Ti Sao ni Jehova Nabiag

Dagiti Tampok Kadagiti Libro a Haggeo ken Zacarias

TAWEN 520 K.K.P. idi. Sangapulo ket innem a tawenen ti napalabas sipud idi insaad dagiti nagsubli a Judio ti pundasion ti templo ni Jehova idiay Jerusalem. Ngem saan pay a nairingpas ti templo ken naparitan ti panagibangon. Ni Jehova dinutokanna ni propeta Haggeo a mangiwaragawag iti saona ket dua a bulan kalpasanna, tinudinganna met ni propeta Zacarias.

Maymaysa ti panggep da Haggeo ken Zacarias: Paregtaenda dagiti tattao nga ituloyda a bangonen manen ti templo. Nagballigi ti panangikagumaan dagitoy a mammadto, ket kalpasan ti lima a tawen, nairingpas ti templo. Ti inwaragawag da Haggeo ken Zacarias ket nailanad kadagiti libro ti Biblia a naipanagan kadakuada. Nakompleto ti pannakaisurat ti libro a Haggeo idi 520 K.K.P. ken ti Zacarias idi 518 K.K.P. Kas kadagitoy a mammadto, adda met trabaho nga inted kadatayo ti Dios a nasken a mairingpas sakbay ti panungpalan daytoy agdama a sistema ti bambanag. Dayta ti pannakaikasaba ti Pagarian ken ti panagaramid iti adalan. Kitaentayo no ania a pammaregta ti magun-odantayo kadagiti libro a Haggeo ken Zacarias.

“ISAADYO TA PUSOYO ITI DALDALANYO”

(Haggeo 1:1–2:23)

Inwaragawag ni Haggeo ti uppat a makagutugot a mensahe iti las-ud ti 112 nga aldaw. Umuna: “ ‘Isaadyo ta pusoyo iti daldalanyo. Sumang-atkayo iti bantay, ket masapul a mangyegkayo iti tabla. Ket bangonenyo ti balay, tapno pagragsakak dayta ket maidaydayawak,’ kinuna ni Jehova.” (Haggeo 1:7, 8) Nagtignay dagiti tattao maitunos iti dayta. Ti maikadua a mensahe ket naglaon iti kastoy a kari: “Daytoy a balay punnuekto iti dayag.”​—Haggeo 2:7.

Sigun iti maikatlo a mensahe, ‘ti ili ken ti isuamin nga aramid ti im-imada’ ket nagbalin a narugit iti imatang ni Jehova gapu ta insardengda ti pangibangon manen iti templo. Ngem idi rinugianda a tarimaanen dayta, ‘binendisionan’ ida ni Jehova. Kas sagudayen ti maikapat a mensahe, ‘pukawen ni Jehova ti pigsa dagiti pagarian ti nasnasion’ ket isaadna ni Gobernador Zorobabel kas “pangselio a singsing.”​—Haggeo 2:14, 19, 22, 23.

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:

1:6​—Ania ti kaipapanan ti ebkas nga “adda iyiinum, ngem saan nga agingga iti pannakabartek”? Daytoy nga ebkas ipamatmatna laeng ti kinakirang ti arak. Gapu ta awan ti bendision ni Jehova, bassit ti arak​—saan nga umdas a mangbartek.

2:6, 7, 21, 22​—Asino wenno ania ti mangyugyugayog, ket ania ti epektona? Ni Jehova ‘yugayogenna dagiti amin a nasion’ babaen ti sangalubongan a pannakaikasaba ti mensahe ti Pagarian. Kas resultana, “dagiti matarigagayan a banag dagiti amin a nasion” sumrekda iti balay ni Jehova, ket mapno dayta iti dayag. Inton agangay, “ni Jehova ti buybuyot” yugayogenna “ti langlangit ken ti daga ken ti baybay ken ti namaga a daga,” isu a magunggon ti intero nga agdama a dakes a sistema dagiti bambanag tapno mapukaw.​—Hebreo 12:26, 27.

2:9​—Kadagiti ania a pamay-an a ‘dakdakkelto ti pagbalinan ti dayag ti maud-udi a balay ngem iti dayag daydi immuna’? Mapasamak dayta iti di kumurang a tallo a pamay-an: ti kapaut ti templo, no asino ti nangisuro sadiay, ken siasino dagiti nagtataripnong sadiay nga agdayaw ken Jehova. Nupay ti nadayag a templo ni Solomon ket nagpaut iti 420 a tawen, sipud idi 1027 K.K.P. agingga idi 607 K.K.P., nausar ti “maud-udi a balay” iti nasurok a 580 a tawen, sipud pannakairingpasna idi 515 K.K.P. agingga iti pannakadadaelna idi 70 K.P. Maysa pay, ti Mesias a ni Jesu-Kristo ket nangisuro iti “maud-udi a balay” ken ad-adu ti tattao a napan iti dayta ngem iti “immuna” tapno agdayaw iti Dios.​—Aramid 2:1-11.

Dagiti Masursurotayo:

1:2-4. Nupay busoren dagiti tattao ti panangasabatayo, ipangpangrunatayo koma a ‘sapulen ti pagarian’ imbes a ti bukodtayo a pagimbagan.​—Mateo 6:33.

1:5, 7. Nainsiriban nga ‘isaadtayo ti pusotayo iti daldalantayo’ ket utobentayo no kasano a ti panagbiagtayo apektaranna ti relasiontayo iti Dios.

1:6, 9-11; 2:14-17. Dagiti Judio idi kaaldawan ni Haggeo inggaedda a rinagpat dagiti bukodda a pagnam-ayan ngem saanda a naapit ti nagbannoganda. Saanda a nasagrap ti bendision ti Dios gapu ta binaybay-anda ti templo. Iyun-unatayo koma dagiti naespirituan a kalat ken amin-kararua nga agserbitayo iti Dios, a laglagipentayo a bassit man wenno adu ti sanikuatayo, ‘ti bendision ni Jehova ti mangpabaknang.’​—Proverbio 10:22.

2:15, 18. Indagadag ni Jehova a lipatendan ti inaramidda idi a panagliway ket isaadda ti pusoda iti pannakaibangon manen ti templo. Ikagumaantay met koma nga itultuloy ti naipamaysa a panagdayawtayo iti Diostayo.

‘SAAN A BABAEN ITI PUERSA, NO DI KET BABAEN ITI ESPIRITUK’

(Zacarias 1:1–14:21)

Rinugian ni Zacarias ti panagipadtona babaen ti panangawisna kadagiti Judio nga ‘agsublida ken Jehova.’ (Zacarias 1:3) Dagiti sumaganad a walo a sirmata ipasiguradoda ti tulong ti Dios iti pannakaibangon manen ti templo. (Kitaenyo ti kahon a “Dagiti Walo a Mangiladawan a Sirmata ni Zacarias.”) Mairingpas ti panagibangon, “saan a babaen iti puersa militar, no di ket babaen iti espiritu [ni Jehova].” (Zacarias 4:6) Ti lalaki nga agnagan iti Tarubong “sigurado a bangonennanto ti templo ni Jehova” ket “agbalinto a maysa a padi iti tronona.”​—Zacarias 6:12, 13.

Nangibaon ti Bethel iti maysa a grupo tapno damagenda kadagiti papadi ti maipapan iti panagayunar kas panglaglagip iti pannakadadael ti Jerusalem. Ni Jehova kinunana ken Zacarias a ti panagladingit kabayatan ti uppat a panagayunar a naangay kas panglaglagip iti didigra a dimteng iti Jerusalem ket masukatanto iti “panagragsak ken panagrag-o ken naimbag a pampanawen ti piesta.” (Zacarias 7:2; 8:19) Ti sumaganad a dua a pakdaar ramanenna dagiti panangukom maibusor kadagiti nasion ken palso a mammadto, dagiti padto mainaig iti Mesias, ken ti mensahe maipapan iti pannakaisubli ti ili ti Dios.​—Zacarias 9:1; 12:1.

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:

2:1​—Apay a ti lalaki rukrukodenna ti Jerusalem babaen iti tali? Nalawag a daytoy a tignay ipasimudaagna ti pannakaibangon ti pader iti aglawlaw ti siudad nga agserbi a salaknib. Impakaammo ti anghel iti lalaki a lumawa ti Jerusalem ken salakniban dayta ni Jehova.​—Zacarias 2:3-5.

6:11-13​—Nagbalin kadi nga ari ti Nangato a Padi a ni Josue gapu iti pannakakoronana? Saan, ta saan a nagtaud ni Josue iti naarian a sangakabbalayan ni David. Ngem gapu iti pannakakoronana, iladladawanna ti Mesias. (Hebreo 6:20) Ti padto maipapan iti “Tarubong” ket natungpal iti nailangitan nga Ari ken Padi a ni Jesu-Kristo. (Jeremias 23:5) No kasano a nagserbi ni Josue kadagiti nagsubli a Judio kas ti nangato a padi iti naibangon manen a templo, ni met Jesus ti Nangato a Padi iti pudno a panagdayaw iti naespirituan a templo ni Jehova.

8:1-23​—Kaano a natungpal dagiti sangapulo a pakdaar a nadakamat kadagitoy a bersikulo? Ti tunggal pakdaar sarunuenna ti ebkas a “daytoy ti kinuna ni Jehova ti buybuyot” ken dayta ti kari ti Dios a talna para iti ilina. Dadduma kadagitoy a pakdaar ti natungpal idi maikanem a siglo K.K.P., ngem amin dagitoy ket natungpalen sipud idi 1919 K.P. wenno agdama a matungtungpal.a

8:3​—Apay a naawagan ti Jerusalem kas “siudad ti kinapudno”? Sakbay a nadadael idi 607 K.K.P., ti Jerusalem ket maysa idi a “manangirurumen a siudad” a pagnanaedan dagiti dakes a mammadto ken papadi ken dagiti di matalek a tattao. (Sofonias 3:1; Jeremias 6:13; 7:29-34) Ngem idi naibangon manen ti templo ken agdaydayawen dagiti tattao ken Jehova, naiwaragawag manen sadiay dagiti kinapudno maipapan iti nasin-aw a panagdayaw, ket ti Jerusalem nagbalin a “siudad ti kinapudno.”

11:7-14​—Ania ti iladawan ti panangputed ni Zacarias iti sarukod a naawagan iti “Kinamakaay-ayo” ken ti maysa pay a naawagan iti “Panagkaykaysa”? Nailadawan ni Zacarias kas maysa a naibaon a ‘mangipastor iti arban a nairanta iti pannakapapatay’​—dagiti marakarnero a tattao a ginundawayan dagiti panguluenda. Iti akemna kas pastor, ni Zacarias inladawanna ni Jesu-Kristo, nga imbaon ti Dios iti ili a nakitulaganna ngem inlaksidda. Ti pannakaputed ti sarukod a “Kinamakaay-ayo” iladawanna ti panangipatingga ti Dios iti Linteg ti tulag kadagiti Judio ket isardengna ti makaay-ayo a pannakilangenna kadakuada. Ti pannakaputed ti “Panagkaykaysa” kaipapananna ti pannakadadael ti nasinged a panagkabsat ti Juda ken Israel mainaig iti panagdayawda ken Jehova.

12:11​—Ania ti “panagdung-aw ti Hadadrimmon idiay ginget a tanap ti Megiddo”? Napapatay ti ari ti Juda a ni Josias idi nakigubat ken Faraon Neco iti Egipto iti “ginget a tanap ti Megiddo,” ket adu a tawen a ‘nadung-awan’ ti ipapatayna. (2 Cronicas 35:25) No kasta, “ti panagdung-aw ti Hadadrimmon” mabalin a tuktukoyenna ti panagdung-aw maigapu iti ipapatay ni Josias.

Dagiti Masursurotayo:

1:2-6; 7:11-14. Maay-ayo ken agsubli ni Jehova kadagidiay agbabawi ken umawat iti pannubngar ken agdayaw kenkuana iti amin a kararua. Iti kasumbangirna, dina tulongan dagidiay ‘agtultuloy a nagkedked a mangipangag, nangipapaay iti nasungit nga abaga, ken nagbalin nga awan panagtignayna a dumngeg’ iti mensahena.

4:6, 7. Awan ti lapped a saan a maparmek ti espiritu ni Jehova tapno mairingpas a sibaballigi ti pannakabangon manen ti templo. Maparmektayo ti aniaman a problema nga umapay kadatayo mainaig iti panagserbitayo iti Dios no pabilgentayo ti pammatitayo ken Jehova.​—Mateo 17:20.

4:10. Babaen ti panangiwanwan ni Jehova, nairingpas ni Zorobabel ken ti ilina ti templo sigun iti nangato a pagalagadan ti Dios. Ti panagbiag sigun kadagiti inanamaen ni Jehova ket saan a nakarigrigat para kadagiti imperpekto a tattao.

7:8-10; 8:16, 17. Tapno magun-odantayo ti anamong ni Jehova, masapul nga ipakattayo ti kinahustisia, mangipakita iti naayat a kinamanangngaasi, mangngaasitayo, ken agbalintayo a napudno iti maysa ken maysa.

8:9-13. Bendisionannatayo ni Jehova no ‘pumigsa dagiti imatayo’ a mangaramid iti trabaho nga intudingna nga aramidentayo. Dagiti bendision ramanenna ti talna, kinatalged, ken ti naespirituan nga irarang-ay.

12:6. Dagiti mangimatmaton iti ili ni Jehova naisangsangayan koma ti kinaregtada a “kas iti gumilgil-ayab nga aluten.”

13:3. Ad-adda koma a nasungdotayo iti pudno a Dios ken iti organisasionna ngem iti siasinoman a tao, uray kasingedtayo ida.

13:8, 9. Adu dagiti apostata nga inlaksid ni Jehova, dua a kapaset dagiti tattao iti daga. Kakatlo laeng ti napasudi babaen ti apuy. Iti kaaldawantayo, ti Kakristianuan a mangbukel iti kaaduan kadagiti agkunkuna a Kristiano, ket inlaksiden ni Jehova. Adda laeng bassit a bilang dagiti napulotan a Kristiano, nga ‘immawag iti nagan ni Jehova’ ken napasudi. Dagitoy ken dagiti kapammatianda saanda laeng a pinaneknekan a Saksi ida ni Jehova.

Agregtatayo Koma

Kasano nga apektarannatayo ita dagiti impakdaar da Haggeo ken Zacarias? No utobentayo no kasano a natignay dagiti Judio iti mensaheda a panangasikaso iti pannakaibangon manen iti templo, saantayo kadi a matignay a makiraman a sireregta iti panangikasaba iti Pagarian ken panangaramid iti adalan?

Impadto ni Zacarias nga umay ti Mesias a “sisasakay iti asno,” a maliputan babaen ti “tallopulo a kapisi a pirak,” a kabilendanto, ket “mawarawara dagidiay adda iti arban.” (Zacarias 9:9; 11:12; 13:7) Nagsayaat la ketdi ti epektona iti pammatitayo ti panangutob iti kaitungpalan dagiti padto ni Zacarias maipapan iti Mesias! (Mateo 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Mapabileg la ketdi ti panagtalektayo iti Sao ni Jehova ken kadagiti probisionna tapno maispaltayo.​—Hebreo 4:12.

[Footnote]

[Kahon iti panid 11]

DAGITI WALO A MANGILADAWAN A SIRMATA NI ZACARIAS

1:8-17: Pinasingkedanna ti pannakairingpas ti templo ken impakitana a mabendisionan ti Jerusalem ken ti dadduma pay a siudad iti Juda.

1:18-21: Inkarina ti panagpatingga ‘dagiti uppat a sara a nangiwarawara iti Juda,’ kayatna a sawen, amin a gobierno a bumusbusor iti panagdayaw ken Jehova.

2:1-13: Impasimudaagna a lumawa ti Jerusalem ket ni Jehova ti agbalin a salaknibna, “maysa a pader nga apuy iti intero nga aglikmut.”

3:1-10: Impakitana a karaman ni Satanas iti panangbusor iti trabaho iti templo ken naispal ken nadalusan ti Nangato a Padi a ni Josue.

4:1-14: Impanamnamana a mapatag dagiti arig bantay a lapped ken mairingpas ni Gobernador Zorobabel ti pannakabangon ti templo.

5:1-4: Inlunodna dagiti managdakdakes a di pay nadusa.

5:5-11: Impakpakaunana ti panagpatingga ti kinadakes.

6:1-8: Inkarina ti panangaywan ken pannalaknib dagiti anghel.

[Ladawan iti panid 8]

Ania ti panggep dagiti mensahe da Haggeo ken Zacarias?

[Ladawan iti panid 10]

Apay a mayarig iti “gumilgil-ayab nga aluten”dagiti natudingan a manangaywan?