ESPIRITISMO

Ti patpatien wenno doktrina a dagiti espiritu ti natay a tattao, nga agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay ti pisikal a bagi, kabaelanda ti makikomunikar kadagiti sibibiag, kangrunaanna babaen iti maysa a tao (maysa a mannakiuman iti espiritu) a nangnangruna a nalaka a maimpluensiaanda. Ipalgak ti Biblia ken ti sekular a pakasaritaan nga addan ti espiritismo nanipud kadagidi nagkauna unay a tiempo. Naibinggas dayta iti relihion ti Egipto. (Isa 19:3) Espiritistiko met ti relihion ti Babilonia (a dayta a siudad isu met ti kangrunaan a sentro ti relihion maipaay iti Asiria).​—Isa 47:12, 13.

Ti Griego a sao maipaay iti “espiritismo” ket phar·ma·kiʹa. Kunaen ti Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (1981, Tomo 4, p. 51, 52) maipapan iti dayta a sao: “(Iti Ingles, pharmacy [Iloko, parmasia] kdp.) kangrunaanna nga impasimudaagna ti panagusar iti medisina, droga, pagilabeg; kalpasanna, panangsabidong; kalpasanna, panagkulam, Gal. 5:20, R.V., ‘panagkulam’ (A.V., ‘panaggamud’), nadakamat kas maysa kadagiti “aramid ti lasag.” Kitaenyo met ti Apo. 9:21; 18:23. Iti Sept[uagint], Ex. 7:11, 22; 8:7, 18; Isa. 47:9, 12. Iti panagkulam, ti panagusar kadagiti droga, uray no nakapuy wenno nabileg, ket gagangay a napakuyogan kadagiti pangilabeg ken iyaawag kadagiti okulto a pannakabalin, babaen ti pannakaaramat ti nadumaduma nga anting-anting, an-anib, kdp., a naikuna a nairanta a pangyadayo iti pasiente manipud iti atension ken pannakabalin dagiti sairo, ngem iti kinapudnona tapno pagsiddaawen ti pasiente kadagiti misterioso a gubuayan ken pannakabalin ti mangkukulam.”

Gubuayanna. Ti maysa a kangrunaan nga aspeto ti espiritismo isu ti maikunkuna a pannakikomunikar kadagiti natay. Kinaagpaysuanna, imposible ti pannakikomunikar iti kakasta a natay a tattao yantangay dagiti natay “saanda a pulos sipapanunot iti aniaman.” (Ec 9:5) Iti linteg ti Dios iti Israel, naiparit ti pannakiuman kadagiti natay ket ti panangannurot iti espiritismo naibilang a kadagsenan a basol. (Le 19:31; 20:6, 27; De 18:9-12; idiligyo ti Isa 8:19.) Ket iti Kristiano a Griego a Kasuratan, naikuna a dagidiay mangan-annurot iti espiritismo “saandanto a tawiden ti pagarian ti Dios.” (Ga 5:20, 21; Apo 21:8) Gapuna, nainkalintegan a panunoten nga aniaman a maikunkuna a pannakikomunikar kadagiti natay a tattao, no saan nga inggagara a panagulbod iti biang daydiay agkunkuna a makikomkomunikar, ket naggapu la ketdi iti dakes a gubuayan, gubuayan a bumusbusor ken Jehova a Dios.

Silalawag nga ipatuldo ti Biblia a dagiti nadangkes nga espiritu, dagiti sairo, isuda daytoy a dakes a gubuayan. (Kitaenyo ti NAGUNGGAN TI SAIRO; SAIRO.) Ti pagarigan iti dayta isu ti “maysa nga adipen a babai” iti siudad ti Filipos. Ipapaayanna idi dagiti appona iti adu a magunggona babaen ti panangannurotna iti “arte ti panagpadles,” maysa kadagiti banag a nainaig iti espiritismo. (De 18:11) Kas nabatad a kunaen ti salaysay, saan a ti Dios ti gubuayan dagiti panagpadlesna no di ket ti “maysa a sairo iti panagpadles,” maysa a nadangkes nga espiritu. Gapuna, idi pinaruar ni apostol Pablo ti nadangkes nga espiritu, napukaw daytoy a babai dagiti pannakabalinna nga agipadles. (Ara 16:16-19) Maipapan iti Griego a sao a pyʹtho·na, a naipatarus ditoy a “maysa a sairo iti panagpadles,” kunaen ti Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words (Tomo 1, p. 328): “Iti Griego a mitolohia, Python ti nagan ti Pythiano a serpiente wenno dragon, nga agnanaed idiay Pytho, iti sakaanan ti bantay Parnassus, mangbambantay iti orakulo ti Delphi, ken pinapatay ni Apollo. Sipud idin, ti nagan nayallatiw ken Apollo a mismo. Idi agangay, ti sao nayaplikar kadagiti managpadles wenno mammuyon, a naibilang a tigtignayen ni Apollo. Yantangay dagiti sairo isuda dagiti ahente a mangtigtignay iti panagaramid iti idolatria, I Cor. I0:20, ti agtutubo a babai iti Aramid I6:I6 ket nagunggan ti maysa a sairo a mangsugsugsog iti kulto ni Apollo, ket ngarud addaan iti ‘maysa nga espiritu ti panagpadles.’”

Iti Israel. Iti daga ti Israel, nupay ti Dios siiinget a nangyetnag iti linteg maibusor iti espiritismo, pasaray adda idi dagiti mannakiuman iti espiritu. Nalabit dagitoy ket ganggannaet a simrek iti dayta a daga wenno sumagmamano kadagidiay saan a dinadael dagiti Israelita. Inikkat ida ni Ari Saul manipud iti daga bayat ti panagturayna, ngem nabatad nga iti arinunos ti panagturayna adda dagiti mannakiuman iti espiritu a nangirugi manen iti aramidda. Imparangarang ni Saul no kasano kaadayo ti immikayannan iti Dios idi nakiuman iti “kalaingan iti pannakiuman iti espiritu idiay En-dor.”​—1Sm 28:3, 7-10.

Isasarungkar ni Ari Saul iti mannakiuman iti espiritu. Idi napan ni Saul iti mannakiuman iti espiritu, nabayag idin a naikkat kenkuana ti espiritu ni Jehova, ket iti kinapudnona, ti Dios saannan a sungbatan dagiti panagimtuodna babaen kadagiti tagtagainep wenno babaen iti Urim (inaramat ti nangato a padi) wenno babaen kadagiti mammadto. (1Sm 28:6) Awanen ti pakibiangan kenkuana ti Dios; ket ni Samuel a mammadto ti Dios nabayagen a saanna a nakitkita ni Saul, sipud pay sakbay ti pannakapulot ni David nga agbalin nga ari. Ngarud, di nainkalintegan a panunoten nga umay itan ni Samuel, uray pay no sibibiag, tapno balakadanna ni Saul. Ket no kasano a ti Dios saanna nga imbaon ni Samuel a mapan ken Saul sakbay ti ipapatayna, kasta met a sigurado a saanna a pagsublien ni Samuel manipud kadagiti natay tapno kasaritana ni Saul.​—1Sm 15:35.

Saan a pulos anamongan wenno suportaran ni Jehova ti tignay ni Saul, kas ipakita ti sasaona iti naud-udi a tiempo babaen ken Isaias: “Ket no kas pagarigan kunaenda kadakayo: ‘Umumankayo kadagiti espiritistiko a mannakiuman wenno kadagidiay addaan iti espiritu ti panagipadles isuda nga agan-anibaar ken agar-arasaas,’ saan aya nga iti Diosna ti rebbeng nga umumanan ti aniaman nga ili? Rebbeng aya ti umuman kadagiti natay a tattao maigapu kadagiti sibibiag a tattao? Iti linteg ken iti pammatalged!”​—Isa 8:19, 20.

Ngarud, no kunaen ti salaysay: “Idi a ti babai nakitana ni ‘Samuel’ isu nangrugi nga imkis iti kapigsaan ti timekna,” nabatad a salaysayenna ti pasamak sigun iti panangmatmat ti mannakiuman iti espiritu, nga inallilaw ti espiritu a nagpammarang nga isu ni Samuel. (1Sm 28:12) Maipapan ken Saul a mismo, agaplikar ti prinsipio a dinakamat ni apostol Pablo: “No kasano a saanda nga inanamongan ti panangbigbig iti Dios buyogen ti umiso a pannakaammo, inyawat ida ti Dios iti di naanamongan a kasasaad ti isip, tapno aramidenda ti bambanag a di mayanatup . . . Nupay dagitoy pagaammoda unay ti nalinteg a bilin ti Dios, a dagidiay mangan-annurot iti kakasta a bambanag maikarida iti ipapatay, saanda laeng nga itultuloy nga aramiden ida no di ket makikanunongda pay kadagidiay mangan-annurot kadagita.”​—Ro 1:28-32.

Ti Commentary on the Old Testament, da C. F. Keil ken F. Delitzsch (1973, Tomo II, “First Samuel,” p. 265), tukoyenna ti Griego a Septuagint iti 1 Cronicas 10:13, a nanginayon iti sasao a “ket ni Samuel a mammadto simmungbat kenkuana.” (Bagster) Ti panangmatmat nga impasimudaag dagitoy a di naipaltiing a sasao iti Septuagint ket suportaran ti Commentary, ngem inayonna: “Nupay kasta dagiti amma, dagiti repormador, ken dagiti nagkauna a Kristiano a teologo, malaksid laeng iti sumagmamano, impapanda a ti panagparang ni Samuel ket saan a pudpudno, no di ket partuat laeng ti panunot. Sigun iti panangilawlawag nga impaay ni Ephraem Syrus, ti kasla ladawan ni Samuel ket naipakita iti mata ni Saul babaen kadagiti sinasairo nga arte. Inawat da Luther ken Calvin ti isu met laeng a panangmatmat, ket sinurot ida dagiti nagkauna a Protestante a teologo iti panangibilang iti dayta nga aparision kas sinasairo nga aniwaas laeng, maysa nga aningaas, wenno sinasairo nga aniwaas a kalanglanga ni Samuel, ken iti panangibilang iti pakaammo ni Samuel kas sinasairo laeng a palgaak a naaramid babaen ti nadibinuan a pammalubos, nga iti dayta ti kinapudno nalaokan iti kinaulbod.”

Iti maysa a footnote (“First Samuel,” p. 265, 266), kunaen daytoy a Commentary: “Gapuna kunaen ni Luther . . . ‘Ti pannakaibangon ni Samuel babaen iti maysa a mammadles wenno mangkukulam, iti 1 Sam. xxviii. 11, 12, ket pudno nga aniwaas laeng ti diablo; saan laeng a gapu ta ti Kasuratan kunaenna a pinarnuay dayta ti maysa a babai a napno kadagiti diablo (ta asino ti mamati a dagiti kararua dagiti manamati nga adda iti ima ti Dios, . . . maaddada iti sidong ti pannakabalin ti diablo ken dagiti kadawyan a tattao?), no di ket kasta met a gapu ta dayta a pannakiuman iti natay, kas inaramid ni Saul ken ti babai, ket nabatad a maikaniwas iti bilin ti Dios. Ti Espiritu Santo saan a mangaramid iti aniaman maibusor kenkuana a mismo, saanna met a tulongan dagidiay agtignay a bumusor iti dayta.’ Ni Calvin ibilangna met ti aparision kas aniwaas laeng . . . : Kunana, ‘Sigurado a saan a pudpudno a ni Samuel dayta, ta saan a pulos ipalubos ti Dios a dagiti mammadtona maipasidongda iti kasta a sinasairo a panagpadles. Ta adtoy ti maysa a mangkukulam a babai nga umaw-awag iti natay manipud iti tanem. Panunoten aya ti asinoman a ti Dios tarigagayanna a mapasaran ti mammadtona ti kasta a pannakaibabain; a kas ket tay ti diablo addaan pannakabalin kadagiti bagi ken kararua ti sasanto nga adda iti panangaywan ti Dios? Naikuna a dagiti kararua ti sasanto agin-inanada . . . iti Dios, nga ur-urayenda ti naragsak a panagungarda. Malaksid iti dayta, patientayo kadi a ni Samuel intugotna ti kagayna idiay tanem? Maigapu kadagitoy amin a rason, agparang a nabatad nga aniwaas laeng dayta nga aparision, ket kasta unay ti pannakaallilaw dagiti sentido ti mismo a babai ta impagarupna a ni Samuel ti nakitana, idinto ta saan a pudpudno a ni Samuel.’ Maibatay kadagita met laeng a rason, dagiti nagkauna nga ortodokso a teologo nagsusupiatanda met ti kinaagpayso ti panagparang ti pimmusayen a ni Samuel.”

Ti Pannakabalin ni Jesus Kadagiti Sairo. Idi adda ni Jesus ditoy daga, pinaneknekanna nga isu ti Mesias, Daydiay Pinulotan ti Dios, babaen ti panangparuarna kadagiti sairo manipud kadagiti tattao a naluganan. Inaramidna daytoy nga awan ti naisangsangayan a ritual wenno pannakiuman kadagiti natay wenno aniaman a porma ti panagsalamangka. Binilinna laeng dagiti sairo a rummuarda, ket nagtungpalda iti timekna. Nupay saanda a situtulok, napilitan dagiti sairo a mangbigbig iti autoridadna (Mt 8:29-34; Mr 5:7-13; Lu 8:28-33), kas iti panangbigbig ni Satanas iti autoridad ni Jehova idi nga isu pinalubosan ni Jehova a mangparigat ken Job bilang pannubok, ngem binilinna ni Satanas a saanna a papatayen ni Job. (Job 2:6, 7) Kasta met, awanan bayad nga inaramid ni Jesus daytoy a trabaho.​—Mt 8:16, 28-32; Mr 1:34; 3:11, 12; Lu 4:41.

Supiatenna ti ulbod a pammabasol dagiti Fariseo. Kalpasan ti maysa kadagiti kasta a panangagas ni Jesus, kastoy ti impabasol dagiti kabusorna, dagiti Fariseo: “Daytoy a tao saanna a paruaren dagiti sairo malaksid no babaen ken Beelzebub, ti agturay kadagiti sairo.” Ngem, kunaen ti salaysay: “Yantangay ammona ti pampanunotda, kinunana kadakuada: ‘Tunggal pagarian a nabingbingay maibusor iti dayta met laeng dumteng iti pannakalangalang, ket tunggal siudad wenno balay a nabingbingay maibusor iti dayta met laeng saanto a makapagtakder. Iti isu met laeng a wagas, no ni Satanas paruarenna ni Satanas, nagbalin a nabingbingay maibusor iti bagina; kasano, ngarud, ti panagtakderto ti pagarianna? Mainayon pay, no paruarek dagiti sairo babaen ken Beelzebub, babaen iti siasino a paruaren ida ti annakyo? Daytoy ti makagapu nga agbalindanto nga uk-ukom kadakayo.’”​—Mt 12:22-27.

Napilitan dagiti Fariseo a mangadmitir a kasapulan ti pannakabalin a nabilbileg ngem tao tapno maparuar dagiti sairo. Nupay kasta tinarigagayanda a lapdan dagiti umili manipud panamati ken Jesus. Iti kasta, kinunada a ti pannakabalinna naggapu iti Diablo. Kalpasanna, pinatalgedan ni Jesus dagiti pagbanagan ti argumentoda babaen ti panangipakitana no ania ti kaipapanan ti lohikal a pagmaayan ti kasta nga argumento. Insungbatna a no isu ahente koma ti Diablo, a waswasenna ti inaramid ni Satanas, ngarud pudno nga agtigtignay ni Satanas maibusor iti bagina (banag a di aramiden ti asinoman a natauan nga ari) ket din agbayag matnag. Kanayonanna, dinakamatna ti ‘annakda,’ wenno ad-adalanda, nga agkunkuna met a nangparuarda kadagiti sairo. No pudno ti argumento dagiti Fariseo, a daydiay mangparparuar kadagiti sairo inaramidna ti kasta babaen ti pannakabalin ni Satanas, ngarud dagiti bukodda nga adalan agtigtignayda iti sidong daytoy a pannakabalin, maysa a banag a, siempre, di kayat a bigbigen dagiti Fariseo. Kinuna ni Jesus a ti mismo nga ‘annakda’ ket uk-ukom ngarud a mangkondenar kadakuada ken iti argumentoda. Kalpasanna kinuna ni Jesus: “Ngem no babaen iti espiritu ti Dios a paruarek dagiti sairo, pudno a nagtengnakayon ti pagarian ti Dios.”​—Mt 12:28.

Sinurnadan ni Jesus ti argumentona babaen ti panangipatuldona nga awan ti asinoman a makastrek iti balay ti napigsa a tao (ni Satanas) ket agawenna dagiti sanikuana malaksid no addaan iti pannakabalin a mangparaut iti dayta a napigsa a tao. Ti ulbod a pammabasol dagiti Fariseo ti makagapu a naipaay ti pammakdaar maipapan iti panagbasol maibusor iti nasantuan nga espiritu, yantangay babaen iti espiritu ti Dios, ni Jesus pinaruarna dagiti sairo. Iti panagsaoda maibusor iti daytoy a gannuat, saan laeng nga iparparangarang dagiti Fariseo ti gurada ken Jesus no di ket agsasaoda maibusor iti nabatad a parangarang ti nasantuan nga espiritu ti Dios.​—Mt 12:29-32.

Ti kinuna ni Jesu-Kristo maipapan iti panangparuar kadagiti sairo saan koma a tarusan kas mangipasimudaag a ti “annak” dagiti Fariseo ken amin a sabsabali pay nga agkunkuna a mangparparuar kadagiti sairo ket instrumento ida ti Dios. Dinakamat ni Jesus dagiti tattao a mangyimtuod: “Apo, Apo, saankami aya a nagipadto iti naganmo, ken nangparuar kadagiti sairo iti naganmo, ken nagaramid iti adu a mannakabalin nga aramid iti naganmo?” Ngem kastoy ti sungbatna kadakuada: “Saankay a pulos am-ammo! Umadayokayo kaniak, dakayo nga agar-aramid ti kinakillo.” (Mt 7:22, 23) Yantangay saanda a pudno nga ad-adalan ni Jesu-Kristo, ti kakasta a managaramid iti kinakillo ket annak ti Diablo. (Idiligyo ti Jn 8:44; 1Jn 3:10.) Gapuna, ti aniaman a kunkunaenda a panangparuarda kadagiti sairo ket ar-aramidenda kas ahente ti Diablo, saan ket a kas instrumento ti Dios. Iti panagaramatna iti tattao kas manangparuar kadagiti sairo, uray aramidenda dayta iti nagan ni Jesus (idiligyo ti gandat dagiti pito nga annak ni Sceva iti Ara 19:13-16), ni Satanas saan a masinasina maibusor iti bagina. Imbes ketdi, babaen itoy kasla naimbag nga aramid a panangikkat iti panangburibor dagiti sairo, pagbalbalinen ni Satanas ti bagina a kasla “anghel ti lawag,” iti kasta itantandudona ti pannakabalin ken impluensiana kadagidiay naallilaw.​—2Co 11:14.

“Ti saan a bumusor kadatayo dumasig kadatayo.” Iti maysa a pasamak, ni apostol Juan kinunana ken Jesus: “Mannursuro, nakakitakami iti maysa a tao a mangparparuar kadagiti sairo babaen ti panangusar iti naganmo ket pinadasmi a lapdan, agsipud ta saan a kumuykuyog kadatayo.” Nabatad a naballigi daytoy a tao iti panangparuar kadagiti sairo, ta kinuna ni Jesus: “Awan ti asinoman nga agaramidto iti mannakabalin nga aramid maibatay iti naganko a sidadarasto a makabael a mangrabngis kaniak.” Ngarud imbilin ni Jesus a saanda a padasen a lapdan dayta a tao, “ta ti saan a bumusor kadatayo dumasig kadatayo.” (Mr 9:38-40) Saan nga amin a namati ken Jesus ket kimmuyogda a mismo kenkuana ken kadagiti apostolna iti ministerioda. Bayat daydi a tiempo, maal-alagad ti Linteg ti tulag, gapu iti pagayatan ti Dios, ket ti Dios babaen ken Jesu-Kristo saanna pay a nainaguraran ti baro a tulag ken ti panangrugi ti kongregasion Kristiano a buklen dagidiay naayaban. Ngem manipuden idi Pentecostes ti 33 K.P. nga agpatpatuloy, kalpasan nga impagteng ni Jesus ti pannakaikkat ti Linteg babaen iti sakripisiona, ti asinoman nga agserserbi iti nagan ni Kristo naskenen a makitimpuyog iti daytoy a kongregasion, a dagiti kameng dayta nabautisaranda ken Kristo. (Ara 2:38-42, 47; Ro 6:3) Kalpasanna, imbes a makilangen iti nainlasagan a nasion ti Israel kas inaramidna agingga iti daydi a tiempo, ti Dios binigbigna ti kongregasion Kristiano kas ‘nasantuan a nasionna.’​—1Pe 2:9; 1Co 12:13.

Aramid ti Lasag. Nupay mabalin nga ipagarup dagiti mangan-annurot iti espiritismo a dayta ket ‘naespirituan nga aramid,’ ti Sao ti Dios awaganna dayta iti aramid ti lasag, saan ket nga aramid ti espiritu wenno paset ti bungbungana. Imutektekanyo ti nakarimrimon a bambanag a nakairamanan dayta: “pannakiabig, kinarugit, nalulok a kababalin, idolatria, panangannurot iti espiritismo [iti literal, panagdroga], guranggura, ringgor, imon, dagiti irarasuk ti unget, rinnupir, pannakabingbingay, dagiti sekta, ap-apal, panagbarbartek, naariwawa a panagragragsak, ken bambanag nga umasping kadagitoy.” Makaallukoy dayta iti tartarigagay ti managbasol a lasag, saan nga iti bambanag ti espiritu, ket ti apostol mamakdaar a “dagidiay mangannurot iti kakasta a banag saandanto a tawiden ti pagarian ti Dios.”​—Ga 5:19-21, Int.

Dagiti mangan-annurot iti dayta maiyegdanto iti agnanayon a pannakadadael. No maipapan iti Babilonia a Dakkel, a maitapuak iti baybay ken saanton a pulos masarakan, ti maysa kadagiti basol a maisingir kenkuana ket nailanad iti Apocalipsis: “Babaen iti espiritistiko nga aramidmo nayaw-awan dagiti amin a nasion.” (Apo 18:23) Maipapan iti agnanayon a pannakadadael dagidiay mangan-annurot iti espiritismo, kunaen ti Apocalipsis: “No maipapan kadagiti natakrot ken kadagidiay awanan pammati ken kadagidiay makarimon iti kinarugitda ken kadagiti manangpapatay ken kadagiti mannakiabig ken kadagidiay mangan-annurot iti espiritismo [iti literal, dagiti agdrogdroga] ken kadagiti managrukbab iti idolo ken kadagiti amin a managulbod, ti bingayda ket idiayto danaw a sumsumged iti apuy ken asupre. Daytoy kaipapananna ti maikadua nga ipapatay.”​—Apo 21:8, Int.

Arte ti Panagsalamangka, Maysa a Nainaig nga Aramid. Maysa nga aramid a nainaig iti espiritismo isu ti arte ti panagsalamangka. Idiay Efeso, adu ti namati iti panangaskasaba ni Pablo, ket “adu kadagidiay nangan-annurot kadagiti arte ti panagsalamangka inyegda a pinagkaykaysa dagiti libroda ket pinuoranda ida iti sanguanan ti isuamin.” (Ara 19:19) Ti Griego a sao maipaay iti “arte ti panagsalamangka” ket pe·riʹer·ga, “panagusioso,” iti literal, “bambanag nga adda iti aglikmut ti aramid,” ket ngarud bambanag a nalabes, awan sabali, dagiti arte dagidiay agusioso iti maiparit a bambanag, babaen ti tulong dagiti dakes nga espiritu.​—Int; Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, Tomo 1, p. 261.

Padto Maibusor iti Jerusalem. Iti maysa a pammakdaar maibusor iti Jerusalem gapu iti saanna a kinamatalek, kinuna ni Jehova: “Ket maipababakanto tapno agsaokanto manipud a mismo iti daga, ket ti saom nababanto ti unina a kas manipud iti tapok. Ket kas iti timek ti mannakiuman iti espiritu ti pagbalinanto ti timekmo manipud iti mismo a daga, ket manipud iti tapok aganibaarto ti bukodmo a sasao.” (Isa 29:4) Daytoy impatuldona ti tiempo inton dagiti kabusor sumang-atda maibusor iti Jerusalem ket ipababada iti kasta unay, arigna a marumek iti daga. Kalpasanna, ti aniaman nga iyebkas dagiti agnanaed iti Jerusalem agtaud iti nakaipababaanda iti kasta unay. Kayarigan dayta ti maysa a mannakiuman iti espiritu nga agsasao iti kasta a pamay-an tapno pagparangenna nga adda nalanay, nakapuy, nababa, agpaparaw, ken nakapsut nga uni nga agtataud iti tapok ti daga. Nupay kasta, kas ipakita ti Isaias 29:5-8, maispal ti Jerusalem.