‘Anamongan ti Dios Daydiay Naimbag’

NI Jehova a Dios ti gubuayan ti amin a biag. (Salmo 36:9) Wen, “babaen kenkuana addaantayo ti biag ken aggunaytayo ken addatayo.” (Aramid 17:28) Ken saan kadi a magutugot ti pusotayo nga agyaman no utobentayo ti gunggona nga ipapaayna kadagiti nasinged kenkuana? Ngamin, “ti sagut nga ipaay ti Dios isu ti agnanayon a biag.” (Roma 6:23) Anian a nagpateg a gun-odentayo ti anamong ni Jehova!

Impatalged ti salmista a ‘ti parabur isu ti itden ti Dios.’ (Salmo 84:11) Ngem siasino ti pangtedanna? Dagiti tattao ita masansan a mangipakitada iti pabor kadagiti sabsabali maibatay iti edukasion, kinabaknang, puli, etniko a nalikudan, ken dadduma nga umarngi a bambanag. Siasino ti anamongan ni Jehova? Sumungbat ni Ari Solomon ti nagkauna nga Israel: “Daydiay naimbag makagun-od iti anamong manipud ken Jehova, ngem ti tao nga addaan kadagiti nadangkes a kapanunotan ibatadna a nadangkes.”​—Proverbio 12:2.

Nalawag, maay-ayo ni Jehova iti naimbag a tao. Ti kinaimbag iramanna dagiti galad kas ti kinadisiplinado, di panangidumduma, kinapakumbaba, kinamannakipagrikna, ken kinanakman. Nalinteg dagiti pampanunotna, makaparegta dagiti sasaona, nainkalintegan ken makagunggona dagiti ar-aramidna. Ti umuna a paset ti maika-12 a kapitulo ti libro ti Biblia a Proverbio 12:1-12 ipakitana kadatayo no kasano a ti kinaimbag nasken nga impluensiaanna ti inaldaw a panagbiagtayo ken ibatadna dagiti gunggona a resulta ti panangipakat kadagitoy a galad. No usigentayo ti nailanad dita, ‘matarusantayo ti panagaramid iti naimbag.’ (Salmo 36:3) Magun-odtayo ti anamong ti Dios no iyaplikartayo ti nainsiriban a balakadna.

Napateg ti Disiplina

“Ti managayat iti disiplina managayat iti pannakaammo,” kuna ni Solomon, “ngem ti gumurgura iti pannubngar awan nakemna.” (Proverbio 12:1) Gapu ta magagaran a mangaramid iti personal a panagrang-ay, sapsapulen ti naimbag a tao ti disiplina. Dagus nga iyaplikarna iti balakad a maawatna kadagiti Nakristianuan a gimong wenno kadagiti personal a panagpapatang. Dagiti sasao iti Kasuratan ken kadagiti naibatay-Biblia a publikasion ket umasping kadagiti pangabug a mangdagdag kenkuana a mangsurot iti nalinteg a panagbiag. Sapulenna ti pannakaammo ken usarenna dayta a mangpalinteg iti danana. Wen, ti managayat iti disiplina ket managayat met iti pannakaammo.

Anian a nagpateg ti disiplina kadagiti pudno nga agdaydayaw​—nangruna ti disiplina ti bagi! Mabalin a kayattayo ti maaddaan iti naun-uneg a pannakaammo iti Sao ti Dios. Mabalin a tarigagayantayo nga agbalin nga ad-adda nga epektibo iti Nakristianuan a ministerio ken agbalin a nasaysayaat a mannursuro iti Sao ti Dios. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ngem kasapulan ti disiplina ti bagi tapno maaramidtayo dagita a tarigagaytayo. Kasapulan met ti disiplina ti bagi iti dadduma a benneg ti biag. Kas pagarigan, nagadu ita dagiti material a nadisenio a mangabbukay iti imoral a tarigagay. Saan kadi a kasapulan ti disiplina ti bagi tapno maliklikantayo ti agbuya kadagiti naalas a bubuyaen? Kanayonanna, yantangay “ti pagannayasan ti puso ti tao dakes manipud pay kinaagtutubona,” ti imoral a panagpampanunot talaga a mabalin nga aggubuay iti kaunggan ti isip. (Genesis 8:21) Kasapulan ti disiplina ti bagi tapno maiwaksi ti kasta a panagpampanunot.

Iti sabali a bangir, ti mananggura iti pannubngar awan ayatna iti disiplina man wenno pannakaammo. Gapu ta tumulok iti managbasol a natauan a pagannayasan a marurod iti pannubngar, ipababana ti bagina a kas iti awan nakemna nga animal​—maysa nga ayup​—awanan kadagiti moral a prinsipio. Masapul a sibibileg a sarangtentayo dayta a pagannayasan.

“Ramramut a Di Maparut”

Siempre, ti naimbag a tao ket saan a nakillo wenno di nalinteg. Gapuna, kasapulan met ti kinalinteg tapno magun-od ti anamong ni Jehova. Inkanta ni Ari David: “Sika bendisionamto ti asinoman a nalinteg, O Jehova; kas iti maysa a dakkel a kalasag, palikmutamto ida iti anamong.” (Salmo 5:12) Iti panangidiligna iti kasasaad ti nalinteg ken ti nadangkes, kuna ni Solomon: “Awan ti tao a maipasdekto a sititibker babaen iti kinadangkes; ngem no maipapan iti pamuon a ramut dagidiay nalinteg, saanto mabariring.”​—Proverbio 12:3.

Kasla rumangrang-ay ti nadangkes. Utobenyo ti kapadasan ni salmista Asaf. “No maipapan kaniak,” kunana, “gistay simiasi dagiti sakak, nganngani naikaglis dagiti addangko.” Apay? Insungbat ni Asaf: “Nagbalinak a naapal kadagiti managpasindayag, no makitak ti mismo a talna dagiti nadangkes a tattao.” (Salmo 73:2, 3) Ngem iti panagturongna iti templo a santuario ti Dios, nabigbigna nga iti nagalis ti nangisaadan ti Dios kadagiti nadangkes. (Salmo 73:17, 18) Temporario ti aniaman a balligi a kasla matun-oy dagiti nadangkes. Apay koma ngarud nga apalantayo ida?

Maisungani iti dayta, natalged daydiay anamongan ni Jehova. Iti panangiladawanna iti nabileg a sistema ti ramut ti kayo, kuna ni Solomon: “Dagiti naimbag a tao addaan ramramut a di maparut.” (Proverbio 12:3, The New English Bible) Dagiti di makita a ramut ti nakataytayag a kayo, kas iti sequoia ti California, mabalin a saknapanna ti sumagmamano nga ektaria ken nabileg a mangtengngel no aglayus wenno agangin iti napigsa. Ti nakataytayag a sequoia di pay kabaelan a tumbaen ti napigsa a ginggined.

Kas kadagiti ramut iti nadam-eg a daga, dagiti isip ken pusotayo nasken nga umuneg ti pannakaammona iti Sao ti Dios ken gumun-od iti mangted-biag a dandanumna. Iti kasta, ti pammatitayo ket sititibker a mairamut ken bumileg, ken ti namnamatayo sigurado ken natibker. (Hebreo 6:19) Saannatayo nga “iyallaalla ditoy ken idiay ti tunggal angin ti [palso] a sursuro.” (Efeso 4:14) Siempre, mariknatayo dagiti epekto dagiti nadawel a suot ken nalabit agkintayegtayo gapu iti pakarigatan. Ngem ti ‘pamuon a ramuttayo saanto a mabariring.’

“Ti Makabael nga Asawa a Babai ket Korona iti Makinkukua Kenkuana”

Ammo ti adu a tao ti pagsasao nga, “Adda naimbag a babai iti tunggal balligi ti lalaki.” Iti panangipaganetgetna iti pateg ti manangsuporta a babai, kuna ni Solomon: “Ti makabael nga asawa a babai ket korona iti makinkukua kenkuana, ngem kas kinarinuker kadagiti tulangna daydiay agtignay a nakababain.” (Proverbio 12:4) Adu nga elemento ti kinaimbag ti ipasimudaag ti sao a “makabael.” Dagiti nasayaat a kualidad ti naimbag nga asawa a babai, kas detalyado a nadeskribir iti Proverbio kapitulo 31, iramanna ti kinagaget, kinamatalek, ken kinasirib. Ti babai nga addaan kadagitoy a galad ket korona ni lakayna agsipud ta dagiti naimbag a kababalinna ti mangpadayaw ken mangitandudo ken ni lakayna iti imatang ti sabsabali. Awan pulos ti ambisionna a lab-awan wenno makikompetensia ken lakayna iti pananggun-od iti pammadayaw. Imbes ketdi, isu ket tumulong a mangpunno iti pagkurangan ni lakayna.

Mabalin a makaaramid ti asawa a babai iti nakababain a banag. Kasano? Dagitoy a nakababain nga aramid ket mabalin a pannakiriri wenno pannakikamalala pay ketdi. (Proverbio 7:10-23; 19:13) Pakadadaelan ti asawa a lalaki dagiti kasta nga aramid ti asawana. Isu ket kasla “kinarinuker kadagiti tulangna” iti anag a “mangyeg iti pakadadaelanna, kas iti sakit a mangpakapuy iti bagi,” kuna ti maysa a reperensia. “Ti moderno a katupagna nga ebkas ket nalabit ‘maysa a kanser’​—dumegdegdeg a sakit nga in-inut a mangpakapuy iti biag ti maysa a tao,” kuna ti sabali pay a reperensia. Sapay koma ta dagiti Kristiano nga assawa a babbai ikagumaanda a gun-oden ti anamong ti Dios babaen ti panangyanninaw kadagiti kinaimbag ti maysa a makabael nga asawa a babai.

Dagiti Aramid Gapu iti Pampanunot, Dagiti Resulta Gapu iti Ar-aramid

Ti pampanunot mangiturongda iti ar-aramid, ket ti ar-aramid mangyegda kadagiti resulta. Simmaganad nga imparang ni Solomon no kasano a dagiti pampanunot ket agturong kadagiti ar-aramid, nga indiligna dagiti nalinteg kadagiti nadangkes. Kunana: “Ti pampanunot dagidiay nalinteg ket hustisia; ti panangiturong dagidiay nadangkes ket allilaw. Ti sasao dagidiay nadangkes ket maysa a panagpadpadaan iti dara, ngem ti ngiwat dagidiay napalungdo isunto ti mangispal kadakuada.”​—Proverbio 12:5, 6.

Ti pampanunot dagiti naimbag a tattao ket nasimbeng iti moral ken naiturong iti kinaawan panangidumduma ken nalinteg. Nasayaat dagiti panggep dagiti nalinteg agsipud ta tigtignayen ida ti ayat iti Dios ken kadagiti pada a tao. Iti sabali a bangir, agtigtignay dagiti nadangkes sigun iti kinamanagimbubukodanda. Gapu iti dayta, nasikap dagiti panagemda​—dagiti wagasda a mangitungpal kadagiti panggepda. Nagulib ti ar-aramidda. Dida bumdeng a mangisikat iti silo kadagiti inosente, nalabit iti pangukoman, babaen kadagiti ulbod a pammabasol. Dagiti sasaoda ket “maysa a panagpadpadaan iti dara” agsipud ta kayatda a dangran dagiti inosente a biktimada. Daytoy a peggad ket maliklikan dagiti nalinteg, agsipud ta addaanda iti pannakaammo maipapan kadagiti dakes a silo ken addaanda iti kinasirib a kasapulan tapno makapagannad. Mabalinda pay a ballaagan dagiti inosente ken ispalen ida kadagiti nasikap a gakat ti nadangkes.

Ania ti mapasamak kadagiti nalinteg ken nadangkes? “Adda pannakaduprak dagidiay nadangkes ket awandan,” insungbat ni Solomon, “ngem ti mismo a balay dagidiay nalinteg agtalinaedto a sitatakder.” (Proverbio 12:7) Sigun iti maysa a reperensia, ti balay ket “mangiladawan iti sangakabbalayan ken tunggal banag a napateg iti indibidual, a mamagbalin a posible kenkuana a makapagbiag a talaga.” Mabalin pay a tukoyenna ti pamilia ken dagiti kaputotan ti nalinteg. Aniaman kadagita, nalawag ti punto ti proverbio: Sititibker a makapagtakder ti nalinteg no adda pakarigatan.

Nasayaat ti Pagbanagan ti Napakumbaba

Iti panangipaganetgetna iti pateg ti pannakaawat, kuna ti ari ti Israel: “Gapu iti ngiwatna kas masirib maidaydayawto ti maysa a tao, ngem ti maysa a tiritir iti puso agpaayto iti pannakaumsi.” (Proverbio 12:8) Ti mannakaawat a tao saan nga agsao a sidadarasudos. Agpanunot sakbay nga agsao ken tagiragsakenna ti natalna a relasion iti sabsabali gapu ta ti “ngiwatna kas masirib” ti mangiturong kenkuana a mangpili a siaannad kadagiti sawenna. No mayimtuod kenkuana dagiti minamaag wenno pattapatta a saludsod, ti tao nga addaan pannakaawat ‘mamedmedanna ti sasaona.’ (Proverbio 17:27) Mapadayawan ti kasta a tao ken makaay-ayo ken ni Jehova. Anian a naiduma iti daydiay tao a tiritir dagiti kapanunotanna a nagtaud iti ‘tiritir a puso’!

Wen, mapadayawan ti manakem a tao, ngem ti sumaganad a proverbio isurona kadatayo ti pateg ti kinapakumbaba. Kunana: “Nasaysayaat daydiay nalag-an ti pannakaipategna ngem addaan adipen ngem iti daydiay mangipadpadayag iti bagina ngem awanan iti tinapay.” (Proverbio 12:9) Agparang nga ibagbaga ni Solomon a nasaysayaat ti agbalin a napakumbaba a saan a nabaknang, nga addaan laeng iti maysa nga adipen, ngem iti panangwaldas kadagiti kasapulan iti biag tapno laeng mataginayon ti natan-ok a sosial a kasasaad. Anian a nasayaat a balakad kadatayo​—nga agbiagtayo sigun iti kabaelantayo!

Ti Agrikultural a Panagbiag Mangipaay Kadagiti Leksion iti Kinaimbag

Iti panangusarna iti agrikultural a panagbiag kas panangiladawan, isursuro ni Solomon ti dua a leksion iti kinaimbag. “Daydiay nalinteg ipategna ti kararua ti naamo nga animalna,” kunana, “ngem naulpit dagiti asi dagidiay nadangkes.” (Proverbio 12:10) Ti nalinteg a tao tratuenna a sidudungngo dagiti dinguenna. Ammona dagiti kasapulanda ken maseknan iti pagimbaganda. Ti nadangkes mabalin nga ibagana a maseknan kadagiti dinguenna, ngem saan a pudno a maseknan kadagiti kasapulanda. Managimbubukodan dagiti motibona, ken ti panangtratona kadagiti dinguenna ket sigun iti ganansia a mabalin a mateggedanna kadakuada. Nalabit a ti ibilang ti kasta a tao a naan-anay a panangaywan kadagiti dinguen ket, kinapudnona, naulpit a panangtrato.

Ti prinsipio iti naasi a panangtrato kadagiti dinguen ket agaplikar met iti panangaywan kadagiti animal iti pagtaengan. Anian a kinaulpit ti agtaraken kadagiti animal ngem kalpasanna ket agsagaba dagitoy gapu iti panangbaybay-a wenno panangabuso kadakuada! Iti kaso dagiti animal nga agsagsagaba iti kasta unay gapu iti serioso a sakit wenno sugat, maysa a kinaimbag no pagpatinggaen ti biagda.

Iti panangusarna iti sabali pay nga aspeto ti agrikultural a panagbiag​—ti panangsukay iti daga​—kuna ni Solomon: “Daydiay mangtalon iti dagana mapnekto a mismo iti tinapay.” Talaga nga agani iti gunggona ti kinagaget. “Ngem daydiay mangsurot iti awanan pateg a bambanag awanan iti puso.” (Proverbio 12:11) Gapu ta agkurang iti husto a panagdesision wenno pannakaawat, daydiay “awanan iti puso” itultuloyna ti minamaag, napeggad, ken awan pategna a negosio. Nalawag ti dua a leksion kadagitoy dua a bersikulo Pr 12:10, 11 : Agbalin a naasi ken nagaget.

Rumang-ay Daydiay Nalinteg

“Daydiay nadangkes tinarigagayanna ti nabatengan nga inanupan dagiti dakes a tattao,” kuna ti masirib nga ari. (Proverbio 12:12a) Kasano nga aramiden dayta daydiay nadangkes? Babaen ti panangtarigagay kadagiti samsam a nagun-od babaen ti dakes a pamay-an.

Ania ti maikuna iti daydiay naimbag? Ti kasta a tao ket managayat iti disiplina ken sititibker a nairamut iti pammati. Isu ket nalinteg, manakem ken napakumbaba, naasi ken nagaget. Ken “no maipapan iti ramut dagidiay nalinteg,” kuna ni Solomon, “agbunga,” wenno “rumang-ay.” (Proverbio 12:13; New International Version) “Ti ramut ti nalinteg agtalinaed nga agnanayon,” kuna ti An American Translation. Sititibker a nairamut ken natalged ti kasta a tao. Wen, ‘daydiay nalinteg gumun-od iti anamong.’ Gapuna, ‘agtalektayo koma ken Jehova ket agaramidtayo iti naimbag.’​—Salmo 37:3.

[Dagiti Ladawan iti panid 31]

Kas iti nasalun-at a kayo, sititibker a nairamut ti pammati daydiay nalinteg