PASUDIEN, MANANGPASUDI
Panamaglalasin ken pananggugor kadagiti metal; ti nasigo a trabahador a mangar-aramid iti dayta. Babaen iti maulit-ulit a panaglunag iti uneg dagiti dinamili a paggugoran a banga a maawagan gangi, maikkat dagiti rugit ken mulit manipud iti matarigagayan a metal. (Sal 12:6; Pr 17:3; 27:21) Adda nasarakan a gabgabsuon ti rugit a nagminasan iti aglawlaw ti kadaanan a Succot, nga ayan idi ti sumagmamano a pagminasan ken pagtunawan ni Solomon. Adda dagiti gundaway a mapuoran dagiti rugit; no dadduma, naaramat ti turo ti manangpasudi (kitaenyo ti MANAGLABA) tapno maurnong ti naggugoran a rugit ken maagsaw iti rabaw. (Isa 1:25; Mal 3:2) Ti manangpasudi ket agtugaw iti sango ti urnona sa puyotanna ti dumardarang a beggang babaen iti yubuyoban.—Jer 6:29; Mal 3:3.
Masansan a naglaon ti balitok iti nagduduma a kaadu ti pirak. Saan nga ammo no kasano a napaglasin dagitoy idi tiempo ti Biblia, ngem nadakamat iti Proverbio 17:3 ken Pr 27:21 ti nagdumaan ti panamaglasin kadagitoy a dua a metal: “Ti paggugoran a banga agpaay iti pirak ket ti urno agpaay iti balitok.” Nabatad a natakuatan ti nitric acid idi laeng maikasiam a siglo K.P.; isu a sakbay dayta a tiempo, nagugoran ti balitok babaen iti dadduma pay a pamay-an. Kas pagarigan, no adda buli iti balitok, mabalin a maikkat dagiti mulit kas rugit idinto ta kumpet ti balitok iti buli. Kalpasanna, in-inut a maipaburek dayta agingga a maikkat ti buli (proseso a pagaammo kas cupelling) ket mabati ti puro a balitok. Kasapulan a nasigo daydiay mangaramid iti daytoy a proseso, ta no napudot unay ti temperatura wenno no napartak unay ti panagburek, ti balitok ket sumurot iti buli. Maammuan ti manangpasudi no kasanona a pattapattaen ken kontrolen ti panagpasudi babaen iti maris ti natunaw a metal. (Idiligyo ti Sal 12:6; Jer 6:28-30; Eze 22:18-22.) Natukoy iti Kasuratan ti usar ti turo iti panangpasudi iti pirak.—Mal 3:2, 3.
No mapuoran ti narumek a naba nga addaan gambang ket oxide wenno carbonate sa mailaok iti beggang, mabati ti gambang kas solido a metal. Nupay kasta, no ti gambang a naba ket sulfide, nasken a maisiram nga umuna tapno mapuoran ti asupre kas sulfur dioxide ket ti copper sulfide agbalin a copper oxide. Kalpasanna, mabalin a mauram iti beggang tapno mapataud ti puro a metal.
Narigrigat nga alaen ti landok manipud iti naba, gapu ta kasapulanna ti nakapudpudot a temperatura. Malunag ti landok iti 1,535°C. (2,795°F.) Ngem dagiti nagkauna a tattao nangaramidda kadagiti urno a pagtunawan nga addaan kadagiti yubuyoban tapno adda sumrek nga angin, nga umasping kadagiti moderno a makina a blast furnace (urno ti metal). (De 4:20; Jer 6:29; Eze 22:20-22) Saan a nadakamat dagiti detalye maipapan kadagiti urno ti landok dagiti Hebreo, ngem mabalin nga umaspingda kadagiti urno a naar-aramat iti kadaanan nga India. Naaramid dagitoy iti pila ken kasla peras ti sukogda nga agarup 1.2 m (4 pie) ti diametroda iti baba, nga umakikid agingga iti 0.3 m (1 pie) iti tuktok; addaan dagita kadagiti lalat-kalding a yubuyoban a naikkan iti bokilia a naisulbong kadagiti pila a tubo a pagserkan ti angin nga agturong iti baba ti urno. Makargaan dayta iti uging, ket mapasgedan ken maikkan iti naba. Kalpasanna, maparabawan iti uging, ket mapagtalinaed ti nakubong a pudot iti tallo wenno uppat nga oras. No nalpasen ti proseso, maburak ti sango ti urno tapno maikkat ti nagaaripuno a metal.
Nalaka laeng a maala ti buli manipud iti naba a naglaon iti dayta a metal, ti galena nga isu ti lead sulfide. Masiraman nga umuna ti naba sa maipastrek ti angin tapno ti lead sulfide agbalin a lead oxide; ti asupre mailaok iti oksihena ket mabukel ti gas a sulfur dioxide. Kalpasanna, ti lead oxide mailaok iti uging sa maikarga iti blast furnace; kalpasanna maikkat ti carbon dioxide, a ti likido a buli laeng ti mabati iti gangi.
Piguratibo nga Usar. Ni Jehova a mismo ket natukoy kas manangpasudi. Napasudi iti kasta unay ti Saona. (2Sm 22:31; Sal 18:30; 119:140; Pr 30:5) Daytoy a napadasen ken nasuboken a Sao ket maysa a pamay-an a panggugor ti Dios iti ilina tapno maikkat ti isuamin a napnuan basol a kinarugit. (Sal 17:3; 26:2; 105:19; Da 12:9, 10; Mal 3:3) Dagiti umap-apuy a pakasuotan ti manggugor met kadagiti matalek. (Isa 48:10; Da 11:35; Zac 13:9; idiligyo ti 1Pe 1:6, 7.) Iti sabali a bangir, maukom dagiti nadangkes a kas iti awan kaes-eskanna a nakarkaro pay ngem iti naggugoran a rugit, a maikanatad laeng a maibelleng iti awan pategna a bunton ti nagminasan.—Sal 119:119; Pr 25:4, 5; Eze 22:18-20.