CALDEA, CALDEO

Ti daga ken dagiti tattao nga orihinal a nangsakup iti makin-abagatan a paset ti panaraten a tanap ti Babilonia, ti nadam-eg a delta nga ayan ti karayan Tigris ken karayan Eufrates. Adda idi tiempo a mabalin a nagsina ti ayus dagitoy a karayan iti panagturongda iti Gulpo ti Persia, a dagiti siudad ti Eridu ken Ur ti nagpaay a sasangladanna. Ngem iti panaglabas ti tawtawen, dagiti lan-ak ti karayan mabalin nga in-inut a naigabur iti luek, iti kasta limmawa a nagpaabagatan a daya ti kosta ti baybay ket nagtipon ti Tigris ken Eufrates sakbay nga agayus iti baybay. Kadagidi nagkauna a tiempo, ti Ur ti kapatgan a siudad ti rehion, a dayta ti ili a pagtaengan ni Abraham. Sakbay ti 1943 K.K.P., pinanawan da Abraham ken ti pamiliana dayta a lugar maigapu iti bilin ti Dios. (Ge 11:28, 31; 15:7; Ne 9:7; Ara 7:2-4) Agarup 300 a tawen kalpasanna, tinignay ni Satanas a Diablo dagiti manangrubbuot a Caldeo tapno didigraenda ni matalek a Job.​—Job 1:17.

Bayat a ti impluensia dagiti Caldeo nagsaknap iti amianan, ti intero a teritoria ti Babilonia nagbalin a pagaammo kas “ti daga dagiti Caldeo.” Kadagiti padto ni Isaias, ninamnamana daytoy nga itatanor ti pannakabalin dagiti Caldeo ken ti sumaruno a pannakatnagda. (Isa 13:19; 23:13; 47:1, 5; 48:14, 20) Nangnangruna a naiparangarang daytoy a panagturay bayat ti maikapito ken maikanem a siglo K.K.P., idi a ni Nabopolassar (maysa a katutubo iti Caldea) ken dagiti simmuno kenkuana a da Nabucodonosor II, Evil-merodac (Awil-Marduk), Neriglissar, Labashi-Marduk, Nabonido, ken Belsazar, inturayanda ti Maikatlo a Kabilgan a Turay ti Lubong, ti Babilonia. (2Ar 24:1, 2; 2Cr 36:17; Esd 5:12; Jer 21:4, 9; 25:12; 32:4; 43:3; 50:1; Eze 1:3; Hab 1:6) Nagpatingga dayta a dinastia idi “napapatay ni Belsazar nga ari dagiti Caldeo.” (Da 5:30) Ni Dario a Medo ti “napagbalin nga ari iti pagarian dagiti Caldeo.”​—Da 9:1; kitaenyo ti BABILONIA Num. 2.

Nanipud pay idi nagkauna a tiempo, nalatak unay dagiti Caldeo gapu iti pannakaammoda iti matematika ken astronomia. Idi kaaldawan ni Daniel, Caldeo ti nayawag iti maysa a naisangsangayan a kulto dagiti agipadpadles agsipud ta imbilangda ti bagbagida a nasigo iti maikunkuna a siensia ti panagpadles.​—Da 2:2, 5, 10; 4:7; 5:7, 11.