ARAK KEN NAINGEL NGA INUMEN

Adda sumagmamano a termino iti orihinal a pagsasao a gagangay a tumukoy iti maysa a kita ti arak (Heb., ti·rohshʹ [Ge 27:28, 37; Os 2:8, 9, 22]; Heb., cheʹmer [De 32:14; Isa 27:2] ken ti katupagna nga Aramaiko a termino a chamarʹ [Da 5:1, 2, 4, 23]; kasta met ti Gr., gleuʹkos [Ara 2:13]). Ngem ti Hebreo a sao a yaʹyin ti masansan unay a masarakan iti Kasuratan. Damo nga agparang dayta iti Genesis 9:20-24, a sadiay natukoy ti panagmula ni Noe iti kaubasan kalpasan ti Layus ket kalpasanna nabartek iti arak a napataud iti dayta. Ti Griego a sao nga oiʹnos (gagangay a katupag ti Hebreo a termino a yaʹyin) damo nga agparang kadagiti komento ni Jesus maipapan iti di pannakaiparbeng ti panangaramat kadagiti daan a supot a lalat maipaay iti baro ken saan pay unay a napaalsem nga arak, ta ti puersa a napataud babaen iti panagalsem bettakenna dagiti daan a supot a lalat.​—Mt 9:17; Mr 2:22; Lu 5:37, 38.

Ti nadumaduma a naingel nga inumen a de alkohol, a nalawag a naala manipud kadagiti granada, datiles, higos, ken umasping kadagita, ket gagangay a natukoy babaen ti Hebreo a termino a she·kharʹ. (Nu 28:7; De 14:26; Sal 69:12) Ti Hebreo a sao nga ʽa·sisʹ, iti Kanta ni Solomon 8:2, tumukoy iti “kabbaro a tubbog” dagiti granada, ngem iti dadduma a teksto, arak ti ipatuldo ti konteksto. (Isa 49:26; Joe 1:5) Ti serbesa mabalin a natukoy babaen ti Hebreo a sao a soʹveʼ.​—Isa 1:22; Na 1:10.

Panagaramid iti Arak. Idiay Palestina, ti pannakaburas dagiti ubas ket bayat ti Agosto ken Setiembre, agpannuray iti kita dagiti ubas ken iti klima ti rehion. Malmalpasen ti tiempo ti panagbuburas iti ubas no tiempon a marambakan “ti piesta dagiti abong-abong” iti nasapa a paset ti otonio. (De 16:13) Kalpasan a mapuros, maikabil dagiti ubas kadagiti apug-a-bato a tangke, wenno kalasugan, a sadiay ti gagangay a nangpespesan kadagita dagiti tattao babaen iti saksaka laeng, nga agkankantada bayat a baddebaddekanda ti pagpespesan iti ubas. (Isa 16:10; Jer 25:30; 48:33) Babaen iti kasta a panglanayen a pamay-an ti panangpespes, saan a narumek dagiti ungkay ken dagiti bukel, iti kasta bassit laeng ti pimres a tannic acid kadagiti ukis; kalpasanna, daytoy ti nangpataud iti de kalidad nga arak, maysa a nalamuyot ken di nasanger iti ngadas. (Sol 7:9) No dadduma, nadadagsen a bato ti naaramat imbes a ti saksaka.​—Kitaenyo ti PAGPESPESAN.

Ti damo wenno kabbaro a tubbog a pumres manipud kadagiti nabtak nga ukis dagiti ubas, no mapagtalinaed a naisina iti ad-adu a tubbog a napespes babaen iti pannakapis-it, isu ti agbalin a kaiimasan ken kasasayaatan nga arak. Ti panagalsem mangrugi iti uneg ti innem nga oras kalpasan ti pannakapespes, bayat a ti tubbog adda pay laeng kadagiti tangke, ket in-inut nga umalsem iti las-ud ti sumagmamano a bulan. Agduduma ti alkohol a linaon dagiti arak nga agtaud iti mismo a tubbog, manipud 8 agingga iti 16 porsiento maibatay iti tunggal kaadu ti arak, ngem mabalin a mapakaro pay daytoy babaen ti pananginayon iti pangpaingel inton agangay. No bassit ti asukar a linaon dagiti ubas, ken bumayag unay ti panagalsem, wenno no ti arak saan nga umiso ti pannakasaluadna manipud epekto ti oksihena, agbalin dayta nga asido asetiko, wenno suka.​—Ru 2:14.

Bayat ti periodo ti panagbaak, napagtalinaed ti arak kadagiti karamba wenno kadagiti lalat a botelia. (Jer 13:12) Nalabit adda pagsengngawan dagitoy a pagkargaan tapno makasngaw ti gas a carbon dioxide (napataud gapu iti pannakabalbaliw dagiti asukar nga agbalin nga alkohol babaen ti panagalsem) a di makaskastrek ti oksihena manipud iti angin a mangapektar iti arak. (Job 32:19) No di masingsinga dagiti arak, in-inut a lumitnawda, a dagiti ared-ed agarinsaedda iti lansad, a mangibunga iti pannakapasayaat ti ayamuom ken raman. (Lu 5:39) Kalpasan dayta, kadawyanna a nayakar dagiti arak iti sabsabali pay a basehas.​—Isa 25:6; Jer 48:11; kitaenyo ti ARED-ED.

Dagiti Usarna. Manipud nakabaybayagen a tiempo naar-aramaten ti arak kas inumen kadagiti tiempo ti pannangan. (Ge 27:25; Ec 9:7) Masansan nga agkakadua a nadakamat ti arak, tinapay, ken dadduma pay a taraon. (1Sm 16:20; Sol 5:1; Isa 22:13; 55:1) Nangidasar ni Melquisedec “iti tinapay ken arak” iti sanguanan ni Abraham. (Ge 14:18-20) Bayat dagiti pannanganna, imminum ni Jesus iti arak no adda idi dayta. (Mt 11:19; Lu 7:34) Kanayon nga adda arak kadagiti bangkete (Est 1:7; 5:6; 7:2, 7, 8), padaya ti kasar (Jn 2:2, 3, 9, 10; 4:46), ken dadduma pay a panagdadaya (1Cr 12:39, 40; Job 1:13, 18). Adda abasto nga arak kadagiti pagalaan iti kasapulan ti ari (1Cr 27:27; 2Cr 11:11); dayta idi ti kadawyan nga inumen ti ar-ari ken gobgobernador. (Ne 2:1; 5:15, 18; Da 1:5, 8, 16) Masansan a karaman dayta kadagiti abasto dagiti managdaliasat maipaay iti panagbaniaga.​—Jos 9:4, 13; Uk 19:19.

Gapu iti kinaadu ti usarna, nagbalin ti arak kas tagilako iti komersio (Ne 13:15), a ti nangnangruna a nalatak isu “ti arak ti Helbon” (kaykayat ti ar-ari ti Persia) ken ti “arak ti Libano.” (Eze 27:18; Os 14:7) Naaramat ti arak a pangbayad kadagiti trabahador a napagtrabaho a mangipaay iti kayo a nausar iti pannakaibangon ti templo. (2Cr 2:8-10, 15) Naibilang dayta a nakasaysayaat a sagut kadagiti natantan-ok (1Sm 25:18; 2Sm 16:1, 2) ken karaman iti kontribusion nga apagkapullo a naited kas pangsustento iti papadi ken kadagiti Levita. (De 18:3, 4; 2Cr 31:4, 5; Ne 10:37, 39; 13:5, 12) Ti arak ket maysa kadagiti napili a banag a naidaton ken Jehova mainaig kadagiti panagisakripisio kas paset ti panagdaydayaw kenkuana.​—Ex 29:38, 40; Le 23:13; Nu 15:5, 7, 10; 28:14; 1Sm 1:24; 10:3; Os 9:4.

Idi damo, ti arak saan a karaman iti pannangan iti Paskua no di ket nainayon iti naud-udi a tiempo, nalabit kalpasan ti isusubli manipud pannakaidestiero idiay Babilonia. Adda ngarud arak iti lamisaan idi rinambakan ni Jesus ti Paskua iti maudi a gundaway a kaduana dagiti apostolna ken mainugot nga inusarna iti panangyussuatna iti Panglaglagip iti ipapatayna. Ti nalabaga a “dara dagiti ubas” ket maikanatad a simbolo ti mismo a sakripisio a dara ni Jesus. Iti dayta a pasamak nagsao ni Jesus maipapan iti arak a kas “itoy a nagtaud iti ubas,” ket yantangay nalabit pito a bulan idin kalpasan ti panagburas iti ubas, awan duadua a dayta ket napaalsem a tubbog ti ubas.​—Ge 49:11; Mt 26:18, 27-29.

Kas impatuldo ni Jesus ken impadamag ti mangngagas a ni Lucas, ti arak addaan iti makaagas a sangkap kas pangdalus ken saan unay a napanaas a pangpatay iti mikrobio. (Lu 10:34) Irekomenda met dayta ti Biblia kas remedio a pagagas iti sumagmamano a kita ti sakit ti tian. Ni Pablo imbalakadna ken Timoteo: “Dika uminumen iti danum, no di ket agusarka iti bassit nga arak maigapu ita rusokmo ken kadagiti masansan a panagsaksakitmo.” (1Ti 5:23) Nasayaat daytoy a medikal a balakad. Kas insurat ni Dr. Salvatore P. Lucia, propesor ti medisina, University of California School of Medicine: “Ti arak ti kadaanan unay nga inumen a karaman iti pagtaraon ken ti kapatgan a sangkap a pagagas nga agtultuloy ti pannakaaramatna iti intero a pakasaritaan ti tao. . . . Iti kinapudnona, manmano laeng a sangkap a mabalin a magun-odan ti tao ti kaaduanna a mairekrekomenda, a kas kadagiti arak, gapu kadagiti makaagas a bilegda.”​—Wine as Food and Medicine, 1954, p. 5; kitaenyo ti SAKSAKIT KEN PANAGAGAS.

Maisupadi kadagiti biddut a kapanunotan ti sumagmamano, dagiti inumen a de alkohol ket saan a pangpaganaygay iti panunot no di ket iti kinapudnona pangpakalma ken pangbibineg iti sentral a sistema ti nerbio. “Mangtedkayo iti makabartek nga inumen iti daydiay dandani mapukawen ken arak kadagidiay a sipapait ti kararuada,” saan a kas pangpaganaygay iti panunot tapno pagbalinen ti kakasta a tattao nga ad-adda a sipapanunot iti ladingitda, no di ket, kas kunaen ti proverbio, tapno ‘malipatanda dagiti pakariribukanda.’ (Pr 31:6, 7) Kadagiti Romano, adda kadaanan a kaugalian a panangted kadagiti kriminal iti arak a nalaokan iti droga tapno pangep-ep iti ut-ot ti pannakadusa. Nalabit daytoy ti makagapu a dagiti Romano a soldado intukonanda ni Jesus iti arak a nalaokan iti droga idi inlansada.​—Mr 15:23.

Nalawag a ti arak ket maysa kadagiti sagut a karaman kadagiti pamendision ni Jehova iti sangatauan. Ti arak “mamagrag-o iti puso ti mortal a tao”; pagbalinenna nga “agragragsak” ti puso. (Sal 104:15; Est 1:10; 2Sm 13:28; Ec 2:3; 10:19; Zac 10:7) Gapuna, saan nga imminum ni Daniel iti arak idi agledleddaang. (Da 10:2, 3) Ti naruay nga abasto ti arak, nga insimbolo ti “puon ti ubas” iti masansan a maulit-ulit a sasao a ‘situtugaw iti sirok ti mismo a puon ti ubas ken kayo a higos,’ ipasimudaagna ti kinarang-ay ken kinatalged iti sidong ti nalinteg a turay ni Jehova. (1Ar 4:25; 2Ar 18:31; Isa 36:16; Mik 4:4; Zac 3:10) Nairaman met ti arak kadagiti pamendision nga inkari ni Jehova mainaig iti pannakaisubli.​—Joe 3:18; Am 9:13, 14; Zac 9:17.

Natimbeng a Panangusar. Ti kinatimbeng iti amin a banag ket maysa a prinsipio ti Biblia. Karaman ditoy uray ti diro​—nasayaat dayta no natimbeng ti pannakaaramatna, ngem makadangran no mausar iti aglablabes. (Pr 25:27) Kasta met iti arak ken naingel nga inumen a sagsagut ni Jehova, masapul a mausar dagita maitunos iti bilinna. Ti panaglablabes ken di panangikankano kadagiti prinsipio ti Biblia iti panangusar kadagitoy a probision mangyeg iti di pananganamong ni Jehova ken agbanag iti kinagaramugam ken ipapatay. Kasta unay ti panangipaganetget ti Biblia iti daytoy, agpadpada kadagiti bilin ken pagarigan a linaonna.​—Pr 23:29-31; kitaenyo ti PANAGBARBARTEK.

Mabalin nga adda dagiti kaso a ti panaginum iti arak, uray saggabassit, ket di nainsiriban ken makadangran iti salun-at ti maysa. Iti dadduma a gundaway, mabalin a liklikan ti maysa ti iyiinum iti makabartek nga inumen tapno saanna a maitibkol ti sabsabali ken kas panangipakita iti ayat ken konsiderasion iti sabsabali.​—Ro 14:21.

Pinaritan ni Jehova ti papadi ken dagiti Levita nga uminum iti aniaman a kita ti arak no agan-annongda idi iti tabernakulo wenno iti templo, di la ket ta madusada iti ipapatay. (Le 10:8, 9; Eze 44:21) No saanda nga agan-annong nawayada nga uminum buyogen ti kinatimbeng. (1Cr 9:29) Kasta met, maysa a nadibinuan nga alagaden a ti maysa a Nazareo saan nga uminum iti aniaman nga inumen a de alkohol bayat ti kaaddana iti sidong daytoy naisangsangayan a kari. (Nu 6:2-4, 13-20; Am 2:12) Yantangay ni Samson agbalin idi a Nazareo sipud pannakayanak, saan a napalubosan ni inana a mangsagid iti arak wenno naingel nga inumen bayat ti panagsikogna. (Uk 13:4, 5, 7, 14) No agan-annongda, “saan nga agpaay iti ar-ari ti iyiinum iti arak wenno kadagiti nangato nga opisial ti panangikuna: ‘Sadino ti ayan ti makabartek nga inumen?’” di la ket ta “malipatan[da] no ania ti naibilin ket ballikugen[da] ti irupir ti asinoman iti annak ti rigat.” (Pr 31:4, 5) Dagiti manangaywan iti kongregasion Kristiano rebbeng a saanda a “mammartek a mannakiapa,” ket dagiti ministerial nga adipen “rebbeng a seriosoda met, . . . saanda nga igamer ti bagbagida iti adu nga arak.”​—1Ti 3:3, 8.

Mangiladawan. Idi a ti kadaanan a Babilonia nagakem kas manangdusa ni Jehova, dagiti amin a nasion ‘pinainumna iti arak,’ a mangisimbolo iti pungtot ni Jehova maibusor kadagiti nasion. (Jer 51:7) Kasta met, iti dadduma pay a teksto, nailadawan dagiti kabusor ni Jehova kas napilit nga uminum iti nalinteg a pungtot ti Dios, a nayarig iti “arak [nga] aglablabutab,” ti “arak ti pungtot,” “ti arak ti unget ti Dios.” (Sal 75:8; Jer 25:15; Apo 14:10; 16:19) Maysa a napait a gampor nga awan nakainaiganna iti nadibinuan nga unget isu ti ‘arak ti [naespirituan a] pannakiabig’ nga ipainum ti “Babilonia a Dakkel” kadagiti amin a nasion.​—Apo 14:8; 17:2; 18:3, 13.