TENGNGED, TELTEL, LENGNGES
Ti paset ti maysa a tao wenno maysa nga animal a mamagsilpo iti ulo ken ti bagi. Dagiti Hebreo a termino maipaay iti tengnged ket nabatad a tukoyenna ti sangal dagiti tulang a mabalin a marung-o (Ex 13:13; 1Sm 4:18) wenno ti teltel. (Ge 49:8; Jos 10:24) Iti Biblia, ti termino a “tengnged, teltel, lengnges” ket masansan a nausar iti piguratibo a pamay-an.
Iti Hebreo, ti maysa a tao nga agtaltalaw gapu iti pannakaabak ket literal a naikuna nga itallikudna ti “tengngedna” iti kabusor (idiligyo ti Jos 7:8), kayatna a sawen, ti teltelna. Ngarud, ti ‘panangikabil ti ima ti maysa iti teltel’ dagiti kabusorna kaipapananna ti panangparmek wenno panangparukma kadakuada. (Ge 49:8; 2Sm 22:41; Sal 18:40) Kasta met laeng ti kaipapanan ti nailadawan a panangpaypayat dagiti monarka kadagiti tengnged dagiti kabusorda kadagiti eksena ti gubat, kas makita kadagiti monumento ti Egipto ken Asiria. Kasta met, imbilin ni Josue kadagiti komandante ti buyotna: “Umasidegkayo. Ibaddekyo ti saksakayo kadagiti teltel dagitoy nga ar-ari.”—Jos 10:24.
Ti sangol iti lengnges, tengnged, wenno teltel ket mangipasimudaag iti panagserbi, panagpasakup, wenno pannakaadipen. (Ge 27:40; Jer 30:8; Ara 15:10) Ti masansan a maaramat a sasao a “natangken ti panaglenglengngesna” ken ‘timmangken a lengnges’ irepresentarda ti rebelioso ken nasubeg nga espiritu. Kas pammakdaar kadatayo, kunaen ti Kasuratan a ti “tao a maulit-ulit a matubngar ngem mangpatpatangken iti lengngesna matukkolto a kellaat, ket dayta awanan pannakapaimbag.”—Pr 29:1; De 9:6, 13; 31:27; 2Ar 17:14; Sal 75:5; Isa 48:4.
Karabukob. Ti Hebreo a sao maipaay iti ‘karabukob’ nabatad a tumukoy iti makinsango a paset ti tengnged nga ayan dagiti paset ti bagi a maaramat iti panagsao ken panagalimon. (Sal 149:6; Jer 2:25) Ti kinapateg ti disiplina ken autoridad dagiti nagannak (a mangipasimudaag met iti naringringbaw a kinapateg ti bilbilin ken linlinteg ti Dios) ket naipaganetget iti pammagbaga nga ‘ibedbed ida iti karabukob,’ a pakayukkoran dagiti napintas ken napateg nga arkos. (Pr 1:8, 9; 3:1-3; 6:20, 21) Ti pannagna ti maysa a tao a sitatangar ti karabukobna mabalin nga ipasimudaagna ti kinatangsit. (Isa 3:16) Maipapan kadagiti tattao a nadangkes, naulbod ken manangibukbok iti dara, kunaen ti Biblia: “Iti ngiwatda awan ti mapagpiaran; . . . ti karabukobda ket naluktan a lugar a pagitabonan.”—Sal 5:9; Ro 3:13.