ASDOD

Maysa kadagiti lima a kangrunaan a siudad dagiti Filisteo iti sidong ti panangituray dagiti ‘aliado nga appoda’ ken nabatad a dayta ti narelihiosuan a sentro ti Filistia a pakadaydayawan ti ulbod a dios a ni Dagon. Ti dadduma pay a siudad ket Gat, Gaza, Ascalon, ken Ekron. (Jos 13:3) Ti Asdod ket naikuna nga isu ti Esdud (Tel Ashdod) nga agarup 6 km (3.5 mi) iti abagatan nga abagatan-a-daya ti moderno nga Asdod nga adda iti igid ti baybay.

Damo a nadakamat dayta iti Josue 11:22, a kadua ti Gaza ken Gat, kas lugar a nagnanaedan ti natda kadagiti Anakim a kasla higante ti katayagda. Gapu ta naibangon iti nangato a lugar ken adda iti dalan ti militar iti igid ti baybay manipud Egipto a lumasat iti Palestina, estratehiko ngarud a disso ti ayan ti Asdod no maipapan iti militaria. Idi tiempo ti panagparmek dagiti Israelita, ti Asdod agraman ti purpurokna ket naituding iti Juda (Jos 15:46, 47); ngem nabatad a dagiti agnanaed iti dayta ket karaman kadagiti “agnanaed iti nababa a tanap” a saan a nabaelan a papanawen ti Israel “agsipud ta addaan [dagitoy] kadagiti karuahe a pakigubat nga addaan kadagiti panabas a landok.”​—Uk 1:19.

Agparang a nagtengan dagiti Filisteo a siudad ti alimpatok ti pannakabalinda bayat ti tiempo ni Ari Saul. Sakbay ti panagari ni Saul, dagiti Filisteo inabakda iti kasta unay dagiti Israelita idiay Ebenezer ket innalada ti lakasa ti tulag, a kalpasanna indaliasatda dayta idiay Asdod ken inkabilda iti templo ni Dagon, iti sibay ti imahen ti diosda. Kalpasan ti dua a namilagruan a pannakaibabain ti imahen ni Dagon, nangrugi a nagsagaba dagiti Asdodita iti nakaro unay a saplit a busbusigit a nagresulta iti panaglagawda. Gapu iti panagnunumo dagiti aliado nga appo dagiti Filisteo, nayakar ti Lakasa iti siudad ti Gat, a nangibunga iti idadanon sadiay ti saplit. Kalpasan laeng ti pito a bulan, maisubli ti Lakasa iti Israel, a napakuyogan iti nabalitokan a daton.​—1Sm 5:1–6:18; kitaenyo ti FILISTIA, DAGITI FILISTEO.

Nupay ni Ari David inabakna dagiti Filisteo iti sumagmamano a gundaway, nabatad a nagtalinaed nga agwaywayas dagiti kangrunaan a siudadda agingga idi tiempo ni Ari Ozias (829-778 K.K.P.). Nadeskribir ni Ozias kas nagaramid “kadagiti makina a pakigubat” (2Cr 26:15), ket ibaga kadatayo ti 2 Cronicas 26:6 a “rimmuar [ni Ozias] ket nakirupak kadagiti Filisteo ket dinuprakna ti pader ti Gat ken ti pader ti Jabne ken ti pader ti Asdod, a kalpasan dayta nangbangon kadagiti siudad idiay teritoria ti Asdod ken iti tengnga dagiti Filisteo.”

Nabatad a saan a nagtalinaed ti teritoria ti Asdod kas iturturayan ti Juda, ta idi agangay ipakita dagiti kitikit a ti Asirio nga Ari Sargon II pinadisina ti lokal nga ari a ni Azuri ken insandina ni Ahimiti. Gapu iti maysa nga iyaalsa, rinaut ni Sargon ti Filistia, ket pinarmekna ti Gat, “Asdudu” (Asdod), ken “Asdudimmu” (Asdod iti igid ti Baybay, nabatad a naisina a lugar a masarakan iti igid ti baybay). Mabalin a daytoy ti kampania militar a natukoy iti Isaias 20:1 ken sangkapaset a kaitungpalan ti padto iti Amos 1:8. Iti simmaganad a siglo inrekord ni Herodotus (II, 157) a linakub ni Faraon Psamtik (Psammetichus) ti siudad ti Asdod (Azotus) iti las-ud ti 29 a tawen.

Iti maysa a bato a prisma ni Senaquerib ti Asiria, naikuna a “ni Mitinti manipud Asdod” nangyeg kenkuana iti naranga a sagsagut ken inagkanna ti saksakana, ket nailanad maipapan ken Ari Ezekias ti Juda (745-717 K.K.P.): “Dagiti ilina a sinamsamak, inikkatko manipud pagilianna ket intedko ida ken Mitinti, ari ti Asdod.” (Ancient Near Eastern Texts, inurnos ni J. B. Pritchard, 1974, p. 287, 288) Agparang a kimmapuy ti Asdod idi tiempo ni Jeremias (kalpasan ti 647 K.K.P.) iti kasta inaramatna ti sasao a “natda ti Asdod.” (Jer 25:20) Ni Nabucodonosor, a nangrugi a nagturay idi 624 K.K.P., dakamatenna ti ari ti Asdod kas maysa kadagiti balud iti palasio ti Babilonia.​—Idiligyo ti Sof 2:4.

Iti periodo kalpasan ti pannakaidestiero dagiti Israelita, maysa pay laeng ti Asdod kadagiti kangrunaan a bumusbusor kadakuada (Ne 4:7), ket kasta unay ti panangbabalaw ni Nehemias kadagidiay Judio a nangasawa kadagiti Asdodita a babbai, a nagresulta kadagiti annak nga ‘agsasao iti Asdodita, ket awan kadakuada ti makaammo no kasano ti agsao iti Judio.’ (Ne 13:23, 24) Bayat ti periodo dagiti Macabeo, rinaut ni Judas Macabeo ti idolatroso nga Asdod (naawagan Azotus) idi agarup 163 K.K.P., ket kalpasanna idi agarup 148 K.K.P., rinaut manen dayta ni Jonatan a kabsat ni Judas ket pinuoranna ti templo ni Dagon.​—1 Macabeo 5:68; 10:84.

Makapainteres ta ti padto ni Zacarias dakamatenna ti tiempo a pannakasakup ti Asdod babaen kadagiti ganggannaet. Nabatad a gapu ta mapukaw ti katutubo a populasion dagiti Filisteo ken ti panangiturayda, kunaen ti padto: “Ti bastardo nga anak pudno nga agtugawto idiay Asdod.”​—Zac 9:6.

Ti siudad imbangon manen dagiti Romano idi agarup tawen 55 K.K.P. ken gagangay a pagaammo dayta iti Griego a naganna nga Azotus. Ni Felipe nga ebanghelisador dimmalan iti Asdod iti panangaskasabana a nailanad iti Aramid 8:40.