PANAGARADO
Dagiti naikuna a langa dagiti arado nga inaramat dagiti Hebreo a mannalon idi tiempo ti Biblia ket naibatay kadagiti nagkauna a ladawan ti arado a naaramat iti kabangibang a dagdaga ken kadagiti arado nga inaramat ti sumagmamano nga Arabo a mannalon kadagiti napalabas a tiempo. Ti sumagmamano nga arado ket buklen ti simple a natirad a pedaso ti kayo, nalabit metal ti murdongna, a naikapet iti maysa a tangbaw a guyoden ti maysa nga animal wenno ad-adu pay. Ti panangusar iti kasta nga arado ket mabalin a magulisanna laeng ti rabaw ti daga ngem saanna a bukualen dayta. Ngem gapu ta nakurang ti pammaneknek, mabalin nga adda met dagiti nasaysayaat nga arado a naaramat iti Israel.
Yantangay tumangken ti daga gapu iti napudot nga init iti kalgaw, urayenda a lumukneng ti daga gapu kadagiti tudo iti otonio wenno iti kalam-ekna sakbayda nga agarado. Kalpasanna maarado ti daga ken maimula ti bin-i. Uray no nalamiis ti aldaw wenno di masinunuo ti paniempo wenno no makatudtuduen, saan latta a malapdan nga agtrabaho ti nagaget a tao no panawen ti panagarado, ngem pagpambar dayta ti nasadut a mannalon tapno saan nga agtrabaho. Awan rason a maasian kenkuana dagiti padana a tao no awan ti maapitna gapu iti kinasadutna bayat ti panawen ti panagarado. (Pr 20:4; Ec 11:4) Ngem uray no tiempo ti panagarado, ngilinen latta dagiti Israelita a mannalon ti Sabbath.—Ex 34:21.
Saan a rumbeng a pagsinnangolen iti maymaysa nga arado ti maysa a toro ken maysa nga asno, gapu ta saan nga agpada ti pigsa ken kaaddayo ti addangda. (De 22:10) Masansan a sangaparis a baka ti mangguyod iti arado. (Lu 14:19; Job 1:14) Makapagtrabaho a sangsangkatunos ti sumagmamano a lallaki, a ti tunggal maysa addaan iti sangaparis a baka, nga agsasaruno ken agaassibay ti panagaradoda. Iti biang ni Eliseo, kas naisalaysay iti 1 Ar-ari 19:19, isuna ti maika-12 ken kaudian, ngarud makapagsardeng a saanna a masinga ti sabsabali a sumarsaruno kenkuana. Pinanawanna ti talon ket pinagsungrodna dagiti kayo a paset ti alikamenna a pagarado idi indatonna dagiti baka kas sakripisio. (1Ar 19:21) Iti The Land and the Book (rinebisar ni J. Grande, 1910, p. 121), impadamag ni W. M. Thomson nga alisto laeng a mamulaan ti maysa a tao ti talon nga inarado ti maysa a grupo ti lallaki.
Mangiladawan nga Usar. Ti pagaammo a trabaho a panagarado ket masansan a naaramat kas maysa a pangngarig. Idi a dagiti Filisteo naallukoyda ti asawa ni Samson a mangdamag kenkuana iti sungbat iti burburtiana, kinuna ni Samson a ‘pinagaradoda ti urbon a bakana,’ kayatna a sawen, inusarda nga agserbi kadakuada daydiay rumbeng koma nga agserbi kenkuana. (Uk 14:15-18) Saan a mabalin nga araduen ti nabato a rangkis, ket kas ipakita ni Amos, saan met a nainkalintegan kadagiti panguluen ti Israel a ballikugenda ti kinahustisia ken agaramidda iti kinakillo ket kaskasdi nga inanamaenda a magunggonaanda iti kasta a tignay. (Am 6:12, 13) Iti Oseas 10:11, nabatad a nausar ti panagarado (narigrigat nga amang a trabaho maipaay iti maysa a bumalasang a baka ngem iti panagirik) kas mangiladawan iti nadagsen wenno mangadipen a trabaho, a nalabit impataw dagiti ganggannaet a manangirurumen, a naikeddeng a dumteng iti apostata a Juda. Sigun iti Jeremias 4:3, 4 ken Oseas 10:12, 13, kasapulan a balbaliwan ti Juda ken Israel ti wagas ti panagbiagda, nga isagana, paluknengen, ken dalusanda ti puspusoda (idiligyo ti Lu 8:5-15) nga arigna araduenda ken ikkatenda ti sisiit, iti kasta agapitda kadagiti bendision ti Dios, imbes a sayangenda ti panagregget ken panagbannogda iti dakes nga ar-aramid a mangyeg laeng iti dakes nga apit.
Tapno mailadawan iti daldalan ni Jehova, a ‘nakaskasdaaw ti pammatigmaanna, a dakkel ti naaramidanna iti nabunga a panagtrabaho,’ nausar iti Isaias 28:23-29 ti pannakadeskribir dagiti naurnos, makagunggona, ken nainsiriban a pamay-an ti mannalon mainaig iti panagarado, panagsuyod, panagmula, ken panagirik. No kasano nga agpatingga ti panagarado ken panagsuyod, bilang panagsagana maipaay iti panagmula, kasta met a saan nga agnanayon a disiplinaen wenno dusaen ni Jehova ti ilina, no di ket disiplinaenna ida kangrunaanna tapno lumuknengda ken nalaklakada nga awaten ti balakad ken panangiwanwanna, a dayta ti mangibunga iti bembendision. (Idiligyo ti Heb 12:4-11.) Narigat ti panagarado no natangken ti daga, kasta met nga agdepende iti kita ti bukbukel no kasano kapigsa ken kadagsen dagiti alikamen a mausar a pagirik tapno maikkat ti taep, nga amin dagitoy iladawanda ti sirib ti Dios iti panangdalusna iti ilina ken panangikkatna iti aniaman a di matarigagayan, a baliwbaliwanna ti pannakilangenna sigun iti agdama a kasapulan ken kasasaad.—Idiligyo ti Isa 21:10; 1:25.
Ti siudad a ‘naarado kas iti maysa laeng a talon’ ket tumukoy iti maysa a siudad a naan-anay a nabukual ken napaglangalang. (Jer 26:18; Mik 3:12) Ti panagkuna ti Israel nga adda dagidiay ‘nagarado iti mismo a bukotna, nga inyatiddogda dagiti gulisda,’ nabatad a desdeskribirenna dagiti panagsagaba ti nasion iti sidong ti adu a kabusor a sidadangkok ken siuulpit a nangparmek ken nangranggas kadakuada, bayat a pinagbalin ti Israel ti bukotna “kas iti daga . . . maipaay kadagidiay bumalballasiw.” (Sal 129:1-3; Isa 51:23; idiligyo ti Sal 66:12.) Iti padto ti pannakaisubli iti Amos 9:13-15, naipakita a ti pamendision ni Jehova pagbalinenna a nabunga unay ti daga nga uray la agtultuloy pay laeng ti panagani nupay dimtengen ti panawen ti panagarado maipaay iti sumaruno a panagmumula.—Idiligyo ti Le 26:5.
Kinuna ni Jesus a rumbeng nga umawat dagiti adalanna iti taraon, inumen, ken pagdagusan manipud kadagidiay nagserbianda, yantangay “ti trabahador maikari kadagiti tangdanna.” Iti umasping a pamay-an, intandudo ni apostol Pablo ti kalintegan dagidiay agbambannog iti Nakristianuan a ministerio nga umawatda koma iti material a tulong manipud iti sabsabali, no kasano a ti agar-arado a lalaki manginanama a mairanud iti ani gapu iti panagbannogna. Kaskasdi, sitatallugod a pinili a mismo ni Pablo a saanna nga aprobetsaren ti karbenganna a di koman agtrabaho iti sekular, tapno maipaayna nga ‘awan baybayadna ti naimbag a damag’ kadagidiay a nagserbianna.—Lu 10:7; 1Co 9:3-10, 15, 17, 18.
Tinukoy ni Jesu-Kristo ti trabaho a panagarado tapno ipaganetgetna ti kinapateg ti naimpusuan a panagserbi kas adalan. Idi inyebkas ti maysa a tao ti tarigagayna nga agbalin nga adalan ngem kiniddawna a mapalubosan pay nga umuna nga agpakada iti sangakabbalayanna, insungbat ni Jesus: “Awan ti tao a nangyiggem ti imana iti arado ket kumita iti bambanag iti likudan ti maikari maipaay iti pagarian ti Dios.” (Lu 9:61, 62) No ipalubos ti maysa a tao a masinga ti panagaradona, agkillokillo laeng a gulis ti magapuananna. Umasping iti dayta, di maikari iti Pagarian ti Dios ti tao a naawis nga agbalin a Kristiano nga adalan ngem ipalpalubosna a maisiasi ti panangitungpalna kadagiti pagrebbengan kas katulongan. Iti mismo nga ulidan ti Anak ti Dios, impakitana a napatpateg kenkuana ti kinamatalekna a mangitungpal iti pagayatan ti Dios ngem ti relasionna kadagiti nasinged a kameng ti pamiliana.—Mr 3:31-35; 10:29, 30.