PUMAPANA

Maysa a tao nga agus-usar iti bai ken pana. Ti panagaramat iti bai ken pana kalpasan ti Layus ket nakatulong iti tao a mangpatay kadagiti nakaparpartak ken nakapegpeggad a tiliwen nga animal, agpaay a taraon, kawes, ken pagnaedan. Idi nagbalin a nabileg ni Nimrod, mabalin a karaman dagiti pumapana kadagiti innalana nga agserbi kenkuana.

Idi maika-20 a siglo K.K.P., ti inauna nga anak ni Abraham a ni Ismael “nagbalin a pumapana” tapno mataraonanna ti bagina idiay let-ang. (Ge 21:20) Umasping iti dayta, nasigo nga agpana ni Esau nga apoko ni Abraham. (Ge 27:3) Paneknekan dagiti monumento a sipud pay idi un-unana, dagiti pumapana ti kangrunaan a dumarup a mannakigubat ti Egipto, ken adda met dagiti naikitikit a ladawan dagiti pumapana ti Babilonia. Idi kaaldawan da Josue (Jos 24:12) ken David (1Cr 12:1, 2), ken iti tiempo kalpasanda, dagiti pumapana ket napateg a paset ti buyot ti Israel. (2Cr 14:8; 26:14) Dagiti pumapana a Filisteo, Sirio, ken Egipcio ti nangpana kada Ari Saul, Acab, ken Josias.​—1Sm 31:1-3; 1Ar 22:34, 35; 2Cr 35:20, 23.

Nailadawan kadagiti timmambukor a kitikit idiay Nineve dagiti nakakaruahe a pumapana nga Asirio nga adda awitda a dua a bai, maysa nga atiddog ken maysa nga ababa. No mangibiatda iti maysa a pana, iggemda ti dadduma pay a pana tapno naparpartak ti panagpanada. No dumarup dagiti Asirio, pagtuduenda ti pana tapno mapabutngan dagiti kabusor, ket kalpasanna aramatenda ti kampilan ken pika a mangkamat kadagita.

Naikuna a dagiti Persiano ti kalaingan a pumapana iti lubong. Makita kadagiti timmambukor a kitikit manipud Persepolis ken Susa ti ladawan dagiti soldado a Medo ken Persiano a naarmasan kadagiti bai ken taguban. Nasursuruan nga agpana ken agkabalio dagiti Persiano nga ubbing a lallaki manipud edad a 5 agingga iti 20; nakalalaing dagiti kumakabalioda ta kabaelanda ti agibiat uray no nakatallikudda. Ti kangrunaan nga estratehia dagiti Persiano no darupenda dagiti kalaban ket ti napartak ken nawaya a panagtignay dagiti pumapana tapno pagtuduenda ti pana.

Saan unay a napateg ti bai ken pana kadagiti imperio ti Grecia ken Roma iti Laud no idilig iti nasnasion iti Daya, nupay adda dagiti gundaway a dakkel ti paset dagiti pumapana iti panagballigida. Mabalin a gapu daytoy iti wagas a panagpana dagiti Griego nga iyasidegda ti bai iti bagida, a saan unay nga epektibo a pamay-an, imbes nga iyasidegda koma ti bai iti pingping wenno matada kas ar-aramiden dagiti Egipcio ken Persiano. Agparang a dagiti matangtangdanan a soldado a Cretano ken Asiano ket nagaramatda kadagiti nasigo a pumapana, idinto ta dagiti Griego ken Romano nagpannurayda iti kampilan ken pika.​—Kitaenyo ti AR-ARMAS, KABAL.

Piguratibo a Pannakausar. Idi kinuna ni Jacob ken anakna a Jose: “Intultuloy a riniribuk dagiti pumapana [iti literal, agtagtagikua kadagiti pana] ket pinanada,” nabatad a tuktukoyenna ti di nainkalintegan a pannakatrato ni Jose nga inaramid dagiti kakabsatna. (Ge 49:23) Kinuna ni Job maipapan iti impagarupna a pananggura kenkuana ti Dios: “Palawlawandak dagiti pumapanana.” (Job 16:13) Ti Hebreo a sao a rav, naipatarus ditoy a ‘pumapana,’ ket nagtaud iti ra·vavʹ, a kaipapananna ti “panaen.” (Ge 49:23) Ti Hebreo a sao a rav ket agparang met iti Proverbio 26:10, a kastoy ti mabasa: “Kas iti pumapana a mangsalput iti amin a banag kasta daydiay mangtangdan iti maysa a maag wenno daydiay mangtangdan kadagiti lumablabas.” Tuktukoyen daytoy a proverbio ti dakes a mapasamak no ti maysa nga addaan iti nangato a saad ket agaramat iti tao a saan a kualipikado iti maysa nga annongen.