Agannadkayo kadagiti Mangpatangken nga Epekto ti Basol!
DAYTOY a babai ti kaay-ayo unay dagiti Kristiano a kakabsatna a lallaki ken babbai. Nainggayyeman ken naaleniada, isu ken ti nasaririt a balasitangna ti masansan nga agkadkadua iti tay-ak ti serbisio ken kadagiti panaggigimong. Ngem kalpasanna immawat ti damag dagiti panglakayen iti kongregasionda nga isu ket awan bainna nga agsigsigarilio idiay pagtrabahuanna—iti mismo a sanguanan dagiti padana a Saksi! Idi naipasango iti daytoy a panangakusar kenkuana, agpadpada nga impudnona ti panagsigariliona ken ti pannakiab-abigna, a sikakalma a kinunana: “Pagarupek a diak pay kayat ti maadda iti kinapudno itatta.” Ti basol ti nangpatangkenen kenkuana.
Idiay Hebreo 3:13 namakdaar ni apostol Pablo a ti maysa ket “mabalin a tumangken . . . gapu iti panangallilaw ti basol.” Pudno met daytoy kadagiti immuna a nagannak kadatayo, da Adan ken Eva. Idi maipasango gapu iti kinasukirna, inted ni Adan daytoy a narabaw a pambar: “Ti babai nga intedmo a kaduak, inikkannak ti bungana ket kinnanko.” Anian ti panagbalbaliw ni Adan manipud iti aldaw nga immuna a pannakakitana iti nakaay-ayat nga asawana a namagtignay kenkuana a nagkuna: “Daytoy ita isu ti tulang dagiti tulangko ken lasag ti lasagko.” Itan ni Eva isu “ti babai nga intedmo kaniak.” Sikakapuy a pinabasol met ni Eva ti uleg.—Genesis 2:23; 3:1-13.
Ti sabali pay a tao a pinatangken ti basol a di agbalbaliwen isu ni Judas Iscariote. Idi damo mabalin nga isut’ addaan met iti nasayaat a puso, ta isu ti di koma met pinili ni Jesus kas apostolna. Ngem kalpasan ti panangtubngar ni Jesus kenkuana iti naminsan, gaput’ sakit ti nakemna inganuat ni Judas ti panangilibakna ken Apona. (Mateo 26:6-16) Idi impanayag ni Jesus a maysa kadagiti 12 ti mangilibak kenkuana, ni Judas, a ladawan unay ti kinaawan basolna, ti nagsaludsod: “Siak aya, mannursuro?” (Mateo 26:25) Ti laeng sipapakinakem a managbasol ti mangiparangarang iti kasta nga awan babainna a panaginkukuna. Ket idi immay dagiti soldado a mangtiliw ken Jesus, pinili ni Judas, kadagiti isuamin a bambanag, ti kadaanan a pagilasinan ti kinamanagayat ken kinamannakigayyem—ti panangagek—kas pagilasinan kenkuana. “Judas,” insaludsod ni Jesus, “iti maysa nga agek iyawatmo ti Anak ti tao?”—Lucas 22:48.
No Kasanot’ Panangpatangken ti Basol
Kasano ti panangtengngel ti basol iti maysa a tao? Idiay Hebreo 3:7-11 impakita ni Pablo no kasano a ti basol a kinakurang ti pammati ket minulitanna ti nasion ti Israel. Iti panangadawna iti Salmo 95:7-11, kuna ni Pablo sadiay: “Gapuna, kastoy ti kuna ti nasantuan nga espiritu: ‘Ita nga aldaw no mangngegyo ti timekna, saanyo a patangkenen dagiti puspusoyo a kas iti pannakagargari, kas idi aldaw ti pannakasulisog idiay let-ang, idiay a nangsulisogan dagiti ammayo kaniak gapu iti panangsuotda, ket nakitada dagiti ar-aramidko iti uppat a pulo a tawtawen. Gapuna nagluksawak iti daydi a kaputotan ket kinunak, “Agnanayon a maisiasi ti pusoda, ket dida naammuan dagiti daldalanko.” Iti kasta insapatak iti luksawko, “Saandanto a sumrek iti paginanaak.”’”
“Daydiay okasion a pannakagargari” ti napasamak idiay lugar nga agpadpada a maaw-awagan Meriba ken Masa. (Salmo 95:8) Sadiay, di nagbayag kalpasan ti namilagruan a pannakaispalda manipud Egipto, “dagiti tattao nakisusikda ken Moises ket kinunada: ‘Ikkannakami iti danum ta uminumkami.’” (Exodo 17:2) Laglagipenyo a, nakitada dagiti sangapulo a makadadael a saplit iti Egipto, “dagiti nadawel a dandanum iti Nalabaga a Baybay a napagsina, ken ti manna a nagtinnag manipud langit. Kaskasdi “naisiasi ti pusoda.” Aglablabes unay dagiti kabukbukodanda a naagum a tartarigagay tapno pagpanunotan koma dagiti ar-aramid ni Jehova. Gapuna ‘dida naammuan dagiti daldalan ti Dios’ ket dida napataud ti panagtalek a mabalin nga ipaayan ni Jehova ida iti uray ania a kasasaad. Impapilitda a kinuna “Ikkannakami iti danum!” a kasla daydiay Dios a nangbisngay iti baybay ket awan pannakabalinna. Ngarud, saanen a pagsidsiddaawan, nga iti kamaudianan pinilida a patien dagiti sangapulo a managbutbuteng nga espia a nangsimisim iti Naikari a Daga. (Numeros 13:32–14:4) Gapu iti kasta a kinakurang iti pammatida, kinuna ni Jehova: “Saandanto a sumrek iti paginanaak.”—Salmo 95:11.
Iti panangadaw ti leksion manipud itoy, namakdaar ni Pablo: “Kitaenyo ngarud, kakabsat, di la ket ta addanto ti siasinoman kadakayo a makapataud ti maysa a puso a dakes a saan a mamati nga umadayo iti Dios a sibibiag; no di ket agbibinnalakadkayo iti inaldaw, ita ta masasao ‘Itoy nga aldaw,’ tapno saan a tumangken ti uray siasino kadakayo gapu iti panangallilaw ti basol.” (Hebreo 3:12, 13) Ti “basol” dagiti Israelitas isu ti kinakurang ti pammati. (Kitaenyo ti Hebreo 3:19; idiligyo iti 12:1.) Dayta ti ‘nangiyadayo kadakuada manipud iti Dios a sibibiag,’ tapno mapukaw amin a panagtalekda ken ni Jehova, agpapan pay amin dagiti milagro nga inaramidna. Ti pannakatnagda iti moral a kinadakes ti mainanama.
Ti kasta met laeng a kinakurang ti pammati ti mabalin a mamagtignay ti Kristiano itatta a ‘sumiasi ti pusona,’ tapno matnag kadagiti natural a pagannayasan ti puso: “Ti puso manangallilaw a nakarkaro ngem dagiti amin a banag ket isu napalalo a nagdakes. Asino ti makaammo kenkuana?” (Jeremias 17:9, 10) Dagiti dakes a pampanunot ken tartarigagay ti mangrugi a mangpunno iti puso, nga isut’ mangirugi iti makapapatay a panagsasaganad dagiti bambanag. “No di ket tunggal maysa masulisog no gargarien ken sulbogen ti derrepna met laeng. Iti kasta ti derrep idinto a nagsikog, iyanakna ti basol; ket ti basol inton makagteng iti pannakapunnona, iyanakna ti ipapatay.”—Santiago 1:14, 15.
Inton ti Basol Patangkenenna ti Maysa a Tao
Maysa a lalaki ti mangtagtagiragsak kadagiti nawadwad a pribilehio kas maysa a panglakayen, nupay sisisikap nga inlimlimedna ti basolna kas maysa a mannakiabig. Uray pay kalpasan panagasawana, intultuloyna ti imoral nga ar-aramidna. Kaskasdi, awan parikutna a nangtaginayon iti maysa a pammarang a kinaawan basolna, a nagserserbi pay kas kameng dagiti mangukom a komite a mangusig kadagiti dadduma. Ti basol ti nangrugi a nangpatangken kenkuana. Di nagbayag nangrugi a pagduaduaannan dagiti pamunganayan a pannursuro ti Biblia. Kamaudiananna idi mapilitanen a mangipudno iti dakes nga aramidna, kasla awan laeng iti interesna a kinunana, “Ket ania ti diperensiana dayta ita?”
Ti kinamanaginsisingpet ti mabalin a mangbibineg ti konsiensia ti maysa a kasla dayta ti mapatangken iti “landok a bumarbara.” (1 Timoteo 4:2) Ti Proverbio iyilustrarna daytoy babaen ti panagkunana: “Kastoy ti dalan ti babai a makikamalala: mangan ken ammusayanna ti ngiwatna ket kunana: ‘Awan kinadangkes nga inaramidko.’” (Proverbio 30:20) Ti timmangken a managbasol pampanunotenna pay met: “Ti Dios nalipatannan. Ilingedna ti rupana.” (Salmo 10:11) Ket iti nabaybayag a panagtultuloy ti maysa iti basol ad-adda met nga irisgo ti pusona nga agbalin a “nataba a kas sebo nga awan riknana.” (Salmo 119:70) Maysa nga agtutubo ti nangamin: “Idi damo a nakiabigak, dayta ti kasla mangpisang kaniak iti unegko. Ngem kalpasan ti panagaramidko manen iti dayta daytat’ lumaklakan, agingga a nakagtengak iti punto a daytat’ saanen a pulos mangriribuk kaniak.”
Pudno unay, ti puso agsapul kadagiti pamay-an a panangikalkalinteganna iti kinadakesna. Maysa nga agtutubo a lalaki, kalpasan ti pannakiabigna iti gayyemna a babai, linapdanna ti babai iti ipapanna kadagiti panglakayen a maipaay iti tulong babaen iti panagkunana: “Agkasartanto met laeng! Ken ammom, kunana idiay Biblia a no naikeddeng dagiti dua a tattao nga isuda ti agpaay iti maysa ken maysa, iti imatang ni Jehova isuda ti agassawan.” Anian nga inaagum, makaallilaw a panagrasrason! Nakalkaldaang, ta ti panangiyugali iti basol ti nagbanag nga, iti kamaudiananna, nagturong iti panangpapatay—ti aborsion! Ti agtutubo a babai kamaudiananna ti nangamin: “Talaga a mangrugika a nakatangtangken, ket mangrugikayo a pagpagarupenyo a mabalinyonto a tubngaren dagiti bagbagiyo.” Ti maysa met laeng nga agtutubo a lalaki a natnag iti panangiyugali iti pannakiabig ti nagipudno: “Kayarigan dayta ti maysa a mammartek nga agkuna, ‘mabalinko nga isardeng dayta iti uray ania a kanito no kayatko. Uminumak pay ti maminsan.’ Gapuna kanayon nga itantantanyo ti mapan kadagiti panglakayen.” Ti managbasol ti agbalin a nakalalaing a mangallilaw kadagiti dadduma a mangrugi metten nga al-allilawenna ti bagina. “Ta al-alliogenna ti bagina kadagiti matana met laeng nga iti kinadakesna dinto masukalan ken magura.”—Salmo 36:2.
Liklikanyo ti Panangsilo ti Basol
Yantangay “buyogen ti puso a mamati ti tao,” masapul nga aramiden ti Kristiano ti amin a kabaelanna a mangsalwad iti dayta. (Roma 10:10; Proverbio 4:23) Ti panagkararag, dagiti gimgimong, ken ti personal a panagadal ti mangtulong kadatayo a mangpunno iti puspusotayo kadagiti makapabileg a pampanunot. Wen, mabalin met a sumrek dagiti dakes a pampanunot iti is-isiptayo iti sagpaminsan. Ngem no mapasamak dayta, mabalin a basta agkedkedtayo a mangpanunot kadagita. Masapul nga agturongtayo ken Jehova nga insigida babaen iti kararag no makitkitatayo dagiti bagitayo a masulsulisog a mangaramid iti dakes. (Salmo 55:22) Ken ‘ti pannakikamalala ken ti amin a kita ti kinarugit wenno ti agum saan man la koma a madukit kadatayo, kas maiyannugot kadagiti sasanto.’ (Efeso 5:3) Iti daytoy a pamay-an ti panagsasaganad dagiti bambanag a ‘mangiyanak iti basol’ ken ipapatay ti mapasardeng ti panangrugina.
Laglagipenyo met, a ti panangtagiragsak iti basol ket “aglabas a ragragsak.” (Hebreo 11:25) Di agbayag wenno iti kamaudianan “ti basolyo sarakennakayto,” ket addanto dagiti napait a bambanag a maipasango kadakayo. (Numeros 32:23) Saludsodanyo ti bagiyo: ‘Talaga kadi a kayatko ti mapatangken iti basol? Nupay kasla nakaragragsak daytoy ita, kasanonto ti panangapektarda kaniak iti kamaudianan?’
Kasanon, no ti maysa ket agdama a masiluanen iti ar-aramid ti kinadakes? Di koma ipato ti maysa a mabalinna nga “abbongan” ti basolna babaen iti panagrugso kadagiti Nakristianuan nga ar-aramid. “Dagiti sakripisio a maipaay iti Dios isu ti espiritu a nadudog,” kuna ti managbabawi nga Ari David. (Salmo 51:17) Ti patigmaan ti Biblia kadagidiay masaksakit iti espiritu ket: Inkayo kadagiti panglakayen! (Santiago 5:14, 15) Dagitoy a nataengan a lallaki ti mangaramid iti amin a kabaelanda a mangtulong iti maysa a masaksakit nga agsubli iti naespirituan a salun-at. Kas kunaen ti Biblia: “Ti mangabbong kadagiti salungasingna dinto rumang-ay, ngem ti mangipudno ken mangbaybay-a kadakuada maragpatnanto ti kaasi.” (Proverbio 28:13) Kuna ti maysa a lalaki a kalpasan ti panangipudnona ti basolna kadagiti panglakayen: “Kasla pay adda ti nadagsen unay a banag a naikkat manipud kadagiti abagak.”—Idiligyo ti Salmo 32:1-5.
Bayat a dumakes a dumakes daytoy a lubong, daytat’ agbalin a dakdakkel pay a karit iti maysa a Kristiano a mangsalimetmet iti kinatarnawna. Laglagipenyo, nupay kasta: “Uray pay ti maysa a managbasol agaramid iti dakes iti mamingasut ket paatiddogenna dagiti al-aldawna, . . . sipupudno a naimbagto kadagiti agbuteng iti pudno a Dios.” (Eclesiastes 8:12) Gapuna agbutengkayo ken Jehova a Dios! Ikkannakayto ti paglisian manipud kadagiti makapatangken nga epekto ti basol.
[Ladawan iti panid 24]
Impakita dagiti Israelitas ti timmangken a kababalin idi a nagdawatda ti danum ken Moises