Maisalakankayto Kadi Inton Agtignay ti Dios?
“No di napaababa dagita nga aldaw, awanto ti lasag a maisalakan; ngem maigapu kadagiti napili dagita nga aldaw mapaababadanto.”—MATEO 24:22.
1, 2. (a) Apay a normal laeng ti aginteres iti masakbayantayo? (b) Ania a napapateg a saludsod ti mabalin a nakainaigan ti gagangay a panaginteres?
KASANOT’ kainteresadoyo iti bagiyo? Adu ita ti interesado unay iti bukodda a pagimbagan, nga agbalinda pay ketdi a managimbubukodan. Nupay kasta, saan a kondenaren ti Biblia ti maitutop a pannakaseknan kadagiti mangapektar kadatayo. (Efeso 5:33) Mairaman dita ti panagbalintayo nga interesado iti masakbayantayo. Gapuna normal a tarigagayanyo a maammuan no aniat’ agur-uray iti masakbayanyo. Interesadokay kadi?
2 Makasiguradotayo nga addaan iti kasta nga interes dagiti apostol ni Jesus iti masakbayanda. (Mateo 19:27) Nalabit daytat’ maysa a makagapu iti panagsaludsodda idi uppat kadakuada ti kadua ni Jesus idiay Bantay dagiti Olibo. Insaludsodda: “Kaanonto a mapasamak dagitoy a bambanag, ket anianto ti pagilasinan inton amin dagitoy a bambanag maikeddengda a manungpal?” (Marcos 13:4) Saan nga inyaleng-aleng ni Jesus ti gagangay a panaginteres iti masakbayan—ti panaginteresda ken panaginterestayo. Maulit-ulit nga intampokna no kasano a maapektaran dagiti pasurotna ken no aniat’ pagbanaganna kamaudiananna.
3. Apay nga inaigtayo iti panawentayo ti sungbat ni Jesus?
3 Ti sungbat ni Jesus mangisango iti maysa a padto nga addaan dakkel a kaitungpalan iti panawentayo. Makitatay daytoy kadagiti gubat sangalubongan ken dadduma pay a dangadang iti siglotayo, dagiti ginggined a mangungaw ti adu a biag, ti kinakirang iti taraon a mangyeg iti sakit ken ipapatay, ken dagiti saplit—manipud iti nasaknap a trangkaso Español idi 1918 agingga iti agdama nga epidemia ti AIDS. Nupay kasta, adu iti sungbat ni Jesus ti naaddaan met iti kaitungpalan a nangiturong ken nangiraman iti pannakadadael ti Jerusalem babaen kadagiti Romano idi 70 K.P. Pinakdaaran ni Jesus dagiti adalanna: “Kitaenyo ti bagbagiyo; dagiti tattao iyawatdakayto kadagiti lokal a pangukoman, ket mabautkayto kadagiti sinagoga ket maisaklangkayo iti sanguanan dagiti gobernador ken ar-ari maigapu kaniak, a kas pangsaksi kadakuada.”—Marcos 13:9.
No Aniat’ Impadto ni Jesus, ken No Aniat’ Napasamak
4. Ania ti sumagmamano a pakdaar a nairaman iti sungbat ni Jesus?
4 Saan laeng nga impadto ni Jesus no kasanot’ panangtrato ti sabsabali kadagiti adalanna. Pinagalertona ida no kasanot’ rumbeng a panagtignayda. Kas pagarigan: “Inton makitayo ti makarimon a banag a mamataud iti panaglangalang nga agtaktakder idiay saanna a rebbeng (ti agbasa usarenna koma ti panangilasin), iti kasta dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang kadagiti bambantay.” (Marcos 13:14) Kuna ti kaarngina a salaysay iti Lucas 21:20: “Inton makitayo ti Jerusalem a nalikmut kadagiti nagpakarso a buybuyot.” Kasano a napaneknekan nga umiso dayta iti immuna a kaitungpalan?
5. Aniat’ napasamak kadagiti Judio idiay Judea idi 66 K.P.?
5 Kuna kadatayo ti The International Standard Bible Encyclopedia (1982): “Nakaro ti pannakariribuk dagiti Judio iti sidong ti panangsakup ti Roma ket dagiti prokurador ad-adda a nagbalinda a naranggas, nadangkok, ken di mapagpiaran. Bimtak ti nakaro a panagrebelde idi A.D. 66. . . . Nangrugi ti gubat idi rinaut dagiti Zealot ti Masada sa kalpasanna, iti sidong ni Menahem, nagmartsada a nagturong idiay Jerusalem. Naggigiddan a napapatay dagiti Judio iti siudad ti gobernador iti Cesaria, ket nagsaknap ti damag maipapan iti daytoy a kinadangkok iti intero a pagilian. Namarkaan dagiti baro a sensilio iti Tawen 1 aginggat’ Tawen 5 iti iyaalsa.”
6. Ti iyaalsa dagiti Judio nangibunga iti ania a panagtignay dagiti Romano?
6 Ti Maikasangapulo ket Dua a Buyot ti Romano iti sidong ni Cestius Gallus nagmartsa manipud Siria, rinebbekda ti Galilea ken Judea, sa kalpasanna rinautda ti kabesera, a sinakupda pay ti makinngato a paset ti “Jerusalem a nasantuan a siudad.” (Nehemias 11:1; Mateo 4:5; 5:35; 27:53) Kas pananggupgop kadagiti pasamak, kuna ti tomo a The Roman Siege of Jerusalem: “Iti las-ud ti lima nga aldaw ginandat dagiti Romano nga ulien ti pader, gapu ta naulit-ulit a napaksiatda. Kamaudiananna simmuko dagiti managdepensa, a naparmekda gapu ta natatekda kadagiti gayang. Babaen ti panangbukel iti testudo—ti pamay-an a panamagtitipkel kadagiti kalasagda iti ngatuen ti uloda tapno masalaknibanda—nabaelan a dinadael dagiti Romano a soldado ti pader ken pinadasda a puoran ti ruangan. Nakaro a panagbuteng ti nangkemmeg kadagiti managdepensa.” Malagip dagiti Kristiano iti uneg ti siudad ti sasao ni Jesus ken matarusanda a ti makarimon a banag agtaktakder idi iti nasantuan a lugar.a Ngem tangay nalikmut ti siudad, kasano a makapagkamang dagidiay a Kristiano, kas imbalakad ni Jesus?
7. Idi dandanin ti panagballigi idi 66 K.P., aniat’ inaramid dagiti Romano?
7 Isalaysay ni historiador a Flavius Josephus: “Ni Cestius [Gallus], a di nakadlaw iti panagkapuy man dagiti naraut wenno iti rikrikna ti umili, ti kellaat a nangpasardeng kadagiti tattaona, a napukaw ti namnamana nupay awan napasaranna a pannakaabak, ken iti di mailawlawag a makagapu nagsanudda manipud iti Siudad.” (The Jewish War, II, 540 [xix, 7]) Apay a nagsanud ni Gallus? Aniaman ti makagapu, ti panagsanudna isut’ nangipalubos kadagiti Kristiano nga agtulnog iti bilin ni Jesus ken agkamang kadagiti bantay ket agturong iti kinatalged.
8. Aniat’ maikadua a paset ti panangikagumaan dagiti Romano maibusor iti Jerusalem, ket aniat’ napasaran dagiti nakalasat?
8 Makaispal-biag ti panagtulnog. Di nagbayag nagtignay dagiti Romano tapno buraken ti iyaalsa. Ti kampania iti sidong ni Heneral Tito dimteng iti kangitingitanna iti panangraut iti Jerusalem manipud Abril agingga iti Agosto 70 K.P. Makapaseggar a basaen ti panangiladawan ni Josephus no kasano a nagsagaba dagiti Judio. Malaksid kadagidiay napapatay iti pannakidangadang kadagiti Romano, napapatay ti dadduma a Judio babaen dagiti kabusor a bunggoy dagiti Judio, ket ti panagbisin nangiturong iti kanibalismo. Kabayatan ti panangabak dagiti Romano, 1,100,000 a Judio ti napapatay.b Iti 97,000 a nakalasat, dadduma ti dagus a napapatay; dadduma ti naadipen. Kuna ni Josephus: “Dagidiay nasurok a sangapulo ket pito [ti tawenda] kinadenaan ken pinilitda a pinagtrabaho idiay Egipto, idinto ta adu ti indatag ni Tito kadagiti probinsia tapno matay kadagiti teatro babaen ti kampilan wenno kadagiti narurungsot nga animal.” Uray bayat a naaramid daytoy a panaglalasinlasin, 11,000 a balud ti natay iti bisin.
9. Apay a saan a napasaran dagiti Kristiano ti napasaran dagiti Judio, ngem ania dagiti saludsod nga agtalinaed?
9 Makapagyaman dagiti Kristiano ta tinungpalda ti pakdaar ti Apo ket pinanawanda ti siudad sakbay a nagsubli ti buyot a Romano. Iti kasta naisalakanda manipud iti paset ti kinuna ni Jesus a ‘dakkel a rigat a ti kasta di pay napasamak nanipud idi pangrugian ti lubong agingga idi, wenno saanen a mapasamak manen’ iti Jerusalem. (Mateo 24:21) Kinuna pay ni Jesus: “Iti kinapudnona, no di napaababa dagita nga aldaw, awanto ti lasag a maisalakan; ngem maigapu kadagiti napili dagita nga aldaw mapaababadanto.” (Mateo 24:22) Aniat’ kaipapanan dayta idi, ken aniat’ kaipapanan dayta ita?
10. Kasanot’ dati a panangilawlawagtayo iti Mateo 24:22?
10 Iti napalabas nailawlawag a ti ‘lasag a maisalakan’ tuktukoyenna dagiti Judio a nakalasat iti rigat iti Jerusalem idi 70 K.P. Nakapanawen dagiti Kristiano, gapuna nga impalubosen ti Dios nga iyeg dagiti Romano ti kellaat a panangdadael. Iti sabali a pannao, gapu iti banag a ‘dagiti napili’ ket naisalakanen iti peggad, mabalinen a mapaababa dagiti aldaw ti rigat, a mangipalubos iti pannakaisalakan ti sumagmamano a Judio a “lasag.” Naipagarup idi a dagiti naisalakan a Judio iladladawanda dagidiay makalasat iti dakkel a rigat a dumteng iti kaaldawantayo.—Apocalipsis 7:14.
11. Apay a kasla maiparbeng nga usigen manen ti panangilawlawag iti Mateo 24:22?
11 Ngem maitunos kadi dayta a panangilawlawag iti napasamak idi 70 K.P.? Kinuna ni Jesus a ti natauan a “lasag” ket “maisalakan” manipud iti rigat. Aramatenyo kadi ti sao a “naisalakan” a mangiladawan iti 97,000 a nakalasat, no usigen ti banag a rinibribu kadakuada ti natay idi agangay gapu iti bisin wenno napapatay iti teatro? Kuna ni Josephus maipapan iti maysa a teatro, idiay Cesaria: “Ti bilang dagiti napapatay iti pannakidangadang kadagiti narurungsot nga animal wenno iti panagdidinnangadangda wenno babaen ti pannakapuor a sibibiag ket nasurok a 2,500.” Nupay saanda a natay kabayatan ti panangraut, saanda a talaga a “naisalakan.” Ket ibilang ngata ida ni Jesus kas umasping kadagiti nararagsak a makalasat iti um-umay a “dakkel a rigat”?
Naisalakan a Lasag—Kasano?
12. Asino ‘dagiti napili’ idi umuna a siglo a kadakuada interesado ti Dios?
12 Idi 70 K.P., saanen nga imbilang ti Dios dagiti natural a Judio kas ili a pinilina. Impakita ni Jesus a linaksiden ti Dios dayta a nasion ken binaybay-anna a manungpal ti kabesera a siudad, templo, ken ti sistema ti panagdayawna. (Mateo 23:37–24:2) Nangpili ti Dios iti maysa a baro a nasion, ti naespirituan nga Israel. (Aramid 15:14; Roma 2:28, 29; Galacia 6:16) Buklen dayta dagiti lallaki ken babbai a napili manipud iti amin a nasion ken napulotan iti nasantuan nga espiritu. (Mateo 22:14; Juan 15:19; Aramid 10:1, 2, 34, 35, 44, 45) Sumagmamano a tawen sakbay ti iraraut ni Cestius Gallus, insurat ni Pedro kadagiti “napili sigun iti nasakbay a pannakaammo ti Dios nga Ama, buyogen ti pannakasantipikar babaen ti espiritu.” Ti kakasta a pinulotan ti espiritu ket maysa a “napili a puli, maysa a naarian a kinapadi, maysa a nasantuan a nasion.” (1 Pedro 1:1, 2; 2:9) Iyeg ti Dios idiay langit dagidiay a napili tapno makipagturay ken Jesus.—Colosas 1:1, 2; 3:12; Tito 1:1; Apocalipsis 17:14.
13. Aniat’ mabalin a kaipapanan ti sasao ni Jesus iti Mateo 24:22?
13 Makatulong daytoy a panangbigbig kadagiti napili, tangay impadto ni Jesus a mapaababa dagiti aldaw ti rigat “maigapu kadagiti napili.” Ti Griego a sao a naipatarus a “maigapu iti” mabalin met a maipatarus a ‘maipaay ti pagimbagan iti’ wenno ‘maipaay . . . a pagimbagan.’ (Marcos 2:27; Juan 12:30; 1 Corinto 8:11; 9:10, 23; 11:9; 2 Timoteo 2:10; Apocalipsis 2:3) Gapuna ti mabalin a kuna ni Jesus ket, ‘No di napaababa dagita nga aldaw, awanto ti lasag a maisalakan; ngem maipaay ti pagimbagan dagiti napili dagita nga aldaw mapaababadanto.’c (Mateo 24:22) Adda kadi napasamak a nakagunggonaan wenno ‘maipaay ti pagimbagan dagiti’ napili a Kristiano a napupok idiay Jerusalem?
14. Kasano a naisalakan ti “lasag” idi di ninamnama a nagsanud ti buyot a Romano iti Jerusalem idi 66 K.P.?
14 Laglagipenyo nga idi 66 K.P., nagwaras dagiti Romano iti daga, a sinakupda ti makinngato a Jerusalem, ket rinugianda a dadaelen ti pader. Nagkomento ni Josephus: “No nagtultuloy la koma iti iraraut iti apagbiit pay nakautibona koma a namimpinsan ti Siudad.” Isaludsodyo iti bagiyo, ‘Apay a ti nabileg a buyot ti Roma kellaat a tallikudanna ti kampania sa agsanud “iti di mailawlawag a makagapu”?’ Kastoy ti komento ni Rupert Furneaux, maysa nga espesialista iti panangilawlawag iti pakasaritaan ti militar: “Awan historiador a nagballigi a makaited iti aniaman nga umdas a makagapu iti karkarna ken makadadael a pangngeddeng ni Gallus.” No aniaman dayta, ti epektona ket napaababa ti rigat. Nagsanud dagiti Romano, a dinarup pay ket ida dagiti Judio bayat a nagatrasda. Komusta ngay dagidiay napupok a napulotan a Kristiano a “napili”? Ti panagsardeng ti iraraut kaipapananna a naisalakanda manipud pangta a pannakapapatay kabayatan ti rigat. Gapuna, dagidiay Kristiano a nagunggonaan manipud iti pannakapaababa ti rigat idi 66 K.P. isuda dagiti naisalakan a “lasag” a nadakamat iti Mateo 24:22.
Aniat’ Agur-uray iti Masakbayanyo?
15. Apay a maikunayo a masapul nga agbalintayo nga ad-adda nga interesado ita iti Mateo kapitulo 24?
15 Mabalin nga adda agsaludsod, ‘Apay a nangnangruna nga interesadoak iti daytoy napasin-aw a pannakatarus iti sasao ni Jesus?’ Bueno, adda umdas a makagapu a maikuna a ti padto ni Jesus maaddaan iti dakdakkel a kaitungpalan, iti labes pay ti napasamak agingga ken agraman idi 70 K.P.d (Idiligyo ti Mateo 24:7; Lucas 21:10, 11; Apocalipsis 6:2-8.) Iti adu a dekada, inkaskasaba dagiti Saksi ni Jehova a ti dakkel a kaitungpalan a mapaspasamak iti kaaldawantayo paneknekanna a manamnamatay ti asidegen a nasaknap a “dakkel a rigat.” Kabayatan dayta, kasanonto a matungpal ti naimpadtuan a sasao iti Mateo 24:22?
16. Ania a makaparegta a banag ti ipapaay ti Apocalipsis maipapan iti umad-adani a dakkel a rigat?
16 Agarup dua a dekada kalpasan ti rigat idiay Jerusalem, insurat ni apostol Juan ti libro nga Apocalipsis. Pasingkedanna nga asidegen ti dakkel a rigat. Ken, tangay interesadotay iti makaapektar kadatayo a personal, mabalin a mabang-arantay a makaammo a naimpadtuan nga ipasigurado kadatayo ti Apocalipsis nga adda natauan a lasag a makalasat a sibibiag iti daytoy um-umay a dakkel a rigat. Impadto ni Juan ti “maysa a dakkel a bunggoy . . . manipud kadagiti isuamin a nasion ken kadagiti tribo ken kadagiti il-ili ken kadagiti pagsasao.” Siasinoda? Sumungbat ti maysa a timek manipud langit: “Dagitoy isuda dagidiay naggapu iti dakkel a rigat.” (Apocalipsis 7:9, 14) Wen, isudanto dagiti makalasat! Ipaayannatay met ti Apocalipsis iti nauneg a pannakaawat no kasano a mapasamak ti bambanag iti um-umay a dakkel a rigat ken no kasano a matungpal ti Mateo 24:22.
17. Aniat’ mairamanto iti umuna a paset ti dakkel a rigat?
17 Ti umuna a paset daytoy a rigat isut’ iraraut iti simboliko a balangkantis a naawagan “Babilonia a Dakkel.” (Apocalipsis 14:8; 17:1, 2) Iladladawanna ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion, nga iti daytoy ti Kakristianuan ti kadakkelan iti basol. Sigun iti sasao ti Apocalipsis 17:16-18, ikabilto ti Dios iti puso ti napolitikaan nga elemento tapno rautenna daytoy simboliko a balangkantis.e Panunotenyo no kasano a matmatan dayta ‘dagiti napili’ a pinulotan ti Dios ken dagiti kakaduada, ti “dakkel a bunggoy.” Bayat nga umas-asideg daytoy makadadael nga iraraut iti relihion, kasla punasennanto ti amin a narelihiosuan nga organisasion, a pakairamanan ti ili ni Jehova.
18. Apay a kasla awanto ti “lasag” a maisalakan iti umuna a paset ti dakkel a rigat?
18 Ditoy a sisasaknap a matungpal ti sasao ni Jesus a masarakan iti Mateo 24:22. No kasano a kasla agpegpeggad dagiti napili idiay Jerusalem, dagiti adipen ni Jehova kasla agpeggadda a matalipupos kabayatan ti pannakaraut ti relihion, a kasla ketdin punasen dayta nga iraraut ti amin a “lasag” ti ili ti Dios. Ngem, laglagipentayo ti napasamak idi 66 K.P. Napaababa ti rigat a pinataud dagiti Romano, a mangipalubos iti nawadwad a gundaway tapno aglibas ken agtalinaed a sibibiag dagidiay napili a pinulotan ti Dios. Gapuna, makapagtalektayo a ti makadadael a pannakaraut ti relihion saan a mapalubosan a mangdadael iti sangalubongan a kongregasion dagiti pudno a managdaydayaw. Napartakto a mapasamak dayta, nga arigna “iti maysa nga aldaw.” Ngem uray kaskasano, mapaababanto dayta, a saan a mapalubosan a mangan-anay iti panggepna, tapno “maisalakan” ti ili ti Dios.—Apocalipsis 18:8.
19. (a) Kalpasan ti umuna a paset ti dakkel a rigat, anianto ti nabatad? (b) Mangiturongto daytoy iti ania?
19 Kalpasanna agtultuloyto iti sumagmamano a panawen ti dadduma nga elemento ti naindagaan nga organisasion ni Satanas a Diablo, a dung-awandanto ti pannakapukaw ti relasionda iti duduogan a narelihiosuan a kaayan-ayatda. (Apocalipsis 18:9-19) Inton dumteng ti panawen, madlawdanto nga adda pay laeng dagiti pudno nga adipen ti Dios, nga “agnaed a sitatalged, isuda amin agnaedda nga awan ti bakbakud” ken agparang a nalaka a maraut. Maklaatda iti mapasamak! Kas panagtignay iti pudpudno wenno pangta a panangraut kadagiti adipenna, agtignayto ti Dios kas panangukom kadagiti kabusorna iti maudi a paset ti dakkel a rigat.—Ezequiel 38:10-12, 14, 18-23.
20. Apay a ti maikadua a paset ti dakkel a rigat saanto a mamagpeggad iti ili ti Dios?
20 Daytoy maikadua a paset ti dakkel a rigat umaspingto iti napasamak iti Jerusalem ken kadagiti agnaed iti daytoy iti maikadua nga iraraut dagiti Romano idi 70 K.P. Mapaneknekanto dayta a “dakkel a rigat a ti kasta di pay napasamak nanipud idi pangrugian ti lubong agingga [idi], saan, dinto met mapasamak manen.” (Mateo 24:21) Ngem, makasiguradotayo a dagiti pinili ti Dios ken dagiti kakaduada awandanto iti napeggad a lugar, nga agpeggad a mapapatay. Ah, dida kasapulan ti agkamang iti maysa a literal a lugar. Dagiti Kristiano idiay Jerusalem idi umuna a siglo makapagkamangda manipud iti dayta a siudad nga agturong kadagiti kabambantayan a rehion, kas ti Pella iti ballasiw ti Jordan. Nupay kasta, iti masanguanan, dagiti matalek a Saksi ti Dios masarakandanto iti intero a lubong, gapuna ti kinatalged ken proteksion saanto a maibatay iti maysa a lugar.
21. Asino ti makidangadangto iti maudi a pannakibakal, ken ania ti resultana?
21 Saan a dumteng ti pannakadadael babaen kadagiti buyot ti Roma wenno ti aniaman a sabali nga ahensia ti tao. Imbes ketdi, iladladawan ti libro nga Apocalipsis ti buyot a mangdadael kas aggapu idiay langit. Wen, maibanagto dayta maudi a paset ti dakkel a rigat, saan nga iti aniaman a buyot ti tao, no di ket babaen “Ti Sao ti Dios,” ni Ari a Jesu-Kristo, a supsuportaran “dagiti buyot nga adda sadi langit,” a pakairamanan dagiti napagungar a napulotan a Kristiano. Ti “Ari dagiti ar-ari ken Apo dagiti ap-appo” iwayatnanto ti panangdadael a nakarkaro nga amang ngem ti inaramid dagiti Romano idi 70 K.P. Dadaelennanto amin a tattao a bumusbusor iti Dios—dagiti ari, komander ti militar, dagiti tattao a nawaya ken adipen, babassit ken dadakkel. Uray dagiti natauan nga organisasion iti lubong ni Satanas dumtengdanto iti tungpalda.—Apocalipsis 2:26, 27; 17:14; 19:11-21; 1 Juan 5:19.
22. Iti ania a sabali pay nga anag a ti “lasag” maisalakanto?
22 Laglagipenyo nga addan “lasag,” agpadpada dagiti napulotan a natda ken ti “dakkel a bunggoy,” a naisalakanen idi sipapartak ken naan-anay a narban ti Babilonia a Dakkel iti immuna a paset ti rigat. Kasta met iti maudi a paset ti rigat, maisalakanto ti “lasag” nga agkamang iti dasig ni Jehova. Anian a naidumanto daytoy iti napasamak kadagiti rebelioso a Judio idi 70 K.P.!
23. Aniat’ manamnama iti masanguanan ti maisalakan a “lasag”?
23 Iti panangusig kadagiti posibilidad agpaay iti masakbayanyo ken kadagiti ay-ayatenyo, kitaenyo ti naikari iti Apocalipsis 7:16, 17: “Saandanto nga agbisinen wenno mawaw iti uray kaanoman, saanto metten a parigaten ida ti init wenno uray ti aniaman a makasinit a pudot, agsipud ta ti Kordero, nga adda iti tengnga ti trono, ipastorannanto ida, ket idalannanto ida kadagiti ubbog ti dandanum ti biag. Ket ti Dios punasennanto ti amin a lua kadagiti matada.” Wen, talaga a “pannakaisalakan” iti nakaskasdaaw, agnanayon a kaipapanan.
[Dagiti Footnote]
a Kitaenyo ti Pagwanawanan a Hunio 1, 1996, pinanid 14-19.
b Kuna ni Josephus: “Idi simrek ni Tito nasdaaw iti kinatibker ti siudad . . . Naiyikkisna: ‘Adda kadatayo ti Dios; ti Dios ti nangpakapuy kadagiti Judio manipud kadagitoy a sarikedked; ta aniat’ maaramidan ti ima wenno armas ti tao maibusor iti kakasta a torre?’”
c Makapainteres, ti teksto ni Shem-Tob iti Mateo 24:22 aramatenna ti Hebreo a sao nga ‛a·vurʹ, a kaipapanannat’ “maipaay a pagimbagan ti, maigapu iti, tapno iti kasta.”—Kitaenyo ti immuna nga artikulo, panid 13.
d Kitaenyo ti Pagwanawanan a Pebrero 15, 1994, panid 11 ken 12, ken ti tsart iti panid 14 ken 15, a sadiay naidatag kadagiti agkabatog a benneg ti naimpadtuan a sungbat ni Jesus a masarakan iti Mateo kapitulo 24, Marcos kapitulo 13, ken Lucas kapitulo 21.
e Kitaenyo ti Apocalipsis—Ti Grande a Tampokna Asidegen!, pinanid 235-58, nga impablaak ti Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., idi 1988.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Ania ti nagkadua a paset ti iraraut idi ti buyot a Romano idiay Jerusalem?
◻ Apay a ti mangbukel iti “lasag” a nadakamat iti Mateo 24:22 saan a mabalin a dagidiay 97,000 a Judio a nakalasat idi 70 K.P.?
◻ Kasano a napaababa dagiti aldaw ti rigat iti Jerusalem, ket iti kasta kasano a naisalakan ti “lasag”?
◻ Iti umad-adanin a dakkel a rigat, kasanonto a mapaababa dagiti aldaw ket maisalakan ti “lasag”?
[Ladawan iti panid 16]
Ti sensilio dagiti Judio a naaramid kalpasan ti iyaalsa. Ti Hebreo a letra ibagbagana ti “Tawen dos,” a kaipapanannat’ 67 K.P., ti maikadua a tawen ti panagbukbukodda
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Ladawan iti panid 17]
Ti sensilio dagiti Romano a naaramid idi 71 K.P. Adda iti kannigid ti maysa nga armado a Romano; iti kannawan maysa nga agdungdung-aw a babai a Judio. Ti sasao nga “IVDAEA CAPTA” kaipapanannat’ “Nakautibo a Judea”
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.