Adda iti Lubong Ngem Saan a Paset Daytoy

“Agsipud ta saankayo a paset ti lubong, . . . ti lubong guraennakayo.”​—JUAN 15:19.

1. Ania ti pakainaigan dagiti Kristiano iti lubong, ngem kasano ti panangmatmat ti lubong kadakuada?

ITI maudi a rabii a kaduana dagiti adalanna, kinuna ni Jesus kadakuada: “Saankayo a paset ti lubong.” Ania a lubong ti kayatna a sawen? Saan aya a kinunana kasakbayanna: “Ti Dios inayatna ti lubong iti kasta unay isu nga intedna ti bugbugtong nga Anakna, tapno tunggal maysa a mangalagad iti pammati kenkuana saan koma a madadael no di ket maaddaan iti agnanayon a biag”? (Juan 3:16) Nalawag a dagiti adalan ket paset dayta a lubong agsipud ta isuda ti immuna a namati ken Jesus maipaay iti biag nga agnanayon. Apay ngarud a kinuna ni Jesus a dagiti adalanna naisinada iti lubong? Ken apay a kinunana pay: “Agsipud ta saankayo a paset ti lubong, . . . gapu iti daytoy ti lubong guraennakayo”?​—Juan 15:19.

2, 3. (a) Iti ania a “lubong” a saan a paset dagiti Kristiano? (b) Ania ti kuna ti Biblia maipapan iti “lubong” a saan a pakipasetan dagiti Kristiano?

² Ti sungbat, nadumaduma ti panangaramat ti Biblia iti sao a “lubong” (Griego, koʹsmos). Kas nailawlawag iti napalabas nga artikulo, iti Biblia tumukoy no dadduma ti “lubong” iti sapasap a sangatauan. Daytoy ti lubong nga inayat ti Dios ken nakaipuonan ti ipapatay ni Jesus. Nupay kasta, kuna ti The Oxford History of Christianity: “Ti ‘lubong’ ket maysa met a termino nga ar-aramaten dagiti Kristiano para iti banag a naisina iti Dios ken maibusor kenkuana.” Kasano a pudno daytoy? Iti librona a Les chrétiens et le monde (Dagiti Kristiano ken ti Lubong), inlawlawag ti mannurat a Katoliko a ni Roland Minnerath: “Iti negatibo nga anag, ti lubong no kasta, ket mamatmatan kas . . . daydiay paggargarawan dagiti turayen a bumusbusor iti Dios ket babaen ti ibubusorna iti naballigi a panagturay ni Kristo, buklenna ti kabusor nga imperio a kontrolado ni Satanas.” Daytoy a “lubong” isu ti pakabuklan ti sangatauan a naisina iti Dios. Saan a paset dagiti Kristiano iti daytoy a lubong, isut’ gapuna a kagurana ida.

³ Iti arinunos ti umuna a siglo, daytoy a lubong ti adda iti panunot ni Juan idi insuratna: “Dikay ayaten ti lubong wenno uray dagiti bambanag nga adda iti lubong. No ti asinoman ayatenna ti lubong, ti ayat ti Ama awan kenkuana; agsipud ta amin a banag iti lubong​—ti derrep ti lasag ken ti derrep dagiti mata ken ti panangiparammag iti panagbiag ti maysa​—saan nga agtaud iti Ama, no di ket agtaud iti lubong.” (1 Juan 2:15, 16) Insuratna pay: “Ammotayo a nagtaudtayo iti Dios, ngem ti intero a lubong adda iti pannakabalin daydiay nadangkes.” (1 Juan 5:19) Inawagan ni Jesus a mismo ni Satanas a “ti agturay iti daytoy a lubong.”​—Juan 12:31; 16:11.

Ti Itataud Dagiti Pannakabalin ti Lubong

4. Kasano a timmaud dagiti pannakabalin ti lubong?

⁴ Nangrugi a timmaud ti agdama a lubong ti sangatauan a naisina iti Dios di nagbayag kalpasan ti Layus idi kaaldawan ni Noe, idi adu kadagiti kaputotan ni Noe ti simmardeng nga agdaydayaw ken Jehova a Dios. Nagdindinamag idi un-unana ni Nimrod, a manangbangon iti siudad ken maysa a “mannakabalin a mangnganup a maibusor ken Jehova.” (Genesis 10:8-12, NW) Kadagidi a tiempo, naorganisar ti dakkel a paset daytoy a lubong kadagiti babassit a siudad a pagarian, a no dadduma agkikinnappon ken aggiginnubatda. (Genesis 14:1-9) Rinimbawan ti sumagmamano a siudad a pagarian dagiti dadduma agingga a nagbalinda a rehional a pannakabalin. Idi agangay dimmakkel ti dadduma a rehional a pannakabalin ket nagbalinda a nabibileg a pannakabalin ti lubong.

5, 6. (a) Ania dagiti pito a pannakabalin ti lubong iti historia ti Biblia? (b) Kasano a nailadawan dagitoy a pannakabalin ti lubong, ket sadino ti nagtaudan ti pannakabalinda?

⁵ Kas panangtulad ken Nimrod, dagiti turayen ti lubong saanda a nagdaydayaw ken ni Jehova, kas maanninaw kadagiti naulpit ken naranggas nga aramidda. Iti Kasuratan, nailadawan dagitoy a pannakabalin ti lubong kas atap nga an-animal, ket iti panaglabas dagiti siglo, inlatak ti Biblia ti innem kadagitoy a naaddaan iti dakkel nga impluensia iti ili ni Jehova. Dagitoy ket Egipto, Asiria, Babilonia, Medo-Persia, Grecia, ken Roma. Kalpasan ti Roma, naipadto a rumsua ti maikapito a pannakabalin ti lubong. (Daniel 7:3-7; 8:3-7, 20, 21; Apocalipsis 17:9, 10) Daytoy ket isu ti Anglo-Americano a Pannakabalin ti Lubong, a buklen ti Imperio ti Britania ken ti Estados Unidos a kaaliadona, nga idi agangay inartapanna ti bileg ti Britania. Nangrugi a rimsua ti Imperio ti Britania idi naungawen ti nabatbati a paset ti Imperio Romano.a

⁶ Iti libro nga Apocalipsis, nailadawan dagiti pito nga agsasaruno a pannakabalin ti lubong kas ul-ulo ti atap nga animal a pito ti ulona a timpuar iti baybay ti nadawel a sangatauan. (Isaias 17:12, 13; 57:20, 21; Apocalipsis 13:1) Siasino ti nangted iti pannakabalin daytoy agturturay nga animal? Sumungbat ti Biblia: “Ti dragon intedna iti animal ti pannakabalinna ken ti tronona ken dakkel a kinaturay.” (Apocalipsis 13:2) Ti dragon ket awan sabali no di ni Satanas a Diablo.​—Lucas 4:5, 6; Apocalipsis 12:9.

Ti Um-umay a Panagturay ti Pagarian ti Dios

7. Iti ania a mangnamnama dagiti Kristiano, ket kasano nga apektaran daytoy ti pannakilangenda kadagiti gobierno ti lubong?

⁷ Iti agarup 2,000 a tawenen, ikarkararag dagiti Kristiano: “Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met iti rabaw ti daga.” (Mateo 6:10) Ammo dagiti Saksi ni Jehova a ti laeng Pagarian ti Dios ti makaiyeg iti pudno a talna ditoy daga. Tangay sipsiputanda ti padto iti Biblia, kombinsidoda nga asidegen a masungbatan daytoy a kararag ket din agbayag ti Pagarian ti mangiturayton iti daga. (Daniel 2:44) Gapu iti panagpaiturayda iti daytoy a Pagarian, neutralda no kadagiti aramid dagiti gobierno ditoy lubong.

8. Ania ti reaksion dagiti gobierno iti panagturay ti Pagarian ti Dios, kas naipadto iti Salmo 2?

⁸ Ibagbaga ti dadduma a nasion a sursurotenda dagiti narelihiosuan a prinsipio. Ngem, iti aramid dida ikankano ti kinapudno a ni Jehova ti Sapasap a Soberano ket insaadnan ni Jesus kas nailangitan nga Ari nga addaan kinaturay iti daga. (Daniel 4:17; Apocalipsis 11:15) Kuna ti naimpadtuan a salmo: “Dagiti ar-ari ditoy daga pabilgenda dagiti bagida met laeng, ken dagiti turayen agpipinnatigmaanda, a maibusor ken Jehova ken maibusor met iti pinulotanna [ni Jesus], a kunkunada, Pugsatentayo koma dagiti pangbaludna, ket ibellengtayo iti adayo kadatayo dagiti talida.” (Salmo 2:2, 3) Di awaten dagiti gobierno dagiti ‘pangbalud’ wenno ‘tali’ ti Dios a manglimitar iti panangusarda iti turayda. Gapuna, kuna ni Jehova ken ni Jesus, ti Ari a pinilina: “Agkiddawka kaniak, ket siak itedkonto kenka dagiti nasnasion a maipaay a tawidmo, ken dagiti kaungtuan a paset ti daga a kukuam. Rumekemto ida iti pang-or a landok; burakemto ida a kasla banga ti agdamdamili.” (Salmo 2:8, 9) Nupay kasta, saanto a ‘maburak’ a naan-anay ti lubong ti sangatauan a nakaipuonan ti ipapatay ni Jesus.​—Juan 3:17.

Panangliklik iti “Marka” ti “Animal”

9, 10. (a) Ania ti naipakdaar kadatayo iti libro nga Apocalipsis? (b) Ania ti iladladawan ti pannakaadda iti ‘marka ti animal’? (c) Aniada a marka ti awaten dagiti adipen ti Dios?

⁹ Namakdaar ti Apocalipsis a naawat ni apostol Juan nga umadunto ti kalikaguman ti lubong ti sangatauan a naisina iti Dios sakbay a manungpal daytoy, a “pilitenna dagiti amin a tattao, dagiti babassit ken dagiti dadakkel, ken dagiti nabaknang ken dagiti napanglaw, ken dagiti siwayawaya ken dagiti adipen, tapno ikkanda dagitoy ti marka iti makannawan nga imada wenno iti mugingda, ken tapno awan ti asinoman a makabalin a gumatang wenno aglako malaksid ti tao nga addaan marka.” (Apocalipsis 13:16, 17) Ania ti kayat a sawen daytoy? Ti marka iti makannawan nga ima ket maitutop a simbolo ti aktibo a panangsuporta. Ti ngay marka iti muging? Kuna ti The Expositor’s Greek Testament: “Daytoy a pangyaspingan ket maipapan iti ugali a panangmarka kadagiti soldado ken adipen iti napatak a tato wenno senial . . . ; wenno, kangrunaanna, iti narelihiosuan a kustombre a pannakaadda iti nagan ti maysa a dios kas anting-anting.” Babaen ti aramid ken saoda, adu a tattao ti simboliko nga addaan iti daytoy a marka, a mangipabigbig kadakuada kas “adipen” wenno “soldado” ti “animal.” (Apocalipsis 13:3, 4) No maipapan iti masakbayanda, kuna ti Theological Dictionary of the New Testament: “Ipalpalubos dagiti kabusor ti Dios a maimarka iti muging wenno imada ti [marka] ti animal, ti misterioso a numero a naglaon iti naganna. Daytoy ti mangted kadakuada iti dakkel a gundaway tapno rumang-ay ti kabibiag ken negosioda, ngem gapu itoy, kapungtot ida ti Dios ket mailaksidda iti milenio a pagarian, Apoc. 13:16; 14:9; 20:4.”

¹⁰ Ad-adda a kasapulan ti tured ken panagibtur tapno masaranget ti panangpilit nga umawat iti “marka.” (Apocalipsis 14:9-12) Nupay kasta, addaan dagiti adipen ti Dios iti kasta a kired, ket gapu itoy, masansan a magurgura ken maidadanesda. (Juan 15:18-20; 17:14, 15) Imbes nga awatenda ti marka ti animal, kinuna ni Isaias a simboliko nga isuratda iti imada ti, “Maipaay ken ni Jehova.” (Isaias 44:5) Maysa pay, tangay ‘agsasaibbek ken agsangsangitda’ gapu kadagiti makarimon a banag nga ar-aramiden ti apostata a relihion, simboliko a mamarkaanda iti muging a mangipabigbig kadakuada kas maikari a maispal inton maiwayat ti panangukom ni Jehova.​—Ezequiel 9:1-7.

11. Siasino ti nangipalubos kadagiti gobierno ti tao nga agturay agingga a sublaten ti Pagarian ti Dios ti panangituray iti daga?

¹¹ Palpalubosan ti Dios dagiti gobierno ti tao nga agturay agingga a naan-anay a sublaten ti nailangitan a Pagarian ni Kristo ti panangituray iti daytoy a daga. Iti librona a The State in the New Testament, nadakamat ni Propesor Oscar Cullman daytoy a panangpalubos ti Dios kadagiti napolitikaan nga estado. Kunana: “Ti narikut a kapanunotan maipapan iti ‘temporario’ a kasasaad ti Estado ti makagapu a saan nga agtutunos ti panangmatmat dagiti nagkauna a Kristiano iti Estado, no di ket agparang nga agsusupadi. Kayatko nga ipaganetget nga agparang a kasta. Kasapulan laeng a dakamatentayo ti Roma 13:1, ‘Tunggal tao paiturayan koma kadagiti turturay a . . . ,’ ken ti Apocalipsis 13: a ti Estado isu ti animal a naggapu iti yuyeng.”

Ti “Animal” ken ni “Cesar”

12. Ania ti balanse a panangmatmat dagiti Saksi ni Jehova kadagiti gobierno ti tao?

¹² Di umiso a kunaen nga amin a tattao nga addaan autoridad iti gobierno ket ahente ni Satanas. Adu dagiti natakneng a tattao, kas ti prokonsul a ni Sergio Paulo a nadeskribir iti Biblia kas “nasaririt a lalaki.” (Aramid 13:7) Adda dagiti turayen a situtured a nangidepensa kadagiti kalintegan ti minoria, nga indalan ti inted-Dios a konsiensiada uray no saanda nga ammo ni Jehova ken dagiti panggepna. (Roma 2:14, 15) Laglagipenyo nga iti Biblia, adda dua a nagduma a nakaaramatan ti sao a “lubong”: ti lubong ti sangatauan, nga ay-ayaten ti Dios ken rebbeng nga ayatentayo, ken ti lubong ti sangatauan a naisina ken Jehova, a ni Satanas ti diosna ken masapul a saantay a pakipasetan. (Juan 1:9, 10; 17:14; 2 Corinto 4:4; Santiago 4:4) No kasta, balanse ti panangmatmat dagiti adipen ni Jehova iti turay ti tao. Neutraltayo kadagiti napolitikaan a banag tangay agserserbitayo kas embahador wenno mensahero ti Pagarian ti Dios ken naidaton ti biagtayo iti Dios. (2 Corinto 5:20) Iti sabali a bangir, sipapasnek nga agpasakuptayo kadagidiay addaan autoridad.

13. (a) Kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagiti gobierno ti tao? (b) Agingga iti ania a paiturayan dagiti Kristiano kadagiti gobierno ti tao?

¹³ Daytoy natimbeng a panangmatmat iyanninawna ti panangmatmat a mismo ni Jehova a Dios. No dagiti pannakabalin ti lubong, wenno uray dagiti babassit nga Estado, abusuenda ti autoridadda, irurumenda dagiti umilida, wenno idadanesda dagidiay agdaydayaw iti Dios, nalawag a maitutop kadakuada ti naimpadtuan a pannakailadawanda kas narungsot nga an-animal. (Daniel 7:19-21; Apocalipsis 11:7) Nupay kasta, no tungpalen dagiti gobierno nasional ti panggep ti Dios iti panangmantener iti linteg ken urnos iti kinahustisia, ibilangna ida a “publiko nga ad-adipen[na].” (Roma 13:6) Namnamaen ni Jehova a raemen ti ilina dagiti gobierno ti tao ken agpasakupda kadagitoy, ngem adda pagpatinggaan ti panagpasakupda. No kalikaguman dagiti tattao kadagiti adipen ti Dios dagiti banag nga iparit ti linteg ti Dios wenno no iparitda dagiti banag a kalikaguman ti Dios nga aramiden dagiti adipenna, tuladen dagiti adipen ti Dios ti takder dagiti apostol, nga isu daytoy: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”​—Aramid 5:29.

14. Kasano a ti panagpaituray dagiti Kristiano kadagiti gobierno ti tao ket inlawlawag ni Jesus? ni Pablo?

¹⁴ Kinuna ni Jesus a dagiti pasurotna adda obligasionda agpadpada kadagiti gobierno ken iti Dios idi kinunana: “Ngarud, ibayadyo ken Cesar dagiti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios dagiti bambanag ti Dios.” (Mateo 22:21) Napaltiingan nga insurat ni apostol Pablo: “Tunggal kararua paiturayan koma kadagiti nangatngato nga agtuturay . . . Ngem no ar-aramidem ti dakes, agbutengka: ta saan nga iti awan panggepna a nagtagikampilan; ta dayta ket ministro ti Dios, maysa a manangibales tapno mangiyebkas ti pungtot iti daydiay mangan-annurot iti dakes. Addaankayo ngarud iti makatignay a rason tapno agpaituraykayo, saan laeng a maigapu iti dayta a pungtot no di ket maigapu met iti konsiensiayo. Ta dayta ti makagapu nga agbaybayadkayo met iti buis.” (Roma 13:1, 4-6) Manipud idi umuna a siglo K.P. agingga kadagitoy a tiempo, nasken nga usigen dagiti Kristiano dagiti kalikaguman ti Estado. Kasapulan a tingitingenda no ti panangtungpal kadagidiay a kalikagum ket mangiturong iti pannakaikompromiso ti panagdaydayawda wenno no nainkalintegan ti kakasta a kalikagum ket rebbeng a sipapasnek a tungpalen.

Dagiti Napasnek nga Umili

15. Kasano a sipapasnek a tungtungpalen dagiti Saksi ni Jehova ti pagrebbenganda ken Cesar?

¹⁵ Dagiti napolitikaan a “nangatngato nga agtuturay” ket “ministro” ti Dios no tungpalenda ti akemda nga inanamongan ti Dios, a pakairamanan ti autoridad a ‘mangipatay iti pannusa kadagiti agaramid iti dakes ngem mangidayaw kadagiti agaramid iti naimbag.’ (1 Pedro 2:13, 14) Dagiti adipen ni Jehova sipapasnek nga itedda ken Cesar dagiti lehitimo a kalikagumanna kas iti buis, ket aramidenda ti amin nga ipalubos ti sinanay-Biblia a konsiensiada, nga “agtulnogda kadagiti gobierno ken turturay kas mangiturturay, a sisasaganada iti tunggal naimbag nga aramid.” (Tito 3:1) Mairaman iti “naimbag nga aramid” ti panangtulong kadagiti sabsabali, kas no adda dumteng a didigra. Adu ti makapaneknek iti kinaimbag nga ipakpakita dagiti Saksi ni Jehova kadagiti padada a tattao kadagitoy a kasasaad.​—Galacia 6:10.

16. Aniada a naimbag nga aramid ti sipapasnek nga ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova maipaay kadagiti gobierno ken kadagiti padada a tattao?

¹⁶ Ay-ayaten dagiti Saksi ni Jehova dagiti padada a tattao ket ti ammoda a kasayaatan a maaramidanda a maipaay kadakuada isu ti panangtulong kadakuada a gumun-od iti umiso a pannakaammo maipapan iti panggep ti Dios a mangipasdek iti nalinteg a ‘baro a langlangit ken baro a daga.’ (2 Pedro 3:13) Iti panangisuro ken panangannurotda kadagiti nangato a moral a prinsipio ti Biblia, dakkel ti maitulongda iti kagimongan, nga iliklikda dagiti adu kadagiti dakes nga aramid. Dagiti adipen ni Jehova tungtungpalenda dagiti linteg ken raraemenda dagiti ministro, opisial, ken hues ti gobierno, ken dagiti turayen ti siudad, a dayawenda ‘dagidiay mangkalikagum iti dayaw.’ (Roma 13:7) Maragsakan dagiti nagannak a Saksi a makikooperar kadagiti mannursuro dagiti annakda ken tultulonganda dagiti annakda nga agadal a naimbag, tapno kabaelanto dagitoy ti agsapul iti pagbiagda iti kasta saanda a makapadagsen iti kagimongan. (1 Tesalonica 4:11, 12) Kadagiti kongregasionda, laksiden dagiti Saksi ti panangidumduma iti puli ken panaglalasin, ken napateg unay kadakuada ti panangpatibker iti biag ti pamilia. (Aramid 10:34, 35; Colosas 3:18-21) Gapuna, babaen ti aramidda, ipakpakitada a saan a pudno dagiti akusasion a busbusorenda ti pamilia wenno saanda a tumultulong iti komunidad. Iti kasta, napaneknekan a pudno ti sasao ni apostol Pedro: “Ta kasta ti pagayatan ti Dios, a babaen ti panagaramid iti naimbag mabalinyo a busalan ti nanengneng a panagsao dagiti di nainkalintegan a tattao.”​—1 Pedro 2:15.

17. Kasano a maitultuloy dagiti Kristiano ti “makipagna a sisisirib kadagidiay taga ruar”?

¹⁷ Gapuna, nupay “saan a paset ti lubong” dagiti pudno a pasurot ni Kristo, addada latta iti lubong ti sangatauan ket masapul nga itultuloyda ti “makipagna a sisisirib kadagidiay taga ruar.” (Juan 17:16; Colosas 4:5) Agingga a palubosan ni Jehova dagiti nangatngato nga agtuturay nga agtignay kas ministrona, ipakitatayo ti umno a panagraem kadakuada. (Roma 13:1-4) Bayat nga agtalinaedtayo a neutral iti politika, ikararagtayo ti maipapan kadagiti “ari ken amin dagidiay adda iti nangato a saad,” nangruna no makiddaw dagitoy a mangaramid kadagiti desision a mangapektar iti wayawaya ti panagdayaw. Itultuloytay nga aramiden daytoy “tapno maitultuloytayo koma ti agbiag a natalinaay ken naulimek buyogen ti naan-anay a nadiosan a debosion ken kinaserioso,” iti kasta ‘maisalakan dagiti amin a kita ti tattao.’​—1 Timoteo 2:1-4.

[Footnote]

Dagiti Pangrepaso a Saludsod

◻ Iti ania a “lubong” a paset dagiti Kristiano, ngem ania a “lubong” ti dida mabalin a pakipasetan?

◻ Ania ti iladladawan ti “marka” ti “animal” iti ima wenno muging ti maysa a tao, ket aniada a marka ti adda kadagiti matalek nga adipen ni Jehova?

◻ Ania ti balanse a panangmatmat dagiti pudno a Kristiano kadagiti gobierno ti tao?

◻ Ania ti sumagmamano a pamay-an a tumultulong dagiti Saksi ni Jehova iti pagimbagan ti kagimongan?

[Dagiti Ladawan iti panid 16]

Ipabigbig ti Biblia ti gobierno ti tao kas adipen ti Dios ken kas atap nga animal

[Ladawan iti panid 17]

Gapu iti naayat a pannakaseknanda kadagiti sabsabali, dakkel ti maitultulong dagiti Saksi ni Jehova iti komunidadda