. Ania dagiti dadduma pay a nalatak a pangarigan a nailanad iti Hebreo a Kasuratan maipapan iti panangidaydayaw dagiti Israelita ken Jehova babaen ti kanta?
7 Idiay 1 Cronicas 16:1, 4-36, mabasatayo a naidaydayaw ni Jehova babaen ti kankanta ken toktokar idi nga impan ni David ti Lakasa idiay Jerusalem. Pudno a maysa dayta a naragsak nga okasion. Adda met panangikanta iti pagdaydayaw ken Jehova a dinanggayan dagiti instrumento ti musika idi nga indaton ni Ari Solomon ti templo sadi Jerusalem. Mabasatayo idiay 2 Cronicas 5:13, 14: “Naaramid idi a dagiti agpuypuyot iti trumpeta ken kumakanta nagmaymaysada tapno sangsangkatimekda a mangngeg iti panagdayaw ken panagyaman ken Jehova, ket idi impigsada ti timekda a buyogen dagiti trumpeta ken piangpiang ken ar-aruaten ti musika ket nagdaydayawda ken Jehova, ‘ta isu naimbag, ta ti naayat a kinamanangaasina agpaut iti agnanayon,’ nga idin ti balay napno iti maysa nga ulep, ti met laeng balay ni Jehova, iti kasta a dagiti papadi dida nabalin ti agtakder nga agannong a gapu iti ulep; ta ti dayag ni Jehova pinunnona ti balay ti pudno a Dios.” Ania ti ipakita daytoy? A dumdumngeg ni Jehova iti daytoy a pammadayaw a nabuyogan iti kankanta ken toktokar ken naay-ayo met iti dayta, kas ipasimudaag ti naisangsangayan nga ulep. Idi kaaldawan ni Nehemias, nagkankanta ti dua a koro idi a maidaton ti bakud ti Jerusalem.—Nehemias 12:27-42.
8. Ania ti mangipakita a tinagipateg dagiti Israelita ti panagkanta?
8 Kinapudnona, ti panagkanta ket napateg unay a paset ti panagdayaw idiay templo ta 4,000 a Levita ti nailasin nga agserbi a kas tumutokar. (1 Cronicas 23:4, 5) Dagitoy ti mangdanggay kadagiti kumakanta. Ti musika, nangruna dagiti kumakanta, napateg ti pasetna iti panagdayaw, saan a tapno ipaganetget dagiti napatpateg a bambanag ti Linteg, no di ket tapno ipaay ti umiso a kababalin iti panagdayaw. Tinulonganna dagiti Israelita nga agdaydayaw ken Jehova a sirarayray. Imutektekanyo ti panagsagana ken atension iti detalye a naipaay iti daytoy a paset ti panagdayaw: “Ti bilangda, agraman dagiti kakabsatda a nasanay iti panagkanta ken Jehova, a nalalaing amin, ket dua gasut ket walopulo ket walo.” (1 Cronicas 25:7) Imutektekanyo no kasano kapateg kadakuada ti panangkanta iti pagdaydayaw ken Jehova. Nasanayda nga agkanta ken nalalaingda!
9. Kasano a naipaganetget ti panagkanta iti Kristiano a Griego a Kasuratan?
9 Idi umuna a siglo ti kadawyan a panawentayo, ania ti masarakantayo? Iti rabii a pannakaliputna, nupay nagadu dagiti napateg a banag a pampanunotenna, narikna latta ni Jesus ti pannakasapul a serraan ti panangrambakna iti Paskua ken ti pannakaiyussuat ti Panglaglagip iti ipapatayna babaen ti panangkanta kadagiti pammadayaw ken Jehova. (Mateo 26:30) Kasta met, mabasatayo nga “idi agarup katengngaan ti rabii,” kalpasan ti pannakasaplit ken pannakaibaludda, “nagkarkararag [da Pablo ken Silas] ket indaydayawda ti Dios babaen iti kanta; wen, dagiti balud mangmangngegda ida.”—Aramid 16:25.
Panangkanta iti Daydayaw—Napateg a Paset ti Panagdayawtayo
10. Aniada a bilin ti inted ti Sao ti Dios maipapan iti panangidaydayaw kenkuana babaen ti kanta?
10 Mariknayo kadi a ti panangkanta kadagiti kanta ti Pagarian ket saan a napateg unay kadakayo tapno ikkanyo iti naimpusuan nga atension? No kasta, saan kadi a rumbeng nga usigenyo a naimbag daytoy a banag, nangruna ta ibilang ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo a napateg ti panangkanta kadagiti kanta a pagdaydayaw? Kinapudnona, napno ti Sao ti Dios kadagiti bilin nga idaydayawtayo ni Jehova ken kantaantayo kadagiti kanta a pagdaydayaw! Kas pangarigan, idiay Isaias 42:10, mabasatayo: “Kantaanyo ni Jehova iti maysa a baro a kanta, ken ti dayawna manipud iti pungto ti daga, dakayo a bumaba iti baybay ken amin dagiti adda kenkuana, dakayo a purpuro ken dakayo nga agnaed kenkuana.”—Kitaenyo met ti Salmo 96:1; 98:1.
11. Aniat’ imbalakad ni apostol Pablo maipapan iti panagkanta?
11 Ammo ni apostol Pablo a makaliwliwa ti panagkanta, isut’ gapuna a namindua a binalakadannatayo iti daytoy a banag. Mabasatayo idiay Efeso 5:18, 19: “Itultuloyyo ti mapno iti espiritu, nga agsasaokayo iti bagbagiyo buyogen dagiti salmo ken daydayaw iti Dios ken naespirituan a kankanta, nga agkankanta ken pakpakuyoganyo ti bagbagiyo iti musika iti puspusoyo ken Jehova.” Ket idiay Colosas 3:16, mabasatayo: “Ti sao ni Kristo agtaeng koma a sibabaknang kadakayo iti amin a sirib. Itultuloyyo nga isuro ken bagbagaan ti maysa ken maysa babaen kadagiti salmo, daydayaw iti Dios, naespirituan a kankanta buyogen ti kinaparabur, nga agkankantakayo iti puspusoyo maipaay ken Jehova.”
12. Aniada a pangarigan ti mangipakita a makatulong kadatayo dagiti kantatayo nga agsisinnuro ken agbibinnalakad?
12 Paliiwenyo ta iti tunggal teksto a naadaw, maulit-ulit a tinukoy ni Pablo ti panagkanta, idi a dinakamatna ‘dagiti salmo, daydayaw iti Dios, naespirituan a kankanta, panangkanta iti musika iti pusoyo.’ Kasta met, rinugianna ti sasaona kadagiti taga Colosas iti panangibagana a babaen daytoy a pamay-an ‘makapagsisinnuro ken makapagbibinnalakadtayo.’ Ket pudno a kasta ti ar-aramidentayo, kas ipakita dagiti mismo a paulo dagiti kantatayo—“Amin a Parsua, Dayawendan’ Jehova!” (numero 5), “Sititibker, Di Magaraw!” (numero 10), “Agrag-o Gaput’ Namnama ti Pagarian!” (numero 16), “Dikay Pagbutngan Ida!” (numero 27), “Itan-okyo ni Jehova a Diostayo!” (numero 100). Sumagmamano laeng a pangarigan dagitoy.
13. Kasano nga ipakpakita “ti matalek ken masirib nga adipen” ti kinapateg ti panagkanta kas paset ti panagdaydayawtayo?
13 Maitunos kadagitoy a bilin, inyurnos “ti matalek ken masirib nga adipen” a dagiti panagtitipontayo—dagiti gimong iti kongregasion, asamblea sirkito, aldaw ti espesial nga asamblea, kumbension distrito, ken kumbension internasional—ket maluktan ken maserraan babaen ti panangkanta kadagiti kanta ti Pagarian. (Mateo 24:45) Mainayon pay, adda maangay a panagkanta a maiballaballaet no maminsan kadagitoy a panagtitipon. Tangay gagangay a mangrugi dagiti gimongtayo babaen ti panangkanta iti kanta ti Pagarian, saan aya a rumbeng a sapaentayo ti sumangpet, tapno makiramantayo iti dayta a paset ti panagdaydayawtayo? Ket tangay maserraan dagiti gimong babaen ti panagkanta, saan aya a rumbeng nga agtalinaedtayo agingga iti pangserra a kanta ken kararag a sumaruno a dagus iti dayta?
14. Ania dagiti sumagmamano a pangarigan dagiti tumutop a kanta a napili para kadagiti programatayo?
14 Dagiti kanta kadagiti gimongtayo ket siaannad a napili tapno maitunos dagitoy iti programa. Kas pangarigan, kadagiti “Nadiosan a Panangisuro” a Kumbension Distrito idi 1993, ti kanta numero 191, “Tagikuaem ti Kinapudno,” a mangiparparegta kadagiti Kristiano a makidangadang maibusor ken Satanas, iti lubong, ken iti managbasol a lasag, sinarunona a dagus dagiti tallo a palawag a nangsalaysay kadagitoy a kabusor. Kasta met, ti kanta numero 164, “Annak—Nagpateg a Sagsagut ti Dios,” a naglaon iti naruay a pammagbaga kadagiti nagannak , ti simmaruno a dagus kalpasan ti maysa a palawag a nangitampok kadagiti pagrebbengan dagiti nagannak a mangsanay kadagiti annakda. Kasakbayan ti maysa a serye dagiti palawag a naibatay kadagiti padto ni Jeremias, nakanta ti numero 70, “Tuladenyo ni Jeremias.” Ket kalpasan ti maysa a simposium maipapan kadagiti nadumaduma a benneg ti Nakristianuan a ministeriotayo, nakanta ti kanta numero 156, “Kayatko,” maysa a kanta a mangipagpaganetget iti panagserbi. Kasta met laeng ti kinaannad ti panangpili kadagiti kanta para iti Panagadal iti Pagwanawanan, iti Gimong ti Serbisio, ken iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro. No ngarud mangipaay dagiti panglakayen kadagiti palawag publiko ket ipakitada ti kanta a panglukat iti programa, rumbeng a mangpilida iti kanta a maibagay iti tema ti palawagda.
15. Kasano a maparayray ti tsirman ti gimong ti panangipateg iti makanta?
15 No agpakanta, maparayray ti tsirman ti panangipateg iti kanta babaen ti panangdakamatna iti paulo wenno tema dayta. Saan a dagiti numero ti kankantaentayo no di ket dagiti Nainkasuratan a tema. Kasta met, matulongan ti kongregasion a mangipateg nga ad-adda iti kanta no maiturong iti atensionda ti kasuratan iti babaen ti paulo. Ken mabalin met a dakamaten iti apagbiit a rumbeng nga ipapuso ti amin ti panangkantada iti nadakamat a kanta.
Ipakitayo ti Panangipateg iti Kinaimbag ni Jehova Babaen ti Panagkanta
16. Kasanotay a marikna ti espiritu dagiti kantatayo?
16 Tangay nabagas ti liriko dagiti kantatayo ti Pagarian, nasken nga imutektekantayo dagiti sasao kabayatan ti panangkantatayo kadagitoy. Kayattay a riknaen ti espiritu ti tunggal kanta. Dagiti dadduma, kas dagidiay maipapan iti ayat, a bunga ti espiritu, ket naimpusuan. (Galacia 5:22) Kantaentayo dagitoy a sipapasnek ken sibabara. Dagiti dadduma ket makaparag-o, ket rumbeng nga ikagumaantayo a kantaen dagitoy a siraragsak. Adda met dagiti makapaganaygay a pangmartsa a kankanta, ket rumbeng a makanta dagitoy a sigaganaygay ken sibibileg. Iti Teokratiko nga Eskuelaantayo ti Panagministro, mabalbalakadantayo nga iparangtayo dagiti pasettayo a sibabara, naimpusuan, ken sigaganaygay. Ti panangkanta kadagiti kantatayo a sibabara, naimpusuan, ken sigaganaygay ket napatpateg pay.
17. (a) Ania a pammabalaw ti naiturong kadagiti di matalek nga Israelita a ditay kayat nga agaplikar iti panagkankantatayo? (b) Ania ti resultana no ipapusotayo ti pammagbaga a linaon dagiti kantatayo?
17 No kankantaentayo dagiti kanta ti Pagarian a sabali met ti pampanunotentayo, a ditay maapresiar a naan-anay ti kaipapanan dagiti sasao, saan kadi a kaslatay kadagiti di matalek nga Israelita a nababalaw agsipud ta, nupay dinaydayawda ti Dios kadagiti bibigda, adayo ti pusoda kenkuana? (Mateo 15:8) Saan aya a ditay kayat ti mababalaw gapu iti pamay-an a panangkantatayo kadagiti kanta ti Pagarian? No kantaentayo dagiti kantatayo ti Pagarian iti pamay-an a mangipakita iti panangipateg, saan laeng a ti bagitayo ti maparegtatayo no di pay ket dagidiay adda iti aglikmuttayo, agraman dagiti agtutubo. Wen, no ipapuso amin dagidiay agkankanta kadagiti Kingdom Hall-tayo ti pammagbaga a linaon dagitoy a kanta, mapabileg la ketdi ti tunggal maysa a makiraman a sireregta iti ministerio ken mangliklik kadagiti silo dagiti dakes nga aramid.
18. Ania ti epekto ti panangkanta kadagiti kanta ti Pagarian iti maysa a babai?
18 Masansan a magustuan dagiti taga ruar ti panangkankantatayo kadagiti kanta ti Pagarian. Impablaak naminsan Ti Pagwanawanan daytoy a kapadasan: “Ipakita ti maysa a kapadasan ti maysa a babai a nabautisaran iti ‘Nasantuan a Balligi’ nga Asamblea idi 1973, idiay Yankee Stadium, siudad ti Nueva York, a ti panangkankanta[tayo] ket mabalin nga iturongna met dagiti tattao iti pannakaammo ken Jehova a Dios. Damdamo daytoy a babai a napan idiay Kingdom Hall a bukbukodna ket nagtalinaed sadiay agingga a nalpas dagiti dua a gimong. Idi a kinanta ti kongregasion . . . ti ‘Matmatanyo ti Gunggona!,’ nagustuanna unay agpadpada dagiti sasao ken ti pannakakantana, isut’ gapuna nga inkeddengna a daytoy ti lugar a tinartarigagayanna. Kalpasanna inasitganna ti maysa kadagiti Saksi ket imbagana a kayatna ti payadalan iti Biblia. Rimmang-ay daytoy a babai agingga a nagbalin a maysa a Kristiano a saksi ni Jehova.”
19. Ania ti maudi a pammaregta a naipaay maipapan iti panangkanta a naimpusuan kadagiti kantatayo ti Pagarian?
19 Kadagiti gimongtayo, manmano ti gundaway dagiti timmabuno a mangiyebkas iti rikrikna ken panangipategda. Ngem mabalintay amin nga iyebkas ti riknatayo maipapan iti kinaimbag ni Jehova babaen ti naimpusuan a pannakiraman iti panangkanta kadagiti kanta ti Pagarian. Malaksid iti dayta, no agtitipontayo, saan aya a maragragsakantayo? Ngarud, magagarantay koma nga agkanta! (Santiago 5:13) Wen, kasanoman ti kadakkel ti panangipategtayo iti kinaimbag ken naayat a kinamanangaasina, naimpusuan a kantaantayo ni Jehova kadagiti kanta a pagdaydayaw.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Ania dagiti dua a kangrunaan a rason nga idaydayawtay ni Jehova?
◻ Kadagiti ania a nadumaduma a pamay-an a maidaydayawtay ni Jehova?
◻ Ania ti maysa kadagiti kapintasan a pamay-an a maidaydayawtay ni Jehova?
◻ Ania dagiti Nainkasuratan a pangarigantayo maipapan iti panangidaydayaw ken Jehova babaen ti kanta?
◻ Kasano ti rumbeng a panagkantatayo kadagiti kanta ti Pagarian a mangipakita iti panangipateg?
[Kahon iti panid 11]
Tagiragsakenyo Dagidiay a Kanta!
Agparang a medio marigatan dagiti dadduma a mangadal kadagiti dadduma a kanta. Nupay kasta, kadagiti dadduma a kongregasyon, ti panangkanta iti kaaduan kadagitoy a kanta ket saan a problema. Nalabit a ti laeng kasapulan isu ti kanayonan a panagregget nga agsursuro kadagiti kanta nga iti damo ket kasla narigat a sursuruen. No pamiliaren dagitoy a kanta, masansan nga ad-adda nga apresiaren ti kongregasion dagitoy ngem dagidiay nalaka a sursuruen. Iti kasta, amin iti kongregasion mabalinda a kantaen dagitoy a buyogen ti panagtalek. Wen, matagiragsakda dagidiay a kanta!
[Kahon iti panid 12]
Agkanta iti Kankanta ti Pagarian Kadagiti Sosial a Panagtitipon
Saan laeng nga idiay Kingdom Hall a mabalintay ti agkanta iti kankanta ti Pagarian. Kinantaan da Pablo ken Silas ni Jehova kadagiti kanta a pagdaydayaw bayat nga addada iti uneg ti pagbaludan. (Aramid 16:25) Ken kinuna ni adalan a Santiago: “Adda aya asinoman a maragragsakan? Agkanta koma kadagiti pagdaydayaw iti Dios.” (Santiago 5:13, footnote) Kadagiti sosial a panagtitipon, maragragsakan ti tunggal maysa. Ngarud, apay a dikay agkanta kadagiti kanta ti Pagarian? Makaay-ayo daytoy nangruna no madanggayan ti panagkanta iti piano wenno gitara. Wenno saan, adda dagiti naka-tape a kantatayo ti Pagarian a natokar iti piano; adu a pamilia a Saksi ti addaan iti album dagitoy a tape. Saan laeng a nasayaat nga idanggay dagitoy iti panagkanta no di pay ket napintas a pang-background.
[Ladawan iti panid 8, 9]
Kalpasan ti pannakaispalda idiay Nalabaga a Baybay, inkanta dagiti Israelita ti rag-oda
[Ladawan iti panid 10]
Ti naragsak a kanta ket paset ti panagdaydayaw dagiti Kristiano itatta