Dikay Sumuko!

“Ditay koma sumuko iti panagaramid ti nasayaat, ta iti naikeddeng a panawen agapittayto no ditay mabannog.”​—GALACIA 6:9.

1, 2. (a) Ania dagiti pamay-an ti leon nga aganup? (b) Siasino ti nangnangruna a kayat ti Diablo a biktimaen?

NADUMADUMA ti pamay-an ti leon nga aganup. No dadduma tambanganna ti biktimana kadagiti abut nga addaan danum wenno kadagiti dalan a masansan a mapagnaan. Ngem no dadduma, kuna ti libro a Portraits in the Wild, “gundawayan laeng [ti leon] ti kasasaad​—kas pagarigan, no makasarak iti matmaturog nga urbon a zebra.”

² Ti “kabusor[tayo], ti Diablo,” ilawlawag ni apostol Pedro, ket “agsursursor a kasla leon a ngumerngernger, nga agsapsapul iti asinoman nga alun-onenna.” (1 Pedro 5:8) Tangay ammona a bassit laengen ti natda a tiempona, ad-adda nga ikagkagumaan ni Satanas a parigaten dagiti tattao tapno malapdanda nga agserbi ken Jehova. Nupay kasta, nangnangruna nga interesado daytoy “leon a ngumerngernger” iti panangbiktima kadagiti adipen ni Jehova. (Apocalipsis 12:12, 17) Umasping dagiti wagas ti panaganupna kadagiti wagas ti katupagna iti pagarian dagiti animal. Kasano a kasta?

3, 4. (a) Ania dagiti wagas nga aramaten ni Satanas iti panangbiktima kadagiti adipen ni Jehova? (b) Agsipud ta dagitoy “dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan,” aniada a saludsod ti tumanor?

³ No dadduma padasen ni Satanas ti panagtambang​—panangidadanes wenno ibubusor a nairanta a mangdadael iti kinatarnawtayo tapno agsardengtayo nga agserbi ken Jehova. (2 Timoteo 3:12) Ngem, kas iti leon, no dadduma gundawayan laeng ti Diablo ti kasasaad. Agur-uray agingga a maupay wenno agkapuytayo, sana gundawayan ti panaglidaytayo tapno matignaynatay a sumuko. Ditay koma nalaka a pabiktima!

⁴ Ngem, agbibiagtayo iti karirigatan a panawen iti intero a pakasaritaan ti tao. Kadagitoy “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan,” adu kadatayo ti maupay wenno madagsenan no dadduma. (2 Timoteo 3:1) Ngarud, kasanotay a maliklikan ti nalabes a pannakaupay tapno saannatay a nalaka a mabiktima ti Diablo? Wen, kasanotay a maipangag ti naipaltiing a balakad ni apostol Pablo: “Ditay koma sumuko iti panagaramid ti nasayaat, ta iti naikeddeng a panawen agapittayto no ditay mabannog”?​—Galacia 6:9.

No Paayendatay Dagiti Sabsabali

5. Aniat’ nangupay ken David, ngem aniat’ dina inaramid?

⁵ Idi panawen ti Biblia, mabalin a nagsennaay uray dagiti katatalkan nga adipen ni Jehova. “Siak nabannogak gapu iti panagsasaibbekko,” insurat ni salmista David. “Amin a rabii paglangoyak ti iddak; sibugak ti katrek kadagiti luluak. Ti matak makullaapan gapu iti ladingit.” Apay a kasta ti narikna ni David? “Gapu kadagidiay amin a mangaramid iti kinadakes kaniak,” inlawlawagna. Gapu kadagiti makapasakit a tignay dagiti sabsabali nasair ti puso ni David nga uray la a sibubuslon a nagayus dagiti luana. Kaskasdi, saan a timmalikud ni David ken Jehova gapu iti inaramid kenkuana dagiti padana a tao.​—Salmo 6:6-9.

6. (a) Kasanonatay a maapektaran ti sasao wenno tigtignay dagiti sabsabali? (b) Kasano a pagbalinen dagiti dadduma ti bagida a nalaka a mabiktima ti Diablo?

⁶ Kasta met, ti sasao wenno tigtignay dagiti sabsabali mabalin nga upayennatay a buyogen ti napalaus a pannakasair ti puso. “Adda agsao a sidadarasudos a kas kadagiti panagduyok ti kampilan,” kuna ti Proverbio 12:18. No daydiay agsao wenno agtignay a sidadarasudos ket maysa a kabsat a Kristiano, mabalin a nauneg ti ‘sugat.’ Kadawyan iti tao ti masair, nalabit agipempen pay ketdi iti sakit ti nakem. Nangnangruna a pudno daytoy no mariknatayo a naulpit wenno di nainkalintegan ti pannakatratotayo. Mabalin a marigatantay a makisarita iti daydiay nangpasakit kadatayo; amangan no igagaratay pay ketdi a liklikan. Gapu iti nalaus a sakit ti nakem, simmuko ken nagsardeng dagiti dadduma a tumabuno kadagiti Nakristianuan a gimong. Nakalkaldaang, ‘iluglugaranda ti Diablo’ tapno magundawayanna ida a kas nalaka a mabiktima.​—Efeso 4:27.

7. (a) Kasanotay a maliklikan ti pannakatnag kadagiti ima ti Diablo no paayen wenno sairendatay dagiti sabsabali? (b) Apay a rumbeng nga iwaksitayo ti sakit ti nakem?

⁷ Kasanotay a maliklikan ti pannakatnag kadagiti ima ti Diablo no paayen wenno sairendatay dagiti sabsabali? Masapul nga ikagumaantay ti di agipempen iti sakit ti nakem. Imbes ketdi, datayon ti umuna a makikappia wenno mangrisut kadagiti bambanag a madagdagus no mabalin. (Efeso 4:26) Paregtaennatayo ti Colosas 3:13: “Itultuloyyo . . . a pakawanen ti maysa ken maysa no ti asinoman adda pangidarumanna iti sabali.” Nangnangruna a maiparbeng ti panangpakawan no aminen daydiay nakabasol ti biddutna ken sipupudno nga agbabawi. (Idiligyo ti Salmo 32:3-5 ken Proverbio 28:13.) Nupay kasta, makatulong no laglagipentayo a ti panangpakawan dina kaipapanan a palabsen wenno laglag-anentayo ti basol nga inaramid dagiti sabsabali. Ti panangpakawan ramanenna ti panangiwaksi iti sakit ti nakem. Nabantot a dagensen ti panagipempen iti sakit ti nakem. Riribukenna ti isiptayo, ikkatenna ti ragsaktayo. Maapektaranna pay ketdi ti salun-attayo. Iti kasunganina, ti panangpakawan, no maiparbeng, ket agpaay a pagimbagantayo. Kas ken David, pulos a ditay koma sumuko ken umadayo ken Jehova gapu iti naisawang wenno naaramid kadatayo dagiti dadduma a tattao!

No Agkurangtayo

8. (a) Apay a dagiti dadduma ket nangnangruna a makariknada iti basol no dadduma? (b) Aniat’ pagdaksan ti napalaus a pannakarikna iti basol nga uray la a sumukotayon?

⁸ “Maitibkoltayo amin iti adu a daras,” kuna ti Santiago 3:2. No mapasamak daytoy kadatayo, gagangay laeng a makariknatayo iti basol. (Salmo 38:3-8) Ad-adda a nakaro ti pannakarikna iti basol no makidangdangadangtayo iti maysa a pagkapuyan ti lasag ken mapaay sagpaminsan.a Inlawlawag ti maysa a Kristiano a naipasango iti kasta a pannakidangadang: “Diakon kayat ti agbiag, a diak ammo no nakaaramidak iti di mapakawan a basol wenno saan. Nariknak a nasaysayaat laengen a diak igubet ti agserbi ken Jehova gapu ta naladawen ti amin para kaniak.” No madaegannatay ti basol nga uray la a sumukotayon, iluglugarantay ti Diablo​—ken mabalin a sidadaras a gundawayanna dayta! (2 Corinto 2:5-7, 11) Nalabit a kasapulan ti natimtimbeng a panangmatmat iti basol.

9. Apay a rumbeng nga agtalektayo iti asi ti Dios?

⁹ No agbidduttayo maiparbeng a makariknatayo iti basol. Nupay kasta, no dadduma, agtalinaed ti pannakarikna iti basol agsipud ta pagarupen ti maysa a Kristiano a pulos a din maikari iti asi ti Dios. Ngem, makaliwliwa nga ipanamnama ti Biblia kadatayo: “No ipudnotayo dagiti basoltayo, isu matalek ken nalinteg tapno pakawanennatayo kadagiti basoltayo ken tapno dalusannatayo manipud iti amin a kinakillo.” (1 Juan 1:9) Adda aya natibker a pamatian a saan nga aramiden dayta ti Dios iti kasasaadtayo? Laglagipentayo, iti Saona, kunaen ni Jehova nga isut’ “sisasagana a mamakawan.” (Salmo 86:5; 130:3, 4) Yantangay di makapagulbod, aramidenna sigun iti inkari ti Saona, no la ket umadanitayo kenkuana a buyogen iti puso a managbabawi.​—Tito 1:2.

10. Ania a makapabileg a pammatalged ti impablaak ti immun-una a Pagwanawanan maipapan iti panangsaranget iti pagkapuyan ti lasag?

¹⁰ Aniat’ rebbeng nga aramidenyo no makidangdangadangkayo iti maysa a pagkapuyan ken maulityo dayta? Dikay sumuko! Ti panangulit dina pagbalinen nga awan mamaayna ti irarang-ay a naaramidyon. Nangipaay iti makapabileg a pammatalged ti Pebrero 15, 1954, a ruar daytoy a magasin: “[Mabalin] a mamin-adu a maitibkol ken matuangtayo gapu iti dakes nga ugali a naun-uneg ti pannakairamut iti dati a wagas ti panagbiagtayo ngem iti pagaammotayo. . . . Dikay maupay. Diyo kunaen a nakaaramidkayo iti di mapakawan a basol. Kasta ti kayat ni Satanas a panagrasonyo. Ti kinapudno a masnaayan ken maburiborkayo ket pammaneknek a mismo a saankay pay unay a nakaadayo. Pulos a dikay koma mauma a sipapakumbaba ken sipapasnek nga umadani iti Dios, a dumawat iti pammakawan ken panangdalus ken tulongna. Umadanikayo kenkuana a kas iti iyaadani ti maysa nga ubing iti amana no adda iti pakarigatan, uray no kasano kasansan gapu iti isu met laeng a pagkapuyan, ket siaayat a tulongannakay ni Jehova gapu iti di kaikarian a kinamanangngaasina ken, no napasnekkayo, tulongannakay a maaddaan iti nadalus a konsiensia.”

No Mariknatayo a Saan nga Umdas ti Maar-aramidantayo

11. (a) Kasanot’ a rumbeng a panagriknatayo maipapan iti pannakiraman iti trabaho a panangikaskasaba iti Pagarian? (b) Ania a rikna maipapan iti pannakiraman iti ministerio ti sarsarangten ti sumagmamano a Kristiano?

¹¹ Napateg iti biag ti maysa a Kristiano ti trabaho a panangikaskasaba iti Pagarian, ken mangyeg rag-o ti pannakiraman iti daytoy. (Salmo 40:8) Nupay kasta, mariribukan unay ti sumagmamano a Kristiano gapu ta kurang ti maar-aramidanda iti ministerio. Ti kasta a pannakariribuk mabalin nga ikkatenna pay ketdi ti rag-otayo ken mangiturong iti isusukotayo, nga ipagaruptayo a marikna ni Jehova a saan a pulos nga umdas ti ar-aramidentayo. Usigenyo ti rikna a sarsarangten dagiti dadduma.

“Ammoyo kadi no kasano kadakkel ti panawen a mabusbusbos gapu iti kinapanglaw?” insurat ti maysa a Kristiano a babai a kaduana ni lakayna iti panangpadakkel iti tallo nga annak. “Masapul nga agekonomiaak aginggat’ mabalinak. Kaipapanan daytoy ti panangbusbos iti panawen nga agsapul kadagiti paglakuan iti segunda mano, baratilio, wenno uray iti panagdait kadagiti kawes. Mangbusbosak met iti maysa wenno dua nga oras iti tunggal lawas kadagiti kupon [dagiti diskuento iti taraon]​—nga agkartib, agurnong, ken mangisukát kadagitoy. No dadduma mariribukanak unay a mangar-aramid kadagitoy, a mapampanunotko a busbosek la koman dayta a panawen iti tay-ak ti serbisio.”

“Ti panagkunak saan nga umdas ti panagayatko ken Jehova,” inlawlawag ti maysa a kabsat a babai nga addaan uppat nga annak ken di manamati nga asawa. “Gapuna inkarigatak ti agserbi ken Jehova. Inkagumaak a talaga, ngem pulos a diak narikna nga umdasen dayta. Ammoyo, awan ti aniaman a mariknak a panangipateg iti bagi, isu a diak mapanunot no kasano a maawat ni Jehova ti panagserbik kenkuana.”

Kinuna ti maysa a Kristiano a kasapulan nga agsardeng iti amin-tiempo a panagserbi: “Diak maawat a napaayak iti karik nga agserbi ken Jehova iti amin a tiempo. Diyo mailadawan no kasanot’ pannakapaayko! Makaluaak no malaglagipko dayta.”

12. Apay a kasta laengen ti pannakariribuk dagiti dadduma a Kristiano iti dida pannakaaramid iti ad-adu iti ministerio?

¹² Kadawyan laeng ti tarigagay nga agserbi ken Jehova a naan-anay aginggat’ mabalin. (Salmo 86:12) Ngem, apay a kasta laengen ti pannakariribuk dagiti dadduma gapu iti kurang a maar-aramidanda? Kadagiti dadduma, agparang a mainaig dayta iti pannakarikna iti kinaawan-pateg, nalabit gapu kadagiti di matarigagayan a kapadasan iti biag. Iti dadduma a kaso, ti di maiparbeng a pannakariribuk ket mabalin a bunga ti saan a realistiko a panangmatmat iti namnamaen kadatayo ni Jehova. “Impagarupko nga aginggat’ dika mabannog, saan la ketdi nga umdas ti ar-aramidem,” inamin ti maysa a Kristiano. Kas resultana, nangipasdek kadagiti nangato unay a pagalagadan para iti bagina​—sa kalpasanna ad-adda a nariribukan idi saanna a naragpat dagitoy.

13. Ania ti namnamaen ni Jehova kadatayo?

¹³ Ania kadit’ namnamaen kadatayo ni Jehova? Iti simple a pannao, namnamaen ni Jehova nga agserbitay kenkuana iti amin a kararua, nga aramidentayo no aniat’ ipalubos ti kasasaadtayo. (Colosas 3:23) Nupay kasta, mabalin nga adda dakkel a pagdumaan ti no ania ti kayattay nga aramiden ken no ania ti pudpudno a maaramidantayo. Mabalin a limitado ti maaramidantayo gapu iti edad, salun-at, kired ti bagi, wenno responsabilidad iti pamilia. Nupay kasta, no aramidentayo ti amin a kabaelantayo, mainanamatayo nga amin-kararua ti panagserbitayo ken Jehova​—saan nga ad-adu wenno basbassit ngem iti daydiay a ti salun-at ken kasasaadna ket mangipalubos kenkuana nga adda iti amin-tiempo a ministerio.​—Mateo 13:18-23.

14. Aniat’ mabalinyo nga aramiden no kasapulanyo ti tulong iti panangdeterminar iti pudpudno a manamnamayo iti bagiyo?

¹⁴ No kasta, kasanoyo a madeterminar ti pudpudno a manamnamayo iti bagiyo? Mabalin a kayatyo a dakamaten dayta a banag iti maysa a mapagtalkan, nataengan a Kristiano a gayyem, nalabit iti panglakayen wenno addaan kapadasan a kabsat a babai, a makaammo iti abilidad, limitasion, ken dagiti responsabilidadyo iti pamilia. (Proverbio 15:22) Laglagipenyo nga iti imatang ti Dios saan a marukod ti pategyo kas maysa a tao iti kinawadwad ti maaramidanyo iti tay-ak ti ministerio. Napateg ken Jehova amin nga adipenna. (Haggeo 2:7; Malakias 3:16, 17) Ti maaramidanyo iti trabaho a panangasaba mabalin nga ad-adu wenno basbassit ngem iti maaramidan dagiti dadduma, ngem no la ket ta daytat’ kasayaatan a maaramidanyo, maay-ayo ni Jehova, ken awan ti panggapuanyo a mariribukan.​—Galacia 6:4.

No Adu ti Makalikaguman Kadatayo

15. Kadagiti ania a pamay-an nga adu ti makalikaguman kadagiti panglakayen iti kongregasion?

¹⁵ Ti “tunggal maysa a naikkan iti adu,” kinuna ni Jesus, “adunto ti makalikaguman kenkuana.” (Lucas 12:48) Awan duadua nga ‘adu ti makalikaguman’ kadagidiay agserserbi kas panglakayen iti kongregasion. Kas ken Pablo ar-aramidenda ti amin a kabaelanda maipaay iti kongregasion. (2 Corinto 12:15) Agsaganada kadagiti palawag, agipastor, agtaming kadagiti hudisial a kaso​—nga aramidenda amin a dida baybay-an ti pamiliada. (1 Timoteo 3:4, 5) Okupado met ti dadduma a panglakayen a tumultulong nga agipatakder kadagiti Kingdom Hall, agserbi kadagiti Hospital Liaison Committee, ken agboluntario kadagiti asamblea ken kombension. Kasano a maliklikan dagitoy a nagagaget, debotado a lallaki ti pannakapaksuy gapu iti dagsen ti kakasta a pagrebbengan?

16. (a) Ania a praktikal a solusion ti insingasing ni Jetro ken Moises? (b) Ania a kualidad ti tumulong iti maysa a panglakayen a mangiranud kadagiti maiparbeng a pagrebbengan kadagiti dadduma?

¹⁶ Idi mapaksuyanen ni Moises, maysa a naemma ken napakumbaba a tao, iti panangasikaso kadagiti parikut dagiti sabsabali, nangisingasing ti katuganganna a lalaki, a ni Jetro, iti praktikal a solusion: iranudna ti dadduma a pagrebbengan kadagiti dadduma a kualipikado a lallaki. (Exodo 18:17-26; Numeros 12:3) “Kadagiti napakumbaba adda ni sirib,” kuna ti Proverbio 11:2. Ti panagbalin a naemma kaipapananna ti panangbigbig ken panangawat kadagiti limitasionyo. Saan a bumdeng ti tao a naemma a mangted iti annongen kadagiti dadduma, wenno agbuteng di la ket ta maawanan iti kontrol gapu iti panangiranud kadagiti maiparbeng a rebbengen kadagiti dadduma a kualipikado a lallaki.b (Numeros 11:16, 17, 26-29) Imbes ketdi, magagaran a tumulong kadakuada a rumang-ay.​—1 Timoteo 4:15.

17. (a) Kasano a mapalag-anan dagiti kameng ti kongregasion ti awit dagiti panglakayen? (b) Ania a panagsakripisio ti ar-aramiden ti assawa dagiti panglakayen, ken kasanotay a maipakita kadakuada a ditay tagtagilag-anen dagitoy?

¹⁷ Dakkel ti maaramidan dagiti kameng ti kongregasion tapno lumag-an ti awit dagiti panglakayen. Iti pannakatarusda nga addaan dagiti panglakayen kadagiti pamilia nga ay-aywanan, saan a mangaramid dagiti dadduma iti di nainkalintegan a panagkalikagum iti panawen ken atension dagiti panglakayen. Saanda met a tagtagilag-anen ti sitatallugod a panagsakripisio ti assawa dagiti panglakayen bayat a saanda nga ipaidam ti assawada iti kongregasion. Inlawlawag ti maysa nga ina dagiti tallo nga annak a ti lakayna ket agserserbi kas panglakayen: “Ti banag a pulos a diak inreklamo isu ti kanayonan nga awit a sitatallugod nga ibakbaklayko iti pagtaengan tapno iti kasta makapagserbi ni lakayko kas panglakayen. Ammok a sibabaknang a bembendisionan ni Jehova ti pamiliami gapu iti panagserbina, ken saan a sakiten ti nakemko ti ipapaayna. Ngem, iti kinaagpaysuanna, masansan nga ad-adut’ trabahok iti paraanganmi ken iti panangdisiplina kadagiti annakmi ngem iti rebbengna gapu ta okupado ni lakayko.” Nakalkaldaang, nasarakan daytoy kabsat a babai a dagiti dadduma, imbes nga apresiarenda ti kanayonan nga awitna, nangisawangda kadagiti awanan pannakipagrikna a sasao a kas iti, “Apay a dika agpayunir?” (Proverbio 12:18) Anian a nasaysayaat nga amang a komendaran dagiti dadduma gapu iti ar-aramidenda imbes a babalawen ida gapu iti saanda a maaramidan!​—Proverbio 16:24; 25:11.

Gapu ta Saan Pay a Dimteng ti Panungpalan

18, 19. (a) Apay a saan a daytoy ti panawen tapno agsardeng iti panagtaray iti lumba maipaay iti biag nga agnanayon? (b) Ania a naintiempuan a balakad ti impaay ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idiay Jerusalem?

¹⁸ No ammo ti tumataray nga isu ket asidegen iti ngudo ti nawatiwat a lumba, saan a sumuko. Mabalin a nakagtengen ti bagina iti paginggaan ti kinaandurna​—a napaksuyan, pudoten unay, ken mawaw​—ngem tangay nakaas-asidegen iti pagnguduan saan a dayta ti panawen tapno agsardeng iti panagtaray. Kasta met, kas Kristiano addatayo iti lumba maipaay iti gunggona a biag, ken nakaas-asidegtayon iti pagnguduan. Saan daytoy a panawen ti panagsardeng nga agtaray!​—Idiligyo ti 1 Corinto 9:24; Filipos 2:16; 3:13, 14.

¹⁹ Naipasango dagiti Kristiano idi umuna a siglo iti umasping a kasasaad. Idi agarup 61 K.P., nagsurat ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idiay Jerusalem. Bassit idin ti tiempo​—dandanin “aglabas” ti dakes a “kaputotan,” ti apostata a Judio a sistema dagiti bambanag. Nangnangruna a masapul nga agalerto ken agmatalek dagiti Kristiano idiay Jerusalem; kasapulan a panawanda ti siudad idi a nakitada a nalikmut kadagiti nagpakarso a buyot. (Lucas 21:20-24, 32) No kasta, naintiempuan ti naipaltiing a balakad ni Pablo: ‘Dikay mabannog ket agkapuy dagiti kararuayo.’ (Hebreo 12:3) Nagaramat ditoy ni apostol Pablo iti dua a nalawag a verbo: “mabannog” (kaʹmno) ken “agkapuy” (e·klyʹo·mai). Sigun iti maysa nga eskolar iti Biblia, “inaramat ni Aristotle [dagitoy a Griego a sasao] kadagiti tumataray nga aglusdoy ken matuang kalpasan a malabsanda ti pagnguduan. Adda pay laeng idi dagiti managbasa [iti surat ni Pablo] iti lumba. Masapul a dida sumuko a dina pay tiempo. Masapul a saanda nga ipalubos a matalimudaw ken matuangda gapu iti pannakapaksuy. Maulit a maidagadag ti panagandur iti sango ti pakarigatan.”

20. Apay a naintiempuan ti balakad ni Pablo para kadatayo itatta?

²⁰ Anian a naintiempuan ti balakad ni Pablo para kadatayo itatta! Iti sango dagiti umad-adu a pakarigatan, mabalin nga adda dagiti panawen a kaslatay iti napaksuyan a tumataray a dandanin matuang. Ngem tangay nakaas-asidegen ti pagnguduan, ditay sumuko! (2 Cronicas 29:11) Dayta ti kayat ti Kabusortayo, ti “leon a ngumerngernger,” nga aramidentayo. Yaman pay ta nangaramid ni Jehova kadagiti probision a mangipaay iti “pigsa iti daydiay nabannogan.” (Isaias 40:29) No ania dagitoy ken no kasanotay a gundawayan ida ket masalaysay iti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Footnote]

Ania ti Sungbatyo?

◻ Kasanotay a maliklikan ti sumuko no paayen wenno sairendatay dagiti sabsabali?

◻ Ania a natimbeng a panangmatmat iti basol ti tumulong kadatayo a di sumuko?

◻ Ania ti namnamaen ni Jehova kadatayo?

◻ Kasano a makatulong ti kinaemma kadagiti panglakayen iti kongregasion tapno saanda a mapaksuyan?

◻ Apay a naintiempuan ti balakad ni Pablo iti Hebreo 12:3 para kadatayo itatta?