IKAN

Iti maikalima nga aldaw ti panamarsua, ti Dios pinaaddana dagiti ikan ken ti dadduma pay nga animal iti danum. (Ge 1:20-23) Nupay dagiti ikan ket saan a naipalubos a pagtaraon sakbay ti Layus, ti tao pinagpasakupna dagitoy a parsua nanipud punganay. (Ge 1:28; 9:2, 3) Ngem imbes a siuumiso nga iturayanda dagiti animal, nagbalin a “kawaw ti panagul-ulo” ti sumagmamano a tattao no iti panagrasrasonda ket nagdaydayawanda ti parparsua. (Ro 1:20-23) Kas pagarigan, ni Ea ti Babilonia, a maysa a dios ti dandanum, nailadawan kas tao a ti maysa a paset ti bagina ket ikan; ni Atargatis ti Siria ket maysa a diosa nga ikan; ket idiay Egipto naibilang a sagrado ti sumagmamano a kita ti ikan ken napreserba pay ketdi dagita. Nupay kasta, ti panagdaydayaw iti ikan naiparit iti linteg ti Dios kadagiti Israelita.​—De 4:15-18.

Ni Jesu-Kristo, “ti Anak ti tao” (Mt 17:22), mapagpasakupna uray dagiti ikan, ket iti dua a gundaway imparangarangna ti pannakabalinna idi simimilagro a pinunnona iti ik-ikan dagiti iket dagiti apostolna. (Sal 8:4-8; Heb 2:5-9; Lu 5:4-7; Jn 21:6) Impakita met ni Jesus nga adda panangiturayna kadagiti ikan idi naipasango iti isyu ti panagbayad iti buis ti templo. Imbilinna ken Pedro: “Mapanka idiay baybay, mangipuruakka iti banniit, ket alaem ti umuna nga ikan nga agparang ket, inton luktam ti ngiwatna, makasarakkanto iti estater a sinsilio. Alaem dayta ket itedmo kadakuada gapu kaniak ken gapu kenka.”​—Mt 17:24-27.

Ikan kas Taraon. Ti ikan ket taraon a nasustansia ken nalaka a matunaw. Nabatad a daytoy ket napateg a pagtaraon dagiti Egipcio kasta met dagiti naadipen a Hebreo, ta idiay let-ang, ti naglalaok a bunggoy ken ti annak ti Israel inil-iliwda ti ikan a kinkinnanda idiay Egipto. (Nu 11:5) Ngarud, nakaro ti panagsagaba ti ekonomia ti Egipto idi natay dagiti ikan iti Nilo idi pinagbalin ni Jehova a dara ti dandanum ti Egipto.​—Ex 7:20, 21.

Idi nakapagsaaden dagiti Israelita iti Naikari a Daga, nagtultuloy a napateg a pagtaraonda ti ikan. Ti maysa kadagiti ruangan ti Jerusalem ket naawagan iti “Ruangan ti Ikan,” mangipasimudaag nga adda paglakuan ti ikan sadiay wenno iti asideg dayta. (2Cr 33:14) Idi agangay, kas dinakamat ni Nehemias, naglako dagiti taga Tiro iti ikan idiay Jerusalem uray iti Sabbath.​—Ne 13:16.

Ti ikan ket gagangay a matuno wenno maasinan ken mapindang, ket masansan a kanen a maibulon iti tinapay. Nalabit napindang ken naasinan ti ikan nga inusar ni Jesus iti namilagruan a panangpakanna iti 5,000 a lallaki ken idi agangay ti 4,000 a lallaki, malaksid kadagiti babbai ken ubbing. (Mt 14:17-21; 15:34-38) Kalpasan ti panagungar ni Jesus, nangan iti sumagmamano a tinuno nga ikan tapno paneknekanna kadagiti apostolna a saan nga espiritu ti makitkitada. Iti sabali pay a gundaway, nangisagana iti pammigat a tinapay ken ikan a naluto iti rabaw ti dumardarang a beggang.​—Lu 24:36-43; Jn 21:9-12.

Ikan iti Israel. Naruay ti ikan iti dandanum iti las-ud ti Palestina, malaksid laeng ti Natay a Baybay. Karaman kadagiti kita ti ikan a nasarakan sadiay isu ti bream, karpa, perch, ken ti karkarna a Chromis simonis a taraknenna ti annakna iti ngiwatna. Ti kalakian a Chromis simonis ipastrekna iti ngiwatna dagiti itlog, nga agarup 200 ti bilangda, ket kalpasan nga agpessa dagita, agtalinaedda iti dayta iti sumagmamano a lawas.

Adda dagiti ikan a makapagbiag uray kadagiti naapgad nga ubbog iti asideg ti Natay a Baybay, ngem matay dagitoy no maikabilda iti danum ti mismo a baybay. Naikuna a gapu daytoy iti kinaadu ti magnesium chloride nga adda iti Natay a Baybay. Nangnangruna no aglayus, ti naapres nga agus ti Jordan iyanudna ti adu nga ikan iti Natay a Baybay, a sadiay dagiti naariweng nga ikan ket pagtaraon dagiti tumatayab nga agsippayot. Sadiay met a maisapda dagiti natay nga ikan sa kanen dagiti tumatayab nga agkaan iti agruprupsa a lasag. Naiduma unay daytoy iti sirmata ni mammadto Ezequiel, ta nakitana a rumrummuar manipud templo ni Jehova ti maysa a waig a nangpaimbag iti dandanum ti Natay a Baybay, a nakaigapuan iti narang-ay a trabaho a panagkalap.​—Eze 47:1, 8-10.

Nadalus ken Narugit. Nupay ti sirib ni Ari Solomon saklawenna ti pannakaammo iti nakaparsuaan, a pakairamanan ti ik-ikan (1Ar 4:33), awan uray maysa nga espesipiko a kita ti ikan ti nainaganan iti Kasuratan. Nupay kasta, iti Mosaiko a Linteg, napagduma ti nadalus ken narugit nga animal iti danum. Ti laeng an-animal iti danum nga addaan pigar ken siksik ti naibilang a nadalus a pagtaraon. Karaman kadagiti naibilang a narugit isu ti paltat, igat, igat-berkakan, pagi, pating, kappi wenno rasa, ken udang, nga adu kadagita ti agtartaraon iti basura ken agruprupsa a banag ken masansan a nakontaminaran iti bakteria a pakaigapuan ti tipus ken paratyphoid fever. (Le 11:9-12) Gapuna, dagiti mangngalap nga Israelita kasapulan idi nga ilasinda dagiti nasayaat nga ikan manipud kadagidiay di nasayaat a pagtaraon, maysa a punto a naitampok iti pangngarig ni Jesus maipapan iti iket.​—Mt 13:47, 48.

Ti Ikan a Nangalimon ken Jonas. Nupay ti mismo nga Anak ti Dios pinatalgedanna nga umiso ti salaysay maipapan iti maysa a “nakadakdakkel nga ikan” a nangalimon ken Jonas, masansan a madakamat daytoy a pasamak tapno padaksen ti kinaumiso ti rekord ti Kasuratan. (Mt 12:40) Siempre, laglagipen koma a kunaen laeng ti Biblia a “nangituding ni Jehova iti dakkel nga ikan a mangalimon ken Jonas,” ket saan a nainaganan no ania a kita ti ikan. (Jon 1:17) Awan duadua nga adda dagiti animal iti baybay a makabael a mangalimon iti maysa a tao, a karaman kadagitoy ti white shark ken ti sperm whale.​—Kitaenyo ti Mammals of the World ni Walker, rinebisar da R. Nowak ken J. Paradiso, 1983, Tomo II, p. 901; Australian Zoological Handbook, The Fishes of Australia, ni G. P. Whitley, Sydney, 1940, Part 1​—The Sharks, p. 125.

Piguratibo a Pannakausar. Iti Kasuratan, no dadduma dagiti tattao nayarigda iti ikan. Ti manangummong impadisna dagiti tattao iti ik-ikan no mainaig iti ‘pannakasiloda iti makadidigra a tiempo’ kas iti ik-ikan a nasiluan iti maysa nga iket. (Ec 9:12) Ni Jesu-Kristo imbilangna dagiti pasurotna kas dumadaklis iti tattao, ket inyaspingna dagiti nalinteg a tattao iti nasayaat nga ik-ikan ket dagiti nadangkes inyaspingna iti di nasayaat nga ik-ikan a maibelleng.​—Mr 1:17; Mt 13:47-50; kitaenyo ti PANAGANUP KEN PANAGKALAP.