Dagiti Tiempo ken Panawen nga Inkeddeng ni Jehova
“Saan nga agpaay kadakayo ti panangammo kadagiti tiempo wenno pampanawen nga inkabil ti Ama iti bukodna a masakupan.”—ARAMID 1:7.
1. Kasano a sinungbatan ni Jesus dagiti saludsod dagiti apostolna a mainaig iti tiempo?
KADAGIDIAY ‘agsasaibbek ken agsangsangit gapu kadagiti amin a kinarimon a maar-aramid’ iti Kakristianuan ken iti intero a daga, ania pay ti ad-adda a nainkalintegan a maisaludsodda ngem iti no kaano nga agpatingga daytoy dakes a sistema ken suktan ti nalinteg a baro a lubong ti Dios? (Ezequiel 9:4; 2 Pedro 3:13) Sakbay ti ipapatay ken kalpasan ti panagungar ni Jesus, nangidatag kenkuana dagiti apostolna kadagiti saludsod a mainaig iti tiempo. (Mateo 24:3; Aramid 1:6) Ngem saan ida nga inikkan ni Jesus iti pangkuentaan kadagiti petsa. Naminsan, inikkanna ida iti ragup a pagilasinan, ket iti sabali a gundaway kinunana a ‘saan nga agpaay kadakuada ti panangammo kadagiti tiempo wenno pampanawen nga inkabil ti Ama iti bukodna a masakupan.’—Aramid 1:7.
2. Apay a maikuna a saan a kanayon nga ammo ni Jesus ti tiempo nga inkeddeng ni Amana a pannakapasamak dagiti bambanag kabayatan ti panawen ti panungpalan?
2 Nupay ni Jesus ti bugbugtong nga Anak ni Jehova, isu a mismo saanna a kanayon nga ammo ti tiempo nga inkeddeng ni Amana a pannakapasamak dagiti bambanag. Iti padtona maipapan iti maudi nga al-aldaw, sipapakumbaba nga inannugot ni Jesus: “Maipapan iti dayta nga aldaw ken oras awan ti asinoman a makaammo, uray dagiti anghel ti langlangit wenno uray ti Anak, no di laeng ti Ama.” (Mateo 24:36) Sitatallugod ni Jesus a naguray a siaanus iti panangipalgak ni Amana kenkuana iti eksakto a tiempo a pannakadadael daytoy dakes a sistema ti bambanag.a
3. Ania ti maadaltayo iti sungbat ni Jesus kadagiti saludsod mainaig iti panggep ti Dios?
3 Adda dua a punto a maadal iti pamay-an a panangsungbat ni Jesus kadagiti saludsod a mainaig iti tiempo a pannakapasamak dagiti bambanag kas kaitungpalan ti panggep ti Dios. Umuna, adda tiempo a panangaramid ni Jehova kadagiti bambanag; ken maikadua, isu laeng ti makaikeddeng iti dayta, ket dagiti adipenna saanda a namnamaen a maipakpakauna kadakuada ti masnup nga impormasion maipapan kadagiti tiempo wenno panawenna.
Dagiti Tiempo ken Panawen ni Jehova
4. Ania ti kaipapanan dagiti Griego a sao a naipatarus a “tiempo” ken “panawen” iti Aramid 1:7?
4 Ania ti kayat a sawen ti “tiempo” ken “panawen”? Naglaon ti sasao ni Jesus a nailanad iti Aramid 1:7 iti dua nga aspeto ti tiempo. Ti Griego a sao a naipatarus a “tiempo” kaipapananna “tiempo no iti kabayag,” kapaut ti tiempo (naunday wenno ababa). Ti “panawen” isu ti patarus ti sao a tumukoy iti naikeddeng wenno naituding a tiempo, maysa a partikular a panawen, wenno periodo, a pakapasamakan dagiti bambanag. Maipanggep kadagitoy dua nga orihinal a sao, kastoy ti kuna ni W. E. Vine: “Iti Aramid 1:7, ‘inkeddeng ti Ama babaen ti turayna’ agpadpada dagiti tiempo (chronos), ti kabayag dagiti periodo, ken ti pampanawen (kairos), dagiti tiempo a pakaangayan dagiti masnup a pasamak.”
5. Kaano nga impakaammo ni Jehova ken Noe ti panggepna a mangdadael iti dakes a lubong, ket ania dagiti dua a bilin a tinungpal ni Noe?
5 Sakbay ti Layus, 120 a tawen ti inkeddeng ti Dios a panagpaut ti rinuker a lubong a pinarnuay dagiti tattao ken dagiti immalsa a naglasag nga anghel. (Genesis 6:1-3) Agtawen idi ni managbuteng-Dios a Noe iti 480. (Genesis 7:6) Awan anakna idi ket nagtalinaed a kasta iti 20 pay a tawen. (Genesis 5:32) Nabayag pay kalpasan dayta, idi laeng nataenganen ken addan assawa dagiti annak ni Noe nga imbaga ti Dios ken ni Noe ti panggepna a mangpukaw iti kinadakes ditoy daga. (Genesis 6:9-13, 18) Ngem uray no napabaklayan idi ni Noe iti dua nga annongen a mangaramid iti daong ken mangasaba kadagiti kasadaranna, saan nga impalgak ni Jehova kenkuana ti tiempo nga inkeddengna.—Genesis 6:14; 2 Pedro 2:5.
6. (a) Kasano nga impakita ni Noe nga impabiangna ken Jehova ti tiempo? (b) Kasanotay a matulad ti ulidan ni Noe?
6 Adu a dekada—nalabit kagudua a siglo—a ‘ni Noe inaramidna ti kas mayanatup iti amin nga imbilin ti Dios kenkuana.’ Inaramid dayta ni Noe “babaen iti pammati,” a dina ammo ti eksakto a petsa. (Genesis 6:22; Hebreo 11:7) Sa la impakaammo ni Jehova kenkuana ti eksakto a tiempo a pannakapasamak dagiti bambanag idi a maysa a lawas laengen ti natda sakbay a mangrugi ti Layus. (Genesis 7:1-5) Gapu ta addaan ni Noe iti naan-anay a panagtalek ken pammati ken ni Jehova, impabiangna iti Dios ti tiempo. Ket anian a yaman ni Noe idi nariknana ti pannalaknib ni Jehova kabayatan ti Layus ken idi a rimmuar iti daong ket nakitana a nadalusanen ti daga! Tangay addaantay met iti namnama a maisalakan, saan kadi a rebbengna nga ipakitatayo ti kasta a pammati iti Dios?
7, 8. (a) Kasano a timpuar dagiti nasion ken dagiti nabileg a nasion iti lubong? (b) Iti ania a pamay-an nga ‘inkeddeng [ni Jehova] dagiti naituding a tiempo ken dagiti naipasdek a pagpatinggaan ti pagnaedan dagiti tattao’?
7 Kalpasan ti Layus, tinallikudan ti kaaduan kadagiti kaputotan ni Noe ti pudno a panagdayaw ken Jehova. Gapu ta panggepda ti agtalinaed iti maymaysa a disso, rinugianda ti nangbangon iti maysa a siudad ken maysa a torre a maipaay iti palso a panagdayaw. Inkeddeng ni Jehova a tiempo idin a bumallaet. Riniribukna ti pagsasaoda ket ‘nanipud [Babel] inwarasna ida iti rabaw ti amin a daga.’ (Genesis 11:4, 8, 9) Idi bumaybayag, nagbalin a nasnasion dagiti grupo kas mayannurot iti pagsasaoda. Inraman ti dadduma kadagitoy dagiti sabali a nasion ket nagbalinda a nabibileg iti rehionda ken uray iti lubong.—Genesis 10:32.
8 Maitunos iti pannakaibanag ti panggepna, adda dagiti tiempo nga inkeddeng ti Dios ti pagbeddengan dagiti nasion ken no iti ania a tiempo nga agturay ti maysa a nasion iti maysa a lugar wenno iti lubong. (Genesis 15:13, 14, 18-21; Exodo 23:31; Deuteronomio 2:17-22; Daniel 8:5-7, 20, 21) Dinakamat ni apostol Pablo daytoy nga aspeto dagiti tiempo ken panawen ni Jehova idi a kinunana kadagiti mamasirib a Griego idiay Atenas: “Ti Dios a nangaramid ti lubong ken dagiti isuamin a bambanag nga adda iti dayta . . . inaramidna ti tunggal nasion dagiti tattao manipud iti maysa a tao, tapno agnaed iti intero a rabaw ti daga, ket inkeddengna dagiti naituding a tiempo ken dagiti naipasdek a pagpatinggaan ti pagnaedan dagiti tattao.”—Aramid 17:24, 26.
9. Kasano a ‘binaliwan [ni Jehova] dagiti tiempo ken dagiti panawen’ no maipanggep kadagiti ari?
9 Di kayat a sawen daytoy a ni Jehova ti makinnakem kadagiti amin a napolitikaan a panangsakup ken panagbalbaliw kadagiti nasion. Ngem kabaelanna ti bumallaet no kayatna tapno matungpal ti panggepna. Gapu ta kasta, ni propeta Daniel, a nakaimatang iti pannakaparmek ti Babilonia nga Agturay iti Lubong ken iti panangsukat iti dayta ti Medo-Persia, kinunana maipapan ken Jehova: “Isu pagbalbaliwenna dagiti panawen ken dagiti natudingan a panawen [“dagiti tiempo ken panawen,” NW]; mangikkat ken mangisaad kadagiti ar-ari; mangted ti sirib kadagiti mamasirib ken pannakaammo kadagiti makaawat.”—Daniel 2:21; Isaias 44:24–45:7.
“Umas-asideg Idi ti Tiempo”
10, 11. (a) Kasano kasapa nga inkeddeng ni Jehova ti tiempo a panangwayawayana kadagiti naadipen a kaputotan ni Abraham? (b) Ania ti mangipasimudaag a saan idi nga ammo nga eksakto dagiti Israelita no kaanoda a mawayawayaan?
10 Nasurok nga uppat a siglo sakbayna, intuding ni Jehova ti eksakto a tawen a panangipababana iti ari ti Egipto nga Agturay iti Lubong ken panangwayawayana kadagiti naadipen a kaputotan ni Abraham. Idi impalgakna ken Abraham ti panggepna, inkari ti Dios: “Pudno nga ammom a dagiti putotmo agganggannaetdanto iti daga a dida kukua, ket agserbidanto kadakuada; ket parigatendanto ida kadagiti uppat a gasut a tawtawen. Ket dayta met a nasion a pagserbiandanto, siak ukomek: ket no malpas daytoy, pumanawdanto agraman adu a sanikua.” (Genesis 15:13, 14) Idi ginupgop ni Esteban ti pakasaritaan ti Israel idi a naisaklang iti Sanhedrin, dinakamatna daytoy 400 a tawen a periodo ket kinunana: “Bayat nga umas-asideg idi ti tiempo maipaay iti kaitungpalan ti kari a sipapanayag nga indeklara ti Dios ken Abraham, dagiti umili rimmang-ay ken immaduda idiay Egipto, agingga nga adda timmakder a sabali nga ari ti Egipto, a di makaam-ammo ken Jose.”—Aramid 7:6, 17, 18.
11 Inrurumen daydi baro a Faraon dagiti Israelita babaen ti panangadipenna kadakuada. Saan pay idi a naisurat ni Moises ti libro a Genesis, nupay nalabit naisarsarita wenno naisurat dagiti kari ni Jehova ken Abraham. Uray pay kasta, agparang a ti impormasion nga adda idi kadagiti Israelita saanna ida nga inikkan iti pangkuentaan iti eksakto a petsa a pannakaaonda iti rigat. Ammo ti Dios no kaanona ida nga isalakan, ngem nalawag a saan a napakaammuan dagiti agsagsagaba nga Israelita. Mabasatayo: “Naaramid iti panaglasat dagidiay adu nga al-aldaw a natay ti ari ti Egipto: ket dagiti annak ti Israel nagasugda a gapu iti pannakaadipen, ket nagikkisda, ket ti ikkisda dimmanon iti Dios gapu iti pannakaadipen. Ket ti Dios dinengngegna ti sasainnekda, ket ti Dios linagipna ti tulagna ken Abraham, ken Isaac, ken Jacob. Ket ti Dios minatmatanna dagiti annak ti Israel, ket ti Dios linagipna ida.”—Exodo 2:23-25.
12. Kasano nga impakita ni Esteban a nagtignay ni Moises a nasaksakbay ngem iti tiempo ni Jehova?
12 Iti pananggupgop ni Esteban [iti pakasaritaan ti Israel], naipasimudaag met a di ammo ti Israel ti eksakto a tiempo ti pannakawayawayana. Maipapan ken Moises, kinuna ni Esteban: “Idi a maturturposen ti tiempo ti maika-uppat a pulo a tawenna, rimsua iti pusona a sukimatenna dagiti kakabsatna, dagiti annak ti Israel. Ket idi nakakita iti maysa a marangranggasan, inkanawana ket imbalesanna daydiay mairurrurumen babaen iti panangkabilna iti daydi Egipcio. Impappapanna a dagiti kakabsatna matarusanda a ti Dios mangmangted idi kadakuada iti pannakaisalakan babaen ti imana, ngem dida natarusan dayta.” (Aramid 7:23-25) Nagtignay ditoy ni Moises 40 a tawen a nasaksakbay ngem iti tiempo ti Dios. Impakita ni Esteban a nasken nga aguray idi ni Moises iti 40 pay a tawen sakbay nga ‘ited [ti Dios] ti pannakaisalakan kadagiti Israelita babaen ti imana.’—Aramid 7:30-36.
13. Kasano a pumada ti kasasaadtayo iti kasasaad dagiti Israelita sakbay ti pannakawayawayada idiay Egipto?
13 Nupay “umas-asideg idi ti tiempo maipaay iti kaitungpalan ti kari” ken naikeddeng idin ti Dios ti eksakto a tawen, nasken nga ipakita ni Moises ken ti intero nga Israel ti pammati. Masapul nga urayenda ti naituding a tiempo ni Jehova, a nalawag a saanda a mapattapatta a nasaksakbay dayta. Kombinsidotayo met nga umad-adanin ti pannakaisalakantayo manipud iti agdama a dakes a sistema ti bambanag. Ammotayo nga agbibiagtayo iti “maudi nga al-aldaw.” (2 Timoteo 3:1-5) Ngarud, saan kadi a rebbengna a sitatallugod nga ipakitatayo ti pammatitayo ket urayentayo ti tiempo nga inkeddeng ni Jehova para iti naindaklan nga aldawna? (2 Pedro 3:11-13) Iti kasta, kas ken Moises ken kadagiti Israelita, maikantatayto koma ti nadayag a kanta ti pannakaisalakan, iti pakaidayawan ni Jehova.—Exodo 15:1-19.
‘Idi Dimteng ti Tiempo’
14, 15. Kasanotay nga ammo nga inkeddeng ti Dios ti tiempo nga iyaay ti Anakna ditoy daga, ket ania ti sinegseggaan dagiti mammadto ken uray pay dagiti anghel?
14 Inkeddeng idi ni Jehova ti tiempo nga iyaay ti bugbugtong nga Anakna ditoy daga kas Mesias. Insurat ni Pablo: “Idi dimteng ti naan-anay a pagpatinggaan ti tiempo, ti Dios imbaonna ti Anakna, a nagtaud iti maysa a babai ken naadda iti sidong ti linteg.” (Galacia 4:4) Daytoy ti kaitungpalan ti kari ti Dios a mangibaon iti Bin-i—ti ‘Shiloh, a tulnoganto dagiti il-ili.’—Genesis 3:15; 49:10, NW.
15 Pinadpadaanan dagiti mammadto ti Dios—uray pay dagiti anghel—ti “panawen” a panagparang ti Mesias ditoy daga ken ti panagbalin a posible ti pannakaisalakan ti managbasol a sangatauan. Kinuna ni Pedro: “Maipapan itoy met laeng a pannakaisalakan sigaganetget a nagsukimat ken siaannad a nagsirarak dagiti mammadto a nagipadto maipapan iti di kaikarian a kinamanangaasi a nairanta nga agpaay kadakayo. Intultuloyda a sukisoken no ania a mismo a panawen wenno no ania a kita ti panawen ti ipaspasimudaag idi ti espiritu nga adda kadakuada maipapan ken Kristo no mangsaksaksi idi dayta a nasaksakbay maipapan kadagiti panagsagaba maipaay ken Kristo ken maipapan kadagiti dayag a sumaruno kadagitoy. . . . Kadagitoy met laeng a bambanag tartarigagayan dagiti anghel ti umimatang.”—1 Pedro 1:1-5, 10-12.
16, 17. (a) Babaen ti ania a padto a tinulongan ni Jehova dagiti Judio idi umuna a siglo a mangnamnama iti Mesias? (b) Kasano nga inapektaran ti padto ni Daniel ti panangnamnama dagiti Judio iti Mesias?
16 Babaen ken Daniel a mammadtona—maysa a lalaki nga addaan di maisin a pammati—nangted ni Jehova iti padto mainaig iti “pito a lawlawas.” Nakatulong dayta a padto kadagiti Judio idi umuna a siglo a mangammo nga asideg idin nga agparang ti naikari a Mesias. Iti pasetna, kinuna ti padto: “Manipud iti iruruar ti bilin a mangpabaro ken mangbangon iti Jerusalem agingga iti napulotan [Mesias, NW], ti prinsipe [Pangulo, NW], addanto pito a lawasna, ken innem a pulo ket dua a lawasna.” (Daniel 9:24, 25) Umanamong ti kaaduan nga eskolar a Judio, Katoliko, ken Protestante a dagiti “lawas” a nadakamat ditoy kaipapananna ti lawlawas dagiti tawen. Nangrugi ti 69 a “lawas” (483 a tawen) ti Daniel 9:25 idi 455 K.K.P., idi a pinalubosan ni Artaxerxes nga ari ti Persia ni Nehemias a “mangpabaro ken mangbangon iti Jerusalem.” (Nehemias 2:1-8) Nagpatingga dagitoy 483 a tawen kalpasanna—idi 29 K.P., idi a nabautisaran ken napulotan ni Jesus iti nasantuan nga espiritu, iti kasta nagbalin a Mesias, wenno Kristo.—Mateo 3:13-17.
17 Saan a masinunuo no ammo nga eksakto dagiti Judio idi umuna a siglo no kaano a nangrugi ti 483 a tawen. Ngem idi inrugi ni Juan a Mammautisar ti ministeriona, “siinanama dagiti tattao ken irasrasonda amin iti puspusoda ti maipapan ken Juan: ‘Nalabit isu ngata ti Kristo?’” (Lucas 3:15) Inaig dagiti sumagmamano nga eskolar ti Biblia daytoy a panangnamnama iti padto ni Daniel. Iti panangkomentona iti daytoy a bersikulo, insurat ni Matthew Henry: “Naibaga kadatayo ditoy . . . ti makagapu no apay a dagiti tattao, manipud iti ministerio ken panangbautisar ni Juan, pampanunotenda idi ti maipapan iti Mesias, ken pinanunotda nga asideg idin nga agparang. . . . Agpatingga idin ti pitopulo a lawas iti Daniel.” Kastoy ti kuna ti Pranses a Manuel Biblique, nga insurat da Vigouroux, Bacuez, ken Brassac: “Ammo dagiti tattao nga asideg idin nga agpatingga ti pitopulo a lawas dagiti tawen nga intuding ni Daniel; awan ti naklaat a nakangngeg ken Juan Bautista a nangiwaragawag nga asidegen ti pagarian ti Dios.” Insurat ti eskolar a Judio a ni Abba Hillel Silver a sigun iti “popular a kronolohia” iti daydi a tiempo, “ninamnamada nga agparang ti Mesias iti maikadua a kakapat ti umuna a siglo K.P.”
Dagiti Pasamak—Saan a Pangkuentaan iti Tiempo
18. Nupay nakatulong ti padto ni Daniel kadagiti Judio a mangammo iti tiempo a manamnama a panagparang ti Mesias, ania ti katibkeran a pammaneknek iti kina-Mesias ni Jesus?
18 Nupay nalawag a nakatulong ti kronolohia kadagiti Judio a maaddaan iti pamalatpatan no kaano nga agparang ti Mesias, dagiti simmaruno a pasamak ipakitada a saan a nakatulong dayta a nangkombinsir iti kaaduan kadakuada iti kina-Mesias ni Jesus. Agarup makatawen sakbay ti ipapatayna, sinaludsod ni Jesus kadagiti adalanna: “Siasinoak iti panagkuna dagiti bunggoy?” Insungbatda: “Ni Juan a Mammautisar; ngem dagiti dadduma, ni Elias, ket dagiti sabsabali pay, a ti maysa kadagiti kadaanan a mammadto nagungar.” (Lucas 9:18, 19) Awan ti rekord a pakaammuantayo no inadaw ni Jesus ti padto maipapan kadagiti simboliko a lawas tapno paneknekanna nga isu ti Mesias. Ngem naminsan, kinunana: “Addaanak iti pangsaksi a dakdakkel ngem dayta adda ken Juan, ta dagiti mismo nga ar-aramid nga intuding kaniak ni Amak nga itungpalko, dagiti mismo a trabaho nga ar-aramidek, saksianda ti maipapan kaniak a ti Ama imbaonnak.” (Juan 5:36) Saan a ti aniaman a naipalgak a kronolohia ti nangpaneknek a ni Jesus ti Mesias nga imbaon ti Dios, no di ket ti panangaskasabana, dagiti milagro nga inaramidna, ken dagiti pasamak a nainaig iti ipapatayna (ti datdatlag a panagsipnget, ti pannakapigis ti kortina ti templo, ken ti ginggined).—Mateo 27:45, 51, 54; Juan 7:31; Aramid 2:22.
19. (a) Kasano a maammuan dagiti Kristiano nga asideg idin ti pannakadadael ti Jerusalem? (b) Apay a dagiti nagkauna a Kristiano a nangpanaw iti Jerusalem kasapulanda latta idi ti dakkel a pammati?
19 Kasta met, kalpasan ti ipapatay ni Jesus, saan a naipaayan dagiti nagkauna a Kristiano iti pangkuentaan no kaano a dumteng ti panungpalan ti Judio a sistema ti bambanag. Pudno, iti padto ni Daniel maipapan kadagiti simboliko a lawas, nadakamat ti pannakadadael dayta a sistema. (Daniel 9:26b, 27b) Ngem mapasamak daytoy kalpasan ti panaggibus ti “pitopulo a lawas” (455 K.K.P.–36 K.P.). Iti sabali a pannao, kalpasan a nagbalin a pasurot ni Jesus dagiti immuna a Gentil idi 36 K.P., ti Daniel kapitulo 9 saanna nga inikkan dagiti Kristiano iti aniaman a kronolohikal nga impormasion. Kadakuada, dagiti pasamak, saan a kronolohia, ti mangipasimudaag nga asideg idin nga agpatingga ti Judio a sistema. Dagidi a pasamak nga impadto ni Jesus nangrugida nga agturong iti kangitingitanda manipud 66 K.P., idi rinaut dagiti buyot a Romano ti Jerusalem sada pimmanaw. Iti kasta, dagiti matalek, nasalukag a Kristiano idiay Jerusalem ken Judea naaddaanda iti gundaway nga “agkamang kadagiti bambantay.” (Lucas 21:20-22) Tangay awan dagiti kronolohikal a pagilasinanda, saan nga ammo dagidi a nagkauna a Kristiano no kaano a dumteng ti pannakadadael ti Jerusalem. Kasapulanda idi ti pammati tapno mapanawanda dagiti pagtaengan, talon, ken panggedanda ket agtalinaedda iti ruar ti Jerusalem iti agarup uppat a tawen agingga a nagsubli ti buyot ti Roma idi 70 K.P. ket pinagpatinggada ti Judio a sistema!—Lucas 19:41-44.
20. (a) Kasanotay a magunggonaan iti ulidan da Noe, Moises, ken dagiti Kristiano idi umuna a siglo idiay Judea? (b) Ania ti pagsasaritaantayo iti sumaganad nga artikulo?
20 Kas kada Noe, Moises, ken dagiti Kristiano idi umuna a siglo idiay Judea, datayo ita sitatalek a maipabiangtayo ken Jehova dagiti tiempo ken panawen. Ti nabileg a pammatitayo nga agbibiagtayon iti panawen ti panungpalan ken asidegen ti pannakaisalakantayo ket agpannuray, saan laeng nga iti kronolohikal a panangkuenta, no di ket kadagiti aktual a pasamak a kas kaitungpalan dagiti padto ti Biblia. Maysa pay, nupay agbibiagtayo iti panawen ti kaadda ni Kristo, nasken latta nga ipakitatayo ti pammati ken itultuloytayo ti agsalukag. Masapul nga itultuloytayo a seggaan dagiti makapagagar a pasamak a naipadto kadagiti Kasuratan. Daytoy ti pagsasaritaantayo iti sumaganad nga artikulo.
[Footnotes]
a Kitaenyo ti Pagwanawanan, Agosto 1, 1996, panid 30-1.
Kas Pangrepaso
◻ No maipapan kadagiti tiempo ken panawen ni Jehova, ania ti imbaga ni Jesus kadagiti apostolna?
◻ Kasano kasapa nga ammo ni Noe no kaano a mangrugi ti Layus?
◻ Ania ti mangipasimudaag a saan nga ammo nga eksakto ni Moises ken dagiti Israelita no kaanoda a mawayawayaan idiay Egipto?
◻ Kasanotay a magunggonaan kadagiti ehemplo iti Biblia mainaig kadagiti tiempo ken panawen ni Jehova?
[Ladawan iti panid 11]
Babaen ti pammati, impabiang ni Noe ken Jehova ti maipapan kadagiti tiempo