Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro Dagiti Proverbio
NI Ari Solomon iti nagkauna nga Israel “makapagsao iti tallo ribu a proverbio.” (1 Ar-ari 4:32) Magun-odantayo kadi dagiti nainsiriban a sasaona? Wen. Ti libro ti Biblia a Proverbio, a nakompleto idi agarup 717 K.K.P., inlanadna ti adu kadagiti proverbio ni Solomon. Dagiti laeng dua a maudi a kapitulona ti insurat ti dadduma a mannurat—da Agur nga anak a lalaki ni Jaque ken ni Lemuel nga ari. Nupay kasta, patien ti dadduma a Lemuel ti sabali a nagan ni Solomon.
Adda dua a panggep ti amin a naipaltiing a sasao iti libro dagiti Proverbio—“tapno ti maysa maammuanna ti sirib ken disiplina.” (Proverbio 1:2) Makatulong dagitoy a sasao tapno maaddaantayo iti sirib, ti abilidad a mangkita a silalawag kadagiti bambanag ken mangyaplikar iti pannakaammo tapno marisut dagiti parikut. Mangipaayda met kadatayo iti disiplina, wenno panangsanay mainaig iti naimbag a kababalin. No imutektekantayo dagitoy a proverbio ken ipangagtayo ti balakadda, masaluadan ti pusotayo, maparagsak ken maiwanwannatayo tapno agballigitayo.―Hebreo 4:12.
‘GUN-ODEM TI SIRIB KET PETPETAM TI DISIPLINA’
“Ti met laeng pudno a sirib agpukpukkaw a sipipigsa iti mismo a kalsada,” kuna ni Solomon. (Proverbio 1:20) Apay a nasken nga imdengantayo ti napigsa ken nalawag a timekna? Ibinsabinsa ti kapitulo 2 ti adu a pagimbagan ti pananggun-od iti sirib. Naisalaysay iti kapitulo 3 no kasano ti agbalin a nasinged ken Jehova. Kalpasanna, kinuna ni Solomon: “Ti sirib isu ti kangrunaan a banag. Gun-odem ti sirib; ket kadagiti amin a gun-odem, gun-odem ti pannakaawat. Petpetam ti disiplina; saanmo a palusposan.”—Proverbio 4:7, 13.
Ania ti makatulong kadatayo nga agkedked kadagiti imoral nga ar-aramid ti lubong? Sumungbat ti maika-5 a kapitulo ti Proverbio: Usarem ti abilidadmo nga agpanunot, ken ilasinmo dagiti pangallilaw ti lubong. Usigem met dagiti nakalkaldaang a pagbanagan ti imoralidad. Mamakdaar ti sumaganad a kapitulo maibusor kadagiti aramid ken kababalin a mangdadael iti relasiontayo ken Jehova. Adda met nagpateg ngem agpaypayso a panangiladawan ti kapitulo 7 maipapan kadagiti ar-aramid ti imoral a tao. Iti kapitulo 8, nagsayaat ti pannakaiparang ti kinapateg ken kinaimbag ti sirib. Ti kapitulo 9, a maysa a makaparegta a pagnguduan dagiti naisalaysayen a proverbio, naiparang a kas makapainteres nga ilustrasion a mangtignay kadatayo nga agtultuloy a manggun-od iti sirib.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
1:7; 9:10—Kasano a ti panagbuteng ken Jehova isu “ti punganay ti pannakaammo” ken “ti rugi ti sirib”? Awan ti pannakaammo no awan ti panagbuteng ken Jehova, ta isu ti Namarsua iti amin a banag ken Autor ti Kasuratan. (Roma 1:20; 2 Timoteo 3:16, 17) Isu a mismo ti Gubuayan ti amin a pudno a pannakaammo. Gapuna, ti pannakaammo ket mangrugi iti nadayaw a panagbuteng ken Jehova. Ti met panagbuteng iti Dios ti pangrugian iti sirib agsipud ta awan ti kinasirib no awan ti pannakaammo. Kasta met, ti tao a saan nga agbuteng ken Jehova dina usaren ti aniaman a pannakaammona a mangidayaw iti Namarsua.
5:3—Apay a ti maysa a balangkantis naawagan a “sangsangaili a babai”? Deskribiren ti Proverbio 2:16, 17 ti maysa a “karkarna [wenno sangsangaili] a babai” a kas maysa a “nanglipat iti mismo a tulag ti Diosna.” Naawagan a ganggannaet ti siasinoman nga agdaydayaw kadagiti didiosen wenno di mangikankano iti Mosaiko a Linteg, agraman ti balangkantis.
7:1, 2—Ania ti ramanen dagiti ebkas a “ti sasaok” ken “dagiti bukodko a bilin”? Malaksid kadagiti pannursuro ti Biblia, ramanen daytoy dagiti alagaden ti pamilia, wenno annuroten, nga inkeddeng dagiti nagannak nga agpaay a pagimbagan dagiti kameng ti pamilia. Dagiti annak masapul a tungpalenda dagita a pagalagadan agraman dagiti Nainkasuratan a pannursuro dagiti nagannak kadakuada.
8:30—Asino ti “nasigo a managobra”? Ti sirib, a nailadawan ditoy kas maysa a persona, awaganna ti bagina kas nasigo a managobra. Nausar ti kasta a panangiladawan tapno mailawlawag dagiti kasasaad ti sirib ken tapno tukoyen ti inauna nga Anak ti Dios a ni Jesu-Kristo, sakbay a nagbalin a tao. Nabayag pay sakbay ti pannakaipasngayna ditoy daga kas tao, isu ti ‘pinataud ti Dios kas punganay ti dalanna.’ (Proverbio 8:22) Kas “nasigo a managobra,” aktibo a nakipagtrabaho ken Amana bayat ti pannakaparsua ti amin a banag.—Colosas 1:15-17.
9:17—Ania dagiti ‘tinakaw a danum,’ ken apay a “nasam-itda”? Tangay ti Biblia impadisna ti panagdenna ti agassawa iti makarepresko a danum a nasakdo iti bubon, dagiti natakaw a danum iladawanna ti nalimed a pannakikamalala. (Proverbio 5:15-17) Ti di pannakasukal iti imoral nga aramidda ipasimudaagna ti panangtagiragsakda iti dayta.
Dagiti Masursurotayo:
1:10-14. Rumbeng a ditay paallukoy kadagiti dakes a dalan dagiti managbasol gapu iti karida a bumaknangtayo.
3:3. Ipatpategtayo koma ti naayat a kinamanangngaasi ken kinapudno ket iyukkortayo ida a kas napateg a kuentas. Masapul met nga iyukuoktayo dagitoy iti pusotayo, a pagbalinentay ida a paset ti biagtayo.
4:18. Rumangrang-ay ti naespirituan a pannakaammo. Tapno makapagtalinaedtayo iti lawag, masapul nga itultuloytayo nga iparangarang ti kinapakumbaba ken kinaemma.
5:8. Rumbeng nga umadayotayo iti amin a dakes nga impluensia, babaen man iti musika, panaglinglingay, Internet, wenno dagiti libro ken magasin.
5:21. Ti kadi managayat ken Jehova dadaelenna ti naimbag a relasionna iti pudno a Dios gapu laeng iti apagkanito a ragragsak? Siempre saan! Ti pannakaammotayo a makitkita ni Jehova ti ar-aramidtayo ken manungsungbattayo kenkuana isu ti kangrunaan a mangtignay kadatayo nga agtalinaed a nadalus iti moral.
6:1-5. Talaga a nagsayaat a balakad kadatayo ti masarakan kadagitoy a bersikulo maipapan iti panagbalin a “pammasiguro,” wenno di nainsiriban a pannakiraman iti pinansial a tulagan, maipaay iti sabsabali! No naamiristayo a di nainsiriban ti inaramidtayo, ditay koma agtaktak a ‘mangdupag wenno, mangud-od iti padatayo a tao’ babaen ti kanayon a panagpakaasi ken ikagumaantayo nga ilinteg dagiti bambanag.
6:16-19. Dagitoy a pito a kangrunaan a banag ramanenna ti dandani amin a kita ti biddut. Masapul a guraentayo dagitoy.
6:20-24. Ti pannakasanay sigun kadagiti pagalagadan ti Biblia manipud iti kinaagtutubo saluadanna ti maysa manipud iti silo ti imoralidad. Dagiti nagannak dida koma liwayan a sanayen dagiti annakda.
7:4. Ipategtayo koma ti kinasirib ken pannakaawat.
DAGITI PROVERBIO A MANGIWANWAN KADATAYO
Abbaba ti dadduma kadagiti proverbio ni Solomon ngem napnuan kaipapanan dagiti sasaona. Naiparang dagitoy a nangnangruna kas pangidumaan, pangipadaan, ken pangidiligan. Nagsayaat a pakasursuruan dagitoy maipapan iti ugali, panagsao, ken kababalin.
Ipaganetget dagiti kapitulo 10 agingga iti 24 ti kinapateg ti nadayaw a panagbuteng ken Jehova. Dagiti proverbio iti kapitulo 25 agingga iti 29 ket sinakar “dagiti lallaki [wenno tattao] ni Ezekias nga ari ti Juda.” (Proverbio 25:1) Dagitoy a proverbio isuronatayo nga agpannuray ken Jehova ken makaisuro iti dadduma pay a napapateg a leksion.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
10:6—Kasano a ti “ngiwat dagidiay nadangkes abbonganna ti kinaranggas”? Mabalin a pudno daytoy ta babaen iti makaguyugoy a sasao, ti nadangkes abbonganna ti dakes a panggepna a mangdangran iti sabsabali. Wenno mabalin met a gapu ta kaaduanna a mabusbusor ti nadangkes, mangpaulimek kadakuada ti pananggura ti sabsabali.
10:10—Kasano a “daydiay mangikidday iti matana” mangtedto iti saem? “Ti tao nga awan kaes-eskanna” saanna laeng nga usaren ti ‘killo a panagsasao’ no di ket padasenna nga ilemmeng dagiti panggepna babaen kadagiti tigtignay a kas iti ‘panagkidday.’ (Proverbio 6:12, 13) Daytoy a kita ti panangallilaw pagdanagenna ti biktimana.
10:29—Ania “ti dalan ni Jehova”? Ti matuktukoy ditoy isu ti wagas ti pannakilangen ni Jehova iti sangatauan, saan ket a ti wagas ti panagbiag a rumbeng a surotentayo. Ti pannakilangen ti Dios kadagiti tattao ipatuldona a natalged dagiti nasingpet ngem madadael dagiti nadangkes.
11:31—Apay a rumbeng nga ad-adda a masupapakan daydiay nadangkes ngem iti daydiay nalinteg? Ti supapak ditoy isu ti pannusa nga awaten ti tunggal maysa. No agbiddut ti nalinteg, disiplina ti maawatna a supapak gapu kadagiti biddutna. Sipapakinakem nga agbasol ti nadangkes ket dina kayat ti agaramid iti naimbag. Ngarud, maikari nga umawat iti nakarkaro a pannusa.
12:23—Kasano a ti maysa a tao “abbonganna ti pannakaammo”? Ti panangabbong iti pannakaammo dina kayat a sawen a ti maysa a tao dinan iparangarang dayta. Imbes ketdi, siaannad nga ipakitana ti pannakaammona, a saanna nga ipalpalangguad dayta.
14:17—Iti ania a pamay-an a ‘magurgura ti tao nga addaan kadagiti pannakabael nga agpanunot’? Ti sao a Hebreo a naipatarus a “pannakabael nga agpanunot” mabalin a kaipapananna ti pannakaawat wenno dakes a panagpampanunot. Talaga a magurgura ti tao a dakes ti panagpampanunotna. Ngem magurgura met uray ti mannakaawat a tao no usarenna ti abilidadna nga agpanunot tapno pilienna ti ‘saan nga agbalin a paset ti lubong.’—Juan 15:19.
18:19—Kasano a ‘ti kabsat a napagsalungasingan nakarkaro ngem iti nabileg nga ili’? Kas iti maysa nga ili a nakubkob, sititibker nga agkedked a mangpakawan ti kasta a tao. Ti pannakirinnupir ti nakabasol kenkuana nalaka laeng nga agbalin a nagdakkel a bangen a kas iti “balunet ti pagnaedan a torre.”
Dagiti Masursurotayo:
10:11-14. Tapno makapabileg dagiti sasaotayo, mapno koma ti isiptayo iti umiso a pannakaammo, ayat koma ti mangtignay iti pusotayo, ket idiktar koma ti kinasirib ti sawentayo.
10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Sapay koma ta manmano ken pinanunottayo a naimbag ti sasaotayo.
11:1; 16:11; 20:10, 23. Kayat ni Jehova a napudnotayo koma no maipapan iti negosio.
11:4. Minamaag ti panagpabaknang no maliwayan ti personal a panagadal iti Biblia, pannakigimong, panagkararag, ken panangasaba.
13:4. Saan nga umdas ti basta ‘panagtarigagaytayo’ a maaddaan iti rebbengen iti kongregasion wenno iti biag iti baro a lubong. Masapul a nagagettayo met ken napasnektayo a mangragpat kadagiti makalikaguman.
13:24; 29:15, 21. Ti naayat a nagannak dina panuynoyan ti anakna wenno palabsen dagiti biddutna. Imbes ketdi, ti ama ken ina mangaramidda kadagiti addang tapno maparut dagita a biddut sakbay nga agramutda.
14:10. Tangay no dadduma saantayo a mayebkas a siuumiso dagiti riknatayo wenno saan a kanayon a maawatan dayta dagiti makaimatang, mabalin a limitado ti maipaayda nga emosional a panangliwliwa. Isu a mabalin nga ibturantayo laengen dagiti pakarigatan babaen ti panagpannuray ken Jehova.
15:7. Saantayo koma nga ipudno a mamimpinsan ti amin nga ammotayo iti maysa a tao, no kasano a ti agmulmula saanna nga ipisok ti amin a bin-ina iti maymaysa a disso. Ti masirib saggabassit nga ipaayna ti pannakaammona sigun iti kasapulan.
15:15; 18:14. Ti panangtaginayon iti kinapositibo makatulong a mangparagsak kadatayo, uray pay iti sidong ti narikut a kasasaad.
17:24. Saan a kas iti “maag” nga agalla-alla dagiti mata ken isipna imbes a naipamaysa kadagiti napateg a bambanag, sapulentayo koma ti pannakaawat tapno makapagtignaytayo a nainsiriban.
23:6-8. Masapul a liklikantayo ti pammarang a kinamanagpadagus.
27:21. Ti pannakaidayaw mabalin nga iparangarangna ti kinasiasinotayo. Maipakita ti kinapakumbaba no bigbigentayo a maigapu ken Jehova ti pannakaidayaw ket maparegtatayo nga agtultuloy nga agserbi kenkuana. Awanantayo iti kinapakumbaba no agpannakkeltayo gapu iti pannakaidayaw.
27:23-27. Babaen ti panangusarna iti kasasaad ti pastor, ipaganetget dagitoy a proverbio ti kinapateg ti pannakakontento iti simple a panagbiag gapu iti kinagaget. Ipaganetget koma dagitoy kadatayo a masapul nga agpannuraytayo iti Dios.a
28:5. No ‘sapulentayo ni Jehova’ babaen ti kararag ken panagadal iti Saona, ‘maawatantayo ti isuamin’ a kasapulan tapno makaay-ayo ti panagserbitayo kenkuana.
DAGITI “NADAGSEN A MENSAHE”
Agngudo ti libro ti Biblia a Proverbio babaen iti dua a “nadagsen a mensahe.” (Proverbio 30:1; 31:1) Babaen kadagiti mamagpanunot a panangidilig, ti mensahe ni Agur iladawanna ti di mapmapnek a kinaagum ken ipakitana a di madmadlaw dagiti panangallukoy ti maysa a manangallilaw iti babai.b Pakdaarannatayo met maipapan iti panangitan-ok iti bagi ken panagpungtot.
Ti napateg a mensahe nga inawat ni Lemuel manipud ken ni nanangna ket addaan iti nagsayaat a balakad maipapan iti panagusar iti arak ken naingel nga inumen, agraman ti nalinteg a panangukom. Ti pannakailadawan ti naimbag nga asawa agpatingga kadagitoy a sasao: “Ikkanyo iti bunga dagiti imana, ket isu idaydayaw koma dagiti aramidna uray kadagiti ruangan.”—Proverbio 31:31.
Gun-odem ti sirib, awatem ti disiplina, patanorem ti panagbuteng iti Dios, agpannurayka ken Jehova. Nagpateg la ketdin dagita a masursurotayo kadagiti naipaltiing a proverbio! Ikagumaantayo ngarud nga iyaplikar dagiti balakadda ket masagraptayo ti kinaragsak “ti tao nga agbuteng ken Jehova.”—Salmo 112:1.
[Footnotes]
[Dagiti Ladawan iti panid 16]
Ni Jehova ti Gubuayan ti amin a pudno a pannakaammo
[Ladawan iti panid 18]
Ania ti kayat a sawen ti “agiwara iti pannakaammo”?