Adda Ragsak Ita ken iti Agnanayon

“Agragsakkayo ken agrag-okayo iti agnanayon iti daydiay a parsuaek. Ta adtoy parsuaek ti Jerusalem a maysa a pagrag-oan ken ti umili kenkuana maysa a ragsak.”​—ISAIAS 65:18.

1. Kasano a naapektaran ti pudno a panagdayaw dagiti tattao kadagiti napalabas a siglo?

KADAGITI napalabas a siglo, di mabilang ti nakagun-od ti dakkel a rag-o iti panagserbi iti pudno a Dios, ni Jehova. Maysa ni David kadagiti nangtagiragsak iti pudno a panagdayaw. Isalaysay ti Biblia nga idi naipan ti lakasa ti tulag idiay Jerusalem, “ni David ken amin ti balay ti Israel inyegda ti lakasa ni Jehova a binuyog dagiti dirdir-i.” (2 Samuel 6:15) Saan laeng a paset ti napalabas ti kasta a rag-o iti panagserbi ken Jehova. Matagiragsakyo dayta. Ken adda baro a rag-o a matagikuayo iti asidegen!

2. Iti laksid ti orihinal a kaitungpalan ti Isaias kapitulo 35 kadagiti nagsubli a Judio, asino ita ti nairaman iti maysa pay a kaitungpalan?

² Iti immuna nga artikulo, sinukimattay ti immuna a kaitungpalan ti makaawis a padto a nailanad iti Isaias kapitulo 35. Siuumiso a maawagantay daytoy kas padto ti pannakaisubli agsipud ta kasta ti napasamak kadagiti Judio idi. Adda umasping a kaitungpalanna iti panawentayo. Kasano? Bueno, nangrugi kadagiti apostol ni Jesus ken ti dadduma pay idi Pentecostes 33 K.P., makilanglangenen ni Jehova kadagiti naespirituan nga Israelita. Pinulotán ti nasantuan nga espiritu ti Dios dagitoy a tao a nagbalin a paset ti aw-awagan ni apostol Pablo nga “Israel ti Dios.” (Galacia 6:16; Roma 8:15-17) Laglagipenyo met nga iti 1 Pedro 2:9, naawagan dagitoy a Kristiano kas “maysa a napili a puli, maysa a naarian a kinapadi, maysa a nasantuan a nasion, ili nga agpaay a naisangsangayan a sanikua.” Ituloy ni Pedro nga ipabigbig ti annongen a naited iti naespirituan nga Israel: “‘Ideklarayo a sisasaknap dagiti kinatan-ok’ daydiay nangayab kadakayo manipud iti kinasipnget nga agturong iti nakaskasdaaw a lawagna.”

Maysa a Kaitungpalan iti Panawentayo

3, 4. Ania ti kasasaad idi matungpal ti Isaias kapitulo 34 iti moderno a panawen?

³ Adda panawen idi kattapog daytoy a siglo a saan a nagtalinaed nga aktibo ti natda ti naespirituan nga Israel ditoy daga iti panangiwaragawag ti kasta a mensahe. Saanda a naan-anay a nagrag-o iti nakaskasdaaw a lawag ti Dios. Kinapudnona, addada iti dakkel a kinasipnget. Kaano dayta? Ken ania ti inaramid ni Jehova a Dios iti dayta?

⁴ Daydit’ panawen ti Gubat Sangalubongan I, dagus kalpasan a naipasdek ti Mesianiko a Pagarian ti Dios idiay langit idi 1914. Naggiginnura dagiti nasion, buyogen ti panangitandudo ti klero dagiti simbaan iti nadumaduma a lugar. (Apocalipsis 11:17, 18) Siempre, bimmusor ti Dios iti apostata a Kakristianuan ken iti naitan-ok a klerona a kas ibubusor idi iti napalangguad nga ili ti Edom. Gapuna, ti Kakristianuan, ti antitipiko nga Edom, ti sumaganad a makapasar iti moderno-aldaw a kaitungpalan ti Isaias kapitulo 34. Daytoy a kaitungpalan babaen ti permanente a pannakadadael awan duadua a kas iti immuna a kaitungpalan maibusor iti nagkauna nga Edom.​—Apocalipsis 18:4-8, 19-21.

5. Ania a kita ti kaitungpalan ti Isaias kapitulo 35 ti napasamak iti panawentayo?

⁵ Komusta ti kapitulo 35 ti padto ni Isaias, a mangipagpaganetget iti rag-o? Matungtungpal met dayta iti panawentayo. Kasano? Natungpal dayta iti pannakaisubli ti naespirituan nga Israel manipud iti maysa a kita ti pannakakautibo. Sukimatentayo dagiti pasamak maibatay iti pudno a nabiit pay a teokratiko a pakasaritaan, a napagteng iti biag ti adu a sibibiag pay laeng ita.

6. Apay a maikuna a ti natda ti naespirituan nga Israel dimteng iti nakautibo a kasasaad?

⁶ Iti las-ud ti agarup ababa a panawen idi Gubat Sangalubongan I, saan a nagtalinaed ti natda ti naespirituan nga Israel a naan-anay a nadalus ken maitunos iti pagayatan ti Dios. Namulitan ti sumagmamano kadakuada kadagiti ulbod a doktrina ken nakikompromiso babaen ti saan a naan-anay a pannakidasig ken Jehova idi maipasidongda iti pannakapilit a mangsuportar kadagiti aggugubat a nasion. Kadagidi a tawen ti gubat, nagsagabada iti amin a kita ti panangidadanes, naipawil pay ketdi iti adu a lugar ti literaturada iti Biblia. Kamaudiananna, nasentensiaan ken naibalud ti sumagmamano a prominente a kakabsat gapu kadagiti ulbod a pammabasol. No usigen nalaka a matarusan nga, iti maysa nga anag, imbes a nawaya, adda ti ili ti Dios iti nakautibo a kasasaad. (Idiligyo ti Juan 8:31, 32.) Talaga nga agkurkurangda idi iti naespirituan a panangmatmat. (Efeso 1:16-18) Nangipakitada ti relatibo a pannakaumel no maipapan iti panangdayaw iti Dios, a ti resultana isut’ panagbalin a di nabunga iti naespirituan. (Isaias 32:3, 4; Roma 14:11; Filipos 2:11) Makitayo kadi no kasano a mayasping daytoy iti kasasaad dagiti nagkauna a Judio a nakautibo idiay Babilonia?

7, 8. Ania a kita ti pannakaisubli ti napasaran ti moderno-aldaw a natda?

⁷ Ngem baybay-an kadi ti Dios dagiti moderno-aldaw nga adipenna iti kasta a kasasaad? Saan, determinado a mangisubli kadakuada, maitunos iti naipadto babaen ken Isaias. Gapuna, addaan iti nakadkadlaw a kaitungpalan iti panawentayo daytoy met laeng a padto iti Isa kapitulo 35, iti pannakaisubli ti natda ti naespirituan nga Israel nga agturong iti kinarang-ay ken kinasalun-at iti naespirituan a paraiso. Iti Hebreo 12:12, inyaplikar ni Pablo ti Isaias 35:3 iti piguratibo nga anag, a patpatalgedanna ti kinaumiso ti naespirituan a panangyaplikartayo iti daytoy a paset ti padto ni Isaias.

⁸ Idi panawen kalpasan ti gubat, nawayawayaan ti natda dagiti napulotan ti naespirituan nga Israel manipud iti pannakakautibo, no ar-arigen. Inusar ni Jehova a Dios ni Jesu-Kristo, ti Dakdakkel a Ciro, tapno mawayawayaanda. Iti kasta, makaipatakder manen daytoy a natda, a kas iti trabaho ti natda dagidi nagkauna a Judio, a nagsubli iti dagada tapno ipatakder manen ti literal a templo idiay Jerusalem. Maysa pay, mairugi dagitoy naespirituan nga Israelita iti moderno a panawen ti panagsukay ken panagtrabaho iti aduan nalangto a mulmula a naespirituan a paraiso, maysa a piguratibo a minuyongan ti Eden.

9. Kasano a napasamak iti panawentayo ti maysa a banag nga umasping iti nailadawan iti Isaias 35:1, 2, 5-7?

⁹ No panunoten ti nadakamaten, usigentay manen ti Isaias kapitulo 35, ket kitaentay nga umuna dagiti Isa 35 bersikulo 1 ken 2. Ti nagparang idi nga awanan-danum a lugar pudno a nangrugi nga agsabong ken agbunga a kas ti nagkauna a tantanap ti Saron. Sumaganad, kitaenyo dagiti Isa 35 bersikulo 5 ken 7. Naluktan dagiti mata ti pannakaawat dagiti natda, a ti sumagmamano kadakuada ti sibibiag pay ken aktibo iti panagserbi ken Jehova. Nalawlawag a makitada ti kaipapanan ti napasamak idi 1914 ken kalpasanna. Dayta adda met epektona iti adu kadatayo a mangbukel ti “dakkel a bunggoy,” nga agserserbi ita a kadua dagiti natda.​—Apocalipsis 7:9.

Pasetnakay Kadi ti Kaitungpalan?

10, 11. (a) Kasanokayo a nairaman iti pannakatungpal ti Isaias 35:5-7? (b) Kasanot’ personal a panagriknayo kadagitoy a panagbalbaliw?

¹⁰ Aramidenyo a pagarigan ti bagiyo. Sakbay a naam-ammoyo dagiti Saksi ni Jehova, regular kadi a basbasaenyo idin ti Biblia? No inaramidyo dayta, kasano kauneg ti pannakaawatyo? Kas pagarigan, ammoyo itan ti kinapudno maipapan iti kasasaad dagiti natay. Nalabit a maipakitayo iti maysa nga interesado a tao maipanggep iti daytoy a banag dagiti mainaig a teksto iti Genesis kapitulo 2, Eclesiastes kapitulo 9, ken Ezequiel kapitulo 18, kasta met ti adu pay a sabsabali a teksto. Wen, nalabit a matarusanyon ti isursuro ti Biblia iti adu a tema wenno isyu. Iti simple a pannao, matarusanyon ti Biblia, ken adun ti mailawlawagyo iti dayta kadagiti sabsabali, kas ti sigurado nga ar-aramidenyo.

¹¹ Ngem, nasayaat no isaludsod ti tunggal maysa kadatayo, ‘Kasanok a nasursuro ti amin nga ammok maipapan iti kinapudno ti Biblia? Sakbay a nakipagadalak kadagiti tattao ni Jehova, nasarakak kadin amin dagiti teksto a nadakamat? Natarusak kadin ti kaipapananda ken nagteng ti umiso a konklusion no maipapan iti kinapategda?’ Nalabit a saan ti prangka a sungbat kadagitoy a saludsod. Awan asinoman ti rumbeng a masair iti kasta a sarita, ngem maikuna a ti kinapudnona bulsekkayo idi maipanggep kadagitoy a teksto ken iti kaipapananda. Saan kadi a kasta? Addada iti Biblia, ngem diyo matarusan wenno maawatan idi ti kinapategda. No kasta, kasano a naluktan dagiti matayo iti naespirituan a pamay-an? Daytat’ babaen ti inaramid ni Jehova kas kaitungpalan ti Isaias 35:5 iti napulotan a natda. Gapu iti daytoy, naluktan dagiti matayo. Awankayon iti naespirituan a kinasipnget. Makakitakayon.​—Idiligyo ti Apocalipsis 3:17, 18.

12. (a) Apay a maikunatayo a saan a daytoy ti panawen para iti namilagruan a pisikal a panangagas? (b) Kasano nga iladawan ti kasasaad ni Kabsat F. W. Franz ti kaitungpalan ti Isaias 35:5 iti panawentayo?

¹² Ammo dagiti naanep nga agad-adal iti Biblia ken dagiti pannakilangen ti Dios iti napalabas a siglo a saan a daytoy ti panawen iti pakasaritaan para kadagiti pisikal a milagro a panangagas. (1 Corinto 13:8-10) Gapuna ditay namnamaen a luktan ni Jesu-Kristo ti mata dagiti bulsek tapno paneknekan nga isu ti Mesias, ti Mammadto ti Dios. (Juan 9:1-7, 30-33) Wenno pagbalinenna a makangngeg manen dagiti tuleng. Idi asidegen a makagteng ni Frederick W. Franz, maysa kadagiti napulotan ken kalpasanna presidente idi ti Watch Tower Society, iti 100 a tawen, gistay bulseken ken masapul nga agaramat ti hearing aid. Adda sumagmamano a tawen a saanen a makabasa; ngem, asino ti mangipagarup nga isut’ bulsek wenno tuleng iti anag ti Isaias 35:5? Ti natadem a naespirituan a panagkitana nagbalin a maysa a bendision para iti tattao ti Dios iti intero a daga.

13. Ania a panagbalbaliw wenno pannakaisubli ti napasaran ti moderno-aldaw nga ili ti Dios?

¹³ Komusta met ti dilayo? Agparang nga umel dagiti pinulotán ti Dios idi panawen ti naespirituan a pannakakautiboda. Ngem idi binaliwan ti Dios dayta a kasasaad, nangrugi nga agdir-i iti rag-o dagiti dilada maipanggep kadagiti ammoda maipapan iti naipasdeken a Pagarian ti Dios ken kadagiti karina iti masanguanan. Mabalin a natulongandakay metten a makapagsao. Kasano kasansan a makisaritakay idi iti dadduma maipapan iti kinapudno ti Biblia? Nalabit nga adda gundaway nga impapanyo, ‘Magustuak ti panagadal, ngem diak makapan makisarita iti sabsabali a tao.’ Nupay kasta, di aya pudno a “ti dila ti maysa a di makapagsao” ‘agdir-i [itan] buyogan ti ragsak’?​—Isaias 35:6.

14, 15. Kasano a magmagna iti “Dalan ti Kinasanto” ti adu iti panawentayo?

¹⁴ Nawatiwat ti panagdaliasat dagiti nagkauna a Judio a nawayawayaan manipud iti Babilonia nga agsubli iti dagada. Aniat’ katupag dayta iti panawentayo? Bueno, kitaenyo ti Isaias 35:8: “Addanto idiay ti maysa a kalsada, ken maysa a dalan; ket managanto iti Dalan ti Kinasanto. Ti saan a nadalus saanto a magna kenkuana.”

¹⁵ Nanipud idi nawayawayaanda iti naespirituan a pannakakautibo, dagiti napulotan a natda, a kadua ita ti riniwriw a sabsabali a karnero, rimmuardan iti Babilonia a Dakkel nga agturong iti piguratibo a kalsada, nadalus a dalan ti kinasanto a mangidalan iti maysa nga agturong iti naespirituan a paraiso. Ikagkagumaantay ti agbalin a kualipikado ken makapagtalinaed iti daytoy a Kalsada ti Kinasanto. Panunotenyo ti bagiyo. Saan aya a nangatngato itan dagiti pagalagadan ti moral ken prinsipio a sursurotenyo ngem idi addakay pay laeng iti lubong? Saan aya nga ad-adda pay nga agreggetkayo tapno ti panunot ken aramidyo maitunosda iti Dios?​—Roma 8:12, 13; Efeso 4:22-24.

16. Ania dagiti kasasaad a matagiragsaktayo bayat a magnatayo iti Dalan ti Kinasanto?

¹⁶ Bayat nga agtultuloykayo iti daytoy Dalan ti Kinasanto, talaga a dikayo maringgoran maipapan kadagiti tao nga arig-animal. Pudno, iti lubong kasapulanyo ti agbantay tapno dinakay maalun-on a sibibiag iti piguratibo nga anag dagiti tao a naagum wenno mananggura. Nagadu a tao ti makilanglangen iti dadduma a buyogen ti kinarungsot. Anian a pannakaiduma ti ili ti Dios! Sadiay addakayo iti natalged nga aglawlaw. Siempre, imperpekto dagiti padayo a Kristiano; no maminsan agbiddut ti maysa wenno mangsair. Ngem ammoyo a di ginagara ti kabsatyo a saktan wenno gundawayannakayo. (Salmo 57:4; Ezequiel 22:25; Lucas 20:45-47; Aramid 20:29; 2 Corinto 11:19, 20; Galacia 5:15) Imbes ketdi, interesadoda kadakayo; tultulongandakayo; kayatda ti agserbi a kaduayo.

17, 18. Iti ania nga anag nga adda itan ti paraiso, ken aniat’ epekto daytoy kadatayo?

¹⁷ Gapuna mabalintay a matmatan ti Isaias kapitulo 35, bayat a laglagipentayo ti agdama a kaitungpalan ti Isa 35 bersikulo 1 aginggat’ 8. Saan aya a nalawag a nasarakantayon ti umiso a maaw-awagan naespirituan a paraiso? Saan, saan a perpekto daytoy​—saan pay. Ngem pudpudno a paraiso daytoy, agsipud ta ditoy, kas nadakamat iti Isa 35 bersikulo 2, ‘makitatayon ti dayag ni Jehova, ti kinadaeg ti Diostayo.’ Ket aniat’ epektona? Kuna ti Isa 35 bersikulo 10: “Dagiti sinubbot ni Jehova agsublidanto, ken umayda idiay Sion a mabuyogan iti kankanta; ket agnanayon a rag-o ti agtaengto iti rabaw dagiti uloda. Magun-oddanto ti ragsak ken rag-o, ket ti ladingit ken sasainnek agtalawdanto.” Pudno a ti iruruartayo manipud iti ulbod a relihion ken ti panangitandudotayo iti pudno panagdayaw iti sidong ti anamong ti Dios abbukayenna ti ragsak.

¹⁸ Agtultuloy a dumakdakkel ti rag-o a nainaig iti pudno a panagdayaw, saan kadi? Makitkitayo dagiti kabbaro nga interesado a mangar-aramid kadagiti panagbalbaliw ken makasursuro iti kinapudno ti Biblia. Maimatanganyo a dumakdakkel dagiti agtutubo ken rumangrang-ayda iti naespirituan iti kongregasion. Addada panagbautisar, a sadiay maimatanganyo dagiti tattao nga am-ammoyo a mabautisaran. Saan aya a dagitoy ti makagapu tapno agrag-o, iti aglaplapusanan a rag-o, ita? Wen, makaparagsak a kumadua kadatayo ti dadduma iti naespirituan a wayawaya ken naparaisuan a kasasaadtayo!

Asidegen ti Maysa Pay a Kaitungpalan!

19. Ania a makaparegta a namnama ti ipaay kadatayo ti Isaias kapitulo 35?

¹⁹ Iti daytoy a punto nasalaysaytayon ti Isaias kapitulo 35 sigun iti immuna a kaitungpalanna iti panagsubli dagiti Judio ken iti naespirituan a kaitungpalanna ita. Ngem saan nga agpatingga iti dayta. Ad-adu pay. Daytat’ mainaig iti panangpatalged ti Biblia iti um-umay a pannakaisubli ti literal a paraiso a kasasaad ditoy daga.​—Salmo 37:10, 11; Apocalipsis 21:4, 5.

20, 21. Apay a nainkalintegan ken Nainkasuratan a patien nga addanto pay maysa a kaitungpalan ti Isaias kapitulo 35?

²⁰ Karkarna ken Jehova a mangipaay kadagiti nalawag a panangiladawan iti maysa a paraiso sa kalpasanna iyaplikar ti kaitungpalanna kadagiti naespirituan a banag. Siempre, dina kaipapanan a saanen a napateg dagiti naespirituan a kaitungpalan. Uray no naipasdeken ti literal a paraiso, saannatay a mapennek no iti laksid ti napintas a buya ken naaamo nga animal nalawlawtay met kadagiti tao a narugit iti naespirituan, dagiti tao nga agtigtignay a kas dagiti narungsot nga animal. (Idiligyo ti Tito 1:12.) Wen, masapul nga iyun-una ti naespirituan, agsipud ta dayta ti kapatgan.

²¹ Nupay kasta, saan nga agpatingga ti um-umay a Paraiso kadagiti naespirituan a banag a tagtagiragsakentay ita ken ad-adda a tagiragsakentayto pay iti masanguanan. Addaantay iti nasayaat a rason a mangnamnama iti maysa a literal a kaitungpalan dagiti padto a kas ti adda iti Isaias kapitulo 35. Apay? Bueno, iti kapitulo 65, impadto ni Isaias dagiti “baro a langit ken maysa a baro a daga.” Inaramat dayta ni apostol Pedro idi iladladawanna no aniat’ sumaganad iti aldaw ni Jehova. (Isaias 65:17, 18; 2 Pedro 3:10-13) Ipakpakita ni Pedro nga aktual nga addanto dagiti paset ti inladawan ni Isaias no addan ti “baro a daga.” Mairaman dita dagiti ladawan a mabalin a pamiliaren kadakayo​—panangipatakder kadagiti balay ken panagnaed kadagita; panagmula kadagiti kaubasan ken pannangan kadagiti bungada; agtultuloy a panangtagiragsak iti gapuanan dagiti ima ti tao; ti lobo ken ti kordero nga agnaed a sangsangkamaysa; ken awan aniaman a maaramid a panangdadael iti intero a daga. Iti sabali a pannao, atiddog a biag, natalged a pagtaengan, nawadwad a taraon, makaparagsak a trabaho, ken talna iti nagbabaetan dagiti animal ken iti baet dagiti animal ken tattao.

22, 23. Aniat’ pangibatayan iti panagrag-o ti masarakan iti kaitungpalan ti Isaias kapitulo 35 iti masanguanan?

²² Saankay kadi a malapunos ti rag-o iti dayta a namnama? Maiparbeng laeng, gapu ta pinarsuanatayo ti Dios tapno agbiag a kasta. (Genesis 2:7-9) Gapuna, aniat’ kaipapanan dayta maipanggep iti padto iti Isaias kapitulo 35 nga us-usigentayo? Kaipapananna nga addaantayo iti adu pay a rason nga agdir-i iti rag-o. Agsabongto dagiti literal a langalang ken dagiti lugar a natikag, a mangparagsak kadatayo. No kasta makakitanton dagiti tattao nga addaan mata a maris asul, wenno kayumanggi, wenno dadduma pay a makaay-ayo a maris, ngem ita bulsekda. Silalawag a makangngegton dagiti padatayo a Kristiano a tuleng, wenno uray dagidiay kaduatayo a nakapuy panagdengngegda. Anian a nagdakkel a rag-o a maaramat dayta nga abilidad tapno mangngegan ti pannakaibasa ken pannakailawlawag ti Sao ti Dios, kasta met a mangngegan ti palayupoy kadagiti [bulong ti] kayo, katawa ti maysa nga ubing, ti uni ti maysa a tumatayab!

²³ Kaipapananna met a dagiti pilay, a pakairaman dagidiay addaan arthritis ita, ti makagunayton nga awan sakit. Anian a bang-ar! Kalpasanna literal a baresbes ti danum ti pumsuakton iti langalang. Makita ken mangngegtayton ti panagayus ken ti panagpuspussuak ti danum. Makapagnatayton sadiay ken maaprosantay ti nalangto a mula ken dagiti papiro. Daytat’ pudpudnonto a naisubli a Paraiso. Komusta met ti rag-o a makalangentay a di agbuteng ti maysa a leon wenno dadduma pay a kasta nga animal? Saanen a masapul nga iladawantay pay dayta, gapu ta pagay-ayattayon ti buya.

24. Apay nga umanamongkayo iti ebkas iti Isaias 35:10?

²⁴ Ipatalged kadatayo ni Isaias: “Dagiti sinubbot ni Jehova agsublidanto ken umayda idiay Sion a mabuyogan iti kankanta; ket agnanayon a rag-o ti agtaengto iti rabaw dagiti uloda.” Gapuna umanamongtayo nga adda rasontayo nga agdir-i iti rag-o. Rag-o iti ar-aramiden ni Jehova para iti tattaona iti naespirituan a paraisotayo, ken rag-o ti manamnamatayo iti literal a Paraiso a nakaas-asidegen. Maipanggep kadagidiay addaan rag-o​—maipanggep kadatayo​—nagsurat ni Isaias: “Magun-oddanto ti ragsak ken rag-o, ket ti ladingit ken sasainnek agtalawdanto.”​—Isaias 35:10.

Innotaryo Kadi?

◻ Ania ti maikadua a kaitungpalan ti Isaias kapitulo 35?

◻ Aniat’ katupag iti naespirituan dagiti namilagruan a panagbalbaliw nga impadto ni Isaias?

◻ Kasanokayo a nakiraman iti maysa a kaitungpalan daytoy a padto?

◻ Apay a maikunatayo a ti Isaias kapitulo 35 punnuennatayo ti namnama para iti masanguanan?

[Ladawan iti panid 15]

Ti pagbaludan iti Raymond Street idiay Brooklyn, New York, a nakaibaludan ti pito a prominente a kakabsat idi Hunio 1918

[Ladawan iti panid 16]

Nupay gistay bulseken kadagidi maudi a tawenna, nagtalinaed a natadem ti naespirituan a panagkita ni Kabsat Franz

[Dagiti ladawan iti panid 17]

Ti naespirituan a panagdakkel ken panagrang-ay dagiti makagapu nga agrag-o