Librot’ Biblia Numero 33​—Mikias

Mannurat: Mikias

Lugar a Nakaisuratanna: Juda

Nalpas a Naisurat: Sakbay ti 717 K.K.P.

Tiempo a Saklawenna: c. 777–717 K.K.P.

1. Ania a kita a lalaki ni Mikias?

UTOBENYO ti nataengan a lalaki, a nabayagen nga agserserbi a simamatalek ken Jehova. Utobenyo ti natured a lalaki, a kabaelanna nga ibaga kadagiti agtuturay iti nasionna, “Dakayo a gumura iti naimbag ken agayat iti kinadakes, . . . kanenyo met ti lasag ti umilik, ket lapgisenyo ti kudilda kadakuada.” Utobenyo ti napakumbaba a lalaki, a ni Jehova amin ti pinadayawanna gapu kadagiti nabileg nga inyebkasna, a nagsao gaput’ espirituna. Diyo kadi ragsaken ti makiam-ammo iti kasta a lalaki? Anian a nawadwad nga impormasion ken natalged a balakad ti ipaayna! Kasta ni propeta Mikias. Magun-odantay a kaskasdi dagiti nagpaiduma a balakad iti libro a nanaganan kenkuana.​—Mik. 3:2, 3, 8.

2. Aniat’ ammotay maipapan ken Mikias ken iti periodo a panagipadtona?

² Kas met la kadagiti adu a propeta, bassit lat’ nasao maipapan ken Mikias iti librona; daydiay mensahet’ nasken. Ti nagan a Mikias isut’ napaababa a porma ti Miguel (kaipapananna, “Asinot’ Kas iti Dios?”) wenno Micaias (kaipapananna, “Asinot’ Kas Ken Jehova?”). Nagserbi kas propeta idi turay da Jotam, Acaz, ken Ezekias (777-717 K.K.P.), ket kapatadana ngarud da propeta Isaias ken Oseas. (Isa. 1:1; Os. 1:1) Di sigurado ti eksakto a periodo ti panagipadtona, ngem 60 a tawen ti mabalin a kaatiddogan. Dagiti impadtona a pannakadadael ti Samaria nalabit naited sakbay ti pannakaduprak ti siudad idi 740 K.K.P., ket ti intero a suratna nalabit nakompleto idi ngudo ti turay ni Ezekias, idi 717 K.K.P. (Mik. 1:1) Ni Mikias propeta a taga away ti Moreset idiay nadam-eg a Sepela, abagatan a laud ti Jerusalem. Dagiti ilustrasion nga inusarna a mangibatad kadagiti punto nga inwaragawagna ipakitana a kabisadona ti biag ti away.​—2:12; 4:12, 13; 6:15; 7:1, 4, 14.

3. Kadagiti ania a napateg a tiempo ti nagserbian ni Mikias, ket apay a dinutokan ni Jehova kas propeta?

³ Ni Mikias nagbiag kadagiti napeggad ken napateg a tiempo. Dagiti napegges a pasamak imparipiripda ti didigra kadagiti pagarian ti Israel ken Juda. Ti moral a kinakillo ken idolatria rimmamutdan iti Israel, ket daytoy ti gapu a ti Asiria dinupraknat’ nasion, a masinunuo nga idi tiempo ni Mikias. Ti Juda nagbaliwbaliw a nagaramid a sililinteg idi turay ni Jotam sana tinulad ti kinadakes ti Israel idi rebeliuso a turay ni Acaz sada manen simmayaat idi turay ni Ezekias. Binangon ni Jehova ni Mikias tapno pakdaaranna a sibibileg ti ilina maipapan iti iyegna kadakuada. Dagiti padton Mikias nakidanggayda kadagiti padto da Isaias ken Oseas.​—2 Ar. 15:​32–20:21; 2 Cron. kap. 27-32; Isa. 7:17; Os. 8:8; 2 Cor. 13:1.

4. Aniat’ pammaneknek nga autentiko ti libron Mikias?

⁴ Adut’ ebidensia a mangipakita nga autentiko ti libron Mikias. Sigud nga inakseptar dagiti Judio kas paset ti Hebreo a katalogo. Ti Jeremias 26:18, 19 tukoyenna a diretsa dagiti sao ni Mikias: “Ti Sion maaradonto a kas talon, ket ti Jerusalem agbalinto a bunton ti dadael.” (Mik. 3:12) Apagisu a natungpal daytoy idi 607 K.K.P. idi pinuoran ti ari ti Babilonia ti Jerusalem, “tapno madadael.” (2 Cron. 36:19) Ti umarngi a padto maipapan iti Samaria, nga agbalinto a “bunton dagiti dadael iti talon,” natungpal met. (Mik. 1:6, 7) Ti Samaria dinadael dagiti Asirio idi 740 K.K.P. idi kinautiboda ti makin-amianan a pagarian ti Israel. (2 Ar. 17:5, 6) Idi kuan pinarmek ni Alejandro a Dakkel idi maikapat a siglo K.K.P. ket rinakrak dagiti Judio iti babaen ni Juan Hircano I idi maikadua a siglo K.K.P. Maipapan itoy naudi a pannakaduprak ti Samaria, ti The New Westminster Dictionary of the Bible, 1970, panid 822, kunana: “Dinuprak daytat’ kalabanna, nga inkagumaanda a punasen amin a pakakitaan nga adda nasarikedkedan a siudad a nagtakder idi idiay turod.”

5. Kasano a pasingkedan ti arkeolohia ti kaitungpalan dagiti padton Mikias?

⁵ Dagiti prueba ti arkeolohia suportaranda met ti kaitungpalan ti padton Mikias. Ti pannakaduprak ti Samaria babaen kadagiti Asirio nadakamat iti rekord dagiti Asirio. Kas ehemplo, ni Sargon nga ari ti Asiria impasindayagna: “Linakub ken pinarmekko ti Samaria (Sa-me-ri-na).”a Nupay kasta, nalabit ni Salmaneser V a sunon Sargon, ti aktual a nangan-anay a nangparmek. Maipapan ken Salmaneser, kinuna ti kronikas ti Babilonia: “Rinabngisna ti Samaria.”b Ti pannakaraut ti Juda idi turay ni Ezekias, kas impadton Mikias, naan-anay nga inrekord ni Sennakerib. (Mik. 1:6, 9; 2 Ar. 18:13) Adda dakkel nga uppat a diding a kitikit idiay pader ti palasiona sadi Nineve nga inladawanna ti pannakakayaw ti Lakis. Sigun iti tapina a tallot’ dasigna: “Linakubko ti 46 a nabileg a siudadna . . . Inruarko (kadagita) ti 200,150 a tattao . . . Isut’ imbaludko idiay Jerusalem, ti naarian a taengna, kas billit a naitangkal.” Inlistana pay dagiti buis a binayadan ni Ezekias, nupay sinurokanna ti kuenta. Dina dinakamat ti didigra nga immapay iti buyotna.c​—2 Ar. 18:14-16; 19:35.

6. Aniat’ mangpasingked nga awan duadua a naipaltiing ti Mikias?

⁶ Ti mangpaneknek nga awan duadua a napaltiingan ti libro isut’ karkarna a padto ti Mikias 5:2, nga impadtonat’ lugar a pakayanakan ti Mesias. (Mat. 2:4-6) Adda pay dagiti teksto a pumada kadagiti nasao iti Nakristianuan a Griego a Kasuratan.​—Mik. 7:6, 20; Mat. 10:35, 36; Luc. 1:72, 73.

7. Aniat’ makuna iti bileg ti panagyebkas ni Mikias?

⁷ Nupay ni Mikias ket naggapu kadagiti away ti Juda, di nagkurang iti abilidadna a mangyebkas iti bagina. Sumagmamano kadagiti kapintasan nga ebkas iti Saot’ Dios masarakan iti librona. Nagpaiduma a dayalugo ti pannakaisurat ti kapitulo 6. Dagiti bigla a yaallatiwna tenglennat’ atension ti agbasa bayat a sipapartak ni Mikias nga umallatiw iti sabali a punto, manipud panangilunod sa mapan iti pamendision santo agsubli manen. (Mik. 2:10, 12; 3:1, 12; 4:1) Napatak dagiti panagiladawanna: Inton rummuar ni Jehova, “dagiti bantay malunagdanto iti babaenna, ket dagiti nababa a tanap marengngatdanto, a kas iti allid gapu iti apuy, kas kadagiti danum a maibuyat iti derraas.”​—1:4; kitaenyo pay ti 7:17.

8. Aniat’ linaon ti tunggal maysa kadagiti tallo a seksion ti Mikias?

⁸ Mabalin a bingayen ti libro iti tallo a seksion, a kada seksion mangrugi iti “Denggenyo” ket naglaon kadagiti tubngar, pakdaar ti pannusa, ken kari ti bendision.

LINAON TI MIKIAS

9. Ania a pannusa ti naikeddeng iti Samaria ken Juda?

⁹ Seksion 1 (1:1–2:13). Ni Jehova aggapu iti templona a mangdusan iti Samaria gaput’ idolatriana. Pagbalinennanto a “bunton dagiti dadael” ket ibuyatnanto “dagiti batona idiay ginget,” bayat a burakburakenna dagiti kinitikitan nga imahenna. Dinto maagasanen. Ti Juda nakabasol met ket marautto “agingga iti ruangan ti Jerusalem.” Dagidiay agigakat iti makadangran nakondenarda ket agunnoydanto: “Talaga a sinamsamdatayo!”​—1:6, 12; 2:4.

10. Kasano a naitampok ti asi ni Jehova?

¹⁰ Apagapaman naitampok ti asi ni Jehova bayat nga, iti nagan ni Jehova, kinuna ti propeta: “Talaga nga urnongekto ni Jacob . . . Ikabilkonto ida a nagkaykaysa, kas arban iti pagtaraknan, kas pangen iti tengnga ti pagarabanda; naringgordanto gapu kadagiti tattao.”​—2:12.

11. (a) Ania a panangkondenar ti naiturong kadagiti agtuturay ti Jacob ken Israel? (b) Kasano a binigbig ni Mikias ti gubuayan ti bilegna?

¹¹ Seksion 2 (3:1–5:15). Intuloy ni Mikias: “Dumngegkayo, pangaasiyo, dakayo a pangulo ni Jacob ken dakayo a managbilin iti balay ti Israel.” Makasair ti pannakakondenar dagiti “gumura iti naimbag ken agayat iti kinadakes” nga irurumenda dagiti umili. Binungtolda “a mismo dagiti tulangda.” (3:1-3) Nairaman kadagita dagiti ulbod a propeta a dida mangted ti umiso a giya, isu a nagalla-alla dagiti umili. Saan nga umdas ti natauan a bileg tapno maiwaragawag daytoy a mensahe! Ngem sitatalek a kuna ni Mikias: “Napnoak iti pannakabalin, babaen iti espiritu ni Jehova, ken ti kinahustisia ken kinamaingel, tapno maipalawagko ken Jacob ti yaalsana ken iti Israel ti basolna.” (3:8) Ti panangkondenarna kadagiti agtuturay a nagibukbok iti dara nagtengna ti mangsair a tampokna: “Dagiti pangulona mangukomda gapu iti pannuksok, ket dagiti padina mangisuroda gapu iti tangdan, ket dagiti mammadtona agipadlesda gapu iti kuarta.” (3:11) Ngarud maaradontot’ Sion a kas iti talon, ket ti Jerusalem agbalinto laeng a bunton dagiti dadael.

12. Ania a grande a padto ti naited para iti “maudi a paset dagiti aldaw”?

¹² Iti bigla manen a panangidilig, impadtona “ti maudi a paset dagiti aldaw” tapno mangted ti grande, makagutugot a deskripsion ti pannakaisubli ti panagdaydayaw ken Jehova idiay bantayna. (4:1) Adu a nasion ti umulinto a mangadal kadagiti dalan ni Jehova, ta ti linteg ken saona rummuarto iti Sion ken iti Jerusalem. Didanto adalenen ti gubat, no di ket tunggal maysa agtugawton iti sirok ti kaubasan ken igosna. Didanto agbuteng. Bay-an dagiti inilin-ili a suroten tunggal maysa ti diosna, ngem dagiti pudno nga agdaydayaw makipagnadanto iti nagan ni Jehova a Diosda, ket iturayannanto ida kas Ari iti agnanayon. Ngem, umuna, maidistiero pay ti Sion sadi Babilonia. Kalpasan a maisubli, rumken ni Jehova dagiti kabusorna.

13. Ania a kita ti agturay ti rummuarto sadi Betlehem, ket “dagiti natda ni Jacob” agbalindanto a kasla ania?

¹³ Ita ipadton ni Mikias ti agturay iti Israel “a ti punganayna nanipud idi ugma” rummuarto iti Betlehem Efrata. Agturayto kas ‘pastor iti pigsa ni Jehova’ ket natan-okto, saan la nga iti Israel, no di ket “agingga kadagiti pungto ti daga.” (5:2, 4) Ti rumaut nga Asirio sangkabassitto lat’ pangabakanna, ta mapagawidto ket aglangalangto ti dagana. “Dagiti natda ni Jacob” kasdanto “linnaaw nga aggapu ken Jehova” kadagiti umili ket kasda leon a nabileg kadagiti nasion. (5:7) Parutento ni Jehova ti ulbod a panagdaydayaw ket dusaennanto dagiti nasukir a nasion.

14. (a) Babaen ti ania nga ilustrasion a mangrugi ti seksion 3 ti Mikias? (b) Aniat’ iparebbeng ni Jehova a di naaramid dagiti umili ti Israel?

¹⁴ Seksion 3 (6:1–7:20). Maidatag itan ti nagpaiduma nga eksena iti korte a kas dayalugo. Ni Jehova “makisuppiat” iti Israel, ket awaganna dagiti turod ken bantay kas saksina. (6:1) Karitenna ti Israel nga agtestigo a maibusor kenkuana, ket sinalaysayna dagiti nalinteg nga inaramidna kadakuada. Aniat’ iparebbeng ni Jehova iti naindagaan a tao? Saan a ti adu a daton nga animal, no di ket, “agalagad iti kinahustisia ken ayaten ti kinamanangaasi ken makipagna a sipapakumbaba iti Dios[na].” (6:8) Isu daytoy ti awan idiay Israel. Imbes a kinahustisia ken kinamanangaasi adda “nakillo a pagtimbangan,” kinaranggas, kinaulbod, ken panangsaur. (6:11) Imbes a makipagnada a sipapakumbaba iti Dios, makipagnada kadagiti dakes a balakad ken panagrukbab iti idolo ni Omri ken ni Acab, a nagturay sadi Samaria.

15. (a) Aniat’ inay-ay ti propeta? (b) Aniat’ maikanatad a pangserra ti libron Mikias?

¹⁵ Inay-ay ti propeta ti panagrupsat’ moral ti ilina. Ay, uray ti “kalilintegan dakdakes ngem ti alad a siit.” (7:4) Aglilinniput dagiti nasinged nga aggagayyem ken agkakabbalay. Ngem di naupay ni Mikias. “Kumitaakto ken Jehova. Agpannurayakto iti Dios ti pakaisalakanak. Ti Diosko denggennakto.” (7:7) Pinakdaaranna dagiti dadduma a dida ragsaken ti panangdusa ni Jehova iti ilina, ta dumtengto ti pannakaispal. Ni Jehova ipastor ken taraonannanto ti ilina ket ipakitananto kadakuada “dagiti banag a nakaskasdaaw,” a pagbutnganto dagiti nasion. (7:15) Kas pangserrana, inkallangogan ni Mikias ti kayulogan ti naganna babaen iti panangdayawna ken Jehova gapu iti nakaay-ayo a naayat a kinamanangaasina. Wen, ‘Asinot’ Dios a kas ken Jehova?’​—7:18.

NO APAY NAIMBAG

16. (a) Kasano a ti padton Mikias nagimbaganda idi tiempo ni Ezekias? (b) Aniada a nabileg a patigmaan ti linaonna para ita?

¹⁶ Iti napalabas nga agarup 2,700 a tawen, ti pammadto ni Mikias ‘naimbag unay a pakatubngaran,’ ta ni Ari Ezekias ti Juda impangagnat’ mensahena ket indauluanna ti panagbabawi ti nasion ken ti relihiuso a repormasion. (Mik. 3:9-12; Jer. 26:18, 19; idiligyo ti 2 Ar-ari 18:1-4.) Ita ad-adda a makagunggona daytoy naipaltiing a padto. Denggenyo, aminkay nga agkunkuna nga agdaydayaw iti Dios, dagiti nabatad a pakdaar ni Mikias iti ulbod a relihion, panagrukbab iti idolo, panagulbod, ken kinaranggas! (Mik. 1:2; 3:1; 6:1) Dinanggayan ni Pablo dagitoy a pakdaar idiay 1 Corinto 6:9-11, a kunana a dagiti pudno a Kristiano nabugguandan ket daydiay agaramid kadagita didanto tawiden ti Pagarian ti Dios. Nabatad ken nalawag, imbagat’ Mikias 6:8 a ti iparebbeng ni Jehova isut’ pannakipagna ti tao Kenkuana iti kinahustisia, kinamanangaasi, ken kinapakumbaba.

17. Aniat’ pammaregta ti Mikias kadagidiay agserserbi iti Dios a maidaddadanes ken maparparigat?

¹⁷ Impalawag ni Mikias ti mensahena kadagiti umili a nabingbingay gapuna ‘ti kabusor ti maysa isu dagiti kabbalayna.’ Dagiti pudno a Kristiano masansan a kasta met ti pangaskasabaanda, ket adda pay dagidiay liputan ken idadanes a sikakas-ang dagiti mismo a kabagianda. Masapul a naynayda nga agpannuray ken Jehova, ti ‘Dios ti pannakaisalakanda.’ (Mik. 7:6, 7; Mat. 10:21, 35-39) No maidadanes wenno sarangten ti narikut nga annong, dagidiay sibibileg nga agtaklin ken Jehova, kas ken Mikias, mapnodanto “iti pannakabalin, babaen iti espiritu ni Jehova,” no ikasabada ti mensahena. Impadton Mikias a ti kasta a bileg nangnangrunanto nga agminar kadagiti “natda ni Jacob.” Dagitoy ti kasla ‘leon kadagiti nasion, iti tengnga dagiti adu nga inilin-ili,’ ket maigiddato kasda makapabang-ar a linnaaw ken arbis nga aggapu ken Jehova. Dagitoy a kalidad sigurado nga iparangarang dagiti ‘natda ti Israel (Jacob)’ a nagbalin a miembro ti kongregasion Kristiano idi immuna a siglo.​—Mik. 3:8; 5:7, 8; Roma 9:27; 11:5, 26.

18. Ania a padton Mikias ti mainaig iti turay ti Pagarian ti Dios baeten ken Kristo Jesus?

¹⁸ Ti pannakayanak ni Jesus sadi Betlehem, a kaitungpalan ti padton Mikias, saanna la a pasingkedan a ti libro ket nadibinuan ti pannakapaltiingna no di ket pagminarenna ti konteksto dayta a bersikulo kas padtot’ yaay ti Pagarian ti Dios iti sidong ni Kristo Jesus. Ni Jesus isu ti rummuar manipud Betlehem (Balay ti Tinapay) nga addaan kadagiti mangted-biag a gunggona kadagiti amin a mangalagad ti pammati iti datonna. Isu dayta “agipastor gaput’ pigsa ni Jehova” ket agbalinto a natan-ok ken ipaayna ti talna agingga kadagiti pungto ti daga kadagidiay naisubli, nagkaykaysa nga arban ti Dios.​—Mik. 5:2, 4; 2:12; Juan 6:33-40.

19. (a) Ania a pammaregtat’ pammati ti naited kadagidiay agbibiag iti “maudi a paset dagiti aldaw”? (b) Kasano nga intan-ok ni Mikias ti kinasoberano ni Jehova?

¹⁹ Dakkel ti pammaregta ti padton Mikias maipapan iti “maudi a paset dagiti aldaw,” inton “adu a nasion” agpaisuroda ken Jehova. “Ket pitpitendanto dagiti kampilanda a tadtadem ti arado ket dagiti gayangda a kumkumpay. Ti nasion saannanto nga ilayat ti kampilan a maibusor iti sabali, ket didanto met sursuruenen ti gubat. Ket talaga nga agtugawdanto, tunggal maysa iti sirok ti kayona nga ubas ken iti sirok ti kayona nga igos, ket awanto ti mangpabuteng kadakuada; ta ti mismo a ngiwat ni Jehova dagiti buyot sinaona.” Gapu ta pinanawandan amin nga ulbod a panagdaydayaw, timmimpuyogda ken Mikias a nangpasingked: “Datayo, iti biangtayo, magnatayto iti nagan ni Jehova a Diostayo agingga iti panawen a di nakedngan, uray iti agnanayon.” Wen, ti padton Mikias makapabileg-pammati ta impakpakaunana dagitoy karkarna a mapasamak. Nagpaiduma, met, iti panangitan-okna ken Jehova kas agnanayon a Soberano ken Ari. Anian a nakaay-ayat dagiti sao: “Ni Jehova talaganto nga agturay kas ari kadakuada idiay Bantay Sion, manipud ita agingga iti panawen a di nakedngan”!​—Mik. 4:1-7; 1 Tim. 1:17.

[Footnotes]