Selio a ‘Kukua ni Jucal’

IDI maikapito a siglo K.K.P., ti Caldeo nga agturay a ni Nabucodonosor pinarmekna ti Jerusalem. Pinuoranna ti siudad, ket rinebbekna dagiti paderna. Kinautibo ken binulsekna ni Zedekias nga ari ti Juda. Kasta met, “amin dagiti natatan-ok ti Juda ginudas ti ari ti Babilonia.”​—Jeremias 39:1-8.

Ni Jucal nga anak ni Selemias, ti maysa kadagiti natan-ok iti Juda, wenno prinsipe, a mabalin a pinapatay dagiti taga-Babilonia. Adda pangserra a benneg ti pakasaritaan ni Jucal. Ngem sakbay nga usigentayo dayta, kitaentayo no ania ti kunaen ti Kasuratan maipapan ken Jucal ken ti kaaldawanna.

“Saandanto nga Agballigi Maibusor Kenka”

Ni Jehova dinutokanna ni mammadto a Jeremias a mangidanon iti mensahe ti panangukomna maibusor iti Juda ken Jerusalem. Imbaga ti Dios ken ni Jeremias a dagiti ar-ari, piprinsipe, papadi, ken dagiti tattao iti Juda “makirupakdanto” kenkuana. “Ngem saandanto nga agballigi maibusor kenka, ta ‘addaak kenka,’” kuna ni Jehova.​—Jeremias 1:17-19.

Bayat a ti Babilonia linakubna ti Jerusalem a kabesera ti Juda, namindua a nangibaon ni Ari Zedekias kadagiti mensahero ken Jeremias tapno ammuenna no panawan ni Nabucodonosor ti siudad. Kiniddawna met iti propeta nga ikararagna a kasta ti mapasamak. Ni Jucal, a maawagan met iti Jehucal, ti maysa kadagiti imbaon ti ari. Ti mensahe nga inted ti Dios ken Jeremias ket dadaelen dagiti taga-Babilonia, wenno Caldeo, ti siudad. Asinoman nga agtalinaed iti Jerusalem matayto iti nakaro a bisin, angol, ken iti kampilan. Iti kasumbangirna, maispalto dagidiay kumuyog kadagiti Caldeo. Talaga a nakapungtot dagiti prinsipe ti Juda kadagiti sasao ni Jeremias!​—Jeremias 21:1-10; 37:3-10; 38:1-3.

Ni Jucal ti maysa kadagiti prinsipe a nangsugsog ken Zedekias: “Daytoy a tao [ni Jeremias], pangngaasim, mapapatay koma, ta kasta ti panangpakpakapuyna iti im-ima dagiti lallaki ti gubat.” Ti nadangkes a ni Jucal ti maysa kadagidiay nangipisok ken Jeremias iti napitak a pagurnongan ti danum, a nakaaonan ti propeta kamaudiananna. (Jeremias 37:15; 38:4-6) Gapu iti panagtulnogna ken Jehova, nalasatan ni Jeremias ti pannakadadael ti Jerusalem, ngem nalawag a natay ni Jucal idi nadadael ti sistema a nagtalkanna.

Makapainteres a Pangserra a Benneg

Mabalin a kunaen nga idi laeng tawen 2005 a “naisurat” idiay Jerusalem ti pangserra a benneg ti salaysay maipapan ken Jucal. Agkalkali idi dagiti arkeologo iti lugar a namnamaenda a pakasarakan iti palasio ni Ari David. Nakasarakda iti dakkel a bato a pasdek a patienda a nadadael idi pinarmek dagiti taga-Babilonia ti Jerusalem idi kaaldawan ni Jeremias.

Di pay ammo no daytoy ti palasio ni David wenno saan. Ngem, nailasin dagiti arkeologo ti maysa a banag​—ti maysa a sentimetro ti kaakabana a damili a pangselio a naipakita iti panid 14. Daytoy idi ti nangselio iti maysa a dokumento a nabayagen a narunot. Mabasa iti nayukit: “Kukua ni Yehuchal nga anak ni Shelemiyahu nga anak ni Shovi.” Nalawag a nayukit daytoy babaen ti pangselio ti kabusor ni Jeremias a ni Yehuchal, wenno Jucal, nga anak ni Selemias.

Insurat ti arkeologo a ni Eilat Mazar, a nangbasa iti ukit, a ni Jehucal ti ‘maikadua laeng a ministro ti ari.’ Isu ti sumaruno ken Gemarias, nga anak ni Safan, a nagparang ti naganna iti pangselio a nasarakan iti Siudad ni David.a

Ti panamati iti Sao ti Dios ket saan nga agpannuray iti aniaman a nakabakab no di ket iti pannakatungpal dagiti padto. Dagiti salaysay ti historia paneknekanda nga umiso ti impadto ni Jeremias a pannakadadael ti Jerusalem. Ti nakababain a nagtungpalan dagiti bumusbusor ken Jeremias pabilgenna koma ti pammatitayo a no agmatalektayo a kas ken Jeremias, dagiti kabusortayo ‘saandanto nga agballigi a maibusor kadatayo agsipud ta ni Jehova adda kadatayo.’

[Footnote]

[Ladawan iti panid 15]

Saan a timmulok ni Jeremias iti panangpilitda a palag-anenna ti mensahe ti Dios

[Picture Credit Line iti panid 14]

Gabi Laron/Institute of Archaeology/ Hebrew University ©Eilat Mazar