Librot’ Biblia Numero 36​—Sofonias

Mannurat: Sofonias

Lugar a Nakaisuratanna: Juda

Nalpas a Naisurat: Sakbay ti 648 K.K.P.

1. (a) Apay a maikanatad ti mensahe ni Sofonias idi tiempona? (b) Kasano a ti kaipapanan ti naganna maikanatad iti situasion?

IDI dipay nabayag a nagturay ni Ari Josias ti Juda (659-629 K.K.P.), bayat a nagrairat’ panagrukbab ken Baal ket “dagiti padi ti ganggannaet a dios” indauluanda daytoy narugit a panagdaydayaw, nalabit naklaat dagiti taga Jerusalem gaput’ mensahe nga inwaragawag ni propeta Sofonias. Nupay isu ket mabalin a kaputotan ni Ari Ezekias iti naarian a balay ti Juda, ni Sofonias napalalot’ panangbabalawna iti kasasaad ti nasion. (Sof. 1:1, 4) Ti mensahena ket panangukom. Simmukir ti ili ti Dios, ket ni la Jehova ti makaisubli kadakuada ti nasin-aw a panagdaydayaw ken mamendision kadakuada tapno agbalinda a “nagan ken dayaw kadagiti isuamin nga inilin-ili ti daga.” (3:20) Indagadag ni Sofonias a gaput’ nadiosan nga ibaballaet laeng a “maitalimengkayto iti aldaw ti pungtot ni Jehova.” (2:3) Anian a maikanatad ti naganna a Tsephan·yahʹ (Hebreo), a kaipapananna “Intalimeng (Indulin) ni Jehova”!

2. Kasano a nagbunga ti regget ni Sofonias, ngem apay a temporario laeng daytoy?

² Nagbunga ti regget ni Sofonias. Ni Ari Josias, a nagtugaw iti trono idi walot’ tawenna, inrugina idi maika-12 a tawen ti turayna “a dalusan ti Juda ken Jerusalem.” Pinarutna ti ulbod a panagdaydayaw, tinarimaanna “ti balay ni Jehova,” ken insublina ti pannakarambak ti Paskua. (2 Cron., kap. 34, 35) Ngem, temporario la dagidi a reporma ni Ari Josias, ta sinunuan ti tallo nga annakna ken maysa nga apokona, nga isuda amin inaramidda “ti dakes iti imatang ni Jehova.” (2 Cron. 36:1-12) Kaitungpalan amin daytoy ti sinao ni Sofonias: “Asikasuekto dagiti prinsipe, ken dagiti annak ti ari, ken amin . . . a mangpusek iti balay ni apoda iti kinaranggas ken allilaw.”​—Sof. 1:8, 9.

3. Kaano ken sadinot’ nagipadtuan ni Sofonias, ket ania a dua a kapaset ti mensahe a linaon ti libro?

³ Gapu iti kaddakamat agparang a “ti sao ni Jehova . . . immay ken ni Sofonias” medio sakbay ti 648 K.K.P., ti maika-12 a tawen ni Josias. Saan la nga ibaga ti umuna a bersikulo nga idiay Juda ti nagbitlaanna no di ket ti detaliado a pannakaammona kadagiti lugar ken kustombre sadi Jerusalem paneknekanna nga isu nagtaeng iti Juda. Dua a kapaset ti mensahe a linaon ti libro, nga agpada a mangipangta ken mangliwliwa. Ti kaaduan a pasetna, naisentro iti aldaw ni Jehova, aldaw ti didigra nga umayen, ngem maigiddato, ipadtona nga isublinto ni Jehova ti napakumbaba nga umili nga “aktual nga agkamangdanto iti nagan ni Jehova.”​—1:1, 7-18; 3:12.

4. Aniat’ mamaneknek a ti Sofonias ket autentiko ken impaltiing ti Dios?

⁴ Di mabalin a suppiaten nga autentiko daytoy a libro ti padto. Naduprak ti Jerusalem idi 607 K.K.P., nasurok 40 a tawen kalpasan ti panangipadton Sofonias. Saan laeng a sekular a historia ti mangpasingked itoy no di ket naglaon a mismot’ Biblia ti pammaneknek a napasamak daytoy nga eksakto kas impadton Sofonias. Di nagbayag kalpasan a naduprak ti Jerusalem, insurat ni Jeremias dagiti Un-unnoy, a dineskribirnat’ nakaal-alinget a nasaksianna, bayat a napatak pay laeng dagita iti isipna. No pagdiligen dagiti sumagmamano a teksto mapaneknekan a ti mensahen Sofonias ket “impaltiing ti Dios.” Impakdaar ni Sofonias a kasapulan ti panagbabawi “kasakbayan ti yaay kadakayo ti sumsumged a pungtot ni Jehova,” idinto ta ni Jeremias, banag a naangayen ti tinukoyna idi kinunana, “Ni Jehova . . . imbukbokna ti sumsumged a pungtotna.” (Sof. 2:2; Lam. 4:11) Impadton Sofonias a kuna ni Jehova a “yegkonto ti rigat iti sangatauan, ket sigurado a magnadanto kas bulsek a tattao . . . Ket ti darada maiparukpokto a kasla tapuk.” (Sof. 1:17) Dinakamat ni Jeremias daytoy kas nalpasen a naangay: “Isuda agalla-allada kas kadagiti bulsek kadagiti kalsada. Natulawanda iti dara.”​—Un. 4:14; idiligyo pay ti Sofonias 1:13​—Un-unnoy 5:2; Sofonias 2:8, 10​—Un-unnoy 1:9, 16 ken Un 3:61.

5. Kasano nga ipakita ti historia a ti padton Sofonias ket umisot’ pannakatungpalna?

⁵ Ti met historia ireportnat’ pannakaduprak dagiti pagano a nasion, ti Moab ken Ammon agraman Asiria, ken ti Nineve a kabiserana, kas impadton Sofonias sigun iti panangidirihir ti Dios. No kasano nga impadton propeta Nahum ti pannakaduprak ti Nineve (Nah. 1:1; 2:10), kasta met, imbagan Sofonias a ni Jehova “aramidennanto ti Nineve a walangwalang, namaga a disso kas iti let-ang.” (Sof. 2:13) Interamente a nadadael daytoy gapuna nga awan pay 200 a tawen kalpasanna, ni historiador Herodotus insuratna a ti Tigris isu “ti karayan a dati a nagsaadan ti ili a Nineve.”a Idi agarup 150 K.P. ni Lucian a Griego a mannurat inlanadna nga “awan itat’ nabatin a pakailasinan iti dayta.”b Kuna ti The New Westminster Dictionary of the Bible (1970), panid 669, a dagidi rimmaut nga armada “nakatulong unay kadakuada ti bigla a panaglayus ti Tigris, a dakkel a paset ti pader ti inyanudna ket awanen sarikedked ti siudad. . . . Naan-anay unay a naglangalang dayta gapuna a ti Nineve idi tiempo dagiti Griego ken Romano ket kasla sarsarita laeng. Kaskasdi a kabayatanna ti paset ti siudad nagaburan kadagiti turod ti rugit.” Iti panid 627 dayta met la a tomo ipakitana a naduprak met ti Moab kas naipadto: “Sinakup ni Nabucodonosor dagiti Moabita.” Inreport met ni Josephus ti pannakasakup ti Ammon.c Idi agangay agpada dagiti Moabita ken Ammonita a napukaw kas ili.

6. Apay, ngarud, a nainkalintegan ti lugar ti Sofonias iti katalogo ti Biblia?

⁶ Sigud nga intipon dagiti Judio ti Sofonias iti katalogo ti naipaltiing a Kasuratan. Dagiti deklarasion nga insawangna iti nagan ni Jehova karkarnada a natungpal, a nakaalangonan ni Jehova.

LINAON TI SOFONIAS

7. Aniantot’ kaipapanan ti dakkel nga aldaw ni Jehova kadagiti kabusorna?

⁷ Asidegen ti aldaw ni Jehova (1:1-18). Mangrugi ti libro a buyogen ti panangukom. “‘Siak ikisapkonto a di bumurong dagiti amin a banag iti rabaw ti daga,’ insawang ni Jehova.” (1:2) Awantot’ makalibas, tao man wenno animal. Dagiti managrukbab ken Baal, papadi ti ganggannaet a dios, agrukrukbab iti langit kadagiti tuktok ti balay, dagidiay pagtiponendat’ panagdaydayaw ken Jehova ken ni Malcam, dagidiay timmallikud ken Jehova, ken dagidiay di interesado a mangbiruk kenkuana​—matalipuposda amin. Imbilin ti propeta: “Agulimekka iti sango ni Soberano nga Apo Jehova; ta ti aldaw ni Jehova asidegen.” (1:7) Nangisaganan Jehova iti daton. Dagiti prinsipe, naranggas, manangallilaw, ken aleng-aleng ti pusoda​—madusadanto amin. Mapukawtot’ kinabaknang ken sanikuada. Asidegen ti dakkel nga aldaw ni Jehova! “Isu ti aldaw ti pungtot, aldaw ti rigat ken riribuk, aldaw ti bagio ken langalang, aldaw ti sipnget ken lulem, aldaw dagiti ulep ken napuskol a lulem.” Ti dara dagiti kumaniwas ken Jehova maibukbokto kas tapuk. “Uray pirakda wenno balitokda didanto mabalin nga ispalen ida iti aldaw ti pungtot ni Jehova.” Ti apuy ti regtana lamutennantot’ intero a daga.​—1:15, 18.

8. (a) Kasano a mabirukan ti salaknib? (b) Aniada nga ay-ay ti naiwaragawag kadagiti nasion?

⁸ Birukenyo ni Jehova; maduprak dagiti nasion (2:1-15). Sakbay a lumabas dayta nga aldaw a kas taep, dakayo a naemma “birukenyo ni Jehova . . . Birukenyo ti kinalinteg, birukenyo ti kinaemma,” ket nalabit “maitalimengkayto iti aldaw ti pungtot ni Jehova.” (2:3) Intuloy ni Jehova ti nagsao, nga inay-ayna ti daga dagiti Filisteo, nga agbalinto a “deppaar nga agpaay kadagidiay matda iti balay ti Juda.” Da natangsit a Moab ken Ammon aglangalangdanto kas Sodoma ken Gomorra “ta linaisda ken intan-okda dagiti bagida a maibusor iti ili ni Jehova dagiti buyot.” Matalipuposto dagiti diosda a maikanunong kadakuada. (2:7, 10) Ti “kampilan” ni Jehova ipusaynanto met dagiti Etiope. Ti Asiria ngay, buyogen ti kabiserana a Nineve iti amianan? Nalabusanto a let-ang ken taeng dagiti atap nga animal, wen, “banag a pagsidsiddaawan,” ket “asinoman a lumabas iti dennana agsanamtikto” gaput’ kellaatna.​—2:12, 15.

9. (a) Apay nga asi pay ti Jerusalem, ket aniat’ nalinteg a desision ni Jehova kadagiti nasion? (b) Ania a narag-o a kasasaad ti nagnguduan ti padto?

⁹ Nasingir ti rebeliuso a Jerusalem; nabendisionan dagiti napakumbaba a natda (3:1-20). Asi pay, met, ti Jerusalem, siudad a rebeliuso ken mangirurumen! Dagiti prinsipena, “dagiti ngumernger a leon,” ken dagiti propetana, “tattao a manangallilaw,” dida nagtalek ken Jehova, a Diosda. Isu naan-anayto nga agsingir. Agbutengto ngata ken Jehova dagiti umili ket akseptarendat’ disiplina? Saan, ta nagtignayda “a dagus tapno dakes amin nga aramidda.” (3:3, 4, 7) Nalinteg a desision ni Jehova nga ummongen dagiti nasion ket iparukpokna kadakuadat’ sumsumged a pungtotna, ket isuamin a daga lamutentot’ apuy ti regtana. Ngem adda nakaskasdaaw a kari! Itedto ni Jehova “kadagiti ili ti nasin-aw a pagsasao, tapno isuda amin awaganda koma ti nagan ni Jehova, tapno agserbida a situtunos kenkuana.” (3:9) Maikkatto dagiti naparammag, ket dagiti natda a napakumbaba nga agaramid iti kinalinteg kumamangdantot’ nagan ni Jehova. Addanto narag-o a riaw, ikkis, panagragsak, ken panagpalakpak idiay Sion, ta ni Jehova nga Ari ti Israel adda iti tengngada. Saan a tiempo nga agbuteng wenno malpay, ta ni Jehova mangisalakan ken agragsakto kadakuada iti ayat ken rag-ona. “‘Ta aramidenkanto nga ili a nagan ken dayaw kadagiti isuamin nga inilin-ili ti daga, inton isublik dagidiay nakayawan iti sango dagita matam,’ kuna ni Jehova.”​—3:20.

NO APAY NAIMBAG

10. Aniat’ nagimbagan ti padton Sofonias idi tiempo ni Ari Josias?

¹⁰ Ni Ari Josias, maysa kadagiti nangipangag iti pakdaar ni Sofonias ket nagimbaganna unay. Inyusuatnat’ dakkel a kampania ti relihiuso a reporma. Isu a natakkuatanda ti librot’ Linteg, a napukawen ta dida tinarimaan ti balay ni Jehova. Nagleddaang unay ni Josias idi madamagnat’ dusa ti kinasukir a naibasa kenkuana manipud iti libro, a nangpasingked iti ngiwat ti sabali pay a saksi, a ni Moises, daydiay ipadpadto ni Sofonias. Impakumbaba itan ni Josias ti bagina iti sangot’ Dios, gapuna inkari ni Jehova kenkuana a ti naipadto a pannakaduprak dinto umapay iti kaaldawanna. (Deut. kap. 28-30; 2 Ar. 22:8-20) Naliklikan ti daga ti didigra! Ngem di nagbayag, ta di met sinurot dagiti annak ni Josias ti naimbag nga ehemplona. Nupay kasta, talaga a nagimbagan unay ni Josias ken dagiti iturayanna ti panangasikasoda iti “sao ni Jehova nga immay ken Sofonias.”​—Sof. 1:1.

11. (a) Kasano a ti Sofonias mayataday iti Sermon idiay Bantay ken iti surat ni Pablo kadagiti Hebreo no iti panangited iti umiso a patigmaan? (b) Apay a kinunan Sofonias a “nalabit dakayo maitalimengkayto”?

¹¹ Sigun iti nalatak a Sermon idiay Bantay, ni Kristo Jesus, a kangrunaan a propeta ti Dios, sinuportarannan Sofonias kas pudno a propeta ti Dios babaen iti panangibagana kadagiti sao nga umarngi unay iti balakad ni Sofonias iti kapitulo 2, bersikulo 3: “Birukenyo ni Jehova, dakayo amin a naemma iti daga . . . Birukenyo ti kinalinteg, birukenyo ti kinaemma.” Impatigmaan ni Jesus: “Itultuloyyo, ngarud, a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna.” (Mat. 6:33) Dagidiay mangbirbiruk nga umuna iti Pagarian ti Dios annadanda koma ti kinaaleng-aleng nga impakdaar ni Sofonias idi nadakamatna “dagidiay agbaw-ing iti isusurot ken Jehova ken dagidiay saan a nangbiruk ken Jehova ken saan a nagsaludsod maipapan kenkuana” ket “kunada iti pusoda, ‘Ni Jehova saanto nga agaramid iti naimbag, saanto met nga agaramid iti dakes.’” (Sof. 1:6, 12) Iti suratna kadagiti Hebreo, sinao met ni Pablo ti um-umay nga aldaw a panangukom ket impakdaarna ti panagsanud. Innayonna: “Ngem awankami kadagidiay agsanud nga agturong iti pannakapukaw, no di ket addakami kadagidiay mamati nga agpaay a pakaispalan a sibibiag ti kararua.” (Heb. 10:30, 37-39) Saan a kadagidiay agsanud wenno kadagiti di mangapresiar no di kadagiti naemma ken sisasaet a mangbiruk ken Jehova buyogen iti pammatit’ nagkunaan ti propeta: “Nalabit dakayo maitalimengkayto iti aldaw ti pungtot ni Jehova.” Apay a “nalabit”? Ngamin ti ultimo a pannakaisalakan agdepende iti turong dayta nga indibidual. (Mat. 24:13) Palagip met dayta a ditay mabalin ti agpannuray lattan iti asi ti Dios. Insierto ti padton Sofonias a biglantot’ isasangpet dayta nga aldaw iti daydiay di nakasagana.​—Sof. 2:3; 1:14, 15; 3:8.

12. Aniat’ pakaibasaran ti bileg nga impaay ni Sofonias kadagidiay ‘mangbiruk ken Jehova’?

¹² Adtoy, ngarud, ti mensahe a mangipakaunat’ pannakaduprak dagidiay agbasol ken Jehova ngem itdennat’ naragsak a pangripiripan kadagiti bendision kadagidiay agbabawi sada ‘biruken ni Jehova.’ Bumileg koma dagidiay nagbabawi, ta, kunan Sofonias, “ti ari ti Israel, ni Jehova, adda iti tengngayo.” Saan a tiempo tapno agbuteng ti Sion wenno kumapuy dagiti imana. Tiempo a panagtalek ken Jehova. “Kas Daydiay maingel, mangisalakanto. Agrag-onto kenka a buyogen ti panagragsak. Agulimekto iti ayatna. Agrag-onto kenka a buyogen kadagiti naragsak a riaw.” Naragsak met dagidiay ‘mangbiruk nga umuna iti pagarianna,’ a segseggaanda ti naayat a pannalaknib ken agnanayon a bendisionna!​—3:15-17.

[Footnotes]