Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro a Jeremias
MAKAPADANAG la ketdi dagiti didigra nga inwaragawag ni Jeremias kadagiti mismo a kailianna! Naan-anay a mauram ti nadayag a templo a nagbalin a sentro ti panagdayaw iti nasurok a tallo a siglo. Malangalang ti siudad ti Jerusalem ken ti daga ti Juda, sa makautibo dagiti umilida. Nailanad iti libro a Jeremias, ti maikadua a kadakkelan a libro ti Biblia, ti maipapan kadagitoy ken ti dadduma pay a waragawag ti panangukom. Isalaysayna met ti personal a kapadasan ni Jeremias bayat a simamatalek nga intungpalna ti ministeriona iti 67 a tawen. Ti salaysay iti libro ket naurnos sigun iti tema imbes a babaen kadagiti agsasaganad a pasamak.
Apay a rumbeng nga interesadotayo iti Jeremias a libro ti Biblia? Dagiti natungpal a padto a naisalaysay iti dayta ti mangpabileg iti pammatitayo ken Jehova kas ti Manangitungpal kadagiti karina. (Isaias 55:10, 11) Iti kaaldawantayo, adda dagiti pagpadaan ti trabaho ni Jeremias kas propeta ken ti kababalin idi dagiti tattao mainaig iti mensahena. (1 Corinto 10:11) Maysa pay, maitampok dagiti galad ni Jehova babaen dayta a rekord ti pannakilangenna iti ilina ket rumbeng a dakkel ti epektona dayta kadatayo.—Hebreo 4:12.
“DUA A DAKES A BANAG NGA INARAMID TI ILIK”
Nadutokan ni Jeremias kas propeta idi maika-13 a tawen ti panagturay ni Josias, ti ari ti Juda, 40 a tawen sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P. (Jeremias 1:1, 2) Babaen kadagiti waragawag a kaaduanna a naaramid bayat ti nabatbati a 18 a tawen a panagturay ni Josias, naibutaktak ti kinadakes ti Juda ken naipakaammo ti panangukom ni Jehova maibusor kenkuana. “Pagbalinekto ti Jerusalem a gabgabsuon a batbato,” impakaammo ni Jehova, “ket dagiti siudad ti Juda pagbalinekto a langalang a rebbek, nga awanan agnanaed.” (Jeremias 9:11) Apay? “Agsipud ta adda dua a dakes a banag nga inaramid ti ilik,” kinunana.—Jeremias 2:13.
Ti mensahe ket maipapan met iti panagsubli dagiti agbabbabawi a natda. (Jeremias 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21) Ngem inyaleng-alengda ti mensahero. “Ti mangidadaulo a komisionado iti balay ni Jehova” kinabilna ni Jeremias ken inkabilna kadagiti tul-ong iti agpatnag.—Jeremias 20:1-3.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
1:11, 12—Apay a ti panagtalinaed ni Jehova a siririing no iti saona ket nainaig iti “maysa a santak ti kayo nga almendro”? Ti kayo nga almendro ti “maysa kadagiti kayo a kaunaan nga agsabong no primavera.” (Bersikulo 11, footnote ti New World Translation Reference Bible) Iti piguratibo a pamay-an, intultuloy ni Jehova ti ‘bimmangon a nasapa ken imbaonna dagiti mammadtona’ a mangpakdaar iti ilina maipapan kadagiti pangngeddengna ken ‘nagtalinaed a siririing’ agingga iti pannakatungpal dagitoy.—Jeremias 7:25.
2:10, 11—Apay a makuna a nagkaro ti di kinamatalek dagiti Israelita? Nupay dagiti pagano a nasion iti laud agingga iti Kittim ken iti daya agingga iti Kedar ket mabalin a nagusar kadagiti didiosen ti sabsabali a nasion a mainayon iti didiosenda, saanda pulos a sinukatan dagiti didiosenda iti ganggannaet a didiosen. Ngem dagiti Israelita binaybay-anda ni Jehova ket nagdayawda kadagiti awanan-biag a didiosen imbes nga iti sibibiag a Dios.
3:11-22; 11:10-12, 17—Apay nga inraman ni Jeremias ti makin-amianan a sangapulo a tribu a pagarian kadagiti waragawagna, idinto ta nadadaelen ti Samaria idi 740 K.K.P.? Ti ngamin pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P. ket ebkas ti panangukom ni Jehova iti intero a nasion ti Israel, saan laeng nga iti Juda. (Ezequiel 9:9, 10) Kasta met, kalpasan ti pannakadadael dayta, ti atension a naipaay iti sangapulo a tribu a pagarian ket nagtultuloy a nairaman iti atension a naipaay iti Jerusalem, yantangay ti mensahe dagiti propeta ti Dios ket nagtultuloy nga inramanna ti amin nga Israelita.
4:3, 4—Ania ti kayat a sawen dayta a bilin? Dagiti di matalek a Judio masapul nga isagana, sukayen, ken dalusanda idi ti daga dagiti pusoda. Masapul nga ikkatenda “dagiti makinsango a kudil” dagiti pusoda, kayatna a sawen, iwaksida dagiti narugit a pampanunot, rikna, ken motiboda. (Jeremias 9:25, 26; Aramid 7:51) Kalikaguman dayta ti panangbalbaliw iti estilo ti panagbiagda—nga isardengdan ti agaramid iti dakes ket aramidenda dagiti banag a mangyeg iti bendision ti Dios.
4:10; 15:18—Iti ania nga anag nga inallilaw ni Jehova ti rebelioso nga ilina? Idi kaaldawan ni Jeremias, adda dagiti propeta nga ‘agipadpadto iti kinaulbod.’ (Jeremias 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32) Saan ida a linapdan ni Jehova a mangiwaragawag kadagiti mangyaw-awan a mensahe.
16:16—Ania ti ipasimudaag ti ‘panangpaayab ni Jehova iti adu a mangngalap’ ken “iti adu a mangnganup”? Mabalin a tukoyen dayta ti panangayab kadagiti kabusor a mangsapul kadagiti di matalek a Judio nga aglak-am iti panangukom ni Jehova. Ngem maibasar iti dakamaten ti Jeremias 16:15, mabalin met nga ipasimudaag ti bersikulo ti panangsapul kadagiti agbabbabawi nga Israelita.
20:7—Iti ania a pamay-an nga ‘inusar ni Jehova ti pigsana’ maibusor ken Jeremias ken kasano a sinikapanna daytoy? Gapu iti mapaspasaranna a pannakayaleng-aleng, pannakaipuera, ken pannakaidadanes bayat ti panangipakaammona kadagiti panangukom ni Jehova, mabalin a narikna ni Jeremias nga awan pigsana tapno makapagtultuloy. Nupay kasta, inusar ni Jehova ti pigsana maibusor kadagiti kasta a pagannayasan, a pinabilegna ni Jeremias tapno makapagtultuloy. Gapuna, sinikapan ni Jehova ni Jeremias babaen ti panangusarna kenkuana a mangitungpal iti banag nga impagarup ti propeta a saanna a maitungpal.
Dagiti Masursurotayo:
1:8. No dadduma, ispalen ni Jehova ti ilina manipud iti pannakaidadanes—nalabit a babaen ti panangusarna kadagiti di manangidumduma a hues, babaen ti panangikkatna kadagiti gumurgura nga opisial ket suktanna ida kadagiti sabali a nainkalintegan, wenno babaen ti panangpabilegna kadagiti agdaydayaw kenkuana tapno makapagibturda.—1 Corinto 10:13.
2:13, 18. Nagaramid dagiti di matalek nga Israelita iti dua a dakes a banag. Pinanawanda ni Jehova, ti mapagtalkan a gubuayan ti bendision, panangiwanwan, ken pannalaknib. Ken nagkutkotda maipaay iti bagbagida kadagiti piguratibo a pagurnongan ti danum babaen ti namilitariaan a pannakialiansada iti Egipto ken Asiria. Iti kaaldawantayo, ti panangbaybay-a iti pudno a Dios gapu kadagiti pilosopia ken teoria ti tao ken nailubongan a politika ket kayariganna ti panangisukat iti “ubbog ti sibibiag a danum” kadagiti “nagrengngat a pagurnongan ti danum.”
6:16. Binalakadan ni Jehova ti rebelioso nga ilina tapno agsardengda, sukimatenda ti bagbagida, ket agsublida kadagiti “dana” dagiti matalek nga appoda. Saan aya a rumbeng a pasaray sukimatentayo ti bagbagitayo tapno maammuantayo no talaga a magmagnatayo iti dana a kayat ni Jehova a pagnaantayo?
7:1-15. Saan a nangsalaknib kadagiti Judio ti panagtalekda iti templo, a minatmatanda dayta kas maysa a kita ti makasalaknib nga anting-anting. Rumbeng a magnatayo babaen ti pammati, saan a babaen ti panagkita.—2 Corinto 5:7.
15:16, 17. Kas ken ni Jeremias, kabaelantayo a parmeken ti pannakaupay. Maaramidantayo dayta babaen ti panangtagiragsak iti napasnek a personal a panagadal iti Biblia, panangitan-ok iti nagan ni Jehova iti panangasaba ken panangisuro, ken panangliklik kadagiti dakes a kakadua.
17:1, 2. Gapu kadagiti basol dagiti tattao iti Juda, nagbalin a di makaay-ayo dagiti datonda ken Jehova. Saan a makaay-ayo dagiti sakripisio ti panagdayawtayo no narugittayo iti moral.
17:5-8. Mabalintayo ti agtalek kadagiti tattao ken institusion no la ket agtigtignayda maitunos iti pagayatan ti Dios ken kadagiti prinsipio ti Biblia. No maipapan kadagiti banag a kas iti pannakaisalakan ken pudno a talna ken talged, masiribtayo no ni laeng Jehova ti pagtalkantayo.—Salmo 146:3.
20:8-11. Ditay koma ipalubos a bumaaw ti regtatayo iti trabaho a panangikasaba iti Pagarian gapu iti kinaaleng-aleng, ibubusor, wenno pannakaidadanes.—Santiago 5:10, 11.
“IYEGYO DAGITI TENGNGEDYO ITI SIDONG TI SANGOL TI ARI TI BABILONIA”
Inwaragawag ni Jeremias dagiti panangukom maibusor kadagiti naudi nga uppat nga ari ti Juda agraman kadagiti ulbod a mammadto, manangbaybay-a a papastor, ken dakes a papadi. Iti panangtukoyna iti matalek a natda kas naimbag a higos, kuna ni Jehova: “Ikitakto ti matak kadakuada iti naimbag a pamay-an.” (Jeremias 24:5, 6) Ti tallo a padto iti kapitulo 25 gupgopenna dagiti panangukom a nailawlawag kadagiti naud-udi a kapitulo.
Nagkukumplot dagiti papadi ken propeta tapno mapapatay ni Jeremias. Iti mensahena, kinunana kadakuada a masapul nga agserbida iti ari ti Babilonia. Kinuna ni Jeremias ken ni Ari Zedekias: “Iyegyo dagiti tengngedyo iti sidong ti sangol ti ari ti Babilonia.” (Jeremias 27:12) Ngem “isu [ti Israel] ummongento a sangsangkamaysa Daydiay mangwarawara iti Israel.” (Jeremias 31:10) Gapu iti nasayaat a rason, maysa a banag ti naikari kadagiti Recabita. “Impupokda ni Jeremias idiay Paraangan ti Guardia.” (Jeremias 37:21) Nadadael ti Jerusalem, ken nakautibo ti kaaduan kadagiti umilina. Ni Jeremias ken ti sekretariona a ni Baruc ket karaman kadagiti nabati. Nupay pinakdaaran ida ni Jeremias a saanda a mapan idiay Egipto, dagiti mabuteng ket napanda latta. Isalaysay ti kapitulo 46 agingga iti 51 dagiti sinao ni Jeremias mainaig kadagiti nasion.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
22:30—Daytoy kadi a bilin winaswasna ti kalintegan ni Jesu-Kristo nga agtugaw iti trono ni David? (Mateo 1:1, 11) Saan. Ti bilin linapdanna ti siasinoman a kaputotan ni Jehoiakin nga ‘agtugaw iti trono ni David . . . iti Juda.’ Agturay ni Jesus manipud langit, saan ket a manipud iti trono idiay Juda.
23:33—Ania “ti dadagsen ni Jehova”? Idi kaaldawan ni Jeremias, dagiti nakapatpateg a waragawag nga indanon ti propeta mainaig iti pannakadadael ti Jerusalem ket maysa a dadagsen kadagiti kailianna. Iti kasta, dagiti nasubeg a tattao ket dadagsen ken Jehova isu nga ilaksidna ida. Umasping iti dayta, makapadagsen iti Kakristianuan ti Nainkasuratan a mensahe mainaig iti iyaay ti pannakadadael ti Kakristianuan, ket dagiti tattao a saan a mangipangag iti dayta a mensahe ket makapadagsenda iti Dios.
31:33—Kasano a ti linteg ti Dios naisurat kadagiti puso? No kasta unay ti panagayat ti maysa a tao iti linteg ti Dios nga uray la a naimpusuan a tarigagayanna nga aramiden ti pagayatan ni Jehova, makuna a naisurat iti pusona ti linteg ti Dios.
32:10-15—Ania idi ti panggep ti panagaramid iti dua a kasuratan para iti maysa a katulagan? Ti kasuratan a silulukat ket nausar a pagkonsultaan. Ti naselioan a kasuratan ket nagserbi a pagibatayan no kasapulan a mapatalgedan ti kinaumiso ti silulukat a kasuratan. Babaen ti panangsurotna kadagiti nainkalintegan a legal a pamay-an uray iti pannakitulag iti kabagian wenno kapammatian, nangipasdek ni Jeremias iti ulidan a surotentayo.
33:23, 24—Ania “ti dua a pamilia” a nadakamat ditoy? Ti maysa ket ti naarian a pamilia iti linia ni Ari David ken, maikadua, ti papadi a pamilia a kaputotan ni Aaron. Kas ipakita ti pannakadadael ti Jerusalem ken ti templo ni Jehova, agparang a linaksid ni Jehova dagitoy a dua a pamilia ken saandan a maaddaan iti pagarian iti daga wenno maaddaan iti gundaway a mangisubli iti panagdayaw kenkuana.
46:22—Apay a ti timek ti Egipto ket kas iti timek ti maysa a serpiente? Mabalin a tumukoy dayta iti sumayetset a panagsanudna wenno iti kinababa ti timekna kas maysa a nasion gapu iti mapaspasaranna a didigra. Ipakita met dayta a panamagpada nga anian a kinaubbaw ti panangisuot dagiti Paraon iti Egipto iti dekorasion ti uloda a mangisimbolo iti sagrado nga uleg tapno salaknibanna kano ida ti serpiente a diosa a ni Uatchit.
Dagiti Masursurotayo:
21:8, 9; 38:19. Uray sakbay unay ti pannakadadael ti Jerusalem, nangted ni Jehova iti pagpilian kadagiti di managbabawi nga agnaed iti Jerusalem, a maikari a matay. Wen, “adu ti asina.”—2 Samuel 24:14; Salmo 119:156.
31:34. Anian a makaliwliwa a maammuan a lipatenen ni Jehova ti basbasol dagidiay pakawanenna ken saannan a lagipento dagita tapno agtignay maibusor kadakuada!
38:7-13; 39:15-18. Saan a lipaten ni Jehova ti matalek a panagserbitayo kenkuana, nga iramanna ti ‘panagserbitayo kadagiti sasanto.’—Hebreo 6:10.
45:4, 5. Kas iti napasamak bayat dagiti maudi nga aldaw ti Juda, ‘dagiti maudi nga aldaw’ ti agdama a sistema ti bambanag ket saan a tiempo ti panagsapul iti “naindaklan a bambanag,” kas iti kinabaknang, kinatan-ok, wenno kinatalged iti material.—2 Timoteo 3:1; 1 Juan 2:17.
NAPUORAN TI JERUSALEM
Tawen 607 K.K.P. idi. Maika-11 a tawenen ti panagari ni Zedekias. Dagiti buyot ni Nabucodonosor nga ari ti Babilonia linikmutda ti Jerusalem iti naglabas a 18 a bulan. Iti maikapito nga aldaw ti maikalima a bulan ti maika-19 a tawen a panagturay ni Nabucodonosor, “immay” wenno nakagteng iti Jerusalem ni Nabuzaradan, ti panguluen ti para-guardia. (2 Ar-ari 25:8) Nalabit manipud iti pakarsona iti ruar dagiti pader ti siudad, inusig ni Nabuzaradan ti kasasaad ken nagplano. Tallo nga aldaw kalpasanna, iti maikasangapulo ti bulan, isu ket “immay,” wenno simrek, iti Jerusalem sana pinuoran dayta a siudad.—Jeremias 52:12, 13.
Detalyado nga insalaysay ni Jeremias ti pannakadadael ti Jerusalem. Ti ngarud panangiladawanna ti mangipaay iti panggapuan ti panagunnoy, wenno panagdung-aw. Dagita ti mangbukel iti Un-unnoy a libro iti Biblia.
[Ladawan iti panid 8]
Karaman kadagiti waragawag ni Jeremias ti panangukom ni Jehova maibusor iti Jerusalem
[Ladawan iti panid 9]
Kasano nga ‘inusar ni Jehova ti pigsana’ maibusor ken ni Jeremias?
[Ladawan iti panid 10]
“Kas kadagitoy nasayaat a higos, kasta ti pangibilangakto kadagiti destiero ti Juda.”—Jeremias 24:5