Saluadanyo ti Pusoyo

“Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom, ta aggubuay iti dayta dagiti ubbog ti biag.”​—PROVERBIO 4:23.

1, 2. Apay a masapul a saluadantayo ti pusotayo?

MAYSA a lakay iti isla ti Caribe ti rimmuar iti balayna kalpasan ti maysa a bagyo. Bayat a palpaliiwenna ti nadadael iti aglawlaw, nadlawna a natuang daydiay nagdakkel a kayo nga adun a dekada a nakatakder iti asideg ti makinsango a ruanganna. ‘Kasano a napasamak dayta,’ nagsiddaawanna, ‘idinto ta nakatakder latta dagiti babbabassit a kayo?’ Nasungbatan dayta idi makitana ti pungdol ti natuang a kayo. Rimmukop ti bugas ti kasla di matuang a kayo, ket impalgak laeng ti bagyo dayta di makita a kinarukop.

² Anian a makapaladingit no ti maysa a pudno nga agdaydayaw nga agparang a natibker ti pannakairamutna iti Nakristianuan a dana ket parukmaen ti pannubok iti pammati. Umiso ti kinuna ti Biblia a “ti pagannayasan ti puso ti tao dakes manipud pay kinaagtutubona.” (Genesis 8:21) Kaipapanan daytoy a no saan a kanayon nga agsalukag, magargari nga agaramid iti dakes uray ti nasingpet a puso. Yantangay awan ti imperpekto a puso a di agkamali, masapul a sipapasnek nga ipangagtayo daytoy a balakad: “Ad-adda ngem iti isuamin a sabali pay a maaluadan, saluadam ta pusom.” (Proverbio 4:23) Kasanotay ngarud a masaluadan ti piguratibo a pusotayo?

Masapul ti Regular a Panagsukimat

3, 4. (a) Ania a salsaludsod ti mayimtuod maipapan iti literal a puso? (b) Ania ti makatulong kadatayo a mangsukimat iti piguratibo a pusotayo?

³ No agpaeksamenkayo iti maysa doktor, nalabit nga eksamenenna ti pusoyo. Ipakita kadi ti salun-atyo, agraman ti pusoyo, a kompleto ti sustansia ti bagiyo? Komusta ti presion ti darayo? Normal kadi ti panagpitik ti pusoyo? Adda kadi umdas a panagehersisioyo? Mabambannog kadi unay ti pusoyo?

⁴ No kasapulan ti literal a puso ti regular a pannakaeksamen, ti met ngay piguratibo a puso? Sukimaten dayta ni Jehova. (1 Cronicas 29:17) Gapuna, kasta met koma ti aramidentayo. Kasano? Babaen ti panangyimtuod kadagitoy a saludsod: Matartaraonan kadi a naimbag ti pusok iti naespirituan babaen ti regular a personal a panagadal ken pannakigimong? (Salmo 1:1, 2; Hebreo 10:24, 25) Pudno kadi a pakaseknan ti pusok ti mensahe ni Jehova a kasla “sumsumged nga apuy a napupok kadagiti tulangko,” a tignayennak a mangikasaba iti Pagarian ken agaramid iti adalan? (Jeremias 20:9; Mateo 28:19, 20; Roma 1:15, 16) Nagutugotak kadi nga agbalin a napinget, a makiraman iti dadduma a benneg ti amin-tiempo a panagministerio no mabalin? (Lucas 13:24) Iti ania a situasion nga isarsarangko ti piguratibo a pusok? Makitimtimpuyogak kadi kadagiti tattao a nagkaykaysa ti pusoda iti pudno a panagdayaw? (Proverbio 13:20; 1 Corinto 15:33) Naalibtaktay koma a mangilasin iti aniaman a pagkapuyantayo ket mangaramid kadagiti addang a dagus a mangatur iti dayta.

5. Ania ti pagimbaganna no masuot ti pammatitayo?

⁵ Masansan a masubok ti pammatitayo. Mangted daytoy kadatayo iti gundaway a mangusig iti kasasaad ti pusotayo. Kastoy ti kinuna ni Moises kadagiti Israelita a dandani idi a sumrek iti Naikari a Daga: ‘Pinapagnanaka ni Jehova a Diosmo kadagitoy uppat a pulo a tawen iti let-ang, tapno pagpakumbabaennaka, tapno subokennaka iti kasta maammuan no ania idi ti adda ita pusom, no salimetmetam met laeng dagiti bilinna wenno saan.’ (Deuteronomio 8:2) Saantay kadi a masansan a masdaaw nga adda dagiti rumsua a rikna, tarigagay, wenno reaksion no maipasangotayo kadagiti di ninamnama a situasion wenno sulisog? Dagiti pakasuotan nga ipalubos ni Jehova a mapasamak ipabigbigda no ania dagiti pagkapuyantayo, a mangyeg kadatayo iti gundaway nga agbalbaliw. (Santiago 1:2-4) Ditay koma liwayan a mennamennaen ken ikararag no ania ti aramidentayo bayat dagiti pakasuotan!

Ania ti Ipalgak Dagiti Sasaotayo?

6. Ania ti ipalgakna maipapan iti pusotayo dagiti banag a pagay-ayattay nga estoriaen?

⁶ Kasanotay a maammuan no ania ti ipatpateg ti pusotayo? Kinuna ni Jesus: “Ti naimbag a tao mangiruar iti naimbag manipud iti naimbag a gameng ti pusona, ngem ti nadangkes a tao iruarna ti dakes manipud iti nadangkes a gamengna; ta manipud iti naruay iti puso agsao ti ngiwatna.” (Lucas 6:45) Ti kanayon a sarsaritaentayo ket nalawag a pagilasinan no ania ti tarigagay ti pusotayo. Masansan kadi a dagiti material a bambanag ken sekular a gapuanan ti dakdakamatentayo? Wenno masansan ketdi a naisentro ti saritaantayo kadagiti naespirituan a bambanag ken teokratiko a kalat? Imbes nga es-estoriaentayo dagiti pagkamalian ti dadduma, siaayat kadi nga abbongantay dagita? (Proverbio 10:11, 12) Alistotayo kadi nga agestoria maipapan iti tattao ken no ania ti mapaspasamak iti biagda ngem manmano laeng ti estoriatayo no maipapan kadagiti naespirituan ken nasin-aw a bambanag? Pagilasinan kadi daytoy a mannakibiangtayo iti personal a biag ti sabali a tattao?​—1 Pedro 4:15.

7. No maipapan iti panangsaluad iti pusotayo, ania ti masursurotayo iti salaysay maipapan ti sangapulo a kakabsat ni Jose?

⁷ Panunotenyo ti napasamak iti maysa a dakkel a pamilia. Ti sangapulo nga in-inauna nga annak ni Jacob “saanda a makapagsao a sitatalna” ken Jose nga adingda. Apay? Agimonda ta isu ti paborito ni tatangda. Idi agangay, idi naparaburan ni Jose iti maysa a tagtagainep manipud iti Dios, a pammaneknek nga adda kenkuana ti anamong ni Jehova, nakasarakda “iti kanayonan a rason tapno guraenda.” (Genesis 37:4, 5, 11) Awanan asi nga inlakoda ti adingda tapno agbalin nga adipen. Sa iti gandatda nga ilimed ti basolda, siuulbod nga imbagada a ni Jose ket pinapatay ti maysa nga atap nga animal. Namati ti amada. Ti sangapulo a kakabsat ni Jose dida nasaluadan ti pusoda iti dayta nga okasion. No nalakatayo a mangdillaw iti sabsabali, mabalin ngata a pagilasinan dayta nga adda ti imun ken apal iti pusotayo? Masapul a nasiputtay a mangtingiting no ania ti sasawentayo ken naalibtaktay a mangikkat kadagiti di umiso a pagannayasan.

8. Ania ti makatulong kadatayo a mangsukimat iti pusotayo no nailaw-antayo a nagulbod?

⁸ Nupay ‘di mabalin nga agulbod ti Dios,’ nalaka laeng nga agulbod dagiti imperpekto a tattao. (Hebreo 6:18) “Tunggal tao ket naulbod,” inyasug ti salmista. (Salmo 116:11) Uray ni apostol Pedro inlibakna ni Jesus iti namitlo a daras. (Mateo 26:69-75) Nalawag a masapul nga agannadtayo tapno maliklikan ti panagulbod yantangay kagura ni Jehova ti “ulbod a dila.” (Proverbio 6:16-19) No nailaw-antayo a nagulbod, nasayaat a tingitingen ti makagapu. Gapu kadi iti panagbuteng iti tao? Gapu kadi ti panagamak a madusa? Nalabit ditay kayat ti maibabain wenno kinaagum a talaga ti ramut ti problema? Aniaman ti makagapu, anian a maitutop nga utobentayo dagiti bambanag, a sipapakumbaba a bigbigentayo dagiti pagkurangantayo, ken dawatentay ti pammakawan ni Jehova, nga agpatulongtayo kenkuana a mangparmek iti dayta a pagkapuyan! “Dagiti lallakay iti kongregasion” ti nalabit kasayaatan a makaipaay iti kasta a tulong.​—Santiago 5:14.

9. Ania ti mabalin nga ipalgak dagiti kararagtayo maipapan iti pusotayo?

⁹ Idi kiniddaw ni agtutubo nga Ari Solomon ti sirib ken pannakaammo, simmungbat ni Jehova: “Iti rason nga asideg idi daytoy iti pusom ket saanka a nagkiddaw iti gameng, kinabaknang ken dayaw . . . , ti sirib ken ti pannakaammo maited kenka; kasta met ti gameng ken kinabaknang ken dayaw itdek kenka.” (2 Cronicas 1:11, 12) Aniaman ti kiniddaw wenno saan a kiniddaw ni Solomon, ammo ni Jehova no ania ti napateg iti pusona. Ania ti iparangarang ti kararagtayo iti Dios no maipapan iti pusotayo? Ipamatmat kadi dagiti kararagtayo a tartarigagayantayo ti pannakaammo, sirib, ken pannakaawat? (Proverbio 2:1-6; Mateo 5:3) Ipangpangruna kadi ti pusotayo dagiti interes ti Pagarian? (Mateo 6:9, 10) No nagbalin a mekanikal dagiti kararagtayo, nalabit pagilasinan daytoy a masapul nga iwayaantayo ti panangmennamenna kadagiti aramid ni Jehova. (Salmo 103:2) Nasken nga alerto ti amin a Kristiano a mangusig no ania ti ipalgak dagiti kararagda.

Ania ti Ipakita Dagiti Aramidtayo?

10, 11. (a) Ania ti pangrugian ti pannakikamalala ken pannakiabig? (b) Ania ti makatulong kadatayo a di ‘makabasol iti pannakikamalala iti pusotayo’?

¹⁰ Naikuna a nabilbileg ti aramid ngem iti sao. Wen, adu ti iparangarang dagiti aramidtayo no maipapan iti kinataotayo. Kas pagarigan, no maipapan iti moralidad, saan laeng a basta panangliklik iti pannakiabig wenno pannakikamalala ti saklawen ti panangsaluad iti puso. Iti Sermonna idiay Bantay, kinuna ni Jesus: “Ti tunggal maysa nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakikamalalan kenkuana iti pusona.” (Mateo 5:28) Kasanotay a maliklikan ti pannakikamalala uray iti pusotayo laeng?

¹¹ Nangituyang iti ulidan ni matalek a patriarka a Job kadagiti naasawaan a Kristiano a lallaki ken babbai. Awan duadua a gagangay a nakilangen ni Job kadagiti agkabannuag a babbai ken siaayat pay ketdi a tinulonganna ida no agkasapulanda iti saranay. Ngem daytoy a natarnaw a lalaki dina pinanunot a garteman dagidi a babbai. Apay? Gapu ta napigsa ti determinasionna a di mangmatmat a sidederrep kadagiti babbai. “Maysa a tulag ti pinatalgedak kadagiti matak,” kinunana. “Gapuna kasano koma nga agparangak a simamatmat iti maysa a birhen?” (Job 31:1) Makitulagtayo met koma iti kasta kadagiti matatayo tapno masaluadan ti pusotayo.

12. Kasanoyo nga iyaplikar ti Lucas 16:10 no maipapan iti panangsaluad iti pusoyo?

¹² “Ti tao a matalek iti kabassitan matalek met iti adu,” kinuna ti Anak ti Dios, “ket ti tao a nakillo iti kabassitan nakillo met iti adu.” (Lucas 16:10) Wen, nasken a sukimatentayo dagiti konduktatayo mainaig iti kasla babassit a banag iti inaldaw a biag, uray dagiti ar-aramidentayo iti uneg ti pagtaengantayo. (Salmo 101:2) Bayat a situtugaw iti balay, nga agbuybuya iti telebision, wenno nakakonektar iti Internet, ikagkagumaantayo kadi a suroten ti balakad ti Kasuratan: “Ti pannakiabig ken tunggal kita ti kinarugit wenno kinaagum saan koma nga uray madakamat iti nagtetengngaanyo, kas maitutop kadagiti nasantuan a tattao; uray ti nakababain nga ugali wenno minamaag a panagsasao wenno naalas a panagang-angaw, bambanag a di mayanatup”? (Efeso 5:3, 4) Ket komusta met ti kinaranggas a mabuya iti telebision wenno kadagiti ay-ayam iti video? “Ni met laeng Jehova sukimatenna daydiay nalinteg kasta met daydiay nadangkes,” kinuna ti salmista, “ket asinoman a mangay-ayat iti kinaranggas pudno unay a guraen ti kararuana.”​—Salmo 11:5.

13. Ania a panagannad ti makalikaguman no usigentayo ti linaon ti pusotayo?

¹³ “Ti puso nagulgulib ngem iti aniaman a banag ket desperado,” imballaag ni Jeremias. (Jeremias 17:9) Maiparangarang daytoy a kinagulib ti puso no ikalintegantay dagiti kamalitayo, palag-anen dagiti nagkurangan, irasonan dagiti serioso a pagkapuyan ti personalidad, wenno sobraan ti estoriaen a nagapuanan. Ti desperado a puso kabaelanna met ti agdoble kara​—sabali ti ibagbaga ti nalamuyot a dilana iti iparparangarang dagiti aramidna. (Salmo 12:2; Proverbio 23:7) Anian a nagpateg nga agbalintayo a napudno bayat a sukimatentayo ti linaon ti pusotayo!

Simple Kadi ti Matatayo?

14, 15. (a) Ania ti “simple” a mata? (b) Kasano a ti panangsalimetmet iti simple a mata tulongannatayo a mangsaluad iti puso?

¹⁴ “Ti pagsilawan ti bagi isu ti mata,” kinuna ni Jesus. Innayonna: “No, ngarud, simple ti matam, ti intero a bagim naraniagto.” (Mateo 6:22) Ti simple a mata ket naisentro iti maysa a kalat, wenno panggep, a di masinga wenno maitawtaw. Wen, nasken a naipamaysa ti matatayo iti ‘panangsapul nga umuna iti pagarian ken iti kinalinteg [ti Dios].’ (Mateo 6:33) Ania ti mapasamak iti piguratibo a pusotayo no saan a simple dagiti matatayo?

¹⁵ Usigenyo ti maipapan iti panggedan. Rebbengen dagiti Kristiano nga ipaay ti kasapulan ti pamiliada. (1 Timoteo 5:8) Ngem anian no magargaritayo a manggun-od kadagiti kabaruan, kasayaatan, ken uso a taraon, kawes, pagtaengan, ken dadduma pay a banag? Saan kadi a dayta ti mangadipen iti puso ken isip, a mamagbalin a parparawpaw ti panagdayawtayo? (Salmo 119:113; Roma 16:18) Apay koma a makumikomtay unay kadagiti pisikal a kasapulan nga uray la naipamaysa ti biagtayo iti pamilia, negosio, ken material a bambanag? Laglagipenyo ti naipaltiing a balakad: “Asikasuenyo ti bagbagiyo tapno dagiti pusoyo saanda a pulos madagsenan iti nalabes a pampannangan ken nakaro a panagin-inum ken kadagiti pakaringgoran iti biag, ket giddato a dayta nga aldaw kellaat nga umay kadakayo kas maysa a silo. Ta dumtengto dayta kadagidiay amin nga agnanaed iti rabaw ti intero a daga.”​—Lucas 21:34, 35.

16. Ania ti imbalakad ni Jesus maipapan iti mata, ken apay?

¹⁶ Ti mata ket napateg nga instrumento ti komunikasion iti isip ken iti puso. Aniaman ti kitaenna, napigsa ti impluensiana iti panunot, emosion, ken tignaytayo. Babaen ti panangusarna iti ilustrasion, dinakamat ni Jesus ti maipapan iti bileg ti pannakasulisog babaen ti mata ket kinunana: “No, ita, dayta makannawan a matam itibtibkolnaka, suatem ket ibellengmo manipud kenka. Ta ad-adda a pagimbagam a maysa kadagiti kamengmo ti mapukaw kenka ngem ti maitapuak ti intero a bagim idiay Gehenna.” (Mateo 5:29) Masapul a mailiklik ti mata a kumita kadagiti di maiparbeng a bubuyaen. Kas pagarigan, saan koma a palubosan dayta a mangmingming iti material a nairanta a manggargari wenno mangabbukay kadagiti imoral a derrep ken tarigagay.

17. Kasano a ti panangyaplikar iti Colosas 3:5 tulongannatayo a mangsaluad iti pusotayo?

¹⁷ Siempre, saan laeng a ti mata ti sentido nga us-usarentayo a makikomunikar iti lubong. Adda met akem ti dadduma a sentidotayo, kas ti panagrikna ken ti panagdengngeg, ket masapul a maannadan dagitoy agraman ti dadduma pay a paset ti bagi. Indagadag ni apostol Pablo: “Papatayenyo, ngarud, dagiti kameng ti bagiyo nga adda iti rabaw ti daga no maipapan iti pannakiabig, kinarugit, panaggartem iti sekso, makapasakit a tarigagay, ken kinaagum, a dayta ket idolatria.”​—Colosas 3:5.

18. Aniada a panagannad ti nasken nga aramidentayo maipapan kadagiti imoral a kapanunotan?

¹⁸ Mabalin a mangrugi ti di umiso a tarigagay manipud iti nalimed a paset ti isiptayo. Ti panangpampanunot iti dayta gagangay a parugsuenna ti dakes a tarigagay, a mangimpluensia iti puso. “Kalpasanna ti derrep, inton nayinawen, mangipasngay iti basol.” (Santiago 1:14, 15) Adu ti mangadmitir a masansan a daytoy ti pangrugian ti masturbasion. Anian a nagpateg a kanayon a punnuentay ti isiptayo kadagiti naespirituan a pakaseknan! (Filipos 4:8) Ket no adda umuneg iti panunottayo nga imoral nga ideya, ikagumaantayo koma nga iwaksi dayta.

‘Agserbi ken Jehova Buyogen ti Naan-anay a Puso’

19, 20. Kasano a makapagballigitayo nga agserbi ken ni Jehova buyogen ti naan-anay a puso?

¹⁹ Idi lakayen, binilin ni Ari David ti anakna: “Solomon nga anakko, ammuem ti Dios ni amam ket agserbika kenkuana buyogen ti naan-anay a puso ken buyogen ti naragsak a kararua; ta amin a puspuso sukimaten ni Jehova, ket tunggal pagannayasan ti pampanunot mailasinna.” (1 Cronicas 28:9) Ni Solomon a mismo inkararagna a maaddaan iti “puso a natulnog.” (1 Ar-ari 3:9) Kaskasdi, inkarkarigatanna a tinaginayon ti kasta a puso iti intero a panagbiagna.

²⁰ Tapno agballigitayo iti dayta a banag, saantay laeng a patanoren ti puso a makaay-ayo ken ni Jehova no di pay ket saluadantayo dayta. Tapno maaramidantayo dayta, masapul nga iyukuoktayo dagiti pammalagip ti Sao ti Dios iti pusotayo​—‘iti tengngana.’ (Proverbio 4:20-22) Rumbeng nga iyugalitayo met a sukimaten ti pusotayo, nga usigen dayta buyogen ti kararag no ania ti ipalgak dagiti sasao ken tigtignaytayo. Ngem awan mamaayna dayta a panangusig no ditay ikagumaan nga agpatulong ken ni Jehova tapno mailinteg ti aniaman a pagkapuyan a makitatayo. Ken anian a nagpateg a siputantayo no ania ti pangus-usarantay kadagiti sentidotayo! No kasta ti aramidentayo, makapagtalektayo a “ti talna ti Dios a mangringbaw iti isuamin a panunot saluadannanto dagiti puso[tayo] ken dagiti pannakabalin ti isip[tayo] babaen ken Kristo Jesus.” (Filipos 4:6, 7) Wen, determinadotayo koma a mangsaluad iti pusotayo a nangnangruna ngem iti aniaman ket agserbitayo ken ni Jehova buyogen ti naan-anay a puso.

Malagipyo pay Kadi?

• Apay a napateg a saluadan ti puso?

• Kasano a ti panangtingiting iti ibagbagatayo makatulong iti panangsaluad iti pusotayo?

• Apay a rumbeng a taginayonentayo a “simple” ti matatayo?

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Ania ti kanayon nga estoriaentayo idiay pangasabaan, kadagiti gimong, ken iti pagtaengan?

[Dagiti Ladawan iti panid 25]

Saan a masinga ti simple a mata