Siasino Dagiti Pudno a Kristiano?
“TI Kristianidad ket panangisuro ken panangyaplikar iti pannakaammo maipapan ken Jesu-Kristo.” (On Being a Christian) Babaen kadagita a sasao, maysa a nabatad a kinapudno ti indatag ti Sueko a teologo a ni Hans Küng: Sa la makuna nga adda ti pudno a Kristianidad no sipapasnek nga iyap-aplikar dagiti indibidual dagiti pannursuro ni Jesus.
Kasano ngaruden no dagiti indibidual wenno institusion ibagada a pasurot ida ni Kristo ngem, iti kinapudnona, saanda nga iyap-aplikar ti pannursuro ni Jesus? Ni Jesus a mismo imbagana nga adunto dagiti agkuna a Kristianoda. Tukoyenda dagiti nagduduma nga inaramidda tapno paneknekanda a nagserbida kenkuana, a kunkunada: “Saankami aya a nagipadto iti naganmo, ken nangparuar kadagiti sairo iti naganmo, ken nagaramid iti adu a mannakabalin nga aramid iti naganmo?” Ngem ania ti reaksion ni Jesus? Babaen kadagiti nabileg a sasao, silalawag nga inyebkasna ti pangngeddengna: “Saankay a pulos am-ammo! Umadayokayo kaniak, dakayo nga agar-aramid ti kinakillo.”—Mateo 7:22, 23.
Anian a nagbileg a ballaag kadagiti “agar-aramid iti kinakillo” a mangibagbaga a pasurot ida ni Jesus! Usigenyo ti dua a kalikaguman ni Jesus kadagiti tattao tapno bigbigenna ida kas pudno a Kristiano imbes a laksidenna ida kas agar-aramid iti kinakillo.
“No Addaankayo iti Ayat iti Maysa ken Maysa”
Daytoy ti maysa kadagiti kalikaguman ni Jesus: “Mangtedak kadakayo iti baro a bilin, nga ayatenyo ti maysa ken maysa; kas iti panagayatko kadakayo, kasta met nga ayatenyo ti maysa ken maysa. Babaen iti daytoy maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak, no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.”—Juan 13:34, 35.
Ni Jesus kalikagumanna kadagiti pasurotna a maaddaanda iti napudno nga ayat iti maysa ken maysa ken kadagiti amin a tattao. Adu nga indibidual a Kristiano ti nangtungpal iti dayta a kondision bayat dagiti sinigsiglo sipud idi nagbiag ni Jesus ditoy daga. Ngem komusta ti kaaduan kadagiti narelihiosuan nga organisasion a mangibagbaga a pannakabagi ida ni Kristo? Ti kadi pakasaritaanda ipakitana nga addaanda iti ayat? Nalawag a saan. Imbes ketdi, isuda ti nangisungsong iti nagadu a gubat ken rinnisiris a nakatayan dagiti inosente a tattao.—Apocalipsis 18:24.
Kasta ti mapaspasamak uray agingga iti moderno a panawen. Dagiti nasion a mangibagbaga a Kristianoda indauluanda ti panangpapatay a nangtanda kadagiti dua a sangalubongan a gubat ti maika-20 a siglo. Kadagitoy kallabes a tawtawen, dagiti kameng dagiti makunkuna a Kristiano nga iglesia ti kangrunaan a responsable kadagiti kinadangkok ken panangikagumaan a panangikisap iti puli a napasamak idiay Rwanda idi 1994. “Agkakarelihion dagidiay nakiraman iti dayta a kinaranggas,” insurat ti dati nga Anglicano nga arsobispo a ni Desmond Tutu. “Kristiano ti kaaduan kadakuada.”
“No Agtalinaedkayo iti Saok”
Ti maikadua a kangrunaan a makalikaguman iti pudno a Kinakristiano ket tinukoy ni Jesus idi kinunana: “No agtalinaedkayo iti saok, pudno a dakayo dagiti adalak, ket maammuanyonto ti kinapudno, ket ti kinapudno wayawayaannakayto.”—Juan 8:31, 32.
Namnamaen ni Jesus a dagiti pasurotna agtalinaedda iti saona—kayatna a sawen, itultuloyda nga annuroten dagiti pannursurona. Nupay kasta, dagiti lider ti relihion a mangibagbaga a sumursurotda ken Kristo “kimmaro ti panangannurotda kadagiti kapanunotan dagiti Griego,” kuna ni teologo a Küng. Sinukatanda dagiti pannursuro ni Jesus kadagiti kapanunotan a kas iti imortalidad ti kararua, panamati iti purgatorio, panagdayaw ken Maria, ken ti maysa a klase klero—dagiti kapanunotan a namunganay kadagiti pagano a relihion ken pilosopia.—1 Corinto 1:19-21; 3:18-20.
Dagiti narelihiosuan a mannursuro pinataudda pay ti di maawatan a doktrina ti Trinidad, a nangitan-ok ken ni Jesus iti saad a dina pulos inako. Gapu iti dayta a sursuro, saan a naipamaysa ti panagdayaw dagiti tattao iti daydiay kanayon a nangiturongan ni Jesus iti atension—ni Jehova nga Amana. (Mateo 5:16; 6:9; Juan 14:28; 20:17) “No ni Jesus dakamatenna ti Dios,” insurat ni Hans Küng, “tuktukoyenna ti nagkauna a Dios da patriarka nga Abraham, Isaac ken Jacob: ni Yahweh . . . Para kenkuana, daytoy ti maysa ken kakaisuna a Dios.” Mano a tattao ita ti makaammo a ti Dios wenno Ama ni Jesus ket ni Yahweh, wenno ni Jehova, ti gagangay a pannakaisurat ti naganna iti Iloko?
Dagiti lider ti relihion naan-anay nga inyaleng-alengda ti bilin ni Jesus nga agtalinaedda a neutral iti politika. Idi kaaldawan ni Jesus, ti Galilea ti “sentro idi ti etniko a nasionalismo,” kuna ti mannurat a ni Trevor Morrow. Adu a nasionalistiko a Judio ti nakidangadang tapno maaddaanda iti napolitikaan ken narelihiosuan a wayawaya. Ni kadi Jesus binilinna dagiti adalanna a makipasetda iti kasta a dangadang? Saan. Imbes ketdi, kinunana kadakuada: “Saankayo a paset ti lubong.” (Juan 15:19; 17:14) Ngem imbes nga agtultuloyda a neutral, dagiti lider ti iglesia pinandayda dagiti “namilitariaan ken napolitikaan a sursuro ti iglesia,” kas panangdeskribir ti taga-Ireland a mannurat a ni Hubert Butler. “Ti napolitikaan a Kristianidad,” insuratna, “ket dandani kanayon met a namilitariaan a Kristianidad, ken no adda mapagnumuan dagiti estadista ken lider ti relihion, kanayon a ti Iglesia bendisionanna dagiti puersa militar ti estado kas kasukat ti pribilehio.”
Dagiti Ulbod a Mannursuro Pinagtalikkudanda ni Jesus
Namakdaar ni apostol Pablo nga adda isisiasi manipud iti pudno a Kristianidad. Kinunana a kalpasan ti ipapatayna, “dagiti manangirurumen a lobo” manipud kadagiti agkunkuna a Kristiano “agsaodanto iti tiritir a bambanag tapno iyadayoda a pasuroten kadakuada dagiti adalan.” (Aramid 20:29, 30) “Silalatak nga ideklarada nga ammoda ti Dios,” ngem iti kinapudnona “paglikudanda babaen kadagiti aramidda.” (Tito 1:16) Namakdaar met ni apostol Pedro a dagiti ulbod a mannursuro “siuulimek nga iserrekdanto dagiti makadadael a sekta ket paglikudandanto uray pay ti makinkukua a nanggatang kadakuada.” Kinunana a ti dakes nga aramidda ti mangtignay kadagiti tattao nga agsao a “sibabassawang” maipapan iti “dalan ti kinapudno.” (2 Pedro 2:1, 2) Ti panangtalikud ken ni Kristo iti kasta a pamay-an, kuna ti Griego nga eskolar a ni W. E. Vine, ket kaipapananna ti “panangilibak iti Ama ken iti Anak, babaen ti panagapostata ken panangiwaras kadagiti makadangran a sursuro.”
Ania ti reaksion ni Jesus no dagiti agkunkuna nga adalanna gagaraenda ti saan nga ‘agtalinaed iti saona’ ken saan a mangaramid kadagiti kondision nga impasdekna? Kinunana: “Siasinoman a mangtallikud kaniak iti sanguanan dagiti tattao, paglikudakto met iti sanguanan ni Amak nga adda iti langlangit.” (Mateo 10:33) Siempre, saan a pagtalikudan ni Jesus ti maysa a makaaramid iti kamali iti laksid ti nasged a tarigagayna nga agmatalek. Kas pagarigan, nupay ni apostol Pedro namitlo a pinaglibakanna ni Jesus, nagbabawi ket napakawan. (Mateo 26:69-75) Ngem ni Jesus paglikudanna dagiti indibidual wenno institusion nga arig lobo a nakakawes kas karnero—nga agpampammarang a pasurot ni Kristo ngem sipapakinakem ken agtultuloy a mangilaksid kadagiti pannursurona. Maipapan kadagita nga ulbod a mannursuro, kinuna ni Jesus: “Babaen kadagiti bungada mailasinyonto dagidiay a tattao.”—Mateo 7:15-20.
Timmaud ti Apostasia Kalpasan ti Ipapatay Dagiti Apostol
Kaano a dagiti ulbod a Kristiano nangrugi a pagtalikudanda ni Kristo? Di nagbayag kalpasan ti ipapatay ni Jesus. Imballaagna a mismo a ni Satanas a Diablo dagus a mangimula kadagiti “dakes a ruot,” wenno kadagiti ulbod a Kristiano iti nagbabaetan dagiti “nasayaat a bin-i,” wenno dagiti pudno a Kristiano, nga immula ni Jesus bayat ti ministeriona. (Mateo 13:24, 25, 37-39) Namakdaar ni apostol Pablo nga agtigtignayen idi kaaldawanna dagiti manangallilaw a mannursuro. Kinunana a ti kangrunaan a makagapu iti isisiasida manipud kadagiti pannursuro ni Jesu-Kristo isu ti kaawan ti pudno nga ‘ayatda iti kinapudno.’—2 Tesalonica 2:10.
Dagiti apostol ni Jesu-Kristo linapdanda ti panagraira ti apostasia bayat a sibibiagda. Ngem kalpasan ti ipapatay dagiti apostol, dagiti lider ti relihion nagusarda iti “tunggal mannakabalin nga aramid ken dagiti ulbod a pagilasinan ken dagiti tanda . . . tunggal nakillo a panangallilaw” tapno mayaw-awanda ti adu a tattao. Nagresulta dayta iti panagadu dagiti tattao a napagtallikudda manipud kadagiti kinapudno nga insuro ni Jesus ken dagiti apostolna. (2 Tesalonica 2:3, 6-12) Ti Ingles a pilosopo a ni Bertrand Russel insuratna a ti orihinal a kongregasion Kristiano ket napagbalin idi agangay kas maysa a narelihiosuan nga organisasion a “pakaklaatan ni Jesus, ken uray ni Pablo.”
Naisubli ti Pudno a Kristianidad
Nalawag ti rekord. Sipud idi natay dagiti apostol, ni Kristo ket saan a naikabkabilangan kadagiti adu a pasamak iti nagan ti Kristianidad. Ngem saanna a kaipapanan dayta a saan a tinungpal ni Jesus ti karina a kaaddana kadagiti pasurotna “iti amin nga al-aldaw agingga iti panungpalan ti sistema ti bambanag.” (Mateo 28:20) Masiguradotayo a sipud idi inyebkasna dagita a sasao, adda dagiti matalek nga indibidual a ‘dagiti pannursuro ken ar-aramidda ket maitunos iti pannakaammo maipapan ken ni Jesu-Kristo.’ Sinalimetmetan ni Jesu-Kristo ti karina a tulonganna dagitoy a tattao bayat nga ikagkagumaanda nga ipakita ti ayat a pakabigbigan dagiti pudno a Kristiano ken agtalinaed a nasungdo kadagiti kinapudno nga insurona.
Kanayonanna, inkari ni Jesus nga iti maudi nga al-aldaw daytoy sistema dagiti bambanag, ummongenna dagiti matalek nga adalanna iti maysa a nalawag a mailasin a kongregasion Kristiano nga usarenna a mangitungpal iti pagayatanna. (Mateo 24:14, 45-47) Us-usarenna itan dayta a kongregasion a mangummong iti “dakkel a bunggoy” dagiti lallaki, babbai, ken ubbing “manipud kadagiti amin a nasion ken kadagiti tribu ken kadagiti ili ken kadagiti pagsasao,” ket pagkaykaysaenna ida iti sidong ti kinaulona iti “maymaysa nga arban” iti sidong ti “maymaysa a pastor.”—Apocalipsis 7:9, 14-17; Juan 10:16; Efeso 4:11-16.
Umadayokayo ngarud manipud iti aniaman nga institusion wenno organisasion a nangmulit iti nagan ni Kristo ken nangibabain iti Kristianidad kadagiti naglabas a dua ribu a tawen. Ta no saan, kas iti kinuna ni Jesu-Kristo ken ni apostol Juan, mabalin nga ‘umawatkayo iti paset dagiti saplitda’ inton dadaelen ida ti Dios iti asidegen a masanguanan. (Apocalipsis 1:1; 18:4, 5) Determinadokayo koma nga agbalin a maysa kadagiti dinakamat ni propeta Mikias idi kinunana nga “iti kamaudianan a paset dagiti aldaw,” dagiti pudno nga agdaydayaw—dagiti mangitantandudo iti pudno a Kristianidad—umimdengdanto kadagiti pannursuro ti Dios ken ‘magnada kadagiti dana’ ti naisubli a pudno a panagdayaw. (Mikias 4:1-4) Dagiti mangipabpablaak iti daytoy a magasin maragsakanda a tumulong kenka a mangilasin kadagiti pudno nga agdaydayaw.
[Dagiti Ladawan iti panid 5]
Apay a dagiti pudno a Kristiano saanda a makipaset iti gubat?
[Credit Lines]
Dagiti Soldado, kannigid: U.S. National Archives photo; flamethrower, kannawan: U.S. Army Photo
[Dagiti Ladawan iti panid 7]
Kalikaguman ni Jesus a dagiti pudno a Kristiano addaanda iti “ayat iti maysa ken maysa” ken ‘agtalinaedda iti saona’