Pannakabang-ar iti Pakadukotan—Praktikal a Solusion
“Umaykayo kaniak, dakayo amin a mabambannogan ken madagdagsenan, ket pagin-awaenkayto.”—MATEO 11:28.
1, 2. (a) Ania ti linaon ti Biblia a makabang-ar iti napalalo a panagdukot? (b) Kasano kaepektibo dagiti pannursuro ni Jesus?
NALABIT umanamongkayo a makadangran ti nalabes a panagdukot; agbanag dayta iti pannakariribuk. Ipakita ti Biblia a madagdagsenan ti intero a sangatauan isu nga adu ti sigagagar nga agur-uray iti pannakabang-ar manipud iti agdama a makapadukot a biag. (Roma 8:20-22) Ngem ipakita met ti Kasuratan no kasano a mabang-arantayo ita kadagiti riribuk. Masagrap dayta no suroten ti balakad ken ulidan ti maysa nga agkabannuag a lalaki a nagbiag 20 a siglon ti napalabas. Nupay maysa a karpintero, ad-adda nga inayatna dagiti tattao. Natukayna ti pusoda, impaayna ti kasapulanda, tinulonganna dagiti nakapuy ken liniwliwana dagiti malmaldaangan. Kangrunaanna, tinulonganna ti adu a tattao a mangpennek iti naespirituan a kasapulanda. Nabang-aranda ngarud iti napalalo a pakadukotan, ket mabalin a mabang-arankayo met.—Lucas 4:16-21; 19:47, 48; Juan 7:46.
2 Daytoy a lalaki, ni Jesus a taga Nazaret, ket saan a nasursuruan iti nailubongan nga edukasion a gunggun-oden ti dadduma iti nagkauna a Roma, Atenas, wenno Alexandria. Kaskasdi, nalatak dagiti pannursurona. Ti temada: ti gobierno nga usaren ti Dios a mangituray a sibaballigi ditoy daga. Inlawlawag met ni Jesus dagiti napateg a prinsipio iti panagbiag—dagiti prinsipio a pudno a praktikal iti kaaldawantayo. Uray ita, magunggonaan dagidiay mangadal ken mangyaplikar iti insuro ni Jesus, kas koma iti pannakabang-ar iti napalalo a pakadukotan. Saankay kadi a maragsakan iti dayta?
3. Ania ti naindaklan nga iyaw-awis ni Jesus?
3 Nalabit agduaduakayo. ‘Mabalin kadi a ti maysa a nagbiag idi un-unana maapektaranna ti biagko iti kasta unay?’ Bueno, imutektekanyo ti iyaw-awis ni Jesus: “Umaykayo kaniak, dakayo amin a mabambannogan ken madagdagsenan, ket pagin-awaenkayto. Ibaklayyo ti sangolko ket agsursurokayo kaniak, ta naalumamay ti kababalinko ken napakumbaba ti pusok, ket makasarakkayto ti gin-awa a maipaay kadagiti kararuayo. Ta ti sangolko nalanay ken ti awitko nalag-an.” (Mateo 11:28-30) Ania ti kayatna a sawen? Usigentayo ti dadduma a detalye dagita a sasao ket kitaentayo no kasano a makabang-arda kadagiti mangpakapuy a pakadukotan.
4. Siasino ti nakasarita ni Jesus, ket apay a narigatan dagiti agdengdengngeg kenkuana a mangaramid iti nakalikaguman kadakuada?
4 Nakasarita ni Jesus ti adu a mangikagkagumaan nga agaramid iti kinalinteg ngem ‘madagdagsenanda’ gapu ta dagiti Judio a papangulo inaramidda a makapadagsen ti relihion. (Mateo 23:4) Naingetda kadagiti nakaad-adu a pagalagadan iti nganngani amin a benneg ti panagbiag. Saankay kadi a madukotan no kanayon a mangngegyo dagiti sasao a ‘dimo’ aramiden daytoy wenno dayta? Maisupadi iti dayta, ti awis ni Jesus ket mangiturong iti kinapudno, kinalinteg, nasaysayaat a panagbiag babaen ti panagimdeng kenkuana. Wen, ti panangammo iti pudno a Dios iramanna ti panangimutektek ken ni Jesu-Kristo, agsipud ta kenkuana a makita ken mabalin a makita dagiti tattao ti kinasiasino ni Jehova. Kinuna ni Jesus: “Ti nakakita kaniak nakitana met ti Ama.”—Juan 14:9.
Makapadukot Unay Kadi ti Biagyo?
5, 6. Pagdiligenyo ti kasasaad ti panggedan ken sueldo idi panawen ni Jesus ken iti kaaldawantayo.
5 Mabalin a pakaseknanyo daytoy agsipud ta nalabit madukotankayo iti trabaho wenno kasasaad ti pamiliayo. Wenno mabalin a marigatankayo iti dadduma nga annongen. No kasta, kaslakayo kadagiti napasnek a tattao a nakasarita ken natulongan ni Jesus. Kas pagarigan, usigenyo ti parikut ti panangged. Adu ita ti marigatan iti dayta, no kasano nga adu met ti narigatan idi panawen ni Jesus.
6 Iti daydi a panawen, mangged ti maysa a trabahador iti 6 nga aldaw kada lawas, iti 12 nga oras kada aldaw, a kaaduanna a maysa laeng a denario ti masapulanna iti agmalem. (Mateo 20:2-10) Kasta met kadi ti sueldoyo wenno sueldo dagiti gagayyemyo? Narigat a pagdiligen ti sueldo idi umuna a panawen ken iti kaaldawantayo. Amirisenyo laengen ti gatad ti kuarta, no ania ti magatangna. Kuna ti maysa nga eskolar nga idi kaaldawan ni Jesus, ti gatad ti tinapay a naaramid iti uppat a tasa nga arina ket katupag ti tangdan iti agarup maysa nga oras a panagtrabaho. Kuna met ti maysa nga eskolar a ti gatad ti sangabaso a naimas nga arak ket katupag ti tangdan ti agarup dua nga oras a panagtrabaho. Makitayo kadagita a detalye a sipipinget a nagtrabaho idi dagiti tattao iti adu nga oras kada aldaw tapno adda pagbiagda. Kasapulanda ti bang-ar ken gin-awa, kas met la kadatayo. No mangmanggedkayo, mabalin a mapilitankay nga agsapul iti dakdakkel. Masansan nga awanen ti tiempotayo a mangtingiting a naimbag kadagiti desisiontayo. Nalabit aminenyo nga il-iliwenyo ti pannakabang-ar.
7. Ania idi ti reaksion iti mensahe ni Jesus?
7 Nalawag a ti awis ni Jesus kadagiti amin a “mabambannogan ken madagdagsenan” ket makaay-ayo unay iti adu a nakangngeg kenkuana idi. (Mateo 4:25; Marcos 3:7, 8) Ken laglagipenyo nga innayon ni Jesus ti kari a, “Pagin-awaenkayto.” Matungtungpal dayta a kari agingga ita. Mabalin nga agaplikar dayta kadatayo no ‘mabambannogan ken madagdagsenantayo.’ Agaplikar met dayta uray kadagiti ingungotentayo, a kasta met laeng ti kasasaadda.
8. Kasano a ti panangpadakkel kadagiti ubbing ken panaglakay degdeganda ti panagdukot?
8 Adda pay dadduma a banag a makapadagsen kadagiti tattao. Dakkel a karit ti panangpadakkel kadagiti ubbing. Makakarit met a mismo ti kinaubing. Aniaman nga edad, umad-adu ti tattao nga agsagsagaba kadagiti mental ken pisikal a sakit. Ket nupay makapagbiag a napapaut dagiti tattao, maipaspasango dagiti lallakay ken babbaket iti dadakkel a parikut, iti laksid ti idudur-as ti medisina.—Eclesiastes 12:1.
Panangibaklay iti Sangol
9, 10. Idi nagkauna a panawen, ania ti isimbolo ti sangol, ket apay nga inawis ni Jesus dagiti tattao nga ibaklayda ti sangolna?
9 Nadlawyo kadi nga iti sasao a naadaw iti Mateo 11:28, 29, kinuna ni Jesus: “Ibaklayyo ti sangolko ket agsursurokayo kaniak.” Kadagidi a panawen, marikna ti ordinario a tao a kasla adda ibakbaklayna a sangol. Sipud idi ugma, ti sangol iladawanna ti pannakaadipen wenno pannakatagabo. (Genesis 27:40; Levitico 26:13; Deuteronomio 28:48) Adu kadagiti mangmangged a nakasarita ni Jesus ti literal a nangibaklay iti sangol, nga agawitda iti nadadagsen a banag. Depende iti disenio ti sangol, mabalin a nalanay dayta iti teltel ken abaga wenno mabalin a manggasgas. Kas maysa a karpintero, mabalin a nagaramid idi ni Jesus kadagiti sangol, ket nalabit ammona no kasano ti mangporma iti “nalanay” a sangol. Mabalin a binedbedanna iti lalat wenno lupot ti paset ti sangol a dumket iti teltel ken abaga tapno ad-adda a komportable no maibaklay.
10 Idi kinuna ni Jesus, “Ibaklayyo ti sangolko,” mabalin nga inyarigna ti bagina iti maysa a gubuayan ti nasayaat ti pannakapormana a sangol a “nalanay” iti teltel ken abaga ti trabahador. Isu nga innayon ni Jesus: “Ti awitko nalag-an.” Ipamatmat daytoy a saan a nasakit nga usaren ti sangolna, ken saan met a makapadagsen ti trabaho. Pudno, idi inyawis ni Jesus kadagiti agdengdengngeg nga awatenda ti sangolna, saanna nga ikarkari nga insigida a mabang-aranda kadagiti amin a nakalkaldaang a kasasaad iti daydi a panawen. Kaskasdi, mangyeg iti dakkel a gin-awa ti naiduma a panangmatmat nga insurona. Mabang-aranda met no balbaliwanda ti estilo ti panagbiagda ken ti wagas ti panangaramidda kadagiti bambanag. Kangrunaanna, ti nalawag ken natalged a namnama ti tumulong kadakuada a mapalag-anan iti makapadukot a panagbiag.
Mabalinyo ti Magin-awaan
11. Apay a saan a basta panangisukat iti sangol ti iparparipirip ni Jesus?
11 Kitaenyo ta di ibagbaga ni Jesus nga isukat dagiti tattao ti maysa a sangol iti sabali a kita. Ti Roma ti agtultuloy idi a mangituray iti daga, no kasano a dagiti gobierno ita ti agturturay kadagiti lugar a pagnanaedan dagiti Kristiano. Idi umuna siglo, nagtultuloy ti panagbuis iti Roma, agraman dagiti parikut iti salun-at ken ekonomia. Nagtultuloy ti panagsagaba dagiti tattao gapu iti kinaimperpekto ken basol. Kaskasdi, mabalin a magin-awaanda no impangagda ti pannursuro ni Jesus, ket kasta met kadatayo ita.
12, 13. Ania ti impaganetget ni Jesus a mangyeg iti gin-awa, ket ania ti inaramid ti dadduma?
12 Ti maysa a napateg nga aplikasion ti ilustrasion ni Jesus maipapan iti sangol ket nagminar mainaig iti trabaho a panagaramid iti adalan. Awan duadua a ti kangrunaan a trabaho ni Jesus isu ti panangisuro iti sabsabali, nga inyunay-unayna ti Pagarian ti Dios. (Mateo 4:23) Isu nga idi kinunana, “Ibaklayyo ti sangolko,” sigurado nga iraman dayta ti panangtulad kenkuana iti dayta a trabaho. Ipakita ti rekord ti Ebanghelio a natukay ni Jesus dagiti napasnek a tattao a mangbalbaliw iti panggedanda, maysa a kangrunaan a pakaseknan iti biag ti adu a tattao. Lagipenyo ti awisna kada Pedro, Andres, Santiago, ken Juan: “Surotendak, ket pagbalinenkayto a dumadaklis iti tattao.” (Marcos 1:16-20) Impakitana kadagidi a dumadaklis no apay a makapnek ti panangaramid iti trabaho nga impangpangrunana iti biagna, nga aramidenda dayta iti sidong ti panangiwanwan ken tulongna.
13 Dadduma a Judio nga agdengdengngeg ti nakatarus iti kayatna nga ibaga ket inyaplikarda dayta. Iladawanyo ti eksena iti igid ti baybay a mabasatayo iti Lucas 5:1-11. Uppat a dumadaklis ti nagpatnag iti taaw ngem awan ti nakalapda. Pagam-ammuan, napno ti iketda! Saan a naiparna dayta; maigapu dayta iti pannakabalin ni Jesus. Idi timaliawda iti takdang, nakitada ti rineprep a tattao nga interesado unay iti pannursuro ni Jesus. Dayta ti nakatulong a mangilawlawag iti kayat a sawen ni Jesus idi imbagana kadagidi nga uppat: ‘Manipud ita agkalapkayon iti tattao a sibibiag.’ Ania ti inaramidda? “Insublida dagiti barangay iti daga, ket binaybay-anda ti amin a banag ket simmurotda kenkuana.”
14. (a) Kasano a magin-awaantayo ita? (b) Ania a makapagin-awa a naimbag a damag ti impakaammo idi ni Jesus?
14 Maaramidanyo met dayta. Agtultuloy pay laeng ti trabaho a panangisuro kadagiti tattao maipapan iti kinapudno a linaon ti Biblia. Agarup innem a milion a Saksi ni Jehova iti sangalubongan ti nangawat iti awis ni Jesus nga ‘ibaklayda ti sangolna’; nagbalinda a ‘dumadaklis iti tattao.’ (Mateo 4:19) Dayta ti pinagbalin ti dadduma kas amin-tiempo a trabahoda; dadduma ti mangikagkagumaan a makipaset iti dayta iti sumagmamano a tiempo. Para kadakuada, makapagin-awa dayta isu a di unay makapadukot ti biagda. Magusgustuanda ngamin ti ar-aramidenda, ti panangipakaammo iti sabsabali ti naimbag a damag—ti “naimbag a damag ti pagarian.” (Mateo 4:23) Kanayon a makaparagsak ti mangisarita iti naimbag a damag, ngem nangnangruna iti daytoy naimbag a damag. Adda iti Biblia ti kangrunaan a pannakaammo a kasapulantayo tapno makombinsirtayo ti adu a tattao a mabalin a tagiragsakenda ti di unay makapadukot a biag.—2 Timoteo 3:16, 17.
15. Kasano a magunggonaankayo kadagiti pannursuro ni Jesus maipapan iti biag?
15 Uray dagiti tattao a karugrugi pay laeng a nagadal maipapan iti Pagarian ti Dios adda met nagunggonada iti pannursuro ni Jesus maipapan iti panagbiag. Adu ti pudno a makaibaga a nabang-aranda ken naan-anay a binalbaliwanda ti biagda gapu iti pannursuro ni Jesus. Mapaneknekanyo met a mismo dayta no sukimatenyo ti sumagmamano a prinsipio iti panagbiag a naibalabala kadagiti pakasaritaan ti biag ken ministerio ni Jesus, nangnangruna iti Ebanghelio nga insurat da Mateo, Marcos, ken Lucas.
No Kasano a Masarakan ti Gin-awa
16, 17. (a) Pakasarakanyo iti dadduma kadagiti kangrunaan a pannursuro ni Jesus? (b) Ania ti kasapulan tapno magin-awaan babaen ti panangyaplikar kadagiti pannursuro ni Jesus?
16 Idi primavera ti 31 K.P., nangted ni Jesus iti maysa a palawag a nagdinamag iti intero a lubong agingga iti daytoy nga aldaw. Masansan a naawagan dayta kas ti Sermon iti Bantay. Nailanad dayta iti Mateo kapitulo 5 agingga 7 ken iti Lucas kapitulo 6, ket ginupgopna ti adu kadagiti pannursurona. Masarakanyo ti dadduma pay a pannursuro ni Jesus iti nadumaduma a paset ti Ebanghelio. Adu kadagiti dinakamatna ti nalaka a maawatan, nupay makakarit ti panangyaplikar kadagita. Apay a diyo basaen a naimbag ken mennamennaen dagita a kapitulo? Ti bileg dagiti pannursurona impluensiaanna koma ti pampanunot ken panangmatmatyo.
17 Nalawag a mabalin nga urnosen dagiti sursuro ni Jesus iti nadumaduma a wagas. Urnosentay iti nadumaduma a grupo dagiti kangrunaan a pannursuro tapno adda maysa kadagita nga agpaay iti kada aldaw iti makabulan, buyogen ti kalat a mayaplikar iti biagyo. Kasano? Bueno, saanyo la a basta basaen dagita. Lagipenyo ti nabaknang nga agturay a nagimtuod ken ni Jesu-Kristo: “Babaen ti panangaramid iti ania a matawidko ti agnanayon a biag?” Idi impalagip ni Jesus dagiti napateg a bilin ti Linteg ti Dios, kinuna ti lalaki a naaramidnan dagita. Kaskasdi, nabigbigna a saan nga umdas dayta. Kiniddaw ni Jesus nga ad-adda nga ikagumaanna nga iyaplikar dagiti nadiosan a prinsipio iti praktikal a pamay-an, ket agbalin nga aktibo nga adalan. Agparang a saan a nakasagana ti lalaki a mangaramid iti kasta a panagsakripisio. (Lucas 18:18-23) No kasta, no kayat ti maysa a maadal ita dagiti pannursuro ni Jesus, masapul a laglagipenna nga adda nagdumaan ti basta iyaabuloy ken ti aktual a panangyaplikar kadagita. Iti kasta, makissayan ti panagdukot.
18. Iyilustraryo no kasano nga usarenyo a sieepektibo ti naipakuyog a kahon.
18 Kas pangrugian iti panangsukimat ken panangyaplikar iti pannursuro ni Jesus, kitaenyo ti punto 1 iti naipakuyog a kahon. Dakamatenna ti Mateo 5:3-9. Kinapudnona, uray siasino kadatayo ti mabalin a mangbusbos iti adu a panawen a mangmennamenna iti nagsayaat a balakad a nailanad kadagita a teksto. Ngem no kitaenyo ti pakabuklanna, ania ti maawatanyo maipapan iti kababalin? No pudno met laeng a kayatyo a madaeran ti nakaro a panagdukot iti biagyo, ania ti makatulong? Apay a pagimbaganyo no ipangpangrunayo dagiti naespirituan a bambanag, a dagita koma ti ad-adda a pampanunotenyo? Addada kadi pakaseknan iti biagyo a mabalinyo nga aramiden a segundario laeng tapno maipangpangrunayo dagiti naespirituan a pakaseknan? Naragragsakkayo ita no aramidenyo dayta.
19. Ania ti mabalinyo nga aramiden tapno mapalawayo ti pannakaawatyo?
19 Ita, adda pay ti mabalinyo nga aramiden. Apay a diyo pakisaritaan dagita a teksto iti maysa nga agserserbi iti Dios, nalabit ti asawayo, asideg a kabagian, wenno maysa a gayyem? (Proverbio 18:24; 20:5) Laglagipenyo nga adda nagsaludsodan ti nabaknang nga agturay—ni Jesus—maipapan iti maysa a mainaig a banag. Ti sungbat ni Jesus ti nangpatalged koma iti namnamana nga agbalin a naragsak ken agbiag nga agnanayon. Saan a katupag ni Jesus dagiti kakabsat a pakisaritaanyo maipapan kadagita a teksto; kaskasdi, pagimbaganyo a dua ti panagsarita maipapan iti pannursuro ni Jesus. Aramidenyo koma a dagus dayta.
20, 21. Ania a programa ti mabalinyo a suroten tapno maadalyo dagiti pannursuro ni Jesus, ket kasanoyo a makita ti irarang-ayyo?
20 Kitaenyo manen ti naipakuyog a kahon a, “Dagiti Pannursuro a Makatulong Kadakayo.” Nagrupogrupo dagitoy tapno adda maysa a pannursuro nga usigenyo iti kada aldaw. Mabalin a basaenyo nga umuna ti sasao ni Jesus a linaon dagita a teksto. Kalpasanna, amirisenyo dagita a sasao. Utobenyo no kasano a mayaplikaryo iti biagyo. No iti panagriknayo ket maar-aramidanyon dayta, utobenyo no ania ti mabalinyo pay nga aramiden tapno agbiagkayo a maitunos kadagita a nadiosan a pannursuro. Ikagumaanyo nga ipakat dayta a pannursuro iti agmalem. No marigatankayo a mangtarus wenno mangyaplikar, ikagumaanyo nga aramiden dayta iti sabali nga aldaw. Ngem laglagipenyo a saan a masapul a naan-anay a maipakatyo dayta sakbay a mapankayo iti sumaruno a pannursuro. Iti sumaganad nga aldaw, mabalin nga ipakatyo manen ti maysa a pannursuro. Iti ngudo ti lawas, mabalinyo a repasuen no kasano kaballigi ti panangyaplikaryo iti uppat wenno lima a pannursuro ni Jesus. Inaldaw a nayonanyo dayta iti sumaganad a lawas. No mariknayo a simiasikay iti dadduma a pannursuro, dikay maupay. Mapasaran dayta ti amin a Kristiano. (2 Cronicas 6:36; Salmo 130:3; Eclesiastes 7:20; Santiago 3:8) Itultuloyyo nga aramiden dayta iti maikatlo ken maikapat a lawas.
21 Kalpasan ti makabulan wenno nasurok pay, mabalin a nausigyon ti 31 a punto. Aniaman ti kasasaad, ania ti mariknayo a resultana? Saan kadi a naragragsak, nalabit ad-adda a nagin-awaankayo? Uray no bassit laeng ti rimmang-ayanyo, mabalin a naksayan ti panagdukotyo, wenno uray kaskasano nasaysayaatton ti panangtamingyo iti dayta, ket adda ti programa a mausaryo nga agtultuloy. Diyo liplipatan nga adu pay ti agkakaimbag a punto dagiti pannursuro ni Jesus a di nairaman iti listaan. Apay a diyo sukimaten ti dadduma kadagita ket ikagumaanyo nga iyaplikar?—Filipos 3:16.
22. Ania ti mabalin nga ibunga ti panangsurot iti pannursuro ni Jesus, ngem ania pay nga aspeto ti nasken nga usigen?
22 Makitayo a ti sangol ni Jesus, nupay adda met dagsenna, ket pudno a nalanay. Saan a makapadagsen dagiti pannursurona ken ti panagbalin nga adalan. Kalpasan ti nasurok nga 60 a tawen a personal a kapadasanna, kastoy ti pammatalged ni apostol Juan, ti nasinged a gayyem ni Jesus: “Daytoy ti kaipapanan ti ayat iti Dios, a tungpalentayo dagiti bilinna; ket kaskasdi a dagiti bilinna saanda a makapadagsen.” (1 Juan 5:3) Makapagtalekkayo iti dayta. Bayat nga itultuloyyo nga iyaplikar dagiti pannursuro ni Jesus, ad-adda a makitayo a saan unay a makariribuk kadakayo dagiti bambanag a mamagdukot iti biag ti adu a tattao ita. Mariknayonto a mabang-arankayo iti kasta unay. (Salmo 34:8) Ngem adda ti sabali pay nga aspeto ti nalanay a sangol ni Jesus a masapul nga usigenyo. Dinakamat ni Jesus a ‘naalumamay ti kababalinna ken napakumbaba ti pusona.’ Ania ti pakainaigan dayta iti panagsursuro ken panangtuladtayo ken ni Jesus? Dayta ti usigentayo iti sumaganad nga artikulo.—Mateo 11:29.
Ania ti Sungbatyo?
• Apay a ni Jesus ti nasken a pangnamnamaantayo no kayattayo ti mabang-aran kadagiti napalalo a pakadukotan?
• Ania ti isimbolo ti sangol, ken apay?
• Apay nga inyawis ni Jesus kadagiti tattao nga ibaklayda ti sangolna?
• Kasano a masagrapyo ti naespirituan a gin-awa?
[Blurb iti panid 14]
Ti makatawen a teksto dagiti Saksi ni Jehova bayat ti 2002 ket: “Umaykayo kaniak, . . . ket pagin-awaenkayto.”—Mateo 11:28.
[Kahon/Ladawan iti panid 12, 13]
Dagiti Pannursuro a Makatulong Kadakayo
Ania a naimbag a bambanag ti masarakanyo iti Mateo kapitulo 5 agingga 7? Naglaon dagitoy a kapitulo kadagiti pannursuro nga indatag ni Jesus, ti Nalaing a Mannursuro, idiay turod ti Galilea. Pangngaasiyo ta basaenyo dagiti teksto a nadakamat iti baba. Usarenyo ti bukodyo a kopia ti Biblia, ket iyimtuodyo iti bagiyo dagiti nainaig a saludsod.
1. 5:3-9 Ania ti ipamatmatna maipapan iti mismo a kababalinko? Ania ti aramidek tapno naragragsakak? Kasano a maipangpangrunak dagiti naespirituan a kasapulak?
2. 5:25, 26 Ania ti nasaysayaat ngem iti panangtulad iti mannakisupiat a kababalin ti adu a tattao?—Lucas 12:58, 59.
3. 5:27-30 Ania ti ipaganetget ti sasao ni Jesus maipapan iti seksual nga arapaap? Apay nga ad-adda a naragsak ken natalna ti panunotko no iwaksik dagita?
4. 5:38-42 Apay a nasken nga ikagumaak a liklikan ti nakaro a kinaagresibo nga itantandudo ti moderno a kagimongan?
5. 5:43-48 Ania ti magunggonak no am-ammuek a naimbag dagiti tattao nga ibilangko a kabusor? Ania ti maaramidan daytoy tapno bumaaw wenno maikkat ti panagbinnusor?
6. 6:14, 15 Gapu kadi iti imun wenno sakit ti nakem a diak mangpakawan no dadduma? Kasano a mabalbaliwak dayta?
7. 6:16-18 Ad-adda kadi a maseknanak iti makinruar a langa ngem iti pudpudno a kinataok? Ania koma ti nangnangruna a pakaseknak?
8. 6:19-32 Ania ti epektona no maseknanak unay iti kuarta ken sansanikua? Ania ti panunotek tapno agtalinaedak a natimbeng iti daytoy a banag?
9. 7:1-5 Ania ti panagriknak no kaduak dagiti tattao a manangukom ken nauyaw, a kanayon a manangbabalaw? Apay a napateg a liklikak ti agbalin a kasta?
10. 7:7-11 No nasken ti kinapinget no adda kiddawen iti Dios, komusta met ngay iti dadduma a benneg ti biag?—Lucas 11:5-13.
11. 7:12 Nupay ammok ti Nabalitokan a Bilin, kasano kasansan nga iyap-aplikarko dayta no kalangenko ti sabsabali?
12. 7:24-27 Yantangay siak ti manungsungbat iti wagas ti panagbiagko, kasano nga ad-adda a makapagsaganaak no dumteng dagiti manglapunos a rigat ken parikut? Apay a nasken a panunotek dagitoy itan?—Lucas 6:46-49.
Kanayonan a sursuro a mabalinko nga usigen:
13. 8:2, 3 Kasano a mayanninawko ti asi kadagiti daksanggasat, kas iti masansan nga inaramid ni Jesus?
14. 9:9-38 Ania ti pasetna iti biagko ti panangipakita iti asi, ket kasano nga ad-adda a maiparangarangko dayta?
15. 12:19 Gapu ta naadalko ti padto maipapan ken Jesus, ikagkagumaak kadi a liklikan ti pannakisupiat?
16. 12:20, 21 Ania ti pagimbaganna no diak irurumen ti sabsabali babaen ti sasao man wenno tigtignayko?
17. 12:34-37 Ania ti naynay a sarsaritaek? Ammok a no pespesek ti kahel, rumuar ti tubbog ti kahel, isu nga apay a nasken nga usigek no ania ti adda iti pusok?—Marcos 7:20-23.
18. 15:4-6 Maibatay iti kinuna ni Jesus, ania ti matarusak maipapan iti naayat a panangaywan kadagiti lallakay ken babbaket?
19. 19:13-15 Ania ti masapul nga iwayaak nga aramiden?
20. 20:25-28 Apay a saan a makagunggona ti pananggun-od iti autoridad tapno laeng mangituray? Kasano a matuladko ni Jesus iti daytoy a banag?
Kanayonan a pagpampanunotan nga inlanad ni Marcos:
21. 4:24, 25 Kasano kapateg ti panangtratok iti sabsabali?
22. 9:50 No natanang ti panagsasao ken tigtignayko, ania dagiti mabalin a nasayaat nga ibungana?
Kamaudiananna, dagitoy ti sumagmamano a pannursuro nga inlanad ni Lucas:
23. 8:11, 14 No palubosak a dagiti pakadanagan, kinabaknang, ken ragragsak ti mangdominar iti biagko, ania ti mabalin a mapasamak?
24. 9:1-6 Nupay adda pannakabalin ni Jesus a mangagas kadagiti masakit, ania ti impangpangrunana?
25. 9:52-56 Nasintirak kadi? Likliklikak kadi ti agbalin a managibales?
26. 9:62 Ania ti panangmatmatko iti annongek a mangipakaammo iti Pagarian ti Dios?
27. 10:29-37 Kasano a mapaneknekak a maysaak a kaarruba, imbes a manangidumduma?
28. 11:33-36 Aniada a panagbalbaliw ti mabalin nga aramidek tapno agbalin a simple ti panagbiagko?
29. 12:15 Ania ti pakainaigan ti biag iti sansanikua?
30. 14:28-30 No iwayaak ti mangtingiting kadagiti desisionko, ania dagiti mabalin a maliklikak, ket ania dagiti iyegna a gunggona?
31. 16:10-12 Aniada a gunggona ti masagrapko no natarnaw ti panagbiagko?
[Dagiti Ladawan iti panid 10]
Makapagin-awa ti mangispal-biag a trabaho iti sidong ti sangol ni Jesus