Agmulakayo iti Kinalinteg, Agapitkayo iti Naayat a Kinamanangngaasi ti Dios

“TI MAYSA di bumurong a nakadakdakesto ti pagtungpalanna agsipud ta isu nagserbi a pammasiguro maipaay iti ganggannaet, ngem daydiay manggura iti panagalamano awan pagdanaganna.” (Proverbio 11:15) Anian ti kinaumiso daytoy nga ababa a proverbio a mangiparparegta iti panagbalin a responsable! Pakairubuanyo ti agpirma a mangpatalged iti panagutang ti maysa a ganggannaet. Liklikan ti pannakialamano​—kadawyan nga agserbi kas pirma iti maysa a katulagan iti kadaanan nga Israel​—ken liklikan ti pinansial a pannakasilo.

Nalawag, ti prinsipio nga agaplikar ditoy ket: “Aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna.” (Galacia 6:7) “Agimulakayo iti bin-i maipaay iti bagbagiyo buyogen ti kinalinteg,” kinuna ni propeta Oseas, “agapitkayo maitunos iti naayat a kinamanangngaasi.” (Oseas 10:12) Wen, agimulakayo iti kinalinteg babaen ti panangaramid kadagiti bambanag iti wagas ti Dios ket agapitkayo iti naayat a kinamanangngaasina. Iti kanayon a panangyaplikarna iti daytoy a prinsipio, ni Ari Solomon ti Israel sibibileg nga imparegtana ti umiso nga aramid, nalinteg a sasao, ken umiso a kababalin. Ti panangusig a naimbag kadagiti nainsiriban a sasaona ket talaga a paregtaennatayo nga agimula iti bin-i ti kinalinteg maipaay iti bagbagitayo.​—Proverbio 11:15-31.

Agimula iti “Makakayaw,” Agapit iti “Dayag”

“Ti babai a makakayaw isu daydiay mangpetpet iti dayag,” kuna ti masirib nga ari, “ngem dagiti manangikuspil, iti biangda, petpetanda ti kinabaknang.” (Proverbio 11:16) Pagdumaen daytoy a bersikulo ti manayon a dayag a mabalin a magun-od ti makakayaw a babai, “maysa a makaay-ayo a babai,” ken dagiti aglabas a kinabaknang a gunggun-oden dagiti manangikuspil.​—An American Translation.

Kasano nga agbalin ti maysa a makakayaw a mangyeg iti dayag? “Saluadam ti praktikal a kinasirib ken ti pannakabael nga agpanunot,” imbalakad ni Solomon, “ket agbalindanto a . . . pangkayaw ita karabukobmo.” (Proverbio 3:21, 22) Dinakamat met ti salmista ti ‘kayaw a naiparukpok kadagiti bibig ti ari.’ (Salmo 45:1, 2) Wen, ti praktikal a sirib, abilidad nga agpanunot, ken umiso a panangusar iti dila pagbalinenda a napateg ken makakayaw ti maysa a tao. Pudno dayta iti naannad a babai. Ti maysa a pagarigan isu ni Abigail, ti asawa ti maag a ni Nabal. “Nasayaat ti sariritna ken napintas ti langana,” ken pinadayawan ni Ari David gapu iti ‘kinasimbengna.’​—1 Samuel 25:3, 33.

Ti nadiosan a babai a pudno a makakayaw sigurado nga umawat iti dayag. Nasayaat ti pakasarsaritaanna iti sabsabali. No naasawaan, agbalin a nadayag iti imatang ni lakayna. Kinapudnona, ipadayagna ti intero a pamiliana. Ket saan a temporario ti dayagna. “Ti nagan isu ti pilien imbes a ti naruay a kinabaknang; ti pabor nasaysayaat ngem uray iti pirak ken balitok.” (Proverbio 22:1) Agnanayon ti pateg ti aramidenna a naimbag a nagan iti imatang ti Dios.

Saan a kasta ti kasasaad ti manangikuspil, ‘naulpit a tao.’ (Proverbio 11:16, New International Version) Ti manangikuspil ket maibilang kadagiti nadangkes ken kadagidiay bumusbusor kadagiti agdaydayaw ken Jehova. (Job 6:23; 27:13) Ti kasta a tao ‘saanna nga ikabil ti Dios iti sanguananna.’ (Salmo 54:3) Babaen ti panangimameg ken siaagum a pananggundaway iti inosente, ti kasta a tao ‘mangigabsuon iti pirak kas iti mismo a tapok.’ (Job 27:16) Ngem addanto tiempo nga agidda ket saan a makabangon, ket aniaman nga aldaw nga agriing, mabalin a daytanto ti ultimona. (Job 27:19) Awanto serserbi dagiti amin a kinabaknang ken gapuananna.​—Lucas 12:16-21.

Anian a nagpateg a leksion ti isuro ti Proverbio 11:16! Babaen ti ababa a panangilawlawagna kadatayo no ania ti apiten ti makakayaw ken ti panangikuspil, ti ari ti Israel idagadagna kadatayo ti panagmula iti kinalinteg.

Mangyeg Kadagiti Gunggona ti “Naayat a Kinamanangngaasi”

Iti panangisurona iti sabali pay a leksion mainaig iti relasion dagiti tattao, kuna ni Solomon: “Ti tao nga addaan naayat a kinamanangngaasi mangipapaay iti gunggona iti bukodna a kararua, ngem ti naulpit a tao iyegna ti pannakailaksid iti bukodna a bagi.” (Proverbio 11:17) Kuna ti maysa nga eskolar a “ti kayat a sawen ti proverbio isu daytoy: ti kababalin ti maysa iti sabsabali, naimbag man wenno dakes dayta, ket addaan kadagiti di inggagara wenno di ninamnama nga ibungana agpaay iti maysa.” Utobenyo ti agtutubo a babai nga agnagan iti Lisa.a Nupay napasnek, kanayon a maladaw kadagiti pakitulaganna. Gagangay kenkuana ti maladaw iti 30 minuto wenno nasursurok pay no makisinnarak iti kakaduana a mangasaba maipaay iti Pagarian. Saan a makagunggona ken ni Lisa ti aramidna. Mapabasolna kadi ti dadduma a maibusan iti anus nga agur-uray ken saanen a makitinnulag kenkuana?

Ti perpeksionista​—a mangipasdek kadagiti nangato unay a kalat​—ket naulpit met iti bagina. Gapu ta awan sarday ti panangikagumaanna a mangibanag kadagiti di maragpat a kalat, isarsarangna ti bagina iti pannakabannog ken pannakapaay. Iti sabali a bangir, makagunggona kadatayo no mangipasdektayo kadagiti realistiko ken rasonable a kalat. Nalabit saantayo a kas iti dadduma nga alisto nga agpanunot. Wenno ti sakit wenno kinalakay ti manglaplapped kadatayo. Ditay koma pulos mauma a rumang-ay iti naespirituan, no di ket itultuloytayo nga iparangarang ti kinarasonable uray no adda limitasiontayo. Naragsaktayo no ‘aramidentayo ti amin a kabaelantayo’ sigun iti ipalubos ti kasasaadtayo.​—2 Timoteo 2:15; Filipos 4:5.

Iti kanayonan a panangilawlawag no kasano a ti nalinteg gunggonaanna ti bagina ken ti naulpit dangranna ti bagina, kuna ti masirib nga ari: “Daydiay nadangkes manggun-od kadagiti ulbod a tangdan, ngem daydiay agimulmula iti kinalinteg, pudno a sapul. Daydiay sititibker a mangitaktakder iti kinalinteg nailinia maipaay iti biag, ngem daydiay mangkamkamat iti dakes nailinia maipaay iti bukodna nga ipapatay. Dagidiay nakillo ti pusoda nakarimrimonda ken Jehova, ngem dagidiay awan pakababalawanna iti dalanda makaparagsakda kenkuana. Nupay ti ima maipetpet iti ima, ti dakes a tao saanto a di nadusa; ngem ti putot dagidiay nalinteg sigurado a makatalawto.”​—Proverbio 11:18-21.

Iti nagduduma a pamay-an, ipaganetget dagitoy a bersikulo daytoy a punto: Agimula iti kinalinteg ket apitenyo dagiti iyegna a gunggona. Mabalin a mangallilaw wenno agsugal ti nadangkes tapno agnam-ay nga awan bannogna. Yantangay saan a pudno dagita a gunggona, mabalin nga agtungpal iti pannakapaay. Ti napudno ken nagaget a tao ket maaddaan iti pudpudno nga urnong agsipud ta natalged dayta. Gapu ta anamongan ti Dios, adda namnamana nga agbiag nga agnanayon ti tao nga awan pakababalawanna. Ngem ania ti pagbanagan ti dakes a tao? “Nupay ti ima maipetpet iti ima” iti gandat a pananggulib, ti nadangkes saan a makaliklik ti pannusa. (Proverbio 2:21, 22) Anian a nagsayaat a balakad ti agmula iti kinalinteg!

Pudno a Kinaimnas Kadagiti Nasimbeng

“Kas iti balitok nga aritos ti agong iti subsob ti baboy, kasta ti babai a nalibnos ngem ad-adaywanna ti kinasimbeng,” intuloy ni Solomon. (Proverbio 11:22) Dagiti aritos iti agong ket gagangay nga arkos idi tiempo ti Biblia. Ti balitok nga aritos a naikaw-it iti sikigan ti agong wenno iti nagbaetan dagiti abut ti agong ket nalaka a mailasin nga alahas ti babai. Anian a di maitutop ti kasta a naimnas nga arkos ket maikabil iti subsob ti baboy! Umasping dayta iti napintas a tao nga awanan iti “kinasimbeng.” Ti arkos ket saan a maibagay kenkuana, babai man wenno lalaki. Di maitutop​—di pulos makaay-ayo.

Wen, natural laeng a pakaseknantayo no ania ti panangmatmat ti sabsabali iti langatayo. Ngem apay a pakaseknantayo unay wenno ditay mapnek iti rupa wenno pammagitayo? Adu a paset ti pakabuklantayo ti ditay mabalin a balbaliwan. Ken ti kapatgan ket saan a ti pisikal a langatayo. Saan aya a pudno a kaaduan a tao a magustuan ken pagraemantayo ket dagiti simple ti langada? Ti tulbek iti kinaragsak ket saan a ti pisikal a kinapintas. Ti pudno a napateg isu ti makin-uneg a pintas dagiti di agkupas a nadiosan a galad. Agbalintayo ngarud koma a nasimbeng ket patanorentayo dagiti kasta a galad.

“Ti Naparabur a Kararua Mapalukmegto a Mismo”

“Ti tarigagay dagidiay nalinteg sigurado a naimbag,” kuna ni Ari Solomon, “ti namnama dagidiay nadangkes ket rungsot.” Iti panangyilustrarna iti kinapudno daytoy, innayonna: “Adda ti maysa nga agiwarawara ket kaskasdi a rumangrang-ay; kasta met ti maysa a mangmetmetmet iti maiparbeng, ngem agbanag laeng dayta iti panagkasapulan.”​—Proverbio 11:23, 24.

Bayat a siaanep nga isaknap​—iranud iti sabsabali​—ti pannakaammo iti Sao ti Dios, sigurado a maparang-aytayo ti bukodtayo a pannakaawat iti “kaakaba ken kaatiddog ken kangato ken kauneg” daytoy. (Efeso 3:18) Iti sabali a bangir, daydiay di mangusar iti pannakaammona mabalin a mapukawna ti adda kenkuana. Wen, “ti agmula a siiimut aganinto met a siiimut; ket ti agmula a siwawadwad aganinto met a siwawadwad.”​—2 Corinto 9:6.

“Ti naparabur a kararua mapalukmegto [rumang-ay] a mismo,” intuloy ti ari, “ket daydiay sibubulos a mangsibug iti sabsabali isu sibubulos a masibuganto met.” (Proverbio 11:25) No siwawadwad nga usarentayo ti tiempo ken sanikuatayo a mangitandudo iti pudno a panagdayaw, maay-ayo unay ni Jehova kadatayo. (Hebreo 13:15, 16) ‘Luktanna kadatayo dagiti aribengbeng ti langlangit ket pudno a mangibukbukto kadatayo iti bendision agingga nga awanen panagkasapulan.’ (Malakias 3:10) Kitaenyo laengen ti naespirituan a kinarang-ay dagiti adipenna ita!

Iti panangipaayna iti sabali pay a pagarigan ti nagdumaan ti tarigagay ti nalinteg ken nadangkes, kuna ni Solomon: “Daydiay mangmedmed iti bukel​—ilunodto dagiti umili, ngem adda bendision nga agpaay iti ulo daydiay mamalubos a mailako.” (Proverbio 11:26) Mabalin a makagunggona ti manggulpi iti tagilako no nababa ti presio ket idulin dagita agingga a bumassit ti suplay ken ngumato ti presio. Nupay adda pagsayaatanna ti in-inut a panangusar ken panangsalimetmet iti abasto, kagura ti kaaduan a tattao ti kasta a tao gapu iti kinaagumna. Iti sabali a bangir, makaay-ayo kadagiti tattao daydiay saan a manggundaway iti panawen ti rigat tapno agganansia iti dakkel.

Iti panangiparegtana nga itultuloytayo a tarigagayan ti naimbag, wenno nalinteg, kuna ti ari ti Israel: “Daydiay mangsapul iti naimbag agtultuloyto a sapulenna ti naimbag a nakem; ngem no maipapan iti daydiay agbirok iti dakes, dumtengto kenkuana dayta. Daydiay agtalek iti kinabaknangna​—isu mapasagto; ngem kas iti bulbulong rumangpayanto dagidiay nalinteg.”​—Proverbio 11:27, 28.

Daydiay Nalinteg Magun-odna Dagiti Kararua

Iti panangiladawanna no kasano a mangyeg iti pagdaksan ti minamaag nga aramid, kuna ni Solomon: “Maipapan iti asinoman a mangyeg iti pannakailaksid iti bukodna a balay, agtagikuanto iti angin.” (Proverbio 11:29a) Ti dakes nga aramid ni Acan ‘nangyeg iti pannakailaksidna,’ ket naubor agingga ken patay uray dagiti kapamiliana. (Josue, kapitulo 7) Ita, ti ulo ti Kristiano a pamilia ken dadduma a kamengna ket mabalin a mairaman iti dakes nga aramid nga agresulta iti pannakailaksidda iti kongregasion Kristiano. Babaen ti mismo a pananglabsingna kadagiti bilin ti Dios ken panangpanuynoyna iti dakes nga aramid iti pamiliana, ibabainna ti sangakabbalayanna. Isu ken nalabit dadduma iti pamiliana ti mailaksid iti Nakristianuan a timpuyog kas di nagbabawi a managbasol. (1 Corinto 5:11-13) Ket ania ti magun-odna? Angin laeng​—banag nga awanan iti aniaman a pudno a pateg.

“Ti maag a tao adipento daydiay masirib iti puso,” intuloy ti bersikulo. (Proverbio 11:29b) Yantangay awanan iti praktikal a sirib ti maag a tao, saan a mapagtalkan iti dakkel nga annongen. Kanayonanna, nalabit adda dagiti tumanor a sungsungbatanna iti maysa nga indibidual gapu iti panangbaybay-ana kadagiti personal a bambanagna. Ti kasta a di masirib a tao mabalin nga agtungpal nga “adipento daydiay masirib iti puso.” Nalawag ngarud a napateg ti umiso a panangikeddeng ken praktikal a sirib iti amin nga aramidtayo.

Impanamnama kadatayo ti masirib nga ari a “ti bunga daydiay nalinteg maysa a kayo ti biag, ket daydiay makagun-od kadagiti kararua masirib.” (Proverbio 11:30) Kasano a mapasamak daytoy? Bueno, babaen iti sasao ken kababalinna, ti nalinteg a tao mangyeg iti naespirituan a taraon iti sabsabali. Maparegtada nga agserbi ken ni Jehova ken mabalin a magun-oddanto ti biag nga insagana ti Dios.

‘Ti Managbasol Magunggonaan nga Ad-adda’

Anian a makaguyugoy ti panangbalakad kadatayo ti nadakamat a proverbio nga agmula iti kinalinteg! Iti sabali pay a pamay-an a panangyaplikar iti prinsipio nga “aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna,” kuna ni Solomon: “Adtoy! Daydiay nalinteg​—masupapakanto ditoy daga. Anian nga ad-adda pay a rebbeng a kasta daydiay nadangkes ken ti managbasol!”​—Proverbio 11:31.

Adda tiempo nga agbiddut ti nalinteg a tao, uray no ikagumaanna ti agaramid iti nalinteg. (Eclesiastes 7:20) Gapu iti biddutna, “masupapakanto” babaen ti pannakadisiplinana. Ngem ti ngay dakes a tao a sipapakinakem a mangpili iti dakes a panagbiag ken awan ti panangikagumaanna nga agsubli iti dana ti kinalinteg? Saan kadi a maikari iti dakdakkel a ‘supapak’​—ti nadagsen a pannusa? “No ti nalinteg a tao narigat a maisalakan,” insurat ni apostol Pedro, “sadinonto ti pagparangan ti di nadiosan a tao ken ti managbasol?” (1 Pedro 4:18) Determinadotayo ngarud koma a kanayon nga agimula iti bin-i ti kinalinteg maipaay iti bagbagitayo.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 28]

Ti “kayaw” nangyeg iti “dayag” ken ni Abigail

[Dagiti Ladawan iti panid 30]

‘Daydiay nadangkes manggun-od kadagiti ulbod a tangdan, daydiay nalinteg pudno a sapul’

[Ladawan iti panid 31]

‘Agmula a siwawadwad, agani a siwawadwad’