Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Maibturak ti Panagsina Dagiti Dadakkelko?

“Kalpasan ti panagsina dagiti dadakkelko, masapul nga umakarkamin. Awan ti kotsemin, gapuna masapul a sambuten ni Nanang ti bus tapno makapan iti papananna ket ibatinakami iti maysa nga agaw-awir. Kalpasanna makitamin dagiti panagbalbaliw iti balay. Rumbeng nga agbayad ni Tatang iti suportar ti ubing, ngem masansan a saan a mangted, ket masapul nga ibturan ni Nanang ti pagkurangan. Kamaudiananna awanen a pulos ti it-itedna.”—Anne.a

KALPASAN ti 14 a tawen, nagsina pay laeng dagiti dadakkel ni Anne ngem saanda a nagdiborsio. No napadasanyo ti nakalkaldaang a kapadasan a nangbuya iti panagsina dagiti dadakkelyo, mabalin nga ammoyo no kasano ti riknana. Mabalin a limmabasen dagiti umdas a lawlawas, bulbulan, wenno tawtawen tapno mapunas ti immuna a pannakakigtot. Ngem no dadduma mabalin a mapampanunotyo no kasano a maibturanyo ti panagbiag iti kastoy. Awan pay laeng ti diborsio wenno panagsinnubli; adda pay laeng panagduadua iti panagbiagyo.

Ti kinaliday mabalin a ringbawannakayo met. Kalpasan ti panagsina dagiti dadakkel ni Brad, nangala ti dua a trabaho ni nanangna ket nageskuela tapno makaadal iti trabaho. Mailiw unay ni Brad kenkuana. Malagipna: “Maysa a rabii naglibasak a limmugan iti kotse tapno makikuyogak kenkuana iti trabaho. Ket idi addaakon sadiay, makasaliak. Masapul nga adda mangiyawid kaniak.” Kinapudnona, adu nga annak dagiti nagsina a nagannak ti makarikna a kasla napukawda ti dua a naganak, saan laeng a ti maysa. Kas kunaen ti sabali nga agtutubo, ni Mike: “Napukawmi ni tatang kadagiti dadduma a babbai, ket kalpasanna napukawmi ni nanang iti trabahona.”

Ti panagliday, panagduadua, ti nabalbaliwan a kasasaad ti ekonomia—no nagsina dagiti dadakkelyo, masapul a sarangtenyo dagita a parikut. Kasano a makapagtignaykayo a sipopositibo?

Balbaliwanyo ti Pangisentruanyo ti Isipyo

Daytoy a pannakidangadang, kas ti kaaduan, mangrugi iti isip ken pusoyo. Mabalin a kanayon a pampanunotenyo ti panagsina dagiti dadakkelyo, kasta unay ti panagdanagyo iti dayta, ket mabalin pay nga ay-ayenyo ti bagiyo isu a nakarigrigat a lisian. Nupay kasta, masalaknibanyo ti bagiyo manipud iti pannakaringbaw iti panagdanag.

Iti napalabas nga artikulo iti daytoy a serie, impadismi ti panangibtur iti panagsina dagiti dadakkelyo iti panangibtur iti bagio iti panagbiagyo.b Makapainteres, ibaga ti Biblia no kasano a ni apostol Pedro nasallamaan iti literal a bagio iti baybay. Iti kangitingitan iti bagio, nakitana ni Jesu-Kristo a magmagna a di nadangran iti mismo a rabaw ti danum! Inawis pay ni Jesus ni Pedro a magna nga agturong kenkuana iti rabaw ti baybay. Ngem ni Pedro di nakaadayo sakbay ti panangrugina a lumned. Apay?

Kunaen ti Mateo 14:30: “Ngem idi nakitana ti angin, nagbuteng [ni Pedro] ket idi mangrugi[n] a lumned.” Ti kasapulan ni Pedro ket pammati, saan a buteng. Ngem idi impamaysana a pinanunot ti angin, agraman ti idurduron ti angin a makaipalned a dalluyonna, isut’ nagbuteng. Napukawna ti panangipamaysana iti isipna ken Jesus, daydiay mangsalimetmet kenkuana a saan a lumned. Pudno met dayta kadakayo. No ad-adda a pampanunotenyo dagiti parikutyo, ad-adda a mangpabutengda kadakayo. Imbes ketdi panunotenyo dagiti solusion.

Ni Meg, a nagsina dagiti dadakkelna, kastoy ti kunana: “Dikay ipampamaysa a panunoten ti agdama a kasasaad. Uray ket mabalinyo met a balbaliwan.” Kuna met ni Randy: “No negatibo ti panagpampanunotyo, mailumlumka laeng, a maulit-ulit a pampanunotem ti isu met laeng a kapanunotan, kas iti maysa a trak a nailubo.” Kasano ti iyaaonyo iti lubo?

Makilangenkayo kadagiti Dadduma

Kuna ni Meg: “Isaritayo dayta iti maysa a pudno a nasigsigo ken nataengan iti naespirituan, maysa a makatulong kadakayo a makakita a silalawag kadagiti bambanag.” Dayta a kita ti gayyem matulongannakayto a mangipamaysa iti panunotyo kadagiti ad-adda a positibo a pampanunot. Kas kunaen ti Proverbio 17:17: “Kankanayon nga ipakita dagiti aggagayyem ti ayatda. Aniat’ pateg ti panagkakabsat no di tulongan kadagiti parikutda?” (Today’s English Version) Gapuna bayat ti panangsarangetyo iti panagsina dagiti dadakkelyo, ken nangnangruna iti panagliday a sumaruno iti dayta, nalabit kasapulanyo ti makilangen kadagiti gagayyemyo ket ad-adda nga agpannuraykayo kadakuada ngem idi.

Agannadkayo, nupay kasta. Saan nga amin a gagayyem makatulongto kadakayo iti daytoy. Dadduma ti mangipaay laeng ti ad-adu a parikut kadakayo. Nalagip ni Mike: “Kalpasan ti panagsina dagiti dadakkelko, dandani saanen a gagangay ti kinapasnekko kadagiti gagayyemko. Nagragragsakkami, ngem kaaduanna adda parikutmi—kas iti droga ken agaapakami. Iti apagkanito pampanunotek idi a no mapukawko dagiti gagayyemko, mapukawkon ti isuamin. Daytat’ arapaap laeng, naammuak kamaudiananna, a gaput’ saanda a pudno a nasungdo. Pinabasoldak. Maysa ti nagpammarang pay a siak idi kinemmeg ti polis a mangdaddadael iti patakder ti eskuelaan.”

Saan, saan nga amin a gagayyem ket pudno a gagayyem. Kas kunaen ti Proverbio 18:24: “Addada gagayyem a mangirubo iti maysa, dadduma nadekdekketda pay ngem kabsat.” (The Jerusalem Bible) Nagasat ta, nasarakan ni Mike kamaudiananna dagiti umiso a kita ti gagayyem. Malagipna ti maysa a kangrunaan: “Isut’ kasla inauna a kabsatko. Nakipagadal iti Biblia kaniak, ket inaramidna pay dagiti dadduma a bambanag a kaduak. Intugotnak pay a nagtrabaho a kaduana. Ket pulos a dina imparikna kaniak a maysaak a babantot kenkuana. Agingga itatta ammok a daytat’ nangapektar iti biagko. No diak koma naiyam-ammo kenkuana, diak ammo no aniat’ kasasaadko itan.”

Sadino ti pakasarakanyo kadagita a kita iti gayyem? Inkari ni Jesus a ti kongregasion Kristiano makaipaay kadagiti adu a “kakabsat a lallaki ken babbai ken inna ken annak” para kadagidiay awanan. (Marcos 10:30) Gapuna, nakasarak ni Mike kadagiti gagayyem kadagiti gimgimong dagiti Saksi ni Jehova.

Kasta met ni Tom. Malagipna: “Maysa a kabsat iti kongregasion ti nangibilang kaniak a kaslaak inauna nga anakna. Ket ti maysa a baket ti nagbalin nga apongmi. Kankanayon nga inay-ayatdakami ti kongregasion, ket nakaskasdaaw unay ti ipaay dayta kadakayo.” Gapuna kunaen ni Tom: “No awan ti amayo, mangsapulkayo ti maysa iti kongregasion. Kabayatanna, isalakanyo ti relasion nga adda kadakayon, ket agbalinkay a nasinged iti maysa ken maysa.” Dagiti kakabsatyo a lallaki, kakabsatyo a babbai, appo a lallakay ken babbaket, ken dagiti dadduma a kakabagian ket mabalin a matalekda amin a gagayyemyo.—Proverbio 13:20.

Ngem ti kadadakkelan a pannakipagayam a maaramidyo isut’ pannakipagayam iti Namarsuayo, ni Jehova. No agsina dagiti dadakkelyo, ti kari idiay Santiago 4:8 ket nangnangruna a makaliwliwa: “Umadanika iti Dios, ket isu umasidegto kadakayo.”

Surotenyo ti Naespirituan nga Ugali

Ti kanayon nga ipapan kadagiti Nakristianuan a gimgimong tulongannakayonto a mangaramid iti kasta—umadani iti Dios, babaen ti panangammo ti maipapan kenkuana. Dagiti gimong tulongannakayo met a makasarak kadagiti baro a gagayyem. (Hebreo 10:24, 25) Ngem dagiti gimong ken dagiti dadduma a Nakristianuan nga ar-aramid mangipaayda met iti urnos ken ugali iti biagyo. Nangnangruna a napateg daytoy no ti panagsina dinadaelna ti nakaiyugalian nga ar-aramid ti pamilia, a pinunnona dagiti al-aldawyo kadagiti panagduadua.

Pudno, mabalin a mariknayo ti napeggad a tarigagay nga agrebelde iti amin a naiyurnos nga ugali itattan. Ti panageskuela nangnangruna kasla makapadagsen. Malaglagip ni Mike “Nasursurok ti kababalin a ‘di mangikankano.’ Nangrugin a kimmapuyak idiay eskuelaan, ket pinanunotko, ‘No ni tatang ken nanangko dida ikankano a pagkaykaysaen ti pamilia, ngarud diak met ikankano.’ Ti panagsinada nagbalin a rason iti diak panangpadas.”

Ngem dikay agbiddut iti panangusar iti panagsina a pambaryo a mangliway kadagiti bambanag a makatulongto unay kadakayo. Ti libro a Surviving the Breakup kunaenna a para kadagiti annak dagiti nagdiborsio “ti panageskuela makagunggona unay agsipud ta daytat’ mangipaay iti urnos . . . Nalawag nga adu nga ubbing ti suportaran ti eskuelaan iti kastoy a kangrunaan a pamay-an, aniaman ti kualidad ti ar-aramidda iti akademia ken ti kagimongan iti uneg ti klase.”

Ti panageskuela matulongannakayo met a mangparang-ay kadagiti kualidad ken paglaingan ken disiplina a makatulong kadakayo iti intero a panagbiagyo—makaipaay pay kadakayo iti ad-adu a pagtrabahuan. No ti pamiliayo nagsagaba iti pinansial gapu iti panagsina, kas aramiden dagiti dadduma, nalabit makitayo ti pagimbagan iti panangisagana iti bagiyo itan a manggun-od iti trabaho a makatulongto kadakayo a mangsabet kadagiti kasapulanyo iti masanguanan.

Ta ti masanguananyo, ket saan a matengngel. Mabalin a mapagballigianyo ti panagsina dagiti dadakkelyo. Nakabalankayo a mangaramid iti dayta. Dagiti managsirarak iti diborsio napaliiwda nga adu nga agtutubo ti makapagballigi iti panagsina dagiti dadakkelda. Adut’ makasursuro pay iti biddut dagiti dadakkelda ket iti dadduma a pamay-an magugoranda babaen iti kapadasan.c

Ti masanguananyo saan a masapul nga agbalin a mapagduaduaan. Saan a masapul nga agbalin a naliday. No makilangenkayo kadagiti umiso a kita dagiti gagayyem, agtalinaedkayo iti naiyurnos a naespirituan nga ugali, ket dikay pampanunoten ti kasta unay ti parikutyo, napudnonto ti masanguananyo. Awan duadua, daytantot’ napaut ken naragsak.—Proverbio 3:1, 2.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 18]

No agsina dagiti dadakkelyo, mabalin a kasapulanyo dagiti gagayyemyo nga ad-adda pay ngem idi. Sadinot’ pakasarakanyo kadagiti umiso a kita dagiti gagayyem?