BEHEMOT
Maikunkuna a ti termino a “Behemot” nga agparang iti Job 40:15 ket (1) naadaw iti Egipcio a sao maipaay iti “kapon a baka iti kadanuman,” (2) mabalin a nagtaud iti Asirio a sao a kaipapananna ti “ulimaw,” ken (3) naipaganetget a pangadu a porma ti Hebreo a sao a behe·mahʹ (animal; taraken nga animal) a tumukoy iti “dakkel nga animal” wenno “nakadakdakkel nga animal.” Iti Griego a Septuagint, naaramat ti sao a the·riʹa (atap nga an-animal) kas patarus ti Hebreo a behe·mohthʹ. Nupay kasta, nabatad a maymaysa nga animal ti matuktukoy, gapu ta saan a mangipasimudaag iti adu nga animal ti panangiladawan ti Kasuratan iti Behemot, a gagangay a maikunkuna nga isu ti hipopotamo (Hippopotamus amphibius). Kinapudnona, inusar ti adu a patarus ti Biblia (AT, La, Ro, NW, JB, RS) ti sao a “hipopotamo” iti mismo a teksto wenno kadagiti footnote tapno maammuan ti parsua a tinukoy ti Dios.
Ti hipopotamo ket maysa a mamalia a nakadakdakkel, napuskol ti kudilna ken gistay awan dutdotna. Ayuyangna dagiti karayan, danaw, ken lutulot. Ababa ti gurgurong daytoy nga animal, a nakadakdakkel ti pangana ken ulona, a naikuna nga agdagsen iti maysa a tonelada. Kasta unay ti kinabileg ti panga ken ngipenna ta ti maysa a kagatna ket kabaelanna a lussoken ti lalat ti buaya. No nataenganen, ti kaatiddogna ket mabalin a dumanon iti 4 agingga iti 5 m (12 agingga iti 15 pie) ken agdagsen agingga iti 3,600 kg (8,000 lb). Agbiag ti hipopotamo iti danum ken iti takdang, ket nupay nakadakdakkel daytoy nga animal, sipapartak a makapaggunay iti danum wenno iti takdang. Pagtaraonna ti nalukneng a mulmula iti danum, ruruot, runruno, ken babassit a kayo, nga inaldaw a mangipauneg iti nasurok a 90 kg (200 lb) a mulmula iti 150 agingga iti 190 L (40 agingga iti 50 gal) a tianna.
Nakakidkidser ti lalatna, nangnangruna ti kudil ti tianna, ta saanna nga iginggina uray no maidungpar ken maisagirad ti nababa a bagina kadagiti ruting ken batbato iti lansad ti karayan. Dagiti abut ti agongna ket adda iti murdong ti subsobna ken nangato dagiti mata iti mugingna, iti kasta makaanges ken makakita bayat a gistay nakataneb ti intero a bagina. Agserra dagiti lapayag ken dagiti kasla balbula nga abut ti agong no tumaneb dayta. Uray no matmaturog, no ti carbon dioxide iti darana magtenganna ti maysa a rukod, automatiko a lumung-aw ti animal tapno lumang-ab iti presko nga angin sa tumaneb manen.
Adda idi tiempo a masarakan dagiti hipopotamo iti kaaduan kadagiti dadakkel a danaw ken karayan ti Africa, ngem gapu iti panaganup ti tao, nagpukawen dayta iti adu a rehion. Saanen a pagaammo daytoy nga animal iti amianan ti dissuor idiay Khartoum, Sudan. Idi un-unana, mabalin a nagay-ayuyang pay ketdi dagiti hipopotamo iti Jordan. Kinapudnona, naipadamag nga adda nasarakan a sasaong ken tultulang daytoy a parsua iti nadumaduma a paset ti Palestina.
Ti deskripsion iti maika-40 a kapitulo ti libro ti Job ket mangipaay iti nalawag a sasao a mangiladawan iti daytoy nakadakdakkel a mamalia, ti Behemot. Nadeskribir kas mangmangan iti mulmula. (Ber 15) Naikuna a ti gubuayan ti napalalo a bileg ken pigsana ket dagiti padingpadingna ken pempennet ti tianna, kayatna a sawen, dagiti piskel ti bukotna ken dagiti piskel ti tianna. (Ber 16) Ti ipus ti Behemot ket kas iti sedro. Yantangay ababa laeng ti ipus ti hipopotamo, nga agrukod iti agarup 46 agingga iti 51 cm (18 agingga iti 20 pul.), mabalin a kaipapananna a mabalinna a patakderen wenno iwadawad ti napuskol nga ipusna kas iti kayo. “Ti bingbinggas dagiti luppona nalagalaga,” isu a ti binggas ken pempennet ti piskel dagiti luppona ket kasla napagpipinnulipol ken nasallapid a nalalagda a kable. (Ber 17) Dagiti tulang ti saksakana ket kas kapigsa ti ‘tubtubo a gambang,’ iti kasta kabaelanna nga awiten ti nakadagdagsen a bagina. Ti tultulang ken parparagpagna ket kasla pedpedaso ti pinanday a landok. (Ber 18) Naipasimudaag ti napalalo a panagibus ti Behemot iti taraon (ber 20), ket nadakamat ti panagpalpallailangna iti sirok dagiti nasiit a kayo a lotus wenno ti panaglingedna iti nalutulot a disso, iti linong dagiti kayo nga alamo. (Ber 21, 22) Uray no aglippias ti karayan, saan nga aglagaw daytoy a parsua ta mailung-awna ti ulona iti ngatuen ti danum ken mabalinna a subaen ti puersa ti layus. (Ber 23) Ni Jehova inyimtuodna ken Job: ‘Yantangay nabileg unay ken nakaam-amak ti pannakakabal ti Behemot, maitured aya ti tao a padasen a sanguen iti imatangna ket padasenna a lussoken dagiti agongna babaen ti maysa a kawit?’—Ber 24.