Nasarakanyo Kadin ti Umiso a Relihion?
“Ti porma ti panagdaydayaw a nadalus ken di natulawan iti panangmatmat ti Dios ken Amatayo isu daytoy.”—SANTIAGO 1:27.
1, 2. (a) Iti kapanunotan dagiti adu a tao, ania ti mangikeddeng no ti relihionda met laeng ti umiso? (b) Ania ti rumbeng a sipapasnek nga usigen iti panangikeddeng iti relihion?
AGBIBIAGTAYO iti tiempo nga adu a tao ti kontento a maaddaan ti relihion iti bassit a paset iti biagda. Mabalin a tumabunoda kadagiti narelihiusuan a serbisio, ngem manmano ti naynay a mangar-aramid iti dayta. Saan a mamati ti kaaduan a tao nga amin a dadduma a relihion ket di umiso ket ti laeng relihionda ti umiso. Mabalin a pagarupenda laeng nga umiso ti relihionda para kadakuada.
2 Gapu itoy, ti kadi saludsod a, Nasarakanyo kadin ti umiso a relihion? kaipapananna laeng, Nasarakanyo kadin ti relihion a kayatyo? Ania ti mangikeddeng iti kayatyo? Ti pamiliayo? Dagiti kakaduayo? Ti riknayo? Kasano kapasnek ti panangusigyo iti panangmatmat ti Dios iti daytoy a banag?
Kasanotay a Maammuan ti Panangmatmat ti Dios?
3. (a) Tapno maammuantayo ti panangmatmat ti Dios, ania ti kasapulan a magun-odantayo? (b) Ania ti rumbeng nga isaludsodtayo maipapan iti no apay a mamatitayo a ti Biblia ket naggapu iti Dios?
3 Tapno maammuantayo ti kapanunotan ti Dios a mismo, kasapulantayo ti mensahe a naggapu kenkuana. Ti Biblia ti kadadaanan a libro nga agkuna nga impaltiing ti Dios. (2 Timoteo 3:16, 17) Ngem sipupudno aya a maikuna a daytoy a libro, a maigidiat kadagiti amin a dadduma pay a libro, ket naglaon iti mensahe ti Dios nga agpaay iti amin a tao? Kasanoyo a sungbatan dayta a saludsod, ken apay? Gapu kadi ta kasta ti kapanunotan dagiti nagannak kadakayo? Gapu kadi iti panangmatmat dagiti kakaduayo? Inusigyo kadin a mismo ti pammaneknek? Apay a diyo aramiden dayta ita, nga usarenyo dagiti sumaganad nga uppat a pammaneknek?
4. No maipapan iti pannakagun-od iti dayta, ania ti mangipakita a ti Biblia, imbes a ti aniaman a sabali a libro, ket naggapu iti Dios?
4 Magun-odan: Ti mensahe a pudpudno a naggapu iti Dios ken agpaay iti intero a natauan a pamilia ket rumbeng a magun-odanda. Pudno aya dayta iti Biblia? Usigenyo daytoy: Naipablaaken ti Biblia, iti interamente wenno pasetna, iti nasurok a 2,000 a pagsasao. Sigun iti American Bible Society, agarup sangapulo a tawenen ti napalabas, ag-98 porsiento ti populasion ti lubong ti makagun-oden iti Biblia gapu iti pannakaipablaak daytoy iti adu a pagsasao. Kas impakita ti Guinness Book of World Records, ti Biblia “ti kasaknapan [pay laeng] pannakaiwarasna a libro iti lubong.” Daytoy ti namnamaentayo iti mensahe a naggapu iti Dios a nairanta nga agpaay kadagiti tattao iti amin a pulí ken nasion ken pagsasao. (Idiligyo ti Apocalipsis 14:6.) Awanen sabali a libro iti lubong nga addaan iti kasta a rekord.
5. Apay a naidumduma ti historikal a pundasion ti Biblia?
5 Naglaon iti pudno a historia: Ti naannad a panangsukimat kadagiti salaysay ti Biblia ipakitana ti maysa pay a nakaidumaan ti Biblia kadagiti libro a maibilang a nasantuan. Naglaon ti Biblia kadagiti historikal a pasamak, saan a di mapaneknekan a sarsarita. Kastoy ti insurat ni Irwin Linton, maysa nga abogado a naruam a mangtingiting iti kasapulan a pammaneknek iti pangukoman: “Bayat a dagiti nobela, sarsarita ken palso a testimonia naannadda a mangikabil kadagiti pasamak a naisalaysay iti adayo a lugar ken di masinunuo a tiempo, . . . dagiti salaysay ti Biblia ipaayda kadatayo nga apaghusto unay ti petsa ken lugar dagiti bambanag a naisalaysay.” (Maipaay kadagiti pagarigan, kitaenyo ti 1 Ar-ari 14:25; Isaias 36:1; Lucas 3:1, 2.) Kadagiti tattao nga agbaw-ing iti relihion saan a tapno maliklikan ti agpayso a kasasaad no di ket gapu iti kinapudno, maysa daytoy a banag a nasken nga usigen.
6. (a) Kasano a pudpudno a matulongan ti Biblia ti maysa a tao a mangsango kadagiti parikut iti biag? (b) Iti ania a tallo a pamay-an a matulongan ti Biblia ti maysa a tao a mangsango kadagiti nasaem a kinapudno?
6 Kinapraktikal: Dagidiay sipapasnek a mangsuksukimat iti Biblia mabiitda la a mabigbig a dagiti bilin ken prinsipio daytoy ket saan a nairanta tapno gundawayan ida. Ngem ketdi, ipakita dagitoy ti wagas ti panagbiag a maipaay iti pagimbagan dagidiay mangan-annurot a naimbag kadagitoy. (Isaias 48:17, 18) Ti liwliwa nga itden dayta kadagidiay madukdukotan ket saan nga ubbaw, a naibatay kadagiti awan serserbina a pilosopia. Imbes ketdi, tulonganna dagiti tattao a mangsango kadagiti nasaem a kinapudno iti biag. Kasano? Iti tallo a pamay-an: (1) babaen ti panangipaayna iti nasayaat a balakad no kasano a sanguen dagiti pakarigatan, (2) babaen ti panangilawlawagna no kasano a magun-odan ti naayat a tulong nga ipapaay ti Dios kadagiti adipenna ita, ken (3) babaen ti panangipalgakna iti nakaskasdaaw a masakbayan nga insagana ti Dios kadagidiay agserserbi kenkuana, nga ikkanna ida kadagiti nainkalintegan a rason nga agtalek kadagiti karina.
7. (a) Babaen ti panangaramat kadagiti kasuratan a nadakamat iti footnote, ilawlawagyo ti sungbat ti Biblia iti maysa kadagiti kangrunaan nga isyu a pakaseknan dagiti tattao ita. (b) Ipakita no kasano a masaluadan wenno matulongannatayo ti balakad ti Biblia a mangsango iti narigat a kasasaad.
7 Nupay masansan a di ikankano dagidiay sumupsupring iti autoridad ken nalulok ti kabibiagda ti balakad ti Biblia, adu ti nakabigbig a saan a makaipaay ti kasta a panagbiag iti pudpudno a kinaragsak. (Galacia 6:7, 8) Mangipaay ti Biblia kadagiti nabatad a sungbat kadagiti saludsod maipapan iti aborsion, diborsio, ken homoseksualidad. Saluadannatayo ti balakadna manipud panangabuso iti droga ken alkohol ken iti pannakaala iti AIDS babaen ti namulitan a dara wenno seksual a kinalulok. Ipakitana kadatayo no kasano a maaddaan iti naragsak a pamilia. Mangipaay dayta kadagiti sungbat a tumulong iti maysa a tao a mangsango kadagiti narikut unay a kasasaad iti biag, agraman ti panangilaksid dagiti nasinged a kameng ti pamilia, grabe a sakit, ken ipapatay ti patpatgen. Tulongannatayo a mangilasin no ania dagiti banag a rumbeng a yun-unatayo tapno maaddaan ti biagtayo iti kaipapanan imbes nga agtungpal iti pannakapaay.a
8, 9. (a) Ania a padto ti personal a nakaawisanyo kas pammaneknek a ti Biblia ket naipaltiing? (b) Ania ti paneknekan dagiti padto iti Biblia no maipapan iti naggapuanda?
8 Padto: Naidumduma ti Biblia kas maysa a libro ti padto, maysa a libro a makaibaga a detalyado no ania ti mapasamak iti masanguanan. Impadtona ti pannakadadael ti nagkauna a Tiro, ti pannakatnag ti Babilonia, ti pannakaibangon manen ti Jerusalem, ti panagballigi ken pannakatnag dagiti ari ti Medo-Persia ken Grecia, ken adu a pasamak iti biag ni Jesu-Kristo. Detalyado met nga impadtona dagiti kasasaad iti lubong a mapaspasamak iti daytoy a siglo, ken ilawlawagna ti kaipapananda. Ipakitana no kasanonto a marisut dagiti parikut a di kabaelan a solbaren dagiti natauan nga agtuturay, ken yam-ammona ti Agturay a mangyegto iti manayon a talna ken pudno a talged iti sangatauan.b—Isaias 9:6, 7; 11:1-5, 9; 53:4-6.
9 Imutektekanyo ta idatag ti Biblia ti kabaelan a mangipadto a siuumiso iti masakbayan kas maysa a pakakitaan iti kina-Dios. (Isaias 41:1–46:13) Daydiay makaaramid iti dayta wenno makaipaltiing kadagiti dadduma a mangaramid iti dayta ket saan a maysa laeng nga awan biagna nga idolo. Saan a maysa laeng a relihiuso a tao. Isu ti pudno a Dios, ket ti libro a naglaon iti kasta a padto isu ti Saona.—1 Tesalonica 2:13.
Isursuro Aya Amin a Mangar-aramat iti Biblia ti Umiso a Relihion?
10, 11. Kas impakita ni Jesus, nupay mabalin nga aramaten ti maysa a klero ti Biblia, ania ti mamagbalin iti relihion nga itantandudona nga awan serserbina?
10 Nainkalintegan aya—napatpateg pay, Nainkasuratan aya—a kunaen nga isursuro amin a relihiuso a grupo nga agkuna a mangar-aramat iti Biblia ti pudno a relihion? Al-alagaden aya ti tunggal maysa a mangaw-awit ken mangad-adaw iti Biblia ti umiso a relihion?
11 Adu kadagiti klero, nupay addaanda iti Biblia, ti mangar-aramat iti relihion kas pamay-an tapno maidaydayawda dagiti bagbagida. Linaokanda dagiti nasin-aw a kinapudno kadagiti tradision ken pilosopia ti tao. Anamongan aya ti Dios ti panagdaydayawda? Kadagiti relihiuso a papangulo iti Jerusalem idi umuna a siglo a kasta ti ar-aramidenda, siuumiso nga inyaplikar ni Jesu-Kristo ti kuna ti Dios babaen ken mammadto Isaias: “Daytoy nga ili dayawennak babaen kadagiti bibigda, ngem ti pusoda adayo kaniak. Agtultuloyda nga agdaydayaw kaniak iti kinaubbaw, agsipud ta isuroda ti bilbilin dagiti tattao a kas doktrina.” (Mateo 15:8, 9; 23:5-10) Nalawag, ti kasta a kita ti relihion ket saan nga isu ti pudno a relihion.
12, 13. (a) Kasano a ti kababalin dagiti kameng ti iglesia matulonganna ti maysa a tao a mangikeddeng no ti relihionda ket isu ti umiso a relihion? (b) Kasano ti panangmatmat ti Dios iti panagdaydayawtayo no makikaduatayo kadagidiay laksidenna? (2 Cronicas 19:2)
12 Kasanon no rinuker ti bunga a patpatauden dagiti sursuro ti sumagmamano a relihion, kas makita iti kabibiag dagiti mapagraraeman a miembroda? Iti Sermonna iti Bantay, namakdaar ni Jesus: “Siputanyo dagiti ulbod a mammadto . . . Babaen kadagiti bungada mailasinyonto ida. . . . Tunggal naimbag a kayo pataudenna ti nasayaat a bunga, ngem tunggal rinuker a kayo pataudenna ti awan pategna a bunga.” (Mateo 7:15-17) Agpayso a mabalin a makaaramid dagiti dadduma iti di umiso ken masapul a madisiplinaanda. Ngem naiduma ti situasion no dagiti kameng ti iglesia, uray dagiti klero, ket naigamerda iti pannakiabig ken pannakikamalala, panagaapa, panagbartek, kinaagum, panagulbod, espiritismo, panagrukbab kadagiti idolo—aniaman kadagitoy wenno amin dagitoy a banag—ngem saanda a madisiplinaan, ket dagidiay di agsardeng a mangar-aramid kadagitoy saanda a mailaksid iti kongregasion. Nalawag a kunaen ti Biblia a dagidiay mangar-aramid kadagiti kasta a banag rumbeng a mailaksidda iti kongregasion; awan lugarda iti Pagarian ti Dios. (Galacia 5:19-21) Saan a makaay-ayo iti Dios ti panagdaydayawda, ken saan met a makaay-ayo iti Dios ti panagdaydayawtayo no makikaduatayo kadagidiay laksidenna.—1 Corinto 5:11-13; 6:9, 10; Apocalipsis 21:8.
13 Nalawag a saan nga amin a grupo nga agkuna a mangar-aramat iti Biblia ket mangal-alagad iti pudno a relihion nga inladawan [ti Biblia]. Ngarud, ania ti ipakita ti Biblia a pakailasinan ti pudno a relihion?
Dagiti Pakailasinan ti Pudno a Relihion
14. (a) Iti ania a naibatay dagiti amin a sursuro ti pudno a relihion? (b) Makatakder aya iti daytoy a pannuot dagiti sursuro ti Kakristianuan maipapan iti Dios ken iti kararua?
14 Sititibker a naibatay dagiti sursurona iti naipaltiing a Kasuratan. “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag.” (2 Timoteo 3:16) Ngem sadino a masarakan iti Nasantuan a Biblia ti Trinidad ti Kakristianuan? Ken sadino nga isursuro ti Biblia, kas ar-aramiden dagiti klero, nga addaan ti tao iti kararua nga agtultuloy nga agbiag no matay ti pisikal a bagi? Pinadasyo kadin a kiniddaw iti maysa a klero nga ipakitana kadakayo dagidiay a sursuro iti Bibliayo? Kuna ti The New Encyclopædia Britannica: “Saan a masarakan iti Baro a Tulag ti sao a Trinidad wenno ti kasta a nabatad a doktrina.” (1992, Micropædia, Tomo 11, panid 928) Ken aklonen ti New Catholic Encyclopedia: “Kadagiti Apostoliko nga Amma, awan uray umarngi la koma iti kasta a kapanunotan wenno panangmatmat.” (1967, Tomo XIV, panid 299) No maipapan iti pammati ti Kakristianuan a sumina ti kararua no matay ti bagi, aklonen dagiti eskolar ti iglesia a binulodda dayta a kapanunotan iti Griego a pilosopia. Nupay kasta, ti pudno a relihion dina laksiden ti kinapudno iti Biblia gapu iti pilosopia ti tao.—Genesis 2:7; Deuteronomio 6:4; Ezequiel 18:4; Juan 14:28.
15. (a) Kasano a yam-ammo ti Biblia Daydiay maymaysa laeng a rumbeng a pagdaydayawan? (b) Kasano ti panagrikna dagiti pudno a managdaydayaw maipapan iti yaadani ken Jehova?
15 Itantandudo ti pudno a relihion ti panagdaydayaw iti laeng maymaysa a pudno a Dios, ni Jehova. (Deuteronomio 4:35; Juan 17:3) Iti panangadawna iti Deuteronomio 5:9 ken 6:13, sititibker a kinuna ni Jesu-Kristo: “Ni Jehova a Diosmo ti masapul a daydayawem, ket kenkuana laeng ti masapul a pangipaayam ti sagrado a panagserbi.” (Mateo 4:10) Maitunos iti dayta, impakaammo ni Jesus ti nagan ni Amana kadagiti adalanna. (Juan 17:26) Insuronakay aya ti relihionyo nga agdaydayaw ken Jehova? Am-ammoyo kadin ti Persona nga akinnagan iti dayta—dagiti panggepna, dagiti aramidna, dagiti kababalinna—iti kasta mariknayo a mabalinyo ti umadani kenkuana nga addaan panagtalek? No ti relihionyo ket isu ti pudno a relihion, ti sungbat ket wen.—Lucas 10:22; 1 Juan 5:14.
16. Ania ti kaipapanan ti pammati ken Kristo kadagidiay mangal-alagad iti pudno a relihion?
16 Ti maysa a napateg a paset ti panagdaydayaw a makaay-ayo iti Dios isu ti pammati iti Anakna, ni Jesu-Kristo. (Juan 3:36; Aramid 4:12) Di kayat a sawen daytoy ti panamati laeng nga isu ket nagbiag wenno isu ket maysa a naidumduma a tao. Ramanen dayta ti panangapresiar iti isursuro ti Biblia maipapan iti pateg ti panangidaton ni Jesus iti perpekto a natauan a biagna ken ti panangbigbig iti saadna ita a kas nailangitan nga Ari. (Salmo 2:6-8; Juan 3:16; Apocalipsis 12:10) No naitimpuyogkayo kadagidiay mangal-alagad iti pudno a relihion, ammoyo nga iti inaldaw a panagbiag sipapasnek nga ikagkagumaanda nga agtulnog ken Jesus, tuladen ti ulidanna, ken personal ken sireregta a makiraman iti trabaho nga impaaramidna kadagiti adalanna. (Mateo 28:19, 20; Juan 15:14; 1 Pedro 2:21) No saan a pudno dayta kadagiti kakaduayo nga agdaydayaw, masapul nga agbirokkayo iti sabali.
17. Apay a naannad dagiti pudno a managdaydayaw a di patulawan iti lubong, ken ania ti ramanen dayta?
17 Saan a namulitan ti pudno a panagdaydayaw iti pannakiraman iti politika ken kadagiti nailubongan a panagdadangadang. (Santiago 1:27) Apay a saan? Agsipud ta kinuna ni Jesus maipapan kadagiti pasurotna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak a saan a paset ti lubong.” (Juan 17:16) Saan a nakinamin ni Jesus iti politika, ken linapdanna dagiti pasurotna a mangaramat kadagiti nailasagan nga igam. (Mateo 26:52) Dagidiay mangipappapuso iti ibagbaga ti Sao ti Dios ‘saanda nga adalenen ti pannakigubat.’ (Isaias 2:2-4) No saan a maitutop iti dayta a panangiladawan ti aniaman a relihion a nakaikamenganyo uray iti nagan laeng, tiempon tapno panawanyo dayta.—Santiago 4:4; Apocalipsis 18:4, 5.
18. (a) Ania ti ipakita ti Juan 13:35 kas napateg a pakailasinan ti pudno a relihion? (b) Kasanoyo a matulongan ti maysa a tao a mangikeddeng no ania a grupo ti pudpudno a mangan-annurot iti Juan 13:35?
18 Isursuro ken ipakpakita ti pudno a relihion ti di agimbubukod nga ayat. (Juan 13:35; 1 Juan 3:10-12) Saan laeng a maisarsarita ti kasta nga ayat kadagiti sermon. Aktual a pagkaykaysaenna iti napaypayso a panagkakabsat dagiti tattao a naggapu iti amin a pulí, amin a kabibiag, amin a pagsasao, amin a nasion. (Apocalipsis 7:9, 10) Ilasinna dagiti pudno a Kristiano iti lubong a nanglikmut kadakuada. No diyo pay inaramid dayta, tumabunokayo kadagiti gimong iti Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova, kasta met kadagiti daddadakkel a kumbensionda. Matmatanyo ida bayat a sangsangkamaysa nga agtrabahoda a mangbangon iti maysa kadagiti Kingdom Hall-da. Paliiwenyo ti pannakilangenda agpadpada kadagiti lallakay ken babbaket (agraman dagiti biuda) ken kadagiti agtutubo (agraman dagidiay maymaysa laeng ti nagannakda wenno ulila). (Santiago 1:27) Idiligyo ti mapaliiwyo iti nakitayo iti aniaman a sabali a relihion. Kalpasanna, saludsodanyo ti bagiyo, ‘Siasino ti mangal-alagad iti pudno a relihion?’
19. (a) Ania a solusion kadagiti parikut ti sangatauan ti itantandudo ti pudno a relihion? (b) Ania ti rumbeng nga ar-aramiden dagiti kameng ti grupo a mangal-alagad iti pudno a relihion?
19 Itantandudo ti pudno a relihion ti Pagarian ti Dios kas ti manayon a solusion kadagiti parikut ti sangatauan. (Daniel 2:44; 7:13, 14; 2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:4, 5) Ar-aramiden aya dayta dagiti iglesia ti Kakristianuan? Kaano ti naudi a pannakangngegyo iti maysa a klero a nangilawlawag iti Pagarian ti Dios ken no ania ti ipakita ti Kasuratan nga aramiden dayta? Parparegtaennakay aya ti organisasion a nakaikamenganyo a mangisarsarita kadagiti sabsabali ti maipapan iti Pagarian ti Dios, ket no wen, ar-aramiden aya dayta dagiti amin a kameng? Nangpaneknek ni Jesus; kasta met dagiti immuna nga adalanna. Mabalinyo met ti maaddaan iti pribilehio a makiraman iti daytoy a trabaho. Isu dayta ti kapapatgan a trabaho a maar-aramid iti rabaw ti daga ita.—Mateo 24:14.
20. Malaksid iti panangilasin iti umiso a relihion, ania ti kasapulan nga aramidentayo?
20 Nupay rinibu dagiti relihion, darasnatay la a matulongan ti Biblia a mangiwaknit iti pannakariro tapno mailasintayo ti pudno a relihion. Ngem saan a basta panangilasin laeng iti dayta ti kasapulan nga aramidentayo. Nasken nga alagadentay dayta. Iti sumaganad nga artikulo, mausig a naan-anay no ania ti ramanen dayta.
[Dagiti Footnote]
a Aborsion: Aramid 17:28; Salmo 139:1, 16; Exodo 21:22, 23. Diborsio: Mateo 19:8, 9; Roma 7:2, 3. Homoseksualidad: Roma 1:24-27; 1 Corinto 6:9-11. Panangabuso iti droga ken alkohol: 2 Corinto 7:1; Lucas 10:25-27; Proverbio 23:20, 21; Galacia 5:19-21. Dara ken seksual a kinalulok: Aramid 15:28, 29; Proverbio 5:15-23; Jeremias 5:7-9. Pamilia: Efeso 5:22–6:4; Colosas 3:18-21. Pannakailaksid: Salmo 27:10; Malakias 2:13-16; Roma 8:35-39. Sakit: Apocalipsis 21:4, 5; 22:1, 2; Tito 1:2; Salmo 23:1-4. Ipapatay: Isaias 25:8; Aramid 24:15. Dagiti rumbeng a yun-una: Mateo 6:19-34; Lucas 12:16-21; 1 Timoteo 6:6-12.
b Maipaay kadagiti pagarigan dagiti kasta a padto ken ti kaitungpalanda, kitaenyo dagiti libro a Ti Biblia—Saot’ Dios wenno iti Tao?, pinanid 117-61; ken ti Panakirinnason Manipud Kadagiti Kasuratan, pinanid 71-3, 224-30, 266-73. Agpada nga impablaak ti Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Kasanoyo a Sungbatan?
◻ Iti panangilasin iti umiso a relihion, akinpanangmatmat ti kapapatgan?
◻ Ania dagiti uppat a pammaneknek a ti Biblia ket Sao ti Dios?
◻ Apay a saan nga amin a relihion a mangar-aramat iti Biblia ket anamongan ti Dios?
◻ Ania dagiti innem a pakailasinan ti maymaysa nga umiso a relihion?
[Kahon iti panid 10]
Dagiti Saksi ni Jehova . . .
◆ Ibatayda amin a sursuroda iti Biblia.
◆ Agdaydayawda iti maymaysa a pudno a Dios, ni Jehova.
◆ Agbibiagda a maitunos iti pammatida ken Jesu-Kristo.
◆ Saanda a makiraman iti politika ken kadagiti nailubongan a panagdadangadang.
◆ Ikagkagumaanda nga ipakita ti di agimbubukod nga ayat iti inaldaw a panagbiagda.
◆ Itantandudoda ti Pagarian ti Dios kas ti manayon a solusion kadagiti parikut ti sangatauan.
[Ladawan iti panid 9]
TI BIBLIA—ania ti mangipakita a naglaon dayta iti mensahe ti Dios agpaay iti amin a tao?