Kapitulo 32

Maileppasen ti Unget ti Dios

1. Anianto ti naibanagen kalpasan ti pannakaibuyat dagiti pito a malukong, ket ania dagiti saludsod a tumaud maipapan kadagitoy a malukong?

NAYAM-AMMON ni Juan dagiti anghel a nadutokan a mangibuyat kadagiti pito a malukong. Imbagana kadatayo a “dagitoy dagiti maudi, agsipud ta babaen kadakuada maileppasen ti unget ti Dios.” (Apocalipsis 15:1; 16:1) Masapul a maibuyat aminen dagitoy a saplit, a mangipalgak iti panangkondenar ni Jehova iti kinadakes ditoy daga. Kalpasan ti pannakaibuyat dagitoy, naibanagton dagiti panangukom ti Dios. Awanton ti lubong ni Satanas! Ania ti ipasimudaag dagitoy a saplit iti sangatauan ken kadagiti agtuturay iti agdama a dakes a sistema? Kasano a maliklikan dagiti Kristiano ti pannakairamanda kadagitoy a saplit a mangdidigra iti lubong? Napateg dagitoy a saludsod, ket ita masungbatanen. Ti sumaruno a nakita ni Juan ket sigurado a pakaseknan unay dagiti amin a mangpadpadaan iti panagballigi ti kinalinteg.

Ti Unget ni Jehova Maibusor “iti Daga”

2. Ania ti napasamak idi imbuyat ti umuna nga anghel ti malukongna iti daga, ken ania ti isimbolo ti “daga”?

² Agtignayen ti umuna nga anghel! “Ket ti umuna napan ket imbuyatna ti malukongna iti daga. Ket ti nasakit ken makapapatay a derder dimteng kadagidi tattao nga addaan iti marka ti atap nga animal ken nagdaydayaw iti ladawanna.” (Apocalipsis 16:2) Kas iti pannakapuyot ti umuna a trumpeta, ti “daga” a nadakamat ditoy isimbolona ti kasla natalged a napolitikaan a sistema a binuangay ni Satanas ditoy daga idi pay laeng kaaldawan ni Nimrod, nasurok nga 4,000 a tawenen ti napalabas.​—Apocalipsis 8:7.

3. (a) Kasano nga adu a gobierno ti arigna a mangob-obligar kadagiti iturayanda nga agdayaw kadakuada? (b) Ania ti pinataud dagiti nasion kas sandi ti Pagarian ti Dios, ket ania ti pagbanagan dagidiay agdaydayaw iti dayta?

³ Kadagitoy maudi nga al-aldaw, adu a gobierno ti arigna a mangob-obligar kadagiti iturayanda nga agdayaw kadakuada, nga ipapilitda a ti Estado ti ad-adda nga itandudoda imbes a ti Dios wenno iti aniaman a dadduma pay a pangipaayanda iti kinasungdoda. (2 Timoteo 3:1; idiligmo ti Lucas 20:25; Juan 19:15.) Sipud idi 1914, gagangayen kadagiti nasion a pagbalinenda a soldado dagiti agtutuboda tapno makiranget, wenno sidadaanda a makiranget, kadagiti nasaknap a gubat a nangmansa iti dara iti moderno a historia. Kabayatan ti aldaw ti Apo, nangpataud met dagiti nasion iti sandi ti Pagarian ti Dios. Isu dayta ti ladawan ti animal​—ti League of Nations ken ti simmuno iti dayta, ti United Nations. Kas iti nabiit pay nga inaramid dagiti papa, anian a panagtabbaaw ti panangiwaragawag a daytoy nga inaramid ti tao nga organisasion ti kakaisuna a pangnamnamaan dagiti nasion a makaipasdek iti talna! Maibusor unay dayta iti Pagarian ti Dios. Dagidiay agdaydayaw iti dayta agbalinda a narugit iti naespirituan, napnuan iti derder, no kasano a dagiti Egipcio a bumusbusor ken Jehova idi kaaldawan ni Moises nasaplitda kadagiti literal a gaddil ken derder.​—Exodo 9:10, 11.

4. (a) Ania ti siiinget nga ipaganetget dagiti linaon ti umuna a malukong ti unget ti Dios? (b) Ania ti panangmatmat ni Jehova kadagidiay mangakseptar iti marka ti atap nga animal?

⁴ Dagiti linaon daytoy a malukong siiinget nga ipaganetgetna ti pagpilian dagiti tattao. Sagabaenda ti gura ti lubong wenno ti pungtot ni Jehova. Napilitan ti sangatauan a mangakseptar iti marka ti atap nga animal, tapno “awan ti asinoman a makabalin a gumatang wenno aglako malaksid ti tao nga addaan marka, ti nagan ti atap nga animal wenno ti numero ti naganna.” (Apocalipsis 13:16, 17) Ngem adda supapak dayta! Dagidiay mangakseptar iti dayta a marka ibilang ni Jehova kas nakaptan iti “nasakit ken makapapatay a derder.” Sipud idi 1922, namarkaandan kas tattao a nangilaksid iti sibibiag a Dios. Nagsagabada gapu ta saan a nagballigi dagiti napolitikaan a gakatda. Narugitda iti naespirituan. No saanda nga agbabawi, ipataydanto dayta a naut-ot a sakit, gapu ta itan ti aldaw a panangukom ni Jehova. Saan a mabalin a neutral ti takdertayo iti nagbaetan ti pannakipaset iti sistema ti bambanag ditoy lubong ken iti panagserbi ken Jehova iti dasig ti Kristona.​—Lucas 11:23; idiligmo ti Santiago 4:4.

Nagbalin a Dara ti Baybay

5. (a) Ania ti napasamak idi naibuyat ti maikadua a malukong? (b) Kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagidiay agnanaed iti simboliko a baybay?

⁵ Masapul a maibuyaten ti maikadua a malukong ti unget ti Dios. Anianto ti kaipapanan dayta iti sangatauan? Ibaga kadatayo ni Juan: “Ket ti maikadua imbuyatna ti malukongna iti baybay. Ket nagbalin dayta a dara a kas iti dara ti natay a tao, ket tunggal sibibiag a kararua natay, wen, ti bambanag nga adda iti baybay.” (Apocalipsis 16:3) Kas iti pannakapuyot ti maikadua a trumpeta, daytoy a malukong ket naiturong “iti baybay”​—ti nadawel, rebelioso a sangatauan a naisina ken Jehova. (Isaias 57:20, 21; Apocalipsis 8:8, 9) Iti imatang ni Jehova, kasla dara daytoy a “baybay,” isu a saan a maitutop a pagyanan dagiti parsua. Dayta ti gapuna a dagiti Kristiano nasken a saanda nga agbalin a paset ti lubong. (Juan 17:14) Ti pannakaibuyat ti maikadua a malukong ti unget ti Dios ipalgakna a ti sangatauan nga agnanaed iti daytoy a baybay ket natay iti imatang ni Jehova. Nakabasol ti sangatauan iti nakaro a panangibukbok iti inosente a dara. Inton dumteng ti aldaw ti unget ni Jehova, literal a mataydanto iti ima dagiti buyot nga usaren ti Dios a mangpapatay.​—Apocalipsis 19:17, 18; idiligmo ti Efeso 2:1; Colosas 2:13.

Painumenna Ida iti Dara

6. Ania ti napasamak idi naibuyat ti maikatlo a malukong, ket ania dagiti sasao a naggapu iti anghel ken iti altar?

⁶ Kas iti pannakapuyot ti maikatlo a trumpeta, ti maikatlo a malukong ti unget ti Dios ket adda epektona kadagiti gubuayan ti danum a tamnay. “Ket ti maikatlo imbuyatna ti malukongna kadagiti karayan ken kadagiti ubbog ti dandanum. Ket nagbalinda a dara. Ket nangngegko ti anghel nga adda iti rabaw dagiti danum a kunana: ‘Sika, Daydiay adda ita ken adda idi, Daydiay nasungdo, nalintegka, agsipud ta impaaymo dagitoy a pangngeddeng, agsipud ta imbuyatda ti dara dagiti sasanto ken dagiti mammadto, ket nangtedka kadakuada iti dara nga inumen. Maikarida iti dayta.’ Ket nangngegko ti altar a kunana: ‘Wen, Jehova a Dios, ti Mannakabalin-amin, napudno ken nalinteg dagiti hudisial a pangngeddengmo.’”​—Apocalipsis 16:4-7.

7. Ania ti iladladawan dagiti ‘karayan ken dagiti ubbog ti dandanum’?

⁷ Dagitoy a ‘karayan ken ubbog ti dandanum’ iladawanda dagiti makunkuna a presko a gubuayan ti giya ken sirib nga ak-akseptaren daytoy a lubong, kas kadagiti napolitikaan, ekonomiko, sientipiko, edukasional, sosial, ken relihioso a pilosopia a mangiwanwanwan kadagiti tigtignay ken pangngeddeng dagiti tattao. Imbes nga agpannurayda ken Jehova, nga Ubbog ti biag, maipaay iti makaited-biag a kinapudno, ‘nagkutkot dagiti tattao maipaay iti bagbagida kadagiti nagrengngat a pagurnongan ti danum’ ken nagpennekda nga imminum iti “sirib daytoy a lubong [a] kinamaag iti Dios.”​—Jeremias 2:13; 1 Corinto 1:19; 2:6; 3:19; Salmo 36:9.

8. Kasano a ti sangatauan ket nakabasol iti panangibukbok iti dara?

⁸ Dagiti kasta a natulawan a “dandanum” intuggodda dagiti tattao nga agbasol iti panangibuyat iti dara, kas pagarigan, babaen ti panangisungsongda kadakuada nga agibukbok iti nakaad-adu a dara kabayatan dagiti gubat, a nakakettelan ti nasurok a sangagasut a milion a biag iti napalabas a siglo. Nangnangruna iti Kakristianuan, a nakapasamakan ti dua a sangalubongan a gubat, a dagiti tattao “agdardarasda nga agibukbok iti awanan basol a dara,” a pakairamanan ti dara dagiti mismo a saksi ti Dios. (Isaias 59:7; Jeremias 2:34) Ti sangatauan ket agbasbasol met iti panangibuyat iti dara gapu iti panangyalisonna iti adu a dara. Maisalungasing dayta kadagiti awan pagkuranganna a linteg ni Jehova. (Genesis 9:3-5; Levitico 17:14; Aramid 15:28, 29) Leddaang ti inapitda maipuon iti dayta, ta nagraira ti AIDS, hepatitis, ken dadduma pay a sakit gapu iti panangyalisonda iti dara. Masupapakanto a naan-anay ti amin a panagbasol iti panangibukbok iti dara inton dagiti nakabasol ket singirenen ti Dios babaen ti panangipayatpayatna kadakuada “iti dakkel a pagpespesan iti ubas ti unget ti Dios.”​—Apocalipsis 14:19, 20.

9. Ania ti ramanen ti pannakaibuyat ti maikatlo a malukong?

⁹ Idi kaaldawan ni Moises, idi nagbalin a dara ti Karayan Nilo, masaluadan ti biag dagiti Egipcio no agbirokda kadagiti sabali a gubuayan ti danum. (Exodo 7:24) Ngem kabayatan ti naespirituan a saplit iti kaaldawantayo, awan ti sabali a lugar iti lubong ni Satanas a pakabirokan kadagiti danum a mangted iti biag. Ti pannakaibuyat ti maikatlo a malukong ramanenna ti panangiwaragawag a dagiti ‘karayan ken ubbog ti dandanum’ ket kasda la dara, a mangyeg iti ipapatay iti naespirituan dagiti amin nga uminum kadagita. No dagiti tattao saanda a bumaw-ing ken Jehova, apitendanto ti nakaro a panangukomna.​—Idiligmo ti Ezequiel 33:11.

10. Ania ti impakaammo “ti anghel nga adda iti rabaw dagiti danum,” ket ania ti pasingkedan “ti altar”?

¹⁰ “Ti anghel nga adda iti rabaw dagiti danum,” nga isu daydiay anghel a mangibukbok iti malukong kadagiti danum, itan-okna ni Jehova kas Sapasap nga Ukom, a dagiti nalinteg a pangngeddengna ket awan pagkuranganna. Gapuna, kunana maipapan iti dayta a panangukom: “Maikarida iti dayta.” Awan duadua a personal a nakita ti anghel dagiti adu a panagibukbok iti dara ken kinaranggas a maar-aramid iti rinibun a tawen gapu kadagiti palso a pannursuro ken pilosopia daytoy nadangkes a lubong. No kasta, ammona nga umiso ti hudisial a pangngeddeng ni Jehova. Nagsao met uray ti “altar” ti Dios. Iti Apocalipsis 6:9, 10, naikuna a ti kararua dagiti martir addada iti sirok dayta nga altar. Gapuna, “ti altar” pasingkedanna ti kinahustisia ken kinanainkalintegan dagiti pangngeddeng ni Jehova.a Pudno a maikanatad a dagidiay nagibukbok ken nagusar iti adu a dara iti di umiso a pamay-an kapilitan nga uminumda a mismo iti dara, kas simbolo ti panangsentensia ni Jehova kadakuada iti ipapatay.

Panangkesset Kadagiti Tattao iti Apuy

11. Ania ti puntiria ti maikapat a malukong ti unget ti Dios, ket ania ti mapasamak inton maibuyat dayta?

¹¹ Ti init ti puntiria ti maikapat a malukong ti unget ti Dios. Ibaga kadatayo ni Juan: “Ket ti maikapat imbuyatna ti malukongna iti init; ket iti init naipalubos a kessetenna dagiti tattao babaen iti apuy. Ket nakset dagiti tattao babaen iti nakaro a pudot, ngem tinabbaawanda ti nagan ti Dios, nga addaan iti autoridad kadagitoy a pannaplit, ket saanda a nagbabawi tapno isu idayawda.”​—Apocalipsis 16:8, 9.

12. Ania ti “init” ti lubong, ket ania ti naipalubos nga aramiden dayta a simboliko nga init?

¹² Iti kaaldawantayo, iti daytoy panungpalan ti sistema ti bambanag, dagiti naespirituan a kakabsat ni Jesus ‘agsilsilnagda a siraraniag a kas iti init iti pagarian ni Amada.’ (Mateo 13:40, 43) Ni Jesus a mismo ti “init ti kinalinteg.” (Malakias 4:2) Nupay kasta, addaan ti sangatauan iti bukodna nga “init,” nga isu dagiti mismo nga agtuturayna a mangikagkagumaan nga agsilnag maibusor iti Pagarian ti Dios. Ti pannakapuyot ti maikapat a trumpeta inwaragawagna a ti ‘init, bulan, ken dagiti bituen’ iti langlangit ti Kakristianuan ket saan a talaga a gubuayan ti lawag no di ket kinasipnget. (Apocalipsis 8:12) Ti maikapat a malukong ti unget ti Dios ipakitana a ti “init” ti lubong ket agbalin a nakapudpudot unay. Dagiti matmatmatanda nga arig init a lider ‘kessetenda’ ti sangatauan. Maipalubos nga aramiden dayta ti simboliko nga init. Iti sabali a pannao, ipalubos ni Jehova dayta kas paset ti umap-apuy a panangukomna iti sangatauan. Kasano a napasamak dayta a panangkesset?

13. Iti ania a pamay-an a dagiti arig init nga agtuturay ‘kinessetda’ ti sangatauan?

¹³ Kalpasan ti umuna a sangalubongan a gubat, dagiti agtuturay iti daytoy a lubong binuangayda ti League of Nations kas pamay-an tapno marisut ti parikut ti lubong maipapan iti kinatalged, ngem napaay dayta. Gapuna, pinadasda ti dadduma pay a kita ti turay, kas iti Fascismo ken Nazismo. Nagtultuloy met ti panagsaknap ti Komunismo. Imbes a pasayaatenda ti kasasaad ti sangatauan, dagiti arig init nga agtuturay kadagitoy a sistema ‘kinessetda dagiti tattao babaen ti nakaro a pudot.’ Bimtak ti maikadua a sangalubongan a gubat gapu kadagiti gubat idiay Espania, Etiopia, ken Manchuria. Sigun iti moderno a historia, dagiti diktador a da Mussolini, Hitler, ken Stalin ti makimbasol, direkta man wenno saan, iti ipapatay ti pinullo a milion a tattao, a pakairamanan ti adu a kailianda a mismo. Iti nabiit pay, dagiti internasional wenno sibil a rinnisiris ‘kinessetda’ dagiti umili kadagiti pagilian a kas iti Vietnam, Kampuchea, Iran, Lebanon, ken Ireland, agraman dagiti pagilian iti Latin America ken Africa. Adda met dita ti panagsisinnalisal dagiti nabibileg a nasion, nga addaan kadagiti nagpipigsa a nuklear nga igam a makabael a manguram iti intero a sangatauan. Kadagitoy maudi nga al-aldaw, nabatad a naisarang ti sangatauan iti makakesset nga “init,” dagiti nakillo nga agtuturay. Ti pannakaibuyat ti maikapat a malukong ti unget ti Dios imbatadna dagitoy a pasamak iti historia, ket ti ili ti Dios iwarwaragawagna dayta iti intero a daga.

14. Ania ti kanayon nga isursuro dagiti Saksi ni Jehova a kakaisuna a solusion kadagiti parikut ti sangatauan, ket ania ti reaksion ti kaaduan iti sangatauan?

¹⁴ Kanayon nga isursuro dagiti Saksi ni Jehova a ti kakaisuna a solusion kadagiti makariribuk a parikut ti sangatauan ket ti Pagarian ti Dios, nga usaren ni Jehova a mangsantipikar iti naganna. (Salmo 83:4, 17, 18; Mateo 6:9, 10) Nupay kasta, daytoy a solusion ket saan nga ipangpangag ti kaaduan iti sangatauan. Adu kadagidiay nangilaksid iti Pagarian ti mangtabtabbaaw met iti nagan ti Dios, kas iti inaramid ni Paraon idi nagkitakit a mangbigbig iti kinasoberano ni Jehova. (Exodo 1:8-10; 5:2) Gapu ta saanda nga interesado iti Mesianiko a Pagarian, kinaykayat dagitoy a bumusbusor ti agsagaba iti sidong ti nakapudpudot nga “init” ti manangirurumen a natauan a turay.

Ti Trono ti Atap nga Animal

15. (a) Ania ti nakaibuyatan ti maikalima a malukong? (b) Ania ti “trono ti atap nga animal,” ket ania ti ramanen ti pannakaibuyat ti malukong iti dayta?

¹⁵ Ania ti pangibuyatan ti sumaruno nga anghel iti malukongna? “Ket ti maikalima imbuyatna ti malukongna iti trono ti atap nga animal.” (Apocalipsis 16:10a) “Ti atap nga animal” isu ti sistema ti gobierno ni Satanas. Awan ti literal a tronona, no kasano a saan a literal ti mismo nga atap nga animal. Nupay kasta, ti pannakadakamat ti trono ipakitana nga addaan ti atap nga animal iti naarian nga autoridad iti sangatauan; maitunos dayta iti pannakailadawan ti animal kas addaan iti naarian a balangat iti tunggal sarana. Kinapudnona, ti “trono ti atap nga animal” isu ti pamuon, wenno gubuayan, dayta nga autoridad.b Maipapan iti pudno a kasasaad ti naarian nga autoridad ti atap nga animal, ipalgak ti Biblia a “ti dragon intedna iti animal ti pannakabalinna ken ti tronona ken dakkel nga autoridad.” (Apocalipsis 13:1, 2; 1 Juan 5:19) Gapuna, ti pannakaibuyat ti malukong iti trono ti atap nga animal ramanenna ti proklamasion a mangipalgak iti pudno nga akem ni Satanas ken iti madama nga ar-aramidenna a mangsuporta ken mangitandudo iti atap nga animal.

16. (a) Asino ti pagserserbian dagiti nasion, ammoda man dayta wenno saan? Ilawlawagmo. (b) Kasano nga iparparangarang ti lubong ti personalidad ni Satanas? (c) Kaano a marpuog ti trono ti atap nga animal?

¹⁶ Kasano ti pannakataginayon ti kasta a relasion ni Satanas ken dagiti nasion? Idi a ni Satanas sinulisogna ni Jesus, impakitana kenkuana babaen ti sirmata dagiti amin a pagarian ti lubong sa intukonna “amin daytoy nga autoridad ken ti dayagda.” Ngem adda kondisionna​—masapul a mangaramid pay nga umuna ni Jesus iti tignay a panagdayaw iti sanguanan ni Satanas. (Lucas 4:5-7) Maikunatay kadi a bassit laeng ti isupapak dagiti gobierno tapno maaddaanda iti autoridad? Saan a pulos. Sigun iti Biblia, ni Satanas ti dios daytoy a sistema ti bambanag, isu nga ammo man dagiti nasion wenno saan, agserserbida kenkuana. (2 Corinto 4:3, 4)c Naipalgak daytoy a situasion iti kasasaad ti agdama a sangalubongan a sistema, a naibatay iti akikid a panangmatmat ti nasionalismo, guranggura, ken kinamanagimbubukodan. Naorganisar dayta iti wagas a kayat ni Satanas​—tapno makontrolna ti sangatauan. Ti kinarinuker iti gobierno, ti panagtarigagay a mangituray, ulbod a diplomasia, ken pinnapigsaan iti armas​—iparangarang dagitoy ti nagdakes a personalidad ni Satanas. An-annuroten ti lubong dagiti killo a pagalagadan ni Satanas, iti kasta pagbalbalinenna nga isu ti diosna. Marpuogto ti trono ti atap nga animal inton maikisap ti animal ket ti Bin-i ti babai nga arig asawa ti Dios igarangugongnanton a mismo ni Satanas iti mangliwengliweng nga abut.​—Genesis 3:15; Apocalipsis 19:20, 21; 20:1-3.

Kinasipnget ken Panagngaretnget

17. (a) Kasano a ti pannakaibuyat ti maikalima a malukong ket mainaig iti naespirituan a kinasipnget a nangabbungot iti pagarian ti atap nga animal manipud pay idi damo? (b) Ania ti reaksion dagiti tattao iti pannakaibuyat ti maikalima a malukong ti unget ti Dios?

¹⁷ Ti pagarian daytoy nga atap nga animal ket adda iti naespirituan a kinasipnget manipud pay idi damo. (Idiligmo ti Mateo 8:12; Efeso 6:11, 12.) Ti maikalima a malukong degdeganna ti pannakairakurak daytoy a kinasipnget. Pakaruenna pay ketdi daytoy, yantangay ti malukong ti unget ti Dios ket naibuyat iti mismo a trono ti simboliko nga atap nga animal. “Ket nagsipnget ti pagarianna, ket rinugianda a ngaretngeten dagiti dilada gapu iti rigatda, ngem tinabbaawanda ti Dios ti langit gapu kadagiti rigatda ken gapu kadagiti derderda, ket saanda a nagbabawyan dagiti aramidda.”​—Apocalipsis 16:10b, 11.

18. Ania ti pagpadaan ti maikalima nga uni ti trumpeta ken ti maikalima a malukong ti unget ti Dios?

¹⁸ Ti pannakapuyot ti maikalima a trumpeta ket saan nga eksakto a pumada iti maikalima a malukong ti unget ti Dios, yantangay ti uni ti trumpeta inwaragawagna ti saplit dagiti dudon. Ngem imutektekam ta idi naibulos ti saplit dagiti dudon, simmipnget ti init ken angin. (Apocalipsis 9:2-5) Iti Exodo 10:14, 15, kastoy ti mabasatayo maipapan kadagiti dudon nga inusar ni Jehova a mangdidigra iti Egipto: “Makaparigatda unay idi. Iti kasakbayanda awan pay idi a pulos kastoy a nagparang a duddudon kas kadakuada, ket awanton a pulos ti kastoy nga agparang nga aniaman iti kalpasanda. Ket inabbonganda ti makita a rabaw ti intero a daga, ket ti daga simmipnget.” Wen, kinasipnget! Nakabatbatad ita ti naespirituan a kinasipnget iti lubong gapu iti pannakapuyot ti maikalima a trumpeta ken ti pannakaibuyat ti maikalima a malukong ti unget ti Dios. Ti makasilud a mensahe nga iwarwaragawag ti moderno-aldaw a rineprep a dudon ket mangyeg iti tuok ken ut-ot kadagidiay nadangkes nga “inayatda ti sipnget imbes a ti lawag.”​—Juan 3:19.

19. Maitunos iti Apocalipsis 16:10, 11, ania ti patauden ti publiko a pannakaibutaktak ni Satanas kas dios daytoy a sistema ti bambanag?

¹⁹ Kas agturay iti lubong, adu a ladingit ken panagsagaba ti inyeg ni Satanas. Bisin, gubat, kinaranggas, krimen, droga, imoralidad, dagiti sakit a mayakar babaen ti sekso, kinaulbod, narelihiosuan a panaginsisingpet​—dagitoy ken dadduma pay ti mangtanda iti sistema ti bambanag ni Satanas. (Idiligmo ti Galacia 5:19-21.) Ti publiko a pannakaibutaktak ni Satanas kas dios daytoy a sistema ti bambanag ket nangpataud met iti rigat ken pannakaibabain kadagidiay agbibiag a maitunos kadagiti pagalagadanna. ‘Nagngaretnget ti dilada gapu iti rigatda,’ nangnangruna iti Kakristianuan. Adu dagiti marurod gapu ta ti kinapudno ibutaktakna ti wagas ti panagbiagda. Adda met dagidiay agpelpeligro isu nga idadanesda dagidiay mangibunannag kadagita. Laksidenda ti Pagarian ti Dios ken laisenda ti nasantuan a nagan ni Jehova. Naibutaktak ti narelihiosuan a sakitda ken ti napno iti derder a kasasaadda isu a tabbaawanda ti Dios sadi langit. Wen, “saanda a nagbabawyan dagiti aramidda.” Gapuna, ditay manamnama a makomberte ti intero a lubong sakbay nga agpatingga daytoy a sistema ti bambanag.​—Isaias 32:6.

Nagmaga ti Karayan Eufrates

20. Kasano a ti pannakapuyot ti maikanem a trumpeta ken ti pannakaibuyat ti maikanem a malukong ti unget ti Dios naimaigda iti karayan Eufrates?

²⁰ Ti pannakapuyot ti maikanem a trumpeta inwaragawagna ti pannakaluk-at ti “uppat nga anghel a sipaparaut idiay dakkel a karayan ti Eufrates.” (Apocalipsis 9:14) Sigun iti historia, ti Babilonia ket isu ti dakkel a siudad a naisaad iti karayan Eufrates. Ket idi 1919, idi a naluk-atan dagiti simboliko nga uppat nga anghel, narba ti Babilonia a Dakkel. (Apocalipsis 14:8) Di ngad pakasdaawan a ti maikanem a malukong ti unget ti Dios ramanenna met ti karayan Eufrates: “Ket ti maikanem imbuyatna ti malukongna iti dakkel a karayan ti Eufrates, ket nagmaga ti danumna, tapno ti dalan maisagana koma nga agpaay iti ar-ari manipud iti leleggakan ti init.” (Apocalipsis 16:12) Dakes met a damag daytoy para iti Babilonia a Dakkel!

21, 22. (a) Kasano a nagmaga ti makasalaknib a danum ti karayan Eufrates iti Babilonia idi 539 K.K.P.? (b) Ania “dagiti danum” a pagtugtugawan ti Babilonia a Dakkel, ket kasano a maab-abbatan itan dagitoy a danum?

²¹ Idi kangitingitan ti bileg ti nagkauna a Babilonia, ti adalem a danum ti karayan Eufrates ti kangrunaan a depensana. Idi 539 K.K.P. naatianan dagita a danum idi a ni Ciro a lider ti Persia binaliwanna ti pagturongan dagiti danum. Gapuna, naluktan ti gundaway tapno ni Ciro a Persiano ken ni Dario a Medo, nga ar-ari manipud “iti leleggakan ti init” (iti daya), mastrek ken maparmekda ti Babilonia. Iti daydi a kanito, ti karayan Eufrates saanna a nasalakniban dayta a dakkel a siudad. (Isaias 44:27–45:7; Jeremias 51:36) Adda umarngi a banag a mapasamakto iti moderno a Babilonia, ti sangalubongan a sistema ti palso a relihion.

²² “Situtugaw iti adu a danum” ti Babilonia a Dakkel. Sigun iti Apocalipsis 17:1, 15, dagitoy isimboloda “dagiti ili ken dagiti bunggoy ken dagiti nasion ken dagiti pagsasao”​—binungbunggoy a pasurot nga imbilangna a mangsalsalaknib kenkuana. Ngem maab-abbatanen dagiti ‘danumna’! Idiay Makinlaud a Europa, a sadiay napigsa idi ti impluensiana, ginasut a milion ti sipapanayag a nangilaksiden iti relihion. Kadagiti dadduma a pagilian, adun a tawen a naideklara ti pagannurotan a mangdadael iti impluensia ti relihion. Saan a timmulong kenkuana dagiti umili kadagidiay a pagilian. Umasping iti dayta, inton dumteng ti tiempo a pannakadadael ti Babilonia a Dakkel, saanto a makasalaknib kenkuana dagiti adu a pasurotna. (Apocalipsis 17:16) Nupay rinibu a milion ti miembrona, awanto ti mangsalaknib iti Babilonia a Dakkel maibusor kadagiti “ar-ari manipud iti leleggakan ti init.”

23. (a) Siasino dagiti ar-ari manipud “iti leleggakan ti init” idi 539 K.K.P.? (b) Siasino dagiti “ar-ari manipud iti leleggakan ti init” kabayatan ti aldaw ti Apo, ket kasanodanto a dadaelen ti Babilonia a Dakkel?

²³ Siasino dagitoy nga ari? Idi 539 K.K.P. isu dagitoy da Dario a Medo ken ni Ciro a Persiano, nga inusar ni Jehova a mangparmek iti nagkauna a siudad ti Babilonia. Iti daytoy nga aldaw ti Apo, ti palso a narelihiosuan a sistema ti Babilonia a Dakkel ket dadaelento met dagiti natauan nga agtuturay. Ngem daytoy ket pamay-anto met ti Dios a mangukom kenkuana. Ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo, nga “ar-ari manipud iti leleggakan ti init,” ikabildanto kadagiti puso dagiti natauan nga agtuturay ti ‘kapanunotan’ nga atakaren ken dadaelenda a naan-anay ti Babilonia a Dakkel. (Apocalipsis 17:16, 17) Ti pannakaibuyat ti maikanem a malukong iwaragawagna a dandanin maibanag daytoy a panangukom!

24. (a) Kasano a maiwarwaragawag dagiti linaon ti umuna nga innem a malukong ti unget ni Jehova, ket ania ti resultana? (b) Sakbay nga ibagana kadatayo ti maipapan iti nabatbati a malukong ti unget ti Dios, ania pay ti ipalgak ti Apocalipsis?

²⁴ Agkakadagsen a mensahe ti linaon dagitoy umuna nga innem a malukong ti unget ni Jehova. Dagiti adipen ti Dios ditoy daga, a tultulongan dagiti anghel, okupadoda a mangiwarwaragawag iti linaon dagitoy iti intero a lubong. Iti kastoy a pamay-an, mapakpakdaaran ti amin a benneg ti sangalubongan a sistema ni Satanas, ket ni Jehova ipapaayanna dagiti indibidual iti gundaway nga agbaw-ing iti kinalinteg tapno agtultuloyda nga agbiag. (Ezequiel 33:14-16) Nupay kasta, adda pay nabatbati a malukong ti unget ti Dios. Ngem sakbay nga ibagana kadatayo ti maipapan iti dayta, ipalgak ti Apocalipsis no ania ti ar-aramiden ni Satanas ken dagiti ahentena ditoy daga a mangkontra iti pannakaiwaragawag dagiti panangukom ni Jehova.

Pannakaurnong iti Armagedon

25. (a) Ania ti imbaga kadatayo ni Juan maipapan kadagiti narugit, arig tukak a “naipaltiing nga ebkas”? (b) Kasano nga adda makarimon nga idadarup dagiti arig tukak a “narugit a naipaltiing nga ebkas” iti aldaw ti Apo, ket ania ti resultana?

²⁵ Ibaga kadatayo ni Juan: “Ket nakakitaak iti tallo a narugit a naipaltiing nga ebkas nga aglanglanga a kas tuktukak a rumrummuar iti ngiwat ti dragon ken iti ngiwat ti atap nga animal ken iti ngiwat ti ulbod a mammadto. Dagita ket, iti kinapudnona, ebkas nga impaltiing dagiti sairo ket agaramidda kadagiti pagilasinan, ket mapanda iti ar-ari iti intero a mapagnaedan a daga, tapno urnongenda ida a sangsangkamaysa iti gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” (Apocalipsis 16:13, 14) Idi kaaldawan ni Moises, impalak-am ni Jehova ti makapasubkar a saplit dagiti tukak idiay Egipto ni Paraon, agingga a ‘bimmangsit ti daga.’ (Exodo 8:5-15) Kabayatan ti aldaw ti Apo, adda met makarimon nga idadarup dagiti arig tukak, nupay sabali ti gubuayanda. Buklen dayta dagiti “narugit a naipaltiing nga ebkas” ni Satanas, a silalawag nga isimsimboloda dagiti propaganda a nairanta a mangimaniobra kadagiti amin a natauan nga agtuturay, “ar-ari,” tapno busorenda ni Jehova a Dios. Siguraduen ngarud ni Satanas a saan a maallukoy dagitoy iti pannakaibuyat dagiti malukong ti unget ti Dios no di ket sititibker nga addada iti dasig ni Satanas inton mangrugi ti “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.”

26. (a) Ania dagiti tallo a gubuayan ti sataniko a propaganda? (b) Ania “ti ulbod a mammadto,” ket kasano nga ammotayo?

²⁶ Ti propaganda ket aggapu iti “dragon” (ni Satanas) ken iti “atap nga animal” (ti napolitikaan a sistema ni Satanas ditoy daga), dagiti parsua a naiparangen iti Apocalipsis. Ngem ania “ti ulbod a mammadto”? Baro daytoy ngem iti nagan laeng. Iti napalabas, naipakita kadatayo ti atap nga animal a dua ti sarana nga umasping iti maysa a kordero nga agar-aramid kadagiti dadakkel a pagilasinan iti sanguanan ti atap nga animal a pito ti ulona. Daytoy a makaallilaw a parsua ti pannaka-propeta ti atap nga animal. Intandudona ti panagdaydayaw iti atap nga animal, nga uray la nangbuangay iti ladawan dayta. (Apocalipsis 13:11-14) Daytoy nga atap nga animal a dua ti sarana nga umasping iti maysa a kordero ket isu met laeng ti “ulbod a mammadto” a nadakamat ditoy. Kas pammasingked, mabasatayo a “ti ulbod a mammadto,” kas iti simboliko nga atap nga animal a dua ti sarana, ket “nagaramid kadagiti pagilasinan iti sanguanan [ti atap nga animal a pito ti ulona] a pinangyaw-awanna kadagidiay immawat iti marka ti atap nga animal ken kadagidiay mangipaay iti panagdaydayaw iti ladawanna.”​—Apocalipsis 19:20.

27. (a) Ania a naintiempuan a pakdaar ti inted a mismo ni Jesu-Kristo? (b) Ania a pakdaar ti inted ni Jesus bayat ti kaaddana ditoy daga? (c) Kasano nga inulit ni apostol Pablo ti impakdaar Jesus?

²⁷ Gapu ta nalikmuttayo kadagiti sataniko a propaganda, naintiempuan ngarud dagiti sumaruno a sasao nga inlanad ni Juan: “Adtoy! Umayak a kas maysa a mannanakaw. Naragsak daydiay agtalinaed a siririing ket aywananna dagiti makinruar a kawesna, tapno saan koma a magna a lamolamo ket dagiti tattao makitada ti ibainna.” (Apocalipsis 16:15) Asino ti umay “a kas maysa a mannanakaw”? Ni Jesus a mismo ti kellaat nga umay kas Mangibanag kadagiti panangukom ni Jehova. (Apocalipsis 3:3; 2 Pedro 3:10) Bayat ti kaaddana ditoy daga, inyarig met ni Jesus ti iyaayna iti iyaay ti mannanakaw, a kunkunana: “Agtultuloykayo nga agbantay, ngarud, agsipud ta saanyo nga ammo no ania nga aldaw nga umay ti Apoyo. Gapu itoy dakayo met paneknekanyo a sisasaganakayo, agsipud ta iti oras a saanyo nga ipagarup nga isu dayta, ti Anak ti tao umay.” (Mateo 24:42, 44; Lucas 12:37, 40) Kas panangulit iti daytoy a pakdaar, kinuna ni apostol Pablo: “Ti aldaw ni Jehova umay nga apagpag-isu a kas iti mannanakaw iti rabii. Inton sasawenda: ‘Talna ken talged!’ iti kasta giddato a dumteng kadakuada ti kellaat a pannakadadael.” Ni Satanas ti adda iti likud ti aniaman a kasta nga ubbaw a panangiproklamar iti “Talna ken talged!”​—1 Tesalonica 5:2, 3.

28. Ania a pakdaar ti inted ni Jesus maipapan iti panangsaranget kadagiti nailubongan a pakaringgoran, ket ania “dayta nga aldaw” a di kayat dagiti Kristiano a dumteng kadakuada “kas maysa a silo”?

²⁸ Impakdaar met ni Jesus ti kita ti pammarigat nga ipalak-am daytoy a lubong, a napno kadagiti propaganda, kadagiti Kristiano. Kinunana: “Asikasuenyo ti bagbagiyo tapno dagiti pusoyo saanda a pulos madagsenan iti nalabes a pampannangan ken nakaro a panagin-inum ken kadagiti pakaringgoran iti biag, ket giddato a dayta nga aldaw kellaat nga umay kadakayo kas maysa a silo. . . . Ngarud, agtalinaedkayo a siririing iti isuamin a tiempo nga umar-ararawkayo tapno makapagballigikayo iti pananglisi kadagitoy amin a banag a naikeddeng a mapasamak, ken iti panagtakder iti sanguanan ti Anak ti tao.” (Lucas 21:34-36) “Dayta nga aldaw” ket isu “ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” (Apocalipsis 16:14) Bayat nga umas-asideg “dayta nga aldaw” a pannakaalangon ti kinasoberano ni Jehova, ad-adda a narigat a daeran dagiti pakaringgoran iti biag. Nasken nga agsalukag ken agtultuloy nga agbantay dagiti Kristiano, nga agtalinaedda a siririing agingga a dumteng dayta nga aldaw.

29, 30. (a) Ania ti ipasimudaag ti pakdaar ni Jesus a dagidiay matiliwan a matmaturog maibabaindanto babaen ti pannakauksob dagiti ‘makinruar a kawesda’? (b) Ti makinruar a kawes ipabigbigna ti maysa kas ania? (c) Kasano a mauksoban ti maysa a tao iti simboliko a makinruar a kawesna, ket ania ti resultana?

²⁹ Ngem ania ti ipasimudaag ti pakdaar a dagidiay matiliwan a matmaturog maibabaindanto babaen ti pannakauksob ti ‘makinruar a kawesda’? Iti nagkauna nga Israel, nadagsen ti rebbengen ti asinoman a padi wenno Levita a para guardia idiay templo. Ibaga kadatayo dagiti Judio a komentarista a no adda matiliwan a matmaturog bayat ti batangna, mabalin a mauksoban sa mapuoran dagiti kawesna, iti kasta isu ket maibabain iti publiko.

³⁰ Ipakpakdaar ditoy ni Jesus nga adda umarngi a banag a mabalin a mapasamak ita. Dagiti papadi ken Levita iladladawanda dagiti napulotan a kakabsat ni Jesus. (1 Pedro 2:9) Ngem agaplikar met iti dakkel a bunggoy ti pakdaar ni Jesus. Ti makinruar a kawes tuktukoyenna ti pakabigbigan daydiay nakakawes iti dayta kas maysa a Kristiano a Saksi ni Jehova. (Idiligmo ti Apocalipsis 3:18; 7:14.) No ipalubos ti siasinoman a dagiti pakarigatan iti lubong ni Satanas ti mamagdungsa wenno mamagbalin kenkuana a di aktibo, mabalin a mauksob ti makinruar a kawesna​—iti sabali a pannao, mapukawna ti nadalus a pakabigbiganna kas Kristiano. Nakababain ti kasta a kasasaad. Agpegpeggad di la ket ta naan-anay a mairubo.

31. (a) Kasano nga impaganetget ti Apocalipsis 16:16 ti kinapateg ti panagtalinaed a siririing dagiti Kristiano? (b) Ania ti pagarup dagiti dadduma a lider ti relihion maipapan iti Armagedon?

³¹ Ad-adda a masapul nga agtalinaed a siririing dagiti Kristiano bayat nga umas-asideg ti kaitungpalan ti sumaruno a bersikulo ti Apocalipsis: “Ket inurnongda [dagiti ebkas nga impaltiing dagiti demonio] ida [dagiti ar-ari, wenno agtuturay ditoy daga] a sangsangkamaysa iti disso nga iti Hebreo maaw-awagan iti Har–Magedon.” (Apocalipsis 16:16) Naminsan laeng a nadakamat iti Biblia daytoy a nagan, a gagangay a maipatpatarus kas Armagedon. Ngem nadumaduma ti kapanunotan dagiti tattao maipapan iti dayta. Dagiti lider iti lubong ipakpakdaarda a posible a mapasamak ti nuklear nga Armagedon. Nainaig met ti Armagedon iti nagkauna a siudad ti Megiddo, ti disso a pakapaspasamakan dagiti dadakkel a gubat idi panawen ti Biblia, isu nga ipagarup dagiti dadduma a lider ti relihion a ti ultimo a gubat ket mapasamakto iti bassit laeng a lugar. Adayo unay dayta iti kinapudno.

32, 33. (a) Imbes a literal a lugar, ania ti irepresentar ti Har–Magedon wenno Armagedon? (b) Ania dagiti sabali pay a termino iti Biblia nga umarngi wenno nainaig iti “Armagedon”? (c) Kaano nga ibuyat ti maikapito nga anghel ti maudi a malukong ti unget ti Dios?

³² “Bantay ti Megiddo” ti kaipapanan ti nagan nga Har–Magedon. Ngem saan a literal a lugar dayta no di ket irepresentarna ti sangalubongan a kasasaad nga amin a nasion aguurnongda a bumusor ken ni Jehova a Dios ken ditanto met ti pangdadaelanna kadakuada. Intero a lubong ti saklawen dayta. (Jeremias 25:31-33; Daniel 2:44) Umasping dayta “iti dakkel a pagpespesan iti ubas ti unget ti Dios” ken ti “nababa a tanap ti pangngeddeng,” wenno ti “nababa a tanap ni Jehosafat,” a sadiay maurnong dagiti nasion tapno ikisap ida ni Jehova. (Apocalipsis 14:19; Joel 3:12, 14) Nainaig met dayta iti “daga ti Israel” a sadiay a madadael dagiti sataniko a buyot ni Gog ti Magog ken ti disso “iti nagbaetan ti naindaklan a baybay ken ti nasantuan a bantay ti Arkos” a sadiay a ti ari ti amianan umay “agingga iti pagnguduanna” iti ima ni Miguel a naindaklan a prinsipe.​—Ezequiel 38:16-18, 22, 23; Daniel 11:45–12:1.

³³ Inton maipasidong dagiti nasion iti kasta a kasasaad babaen ti naariwawa a propaganda a nagtaud ken ni Satanas ken kadagiti ahentena ditoy daga, panawenen tapno ibuyat ti maikapito nga anghel ti maudi a malukong ti unget ti Dios.

“Napasamaken!”

34. Ania ti nangibuyatan ti maikapito nga anghel iti malukongna, ket ania a proklamasion ti rimmuar “iti santuario manipud iti trono”?

³⁴ “Ket ti maikapito imbuyatna ti malukongna iti angin. Gapu iti daytoy maysa a natbag a timek ti rimmuar iti santuario manipud iti trono, a kunkunana: ‘Napasamaken!’”​—Apocalipsis 16:17.

35. (a) Ania ti “angin” a nadakamat iti Apocalipsis 16:17? (b) Iti panangibuyatna iti malukongna iti angin, ania ti iyebkas ti maikapito nga anghel?

³⁵ Ti “angin” a mangsussustiner iti biag ti maudi a masaplit. Ngem saan a literal nga angin dayta. Awan ti basol ti literal nga angin tapno maikari iti nakaro a panangukom ni Jehova, no kasano nga awan met ti basol ti literal a daga, baybay, dagiti gubuayan ti danum a tamnay, wenno ti init tapno maikari nga agsagaba iti pannusa ni Jehova. Imbes ketdi, isu dayta ti “angin” a dakdakamaten ni Pablo idi inawaganna ni Satanas kas “agturay iti autoridad ti angin.” (Efeso 2:2) Isu dayta ti sataniko nga “angin” a langlang-aben ti lubong ita, a pakailasinan ti intero a dakes a sistema ti bambanagna, ti sataniko a panagpampanunot a naipasagepsep iti tunggal aspeto ti biag dagidiay adda iti ruar ti organisasion ni Jehova. No kasta, iti panangibuyatna iti malukongna iti angin, iyebkas ti maikapito nga anghel ti pungtot ti Dios maibusor ken ni Satanas, iti organisasionna, ken iti aniaman a manggutgutugot iti sangatauan a mangsuporta ken ni Satanas a bumusor iti kinasoberano ni Jehova.

36. (a) Ania ti linaon dagiti pito a saplit? (b) Ania ti ipasimudaagna inton kuna ni Jehova: “Napasamaken!”?

³⁶ Daytoy ken dagiti immuna nga innem a saplit ipakitada ti pakadagupan dagiti panangukom ni Jehova maibusor ken ni Satanas ken iti sistemana. Deklarasion dagitoy ti pannakaduprak ni Satanas ken ti bin-ina. Inton maibuyat daytoy maudi a malukong, kunaento ni Jehova a mismo: “Napasamaken!” Awanen ti sabali pay a maibaga. Inton mapneken ni Jehova iti pannakaibunannag dagiti linaon dagiti malukong ti ungetna, saanton a maitantan ti panangibanagna kadagiti panangukom nga inwaragawag dagitoy a mensahe.

37. Kasano ti panangdeskribir ni Juan iti napasamak kalpasan ti pannakaibuyat ti maikapito a malukong ti unget ti Dios?

³⁷ Ituloy ni Juan: “Ket nagadda dagiti kimat ken dagiti timek ken dagiti gurruod, ket napasamak ti dakkel a ginggined a ti kasta ket saan pay a napasamak nanipud idi adda dagiti tattao iti daga, nakasaksaknap unay a ginggined, dakkel unay. Ket ti dakkel a siudad nasinasina iti tallo a paset, ket narba dagiti siudad ti nasnasion; ket ti Babilonia a Dakkel nalagip iti imatang ti Dios, tapno ited kenkuana ti kopa ti arak ti kinaunget ti pungtotna. Kasta met, nagtalaw ti tunggal isla, ket saan a nasarakan dagiti bantay. Ket ti dakkel nga uraro a ti tunggal bato agarup kadagsen ti maysa a talento nagtinnag kadagiti tattao manipud langit, ket dagiti tattao tinabbaawanda ti Dios gapu iti pannaplit ti uraro, agsipud ta ti pannaplitna di gagangay ti kadakkelna.”​—Apocalipsis 16:18-21.

38. Ania ti isimsimbolo (a) ti “dakkel a ginggined”? (b) ti banag a masinasina iti “tallo a paset” ti “dakkel a siudad,” ti Babilonia a Dakkel? (c) ti banag a “nagtalaw ti tunggal isla, ket saan a nasarakan dagiti bantay”? (d) ti “pannaplit ti uraro”?

³⁸ Nalawagto a makita ti panagtignay manen ni Jehova mainaig iti sangatauan, ket mailasinto dayta babaen ti “kimkimat ken timtimek ken gurgurruod.” (Idiligmo ti Apocalipsis 4:5; 8:5.) Kas iti nagpigsa a ginggined, daytanto ti kakaruan a pannakadayyeg ti sangatauan. (Idiligmo ti Isaias 13:13; Joel 3:16.) Dayta a nagpigsa a pannakadayyeg burakburakennanto “ti dakkel a siudad,” ti Babilonia a Dakkel, isu a masinasina iti “tallo a paset”​—a mangisimbolo iti pannakarbek a dinto pulos makabangonen. Marpuogto met “dagiti siudad ti nasnasion.” Lumnedto ti “tunggal isla” ken “dagiti bantay”​—dagiti institusion ken organisasion a kasla permanente unay iti daytoy a sistema. “Ti dakkel nga uraro,” a ti tunggal bato agarup maysa a talento, ket dakdakkel ngem iti nangdidigra iti Egipto bayat ti maikapito a saplit. Sisasaem a begbegennanto ti sangatauan.d (Exodo 9:22-26) Daytoy makadidigra a panagtinnag dagiti nagbalay a danum mabalin nga iladawanna dagiti agkakadagsen nga ebkas ti panangukom ni Jehova, a mangipakita a dimtengen ti kanibusanan daytoy a sistema ti bambanag! Mabalin met nga usarento ni Jehova ti literal nga uraro inton mangduprak.​—Job 38:22, 23.

39. Iti laksid ti pannakaibuyat dagiti pito a saplit, anianto ti aramiden ti kaaduan a tattao?

³⁹ No kasta, maipalak-amto iti lubong ni Satanas ti nalinteg a panangukom ni Jehova. Agingga iti panungpalan, adu iti sangatauan ti agtultuloy a mangbusor ken mangtabbaaw iti Dios. Kas ken Paraon idi ugma, saanto a lumukneng ti puspusoda iti laksid dagiti agsasaruno a saplit wenno ti makapapatay a kangitingitan dagita a saplit. (Exodo 11:9, 10) Awanto ti mapasamak a panagbalbaliw iti puspuso dagiti tattao iti maudi a gundaway. Uray agbugbugsotdan, laisendanto ti Dios a nagkuna: “Kasapulanto a maammuanda a siak ni Jehova.” (Ezequiel 38:23) Nupay kasta, naalangonton ti kinasoberano ni Jehova a Dios a Mannakabalin-amin.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 221]

“Iti Daga”

Ti klase Juan ibumbunannagna ti pungtot ni Jehova maibusor “iti daga” babaen kadagiti sasao a kas kadagiti sumaganad:

“Kalpasan ti adu a siglon a panangikagumaanda, napaneknekan dagiti napolitikaan a partido a saanda a kabaelan a sarangten dagiti agdama a kasasaad ken risuten dagiti narigat a parikut. Dagiti ekonomista ken estadista, a mangad-adal a naimbag iti parikut, natakuatanda nga awan ti maaramidanda.”​—Millions Now Living Will Never Die, 1920, panid 61.

“Awan ti gobierno ditoy daga ita ti makaited kadagiti kasapulan ti uray bassit laeng a paset ti lubong. Adu a nasion ti iturturayan dagiti diktador. Arigna a nabangkarote ti intero a lubong.” ​—A Desirable Government, 1924, panid 5.

“Ti panamagpatingga iti daytoy a sistema ti bambanag . . . ti kakaisuna a pamuspusan tapno maikkat ti kinadakes ditoy lubong ket agari ti talna ken kinalinteg.”​—“This Good News of the Kingdom,” 1954, panid 25.

“Ti agdama nga urnos ti lubong ket nagpaiduma gapu iti umad-adu a basol, kinakillo ken iyaalsa maibusor iti Dios ken iti pagayatanna. . . . Saanen a mabalbaliwan daytoy. Gapuna, masapul a madadael!”​—The Watchtower a Nobiembre 15, 1981, panid 6.

[Kahon iti panid 223]

“Iti Baybay”

Dagiti sumaganad ket sumagmamano laeng kadagiti sasao nga impablaak ti klase Juan iti unos ti adu a tawen a mangiwaragawag iti pungtot ti Dios maibusor iti nadawel, rebelioso a “baybay” ti nadangkes a sangatauan a naisina ken Jehova:

“Ti pakasaritaan ti tunggal nasion ipakitana nga adda rinnisiris iti nagbaetan ti dua a benneg. Iti nagbaetan ti bassit ken ti adu. . . . Nagbanag dagitoy a rinnisiris iti adu nga iyaalsa, nakaro a panagsagaba, ken adu a panagibukbok iti dara.”​—Government, 1928, panid 244.

Iti baro a lubong, “awanton ti simboliko a ‘baybay’ ti nadawel, nadangkes a tattao a nabayagen a nagtaudan ti simboliko nga atap nga animal nga us-usaren ti Diablo.”​—The Watchtower, Setiembre 15, 1967, panid 567.

“Ti agdama a kagimongan ti tao ket masaksakit iti naespirituan. Awan kadatayo ti makaagas iti dayta, ta ipakita ti Sao ti Dios a makapapatay ti sakitna.”​—Ti Pudpudno a Talna ken Talged​—Sadino ti Paggapuanna?, 1973, panid 131.

[Kahon iti panid 224]

“Kadagiti Karayan ken Kadagiti Ubbog”

Ti maikatlo a saplit imbutaktakna dagiti ‘karayan ken dagiti ubbog ti dandanum’ babaen kadagiti sasao a kas iti sumaganad:

“Dagiti klero, nga agkunkuna a mangisursuro kadagiti doktrina [ni Kristo], sinantipikar ken pinagbalinda a nasantuan ti gubat. Pagragsakanda ti pannakaiplastar dagiti ladawan ken estatuada a kadua dagiti naranggas a mannakigubat.”​—The Watch Tower, Setiembre 15, 1924, panid 275.

“Ti espiritismo ket naibatay iti nakaro a kinaulbod a saan a matay ti kararua ti tao.”​—What Do the Scriptures Say About “Survival After Death?,” 1955, panid 51.

“Dagiti natauan a pilosopia, dagiti politiko nga agpampannuray iti teoria, dagiti sosial nga organisador, dagiti mamalbalakad iti ekonomia ken dagiti mangidagdagadag kadagiti narelihiosuan a tradision awan ti inyegda a pudpudno a makaited- biag a bang-ar . . . Dagita a danum intuggodda pay ketdi dagiti imminum a mangsalungasing iti linteg ti Namarsua maipapan iti kinasagrado ti dara ken makiraman iti relihioso a panangidadanes.”​—Resolusion a naanamongan iti “Agnanayon a Naimbag a Damag” nga Internasional a Kombension, 1963.

“Saan a nasientipikuan a pannakaisalakan, no di ket pannakadadael ti puli ti tao ti manamnama manipud iti tao a mismo. . . . Saantay a makapagtalek kadagiti sikologo ken sikiatrista ditoy lubong a mangbalbaliw iti panagpampanunot ti sangatauan . . . Saantay a makapagpannuray iti aniaman a mabuangay a puersa dagiti polis iti intero a lubong . . . a mamagbalin iti daga a natalged a pagnaedan.”​—Saving the Human Race—In the Kingdom Way, 1970, panid 5.

[Kahon iti panid 225]

“Iti Init”

Bayat a ti “init” ti natauan a turay ‘kinessetna’ ti sangatauan kabayatan ti aldaw ti Apo, ti klase Juan, a nagkuna iti kas kadagiti sumaganad, inturongna ti atension kadagiti mapaspasamak:

“Ita da Hitler ken Mussolini, dagiti di nainkalintegan a diktador, pagpegpeggadenda ti talna ti intero a lubong, ket ti Hirarkia ti Romana Katolika naan-anay a supsuportaranna ti panangdadaelda iti wayawaya.”​—Fascism or Freedom, 1939, panid 12.

“Iti intero a historia sinurot dagiti natauan a diktador ti pagalagadan nga, Mangperdi no di agari! Ngem ti pagalagadan a masapul a maipakat itan iti intero a daga babaen ti insaad ti Dios kas Ari a ni Jesu-Kristo, ket, Madadael no di agpaituray.”​—When All Nations Unite Under God’s Kingdom, 1961, panid 23.

“Sipud idi 1945 nasurok a 25 milion a tattao ti napapatay iti agarup 150 a gubat a napasamak iti intero a lubong.”​—The Watchtower, Enero 15, 1980, panid 6.

“Dagiti nasion iti intero a lubong . . . saanda unay a maseknan iti internasional a pagrebbengan wenno pagannurotan iti kondukta. Tapno maragpat dagiti kalatda, patien ti dadduma a nasion a rumbeng nga aramidenda ti aniaman a pamuspusan​—panangmasaker, panangpapatay, panag-hijack, panagbomba, ken dadduma pay . . . Kasano pay kabayag a maanusan dagiti nasion ti kasta a minamaag ken iresponsable a tignay?”​—Ti Pagwanawanan, Agosto 15, 1985, panid 4.

[Kahon iti panid 227]

“Iti Trono ti Atap nga Animal”

Dagiti Saksi ni Jehova imbutaktakda ti trono ti atap nga animal ken impablaakda ti panangkondenar ni Jehova iti dayta babaen kadagiti sasao a kas kadagitoy:

“Dagiti agtuturay ken politiko a mangiwanwanwan kadagiti nasion ket im-impluensiaan dagiti dakes nga espiritu a parsua a mangidurduron kadakuada iti dalan nga agturong ken patay iti nakaro a gubat ti Armagedon.”​—After Armageddon—God’s New World, 1953, panid 8.

“Ti ‘atap nga animal,’ nga isu ti di nateokratikuan a gobierno ti tao, inawatna ti pannakabalin, turay ken tronona manipud iti Dragon. Gapuna, masapul a makitunos iti bilin ti partido, ti bilin ti Dragon.”​—After Armageddon—God’s New World, 1953, panid 15.

“Awan ti sabali nga ayan dagiti Gentil a nasion . . . no di iti dasig ti Kangrunaan a Kabusor ti Dios, ni Satanas a Diablo.”​—Resolusion a naanamongan iti “Nadiosan a Balligi” nga Internasional a Kombension idi 1973.

[Kahon iti panid 229]

“Nagmaga ti Danumna”

Uray pay ita, mamagmagaanen ti pannakasuporta ti Binababilonia a relihion kadagiti adu a lugar, a mangipasimudaag iti mapasamak inton rumaut dagiti “ar-ari manipud iti leleggakan ti init.”

“Iti maysa a nasional a surbey, natakuatan a 75 porsiento kadagiti agnanaed kadagiti ili [ti Thailand] ti saanen a mapmapan kadagiti templo dagiti Budista tapno dumngeg kadagiti sermon, ket bumabbaba met iti 50 porsiento ti bilang dagiti tagaaway a sumarsarungkar kadagiti templo.”​—Bangkok Post, Setiembre 7, 1987, panid 4.

“Napukawen ti nagpaiduma a panangallukoy ti Taoismo iti pagilian [a China] nga isu ti nakaipasdekanna agarup dua ribu a tawenen ti napalabas. . . . Tangay saandan a makaallukoy a kas idi ken kadagidi panawen dagiti sinukatanda, amken dagiti papadi ti Taoismo nga agpegpeggad a mapukaw ti Taoismo kas organisado a pammati iti China gapu ta awanen ti sumandi kadakuada.”​—The Atlanta Journal and Constitution, Setiembre 12, 1982, panid 36-A.

“Iti intero a lubong, ti Japan . . . ti kaaduan kadagiti misionero a naggapu kadagiti sabali a pagilian, ta dandani 5,200 ti bilangda, ngem . . . awan pay 1% iti populasionna ti Kristiano. . . . Patien ti maysa a padi a Franciscano nga agtartrabaho ditoy sipud idi dekada 1950 . . . a ‘nagpatinggan ti tiempo dagiti ganggannaet a misionero a naibaon iti Japan.’”​—The Wall Street Journal, Hulio 9, 1986, panid 1.

Idiay Inglatera bayat ti naglabas a tallo a dekada, “agarup 2,000 kadagiti 16,000 a simbaan dagiti Anglicano ti naiserra gapu ta saanen a maus-usar dagita. Kadagiti napeklan a Kristiano a pagilian, maysa ti Inglatera kadagiti addaan kababaan a bilang dagiti makimismisa. . . . ‘Nalabit a ti Inglatera ket saan itan a Kristiano a pagilian,’ kuna [ti Obispo ti Durham].”​—The New York Times, Mayo 11, 1987, panid A4.

“Kalpasan ti adu nga oras a nabara a debate, ti Parlamento [ti Grecia] inanamonganna ita ti linteg a mangipalubos iti Sosialista a Gobierno a mangala kadagiti adu a dagdaga ken sanikua a konkontrolen ti Greek Orthodox Church . . . Maysa pay, impalubos ti linteg a saanen a papadi ti mangkontrol kadagiti konsilio ken komite ti simbaan a mangay-aywan kadagiti napateg a sanikua ti simbaan agraman dagiti hotel, pagtebbagan iti marmol ken dagiti pagopisinaan.”​—The New York Times, Abril 4, 1987, panid 3

[Dagiti ladawan iti panid 222]

Dagiti umuna nga uppat a malukong ti unget ti Dios mangyegda kadagiti saplit nga umarngi kadagidiay inyeg dagiti umuna nga uppat a pannakapuyot ti trumpeta

[Ladawan iti panid 226]

Ti maikalima a malukong ibutaktakna ti trono ti atap nga animal kas ti autoridad nga inted ni Satanas iti atap nga animal

[Dagiti ladawan iti panid 231]

Dagiti sinasairo a propaganda ur-urnongenda dagiti agtuturay ditoy daga iti karirigatan a kasasaad, iti Har–Magedon, a sadiay nga ibuyatto ni Jehova dagiti panangukomna kadakuada

[Ladawan iti panid 233]

Dagidiay tigtignayen ti narugit nga “angin” ni Satanas sagabaendanto ti pannakaibanag dagiti nalinteg a panangukom ni Jehova