Ti Kadi Ipapatay ti Talaga a Pagpatinggaan ti Amin?
ANIA ti mapasamak kalpasan ti ipapatay? Nalabit nga awanen ti ad-adda pay a makaburibor ken patinayon a maisalsaludsod ngem iti dayta. Iti rinibribun a tawen, dayta a saludsod ket pinampanunoten dagiti agkakalaing a tattao iti tunggal sibilisasion. Ngem bin-ig a teoria ken sarsarita laeng ti pinataud ti pilosopia ken nasientipikuan a panagsirarak ti tao.
Komusta met ngay dagiti pannursuro a masarakan iti Biblia? Mabalin nga ikalintegan ti dadduma nga uray ti Biblia ket makariro ti ibagbagana maipapan iti ipapatay ken sumuno a biag. Ngem kinaagpaysuanna, nasken a bigbigentayo a dagiti palso a pannursuro ken sarsarita ti adu a relihion ti nangpalibeg kadagiti pannursuro ti Biblia. No iwaksim dagiti tradision ken sarsarita ket usigem no ania ti agpayso nga isursuro ti Biblia, maammuan ti maysa a pannursuro a lohikal ken mangipaay iti namnama.
Sakbay a Timmaoka
Usigem kas pagarigan ti dua a naadaw a kinuna ni Ari Solomon a nadakamat iti umuna nga artikulo. Imbagana nga awanen ti ammo dagiti natay. Nalawag nga ibagbaga ti Biblia a dagiti natay—tattao man ken dagiti animal—ket awanen ti maaramidan, mapuotan, marikna, wenno mapanunotda.—Eclesiastes 9:5, 6, 10.
Narigat kadi a patien dayta? Usigem daytoy: Ania ti kasasaadmo sakbay a timmaoka? Sadino ti ayanmo sakbay a nagtipon dagiti bassiusit a selula manipud kadagiti nagannakmo a nangpataud iti sibibiag a persona a kas iti kasasaadmo ita? No dagiti tattao ket addaan iti di makita a paset a sumina inton matayda, ayanna ngay idi dayta sakbay ti pannakayinawda? Kinapudnona, dimo malagip a sibibiagka idin sakbay pay a nayinawka agsipud ta talaga a saanka pay a sibibiag. Awanka pay sakbay a nayinawka. Kasta la kasimple dayta.
Lohikal ngarud a patientayo a no mataytayo, agsublitayo iti isu met laeng a kasasaad sakbay a timmaotayo. Maitunos dayta iti imbaga ti Dios ken Adan kalpasan ti isusukirna: “Ta tapokka ket iti tapok agsublikanto.” (Genesis 3:19) Iti dayta nga anag nga awan nakaidumaan dagiti tattao kadagiti animal. Maipapan iti kasasaad dagiti natay, kuna ti Biblia: “Awan pangatiwan ti tao iti animal.”—Eclesiastes 3:19, 20, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.
Kayat kadi a sawen dayta a ti tao ket agbiag laeng iti sumagmamano a dekada ket kalpasanna, agnanayonton ti kaawanna? Wenno adda namnama agpaay kadagiti natay? Usigem dagiti sumaganad.
Ti Nakaisigudan a Tarigagay nga Agbiag
Dandani amin a tattao dida kayat a pagsasaritaan ti maipapan iti ipapatay, nangruna no maipapan dayta iti mismo nga ipapatayda. Ti laengen panangpanunot iti dayta ket makapaseggaren kadakuada. Iti sabali a bangir, kanayon a mabuyada kadagiti telebision ken sine dagiti eksena ti ipapatay dagiti tattao iti amin a posible a pamay-an. Ti aktual nga ipapatay dagiti tattao ket kanayon met nga ipadamag ken ipakita ti media.
Kas resultana, ti ipapatay dagiti ditay am-ammo ket kasla gagangay laengen a paset ti biag. Ngem nagrigat nga awaten no ti ay-ayatentayo wenno no datayo a mismo ket maipasango iti ipapatay. Mariknatayo dayta gapu ta addaantayo iti nakaisigudan a tarigagay nga agbiag. Mailasintayo met ti panaglabas ti tiempo ken mapampanunottayo ti kinaagnanayon. Insurat ni Ari Solomon a ti Dios “insaadna ti kinaagnanayon idiay pusoda.” (Eclesiastes 3:11, Ti Biblia) Kadagiti normal a kasasaad, kayattayo ti agbiag nga agnanayon. Ditay kayat nga agpatingga ti biagtayo. Awan ti pakakitaan nga addaan dagiti animal iti kasta a nasged a tarigagay. Dida pampanunoten ti masanguanan.
Nagadu ti Kabaelan ti Tao nga Aramiden
Saan laeng a tarigagayan dagiti tattao ti agbiag nga agnanayon no di ket kabaelanda met ti agtultuloy nga agbalin nga okupado ken nabunga iti agnanayon. Kasla awan pagpatinggaan ti kapasidad ti tao nga agsursuro. Naikuna pay nga awan ti parsua a makaartap iti utek ti tao no maipapan iti kinakomplikado ken kinamannakibagay. Saan a kas kadagiti animal, managpartuat ti panunottayo. Kabaelanna ti agrason ken mangtarus kadagiti komplikado nga ideya. No an-anagen, pingir pay laeng ti naammuan dagiti sientista no maipapan iti potensial ti utek ti tao.
Adu kadagitoy a potensialtayo ti agtultuloy bayat a lumaklakay wenno bumakbakettayo. Itay nabiit, naammuan dagiti neuroscientist a ti panaglakay ken panagbaket dina apektaran ti agtultuloy a panagkurri ti utek. Kastoy ti inlawlawag dagiti managsirarak ti The Franklin Institute’s Center for Innovation in Science Learning: “Ti utek ti tao kabaelanna ti agtultuloy a makibagay ken mangpabaro kadagiti koneksion dagiti nerbio. Uray ti utek dagiti nataengan ket makapataud kadagiti baro a neuron. Ti nakaro a panagkapuy ti panunot ket kaaduanna a maigapu iti sakit, ngem ti panagkapuy ti memoria wenno ti abilidad nga aggaraw maigapu iti panaglakay ket resulta laeng ti kinaawan aktibidad ken nakurang a pananggutugot ken panangusar iti utek.”
Iti sabali a pannao, no itultuloytayo a gutugoten ken usaren ti utektayo, ken no la ket ta saan a makaptan iti sakit, kabaelanna ti agtultuloy nga agkurri. Sigun iti molecular biologist a ni James Watson, maysa kadagiti nakatakuat iti pisikal a pakabuklan ti DNA, “‘ti utek, ti kakomplikaduan pay laeng a banag a nadiskobretayo iti unibersotayo.’” Ilawlawag ti libro nga insurat ti neuroscientist a ni Gerald Edelman a ti paset ti utek a kas iti kabassit ti ulo ti maysa a palito ket “aglaon iti agarup maysa a bilion a koneksion a mabalin a pagkakaduaen iti ditay matukod ti kaaduna a pamay-an—agarup 10 a sarunuen ti minilion a sero.”
Yantangay ti tattao ket naikkan iti kasta a potensial, nainkalintegan kadi nga agbiagda iti sumagmamano laeng a dekada? Saan. Ti kasta a panagrasrason ket awan nakaidumaanna iti panangusar iti maysa a napaspas a tren a pangibiahe iti maysa la a tukel ti darat iti distansia a sumagmamano la a sentimetro! Apay ngarud a dagiti tattao ket addaan iti nagdakkel a kapasidad nga agpartuat ken agadal? Saan ngata a nairanta a saanda koma a matay? Saan a kas kadagiti animal, saan ngata a naparsuada tapno agbiagda nga agnanayon?
Manginanamaka iti Namunganay iti Biag
Ti kinapudno nga addaantayo iti nakaisigudan a tarigagay nga agbiag ken nakadakdakkel a kapasidad nga agsursuro iturongnatayo iti lohikal a konklusion: Dagiti tattao ket nadisenio nga agbiag iti napapaut ngem 70 wenno 80 la a tawen. Daytoy met ti mangiturong kadatayo iti sabali pay a konklusion: Adda la ketdi maysa a Diseniador, Namarsua, ken Dios. Dagiti permanente a linteg iti uniberso ken aglaplapusanan a nadumaduma a sibibiag a parsua ditoy daga ti naan-anay a mangpasingked iti panamati nga adda la ketdi Namarsua kadatayo.
No ti Dios ket pinarsuanatayo nga addaan iti kapasidad nga agbiag nga agnanayon, apay ngarud a mataytayo? Ken ania ti mapasamak kadatayo no mataytayo? Panggep kadi ti Dios a pagbiagen manen dagiti natay? Agparang a nainkalintegan laeng a ti masirib ken mannakabalin a Dios ket mangipaay kadagiti sungbat kadagitoy a saludsod ket kasta nga agpayso ti inaramidna. Usigem dagitoy:
◼ Ti ipapatay ket saan a paset ti orihinal a panggep ti Dios agpaay iti sangatauan. Idi damo a dinakamat ti Biblia ti maipapan iti ipapatay, nalawag a dayta ket saan nga isu ti orihinal nga inranta ti Dios agpaay iti sangatauan. Sigun iti salaysay ti Genesis a libro ti Biblia, ti immuna nga agassawa a da Adan ken Eva ket impaayan ti Dios iti simple a pannubok tapno maaddaanda iti gundaway a mangiparangarang iti ayat ken kinasungdoda kenkuana. Karaman iti dayta a pannubok ti pannakaiparit ti pannanganda iti bunga ti maysa a kayo. Kinuna ti Dios: “Iti aldaw a manganka manipud iti dayta mataykanto a di bumurong.” (Genesis 2:17) Sa laeng matay da Adan ken Eva no sumukirda, a mangipakita a saanda a nakapasa iti pannubok. Ipalgak ti salaysay ti Biblia a saanda a nagtalinaed a nasungdo iti Dios isu a natayda. Gapu iti dayta, immapay ti kinaimperpekto ken ipapatay iti pamilia ti tao.
◼ Ti Biblia inyarigna ti ipapatay iti pannaturog. Saritaen ti Biblia ti maipapan kadagidiay ‘naturog ken patay.’ (Salmo 13:3) Sakbay a pinagungarna ti gayyemna a ni Lazaro, inlawlawag ni Jesus kadagiti apostolna: “Ni Lazaro a gayyemtayo napan naginana, ngem agbaniagaak sadiay tapno riingek manipud pannaturogna.” Ket riniingna nga agpayso! Kuna ti Biblia nga idi inayaban ni Jesus, “ti tao [a ni Lazaro] a natayen rimmuar” manipud iti “pakalaglagipan a tanem.” Sibibiag manen!—Juan 11:11, 38-44.
Apay nga imbilang ni Jesus a matmaturog ti maysa a natayen? Agsipud ta awan ti puot ti maysa a tao a matmaturog. No nargaan ti turogna, saan a sipupuot iti mapaspasamak iti aglawlawna wenno iti panaglabas ti oras. Saan a makarikna iti ut-ot wenno panagsagaba. Umasping iti dayta, awan ti maaramidan wenno puot ti maysa a natay. Ngem saan la a dayta ti pagpadaanda. Mabalin nga agriing ti maysa a matmaturog. Ket dayta ti eksakto a namnama nga ipapaay ti Biblia agpaay kadagiti natay.
Inkari ti mismo a Namarsua: “Subbotekto ida iti ima ti Sheol [ti gagangay a tanem]; alangonekto ida ken patay. Sadino ti ayan dagiti panniludmo, O Patay? Sadino ti ayan ti kinamanangdadaelmo, O Sheol?” (Oseas 13:14) Sigun iti maysa pay a padto ti Biblia, ti Dios “pudno nga alimonennanto ni patay iti agnanayon, ket ti Soberano nga Apo Jehova sigurado a punasennanto ti lulua iti amin a rupa.” (Isaias 25:8) Dayta a proseso ti panangbiag manen kadagiti natay ket maawagan iti panagungar.
◼ Sadino ti pagbiagan dagiti mapagungar? Kas nadakamaten, ti sangatauan ket addaan iti nakaisigudan a tarigagay nga agbiag nga agnanayon. Sadino ti kayatmo a pagbiagan iti agnanayon? Kontentoka kadin iti pannakaammom a kalpasan ti ipapataymo, agtalinaedka a sibibiag iti lubong dagiti espiritu kas iti isursuro ti dadduma a relihion? Kayatmo kadi ti agtultuloy nga agbiag kas sabalin a tao, a saanmon a pulos a malagip ti kinasiasinom sakbay a natayka? Kayatmo kadi ti agbiagto manen ngem kas maysan nga animal wenno kayo? No pagpiliendaka, talaga kadi a kayatmo ti agbiag iti lugar nga awanan kadagiti aniaman a nakairuamam ken pakaragsakam kas tao?
Saan kadi a talaga a tartarigagayam ti agbiag iti paraiso a daga? Kasta nga eksakto ti namnama nga ipaay ti Biblia—ti panagbiag nga agnanayon ditoy daga a mismo. Ti Dios pinarsuana ti daga agpaay iti dayta a panggep—tapno pagnaedan dagidiay agayat ken siraragsak nga agserbi kenkuana iti agnanayon. Dayta ti gapuna a kuna ti Biblia: “Dagiti nalinteg tagikuaendanto ti daga, ket agtaengdanto nga agnanayon iti dayta.”—Salmo 37:29; Isaias 45:18; 65:21-24.
◼ Kaano a mapasamak ti panagungar? Ti kinapudno a ti ipapatay ket nayasping iti pannaturog ipaspasimudaagna a gagangay a saan a dagus a mapasamak ti panagungar kalpasan ti ipapatay. Ti “pannaturog” ket mapasamak iti nagbaetan ti tiempo ti ipapatay ken ti panagungar. Iti Biblia, insaludsod ti maysa a lalaki nga agnagan iti Job: “No ti nabaneg a lalaki matay mabalinna kadi ti agbiag manen?” Sana sinungbatan dayta, a kunkunana iti Dios: “Agurayakto [iti tanem], agingga a ti gin-awak dumteng. Umawagkanto, ket siak sungbatankanto.” (Job 14:14, 15) Anian a rag-otayo inton dumteng dayta a tiempo ken agsublin iti dennatayo dagiti ay-ayatentayo!
Liklikan ti Di Maitutop a Panagbuteng
Sabagay, ti namnama nga ipaay ti Biblia saanna met ketdi a naan-anay nga ikkaten ti amin a butengtayo iti ipapatay. Normal laeng a madanagantayo maipapan iti ut-ot ken rigat a mabalin mapasaran sakbay ti ipapatay. Gagangay laeng a pagamkam ti ipapatay ti ay-ayatem. Ket normal laeng met no amkem dagiti makapaladingit nga epekto ti ipapataymonto kadagiti ay-ayatem.
Kaskasdi, babaen ti panangipalgak ti Biblia iti agpayso a kasasaad dagiti natay, tulongannatayo a mangiwaksi iti aniaman a di maitutop a panagbuteng iti ipapatay. Saan a rumbeng a pagbutngan ti kunkunada a sumuno a biag a sadiay ket tutuokennaka dagiti demonio iti umap-apuy nga impierno. Saanmo a rumbeng a pagbutngan ti nasipnget a lubong dagiti natay a sadiay kano nga agalla-alla nga agnanayon dagiti matutuok a kararua. Ken saanmo met a rumbeng a pagbutngan a ti agur-uray laeng a masakbayan ti tao ket ti agnanayon a kinaawan. Apay? Agsipud ta awan limitasion ti lagip ti Dios, ket ikarkarina a pagbiagennanto manen dagiti amin a natay ditoy daga nga adda iti lagipna. Pasingkedan ti Biblia dayta babaen kadagitoy a sasao: “Ti pudno a Dios ket maysa a Dios ti mangisalakan nga ar-aramid; ket ti daldalan a pagruaran manipud ken patay kukua ni Jehova a Soberano nga Apo.”—Salmo 68:20.
[Blurb iti panid 5]
“Ta tapokka ket iti tapok agsublikanto.”—Genesis 3:19
[Blurb iti panid 6]
‘Insaad ti Dios ti kinaagnanayon iti pusoda.’—Eclesiastes 3:11, Ti Biblia
[Kahon/Ladawan iti panid 8]
MASARAKAM TI SUNGBAT DAGITI SALUDSODMO MAIPAPAN ITI IPAPATAY
Siempre, adda dagiti saludsod maipapan iti ipapatay ken panagungar a saan a nasungbatan kadagitoy nga artikulo. Adu ti nakasarak kadagiti makapnek a sungbat kadagiti kasta a saludsod babaen ti panangadalda a naimbag iti Biblia a kaduada dagiti Saksi ni Jehova. Paregtaendaka a mangaramid met iti kasta. Dagiti sumaganad ket sumagmamano laeng kadagiti saludsod nga addaan kadagiti sungbat:
◼ Ania ti kayat a sawen dagiti termino iti Biblia nga “impierno” ken “danaw nga apuy”?
◼ No awan ti umap-apuy nga impierno, kasano a madusa dagiti managdakdakes?
◼ Sigun iti Biblia, ti espiritu panawanna ti bagi iti kanito ti ipapatay. Ania dayta nga espiritu?
◼ Apay a nagadu ti maipadpadamag a napadasanda kanon ti nakisarita kadagiti natay?
◼ Iti Biblia, ania ti kayat a sawen ti sao a “kararua”?
◼ Kaanonto a mapagungar dagidiay agbiag iti paraiso a daga?
◼ Mapagungarto kadi ti amin a natay aniaman ti kabibiagda sakbay ti ipapatayda?
Tapno maammuam no kasano a makagun-odka iti nalawag ken naibasar-Biblia a sungbat iti tunggal maysa kadagita a saludsod, pangngaasim ta kitaem ti likud daytoy a magasin.
[Ladawan iti panid 7]
Kinuna ni Jesus nga isu immay tapno ‘riingenna ni Lazaro manipud pannaturog’
[Ladawan iti panid 8, 9]
Darepdepem ti rag-o a mapasaram inton mapagungar dagiti natay nga ipatpategmo!