Kapitulo 14

“Saanda a Paset ti Lubong”

TI MODERNO nga aldaw a relihion, kaaduanna, ket paset unay ti lubong, isu a makiraman kadagiti selebrasion toy lubong ken iparangarangna ti nasionalistiko nga espirituna. Dagiti klerona masansan nga annugotenda dayta a kinapudno, ket adu kadakuada ti mangayat a kasta. Maisungani, kinunan Jesus maipapan kadagiti pasurotna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak saanak a paset ti lubong.”​—Juan 17:16.

Aniat’ ipakita ti rekord no maipapan kadagiti Saksi ni Jehova iti daytoy? Makakumbinsi kadit’ pammaneknekda a saanda a paset ti lubong?

Kababalinda Kadagiti Padada a Tao

Dagidi nagkauna nga Estudiante ti Biblia pagaammoda unay a dagiti pudno a Kristiano saanda a paset ti lubong. Inlawlawag ti The Watch Tower a gapu ta nasantipikar dagiti napulotan ken naiyanak iti espiritu santo a pasurot ni Kristo tapno makiramandanto iti nailangitan a Pagarian, naisinada manipud lubong gapu itoy a panangpulot ti Dios kadakuada. Mainayon pay, imbatadna nga obligadoda nga idian ti espiritu ti lubong​—dagiti gandat, ambision, ken namnamana, agraman ti agimbubukodan a kababalinna.​—1 Juan 2:15-17.

Inapektaran kadi daytoy ti panangmatmat dagiti Estudiante ti Biblia kadagidiay dida kapammatian? Talaga a saan a daytat’ namagbalin kadakuada nga ermitanio. Ngem dagidiay talaga a nangipakat iti maad-adalda manipud Kasuratan liniklikandat’ makikadua kadagiti taga lubong a dida tinulad ti wagas ti kabibiagda. Impakita ti The Watch Tower kadagiti adipen ti Dios ti balakad ti Biblia nga “aramidenda ti naimbag kadagiti isuamin.” Imbalakadna pay a no maidadanesda liklikanda koma ti manangibales a rikna ket, imbes ketdi, kas kinunan Jesus, masapul nga ‘ayatenda ti kabusorda.’ (Gal. 6:10; Mat. 5:44-48) Nangnangruna nga indagadagna nga iburayda kadagiti sabali ti napateg a kinapudno maipapan ti pannakaisalakan a probision ti Dios.

Nalawag, no kastoy ti aramidenda, matmatan ti lubong ida kas naidumduma. Ngem ti di panagbalin a paset ti lubong adu​—ad-adu pay ti saklawenna.

Naisina ken Naisalumina iti Babilonia a Dakkel

Tapno dida agbalin a paset ti lubong, dida makipaset kadagiti relihiuso a sistema a naigamer kadagiti ganuat toy lubong ken nangaklon kadagiti doktrina ken kustombre ti kadaanan a Babilonia, ti nabayagen a kabusor ti pudno a panagdaydayaw. (Jer. 50:29) Idi bimtak ti umuna a gubat sangalubongan, pinulpullon a tawen nga imbutaktak dagiti Estudiante ti Biblia dagiti pagano a ramut dagita a doktrina ti Kakristianuan kas ti Trinidad, imortalidad ti natauan a kararua, ken impierno nga apuy. Imbutaktakda pay ti rekord dagiti simbaan a nangimpluensia kadagiti gobierno para iti bukodda a pagimbagan. Gapu kadagiti doktrina ken aramid ti Kakristianuan, insinggalut dagiti Estudiante ti Biblia dayta iti “Babilonia a Dakkel.” (Apoc. 18:2) Impakitada a pinaggampornat’ kinapudno ken ti biddut, ti nabaaw a Kinakristiano ken ti agdadata a kina-nailubongan, ket ti inyawag ti Biblia a “Babilonia” (kayuloganna, “Riribuk”) maikanatad unay iti dayta a kasasaad. Indagadagda kadagiti managayat iti Dios a rumuardat’ “Babilonia.” (Apoc. 18:4) Gapu iti dayta, idi arinunos ti Disiembre 1917 ken rugrugi ti 1918, inwarasdat’ 10,000,000 a kopia ti ruar ti The Bible Students Monthly a natemaan “Ti Pannakatnag ti Babilonia,” a nakaro a pannakaibutaktak ti Kakristianuan. Nagbanag daytoy iti napait nga ibubusor dagiti klero, a nangaprobetsar iti panaggugulo idi gubat kas pangikisapda koma iti trabaho dagiti Saksi ni Jehova.

Kapilitan, ti iruruar manipud Babilonia a Dakkel kayulogannat’ isisinada kas miembro dagiti organisasion a nangitandudo kadagiti ulbod a doktrinana. Kastat’ inaramid dagidi Estudiante ti Biblia, nupay iti unos ti adu a tawen imbilangda a Kristiano a kakabsat dagidiay kameng dagiti iglesia a nagkuna a naan-anay a nakonsagrarda ken namatida iti subbot. Kaskasdi, saan laeng nga insurat dagiti Estudiante ti Biblia ti panagikkatda kadagiti iglesia ti Kakristianuan no di ket, no mabalbalin, imbasa pay dayta dagiti dadduma idiay gimong ti simbaan no la ket palubosanda ida nga agsao. No di mabalin ti kasta, nangipatuloddat’ kopia ti panagikkatda​—a naasi ken naglaon ti umno a panangasaba​—iti tunggal miembro dayta nga iglesia.

Siniguradoda met aya a dida intugot dagiti nakillo a kustombre ken alagaden dagita nga organisasion? Aniat’ situasion iti periodo a nagturong iti Gubat Sangalubongan I?

Makinamin Kadit’ Relihion iti Politika?

Iti napolitikaan nga eksena, dagiti agtuturay kadagiti adu a dadakkel a nasion, gaput’ koneksionda iti simbaan a Katoliko wenno Protestante, sigsigud a namatida nga agturturayda ‘gapu iti panangdutok ti Dios’ kadakuada, kas representante ti Pagarian ti Dios ken gaput’ naisangayan a pabor ti Dios. Ti simbaan binendisionanna ti gobierno; kas kasukatna, ti gobierno sinuportaranna ti simbaan. Kastoy kadi met ti inaramid dagiti Estudiante ti Biblia?

Imbes a tinuladda dagiti iglesia ti Kakristianuan, inkagumaanda nga adalen dagiti sursuro ken ehemplo ni Jesu-Kristo ken dagiti apostolna. Aniat’ naadalda manipud Biblia? Dagidi nagkauna a publikasion ti Watch Tower impalgakda a kabisadoda ti insungbat ni Jesus idi kuinestionaran ni Poncio Pilato a Romano a gobernador: “Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong.” Kas sungbatna idi dinamagda ti akemna, kinunan Jesus iti gobernador: “Gapu itoy naiyanakak, ket gapu itoy immayak ditoy lubong, tapno saksiak ti kinapudno.” (Juan 18:36, 37) Ammo dagiti Estudiante ti Biblia a sisusungdo a tinaming ni Jesus dayta nga annong. Idi intukon ti Diablo kenkuana amin a pagarian ti lubong ken ti dayagda, dina kinayat. Idi aramiden dagiti umili kas ari, pimmanaw. (Mat. 4:8-10; Juan 6:15) Silalagip dagiti Estudiante ti Biblia nga imbagan Jesus a ti Diablo “ti agturay ti lubong” ket kinunana nga ‘awan pannakabalin ti Diablo kenkuana.’ (Juan 14:30) Malasinda a saan a nakiraman ni Jesus wenno dagiti pasurotna iti napolitikaan a sistema ti Roma no di ket okupado a naan-anay iti pannakaiwaragawag “ti naimbag a damag ti pagarian ti Dios.”​—Luc. 4:43.

Ti kadi panamatida kadagitoy banag a nairekord iti Sao ti Dios ti nangsugsog iti isusukirda iti gobierno? Saan a pulos. Imbes ketdi, daytat’ timmulong kadakuada a nangtarus no apay nakaam-amak dagiti problema a sarsarangten dagiti agtuturay, no apay nagrairat’ kinakillo, ken no apay a dagiti programa ti gobierno a mangpasayaat iti kabibiag dagiti umili ket masansan a mapaay. Ti pammatida ti namagbalin kadakuada a naanus nupay sarangtendat’ rigat, gapu ta agtalekda a ti Dios inton tiempona yegnantot’ manayon a bang-ar babaen iti Pagarian. Iti daydi a tiempo natarusanda a “dagiti nangatngato a turay,” a nasao iti Roma 13:1-7 (KJ), isu dagiti nailubongan nga agtuturay. Maitunos iti dayta, indagadagda ti panagraem kadagiti opisial ti gobierno. Idi inlawlawag ni C. T. Russell ti Roma 13:7, iti libro a The New Creation (naipablaak idi 1904), kinunana a dagiti pudno a Kristiano “natural nga isuda komat’ kapasnekan a mangbigbig kadagiti natan-ok itoy lubong, ken katutulnogan kadagiti linteg ken dagiti alagaden ti linteg, malaksid no maikontra dagitoy kadagiti kalikagum ken bilin a nailangitan. Mammano no adda man naindagaan nga agturay iti kaaldawantayo a dina bigbigen ti kaadda ti kangatuan a Namarsua ken ti kangatuan a kinasungdo kadagiti bilinna. Gapuna, [dagiti pudno a Kristiano] maibilangda koma kadagiti katutulnogan iti agdama a tiempo​—saanda ketdi a mananggulo, mannakiriri, manangbabalaw.”

Kas Kristiano, ammo dagiti Estudiante ti Biblia a ti trabaho a pangipamaysaanda koma ti tiempoda isut’ panangikasaba iti Pagarian ti Dios. Ket, kas nadakamat ti umuna a tomo ti Studies in the Scriptures, “no simamatalek nga aramidenda daytoy, awantot’ tiempoda a makinamin iti politika dagiti agdama a gobierno.”

Iti daytoy a kaso, umaspingda unay kadagidi nagkauna a Kristiano a dineskribir ni Augustus Neander iti libro a The History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries: “Naigidiat ken naisalumina dagiti Kristiano manipud iti estado, . . . ket admitirentayo a ti laeng mabalin nga impluensiaan ti Kinakristiano iti kabibiag dagiti umili, nga isut’ kasisin-awan, isut’ ad-adda a panangipasagepsepna iti nasantuan a rikrikna kadagiti umili ti estado.”

Idi Naigamer ti Lubong iti Gubat

Iti intero a globo dagiti pasamak idi Gubat Sangalubongan I napalalot’ panangsuotda iti pammati dagidiay agkunkuna a Kristianoda. Daydi ti karungsotan a gubat agingga idi a tiempo; gistay amin a populasion ti lubong adda bassit wenno dakkel a nakairamananna.

Ni Papa Benedicto XV, nupay nadekket ti Vaticana kadagiti nasion a nangbukel iti Central Powers, nagpammarang a neutral ti takderna. Ngem, iti kada nasion saan a kastat’ kina-neutral dagiti klero, Katoliko ken Protestante. No maipapan iti situasion sadi Estados Unidos, insurat ni Dr. Ray Abrams, iti librona a Preachers Present Arms: “Nagkaykaysa dagiti iglesia iti panggep a di pay napaspasaran iti historia ti relihion. . . . Dagdagus a nangorganisa dagiti lider para iti gubat. Iti las-ud ti duapulo ket uppat nga oras kalpasan a naideklara ti gubat, nagplanon ti Federal Council of the Churches of Christ in America tapno iteddat’ naan-anay a badangda. . . . Ti Iglesia Katolika Romana, nga organisado iti kasta met la a panggep iti sidong ti National Catholic War Council, nga indirihir ti katorse nga arsobispo a ni Cardinal Gibbons ti presidente, imparangda met ti umarngi a debosion para iti gubat. . . . Adu kadagiti simbaan ti ad-adda pay a nairaman iti gubat ngem ti kasapulan. Nagserbida kas kampo a pagpasalistaan dagiti tropa.” Aniat’ inaramid dagidi Estudiante ti Biblia?

Nupay inkagumaananda nga aramiden ti impapanda a makaay-ayo iti Dios, saanda idi a kanayon nga estrikto iti neutralidadda. Ti tignayda inimpluensiaan ti sursuroda, a kas met kadagidiay dadduma nga agkunkuna a Kristianoda, a “dagiti nangatngato a turay” ket “dinutokan ti Dios,” sigun iti patarus ti King James Version. (Roma 13:1) Gapuna, kas mayalubog iti proklamasion ti presidente ti Estados Unidos, indagadag ti The Watch Tower kadagiti Estudiante ti Biblia a makitimpuyogda ti panangusar ti Mayo 30, 1918, a kas aldaw ti kararag ken yaararaw mainaig iti resultat’ sangalubongan a gubat.a

Kabayatan ti gubat, nagduduma ti sirkumstansia a nakaisagmakan dagiti indibidual nga Estudiante ti Biblia. Nagduduma met ti panangtamingda kadagitoy a situasion. Dagiti dadduma, gaput’ pammatida nga obligadoda nga agtulnog “kadagiti pagturayan,” kas inyawagda kadagiti nailubongan nga agtuturay, napanda iti pagbabakalan nga awitdat’ riple ken bayonetada. Ngem gapu ta silalagipda iti teksto a, “Dika mamapatay,” ipaturongda ti paltogda iti tangatang wenno dinis-armaanda laeng ti kalabanda. (Ex. 20:13, KJ) Adda sumagmamano, kas ken Remigio Cuminetti, idiay Italia, a nagkitakit a mangikawes iti uniporme. Ti gobiernot’ Italia idi a tiempo dina palugodan ti asinoman a gaput’ konsiensiana ket madi nga agsoldado. Naminlima a nagparang iti pangukoman sa namin-adu a naibalud agraman pannakaipupokna iti mental nga institusion, ngem di pulos kimmapsut ti pammati ken determinasionna. Idiay Inglaterra dagidi dimmawat ti exemption nadutokanda kadagiti saad a napateg iti nasion wenno kadagiti tropa a di sumango iti pagbabakalan. Dadduma met, kas ken Pryce Hughes, nagtalinaed a sititibker ti neutralidadda, uray pay no aniat’ napasamak a personal kadakuada.

Bale agingga idi a tiempo, ti pakagupgopan a rekord dagiti Estudiante ti Biblia medio di pumada kadagidi nagkauna a Kristiano a dineskribir ni E. W. Barnes iti The Rise of Christianity, a kunana: “Ti naannad a panangrepaso kadagiti amin a natakuatan nga impormasion ipakitada nga, agingga idi tiempo ni Marcus Aurelius [Romano nga emperador idi 161 inggat’ 180 K.P.], awan Kristiano a nagbalin a soldado; ket awan soldado, a kalpasan ti panagbalinna a Kristiano, ti nagtalinaed iti serbisio militar.”

Ngem, idi nalpasen ti Gubat Sangalubongan I, sabali a situasion ti rimsua a kasapulan nga ipakita dagiti relihiuso a grupo no aniat’ pagsungduanda.

Napolitikaan nga Ebkas ti Pagarian ti Dios?

Adda tratado ti kappia, agraman ti Tulag ti Liga de Naciones, a napirmaan sadi Versailles, Francia, idi Hunio 28, 1919. Uray pay sakbay a napirmaan dayta a tratado ti kappia, ti Federal Council of the Churches of Christ in America nagdinamagen ti panangiproklamarna iti Liga a kas “napolitikaan nga ebkas ti Pagarian ti Dios ditoy daga.” Ket nabuntonan ti Senado ti E.U. kadagiti surat manipud kadagiti relihiuso a grupo a nangidagadag a pasingkedanna koma ti Tulag ti Liga de Naciones.

Saan a kimmanunong dagiti Saksi ni Jehova kadagita. Uray pay sakbay a napasingkedan dayta a tratado ti kappia (iti Oktubre), nagdiskurso ni J. F. Rutherford idiay Cedar Point, Ohio, idi Setiembre 7, 1919, nga impakitana a saan a ti Liga de Naciones no di ket ti Pagarian nga impasdek a mismo ti Dios ti kakaisuna a namnama ti masmasnaayan a sangatauan. Nupay binigbigda a ti natauan nga aliansa a pangparang-ay kadagiti kasasaad ket adut’ maitulongna, dagidi Estudiante ti Biblia dida tinallikudan ti mismo a Pagarian ti Dios tapno sandianda koma iti napolitikaan a ganuat nga impasdek dagiti politiko ken binendisionan dagiti klero. Imbes ketdi, inyusuatda ti sangalubongan a panangikasaba iti Pagarian nga inyawat ti Dios ken Jesu-Kristo. (Apoc. 11:15; 12:10) Iti The Watch Tower ti Hulio 1, 1920, nailawlawag a daytoy isut’ trabaho nga impadto ni Jesus iti Mateo 24:14.

Naulit manen, kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, a naipasango ti kasta nga isyu kadagiti Kristiano. Idi agangay, nairaman ti Naciones Unidas, suno daydi Liga. Idi madama pay lat’ Gubat Sangalubongan II, idi 1942, natarusanen dagiti Saksi ni Jehova manipud Biblia, iti Apocalipsis 17:8, a lumtuadto manen daytoy nga organisasion para iti sangalubongan a kappia, ken kasta met a dinanto maited ti manayon a talna. Inlawlawag daytoy ni N. H. Knorr, presidente idi ti Watch Tower Society, iti diskurso ti kumbension a “Kappia​—Manayon Ngata?” Situtured nga inwaragawag dagiti Saksi ni Jehova ti panangmatmatda iti dayta tumantanor a sangalubongan a situasion. Iti kasumbangirna, dagiti lider a Katoliko, Protestante, ken Judio, aktual a nakibiangda kadagiti nagsasaritaan idiay San Francisco idi 1945 a sadiay nabukel ti UN Charter. Kadagidi managpaliiw kadagitoy a pasamak, nabatad no asinodat’ mayat nga agbalin “a gayyem ti lubong” ken no asinoda met ti nangikagumaan a “saanda a paset ti lubong,” kas sinao idi ni Jesus a mapasamak kadagiti disipulona.​—Sant. 4:4; Juan 17:14.

Rekord ti Nakristianuan a Neutralidad

Nupay naalibtak dagidi Saksi ni Jehova a nakatarus kadagiti sumagmamano nga isyu a nakainaigan ti relasion ti Kristiano iti lubong, dagiti dadduma nga isyu nagur-urayda pay ti nawatiwat a tiempo. Nupay kasta, bayat a kimmaro ti Gubat Sangalubongan II sadi Europa, adda napateg nga artikulo iti Pagwanawanan a Nobiembre 1, 1939 (iti Ingles), a timmulong kadakuada a mangapresiar iti kaipapanan ti Nakristianuan a neutralidad. Dagiti pasurot ni Jesu-Kristo, sigun iti artikulo, ket obligadoda iti saklang ti Dios nga agbalin a debosionado kenkuana ken iti Pagarianna, ti Teokrasia. Ti kararagda para koma iti Pagarian ti Dios, saan a para iti lubong. (Mat. 6:10, 33) Gapu ta inlawlawag ni Jesu-Kristo no asino ti di makita nga agturay itoy lubong (Juan 12:31; 14:30), insaludsod ti artikulo, kasano a ti maysa a debosionado iti Pagarian ti Dios ket paboranna ti maysa a dasig wenno iti kasumbangirna no aggugubat dagiti pasempaset toy lubong? Saan kadi a kinunan Jesus kadagiti pasurotna: “Saanda a paset ti lubong, a kas kaniak saanak a paset ti lubong”? (Juan 17:16) Daytoy takder a Nakristianuan a neutralidad isut’ banag a di natarusan ti kaaduan toy lubong. Ngem talaga kadi a kabaelan a takderan idi dagiti Saksi ni Jehova dayta?

Nakarot’ pannakasuot ti neutralidadda idi Gubat Sangalubongan II, lallalo idiay Alemania. Kinuna ni historiador a Brian Dunn: ‘Kontraen ti Nazismo dagiti Saksi ni Jehova. Ti kangrunaan a busoren dagiti Nazi kadakuada isut’ kina-neutralda iti politika. Kayulogan daytoy nga awan miembro a mayat nga agsoldado, agsaad iti napolitikaan a takem, makiraman kadagiti piesta, wenno agsaludo.’ (The Churches’ Response to the Holocaust, 1986) Sigun iti A History of Christianity, innayon ni Paul Johnson: “Adut’ nasentensiaan a matay gaput’ panagkitakitda nga agsoldado . . . wenno nagtungpalda idiay Dachau [kampo konsentrasion] wenno kadagiti pagbaludan dagiti mulmulluong.” Mano a Saksi idiay Alemania ti naibalud? Dagiti Saksi ni Jehova idiay Alemania inreportda idi agangay a 6,262 kadakuadat’ naaresto ket 2,074 kadagita ti naipupok kadagiti kampo konsentrasion. Masansan a nangatngato ti bilang nga inreport dagiti mannurat a taga lubong.

Idiay Britania, a sadiay pinagsoldadoda nga agpada dagiti lallaki ken babbai, adda pannakailibre (exemption) nga inyurnos ti linteg; ngem inkedked dagiti korte daytoy kadagiti Saksi ni Jehova, ket sinentensiaan dagiti hues ida a maibalud iti nasurok nga 600 a tawen no gupgopen. Idiay Estados Unidos, ginasut a Saksi ni Jehova dagiti nailibre iti serbisio militar bilang Kristiano a ministro. Nasurok nga 4,000 pay ti di nalibre idinto ta ipalubos daytat’ Selective Service Act, dagiti naaresto ken naibalud iti agpaut lima a tawen. Kada nasion ditoy daga, dagiti Saksi ni Jehova sinalimetmetanda ti kasta met laeng a takder ti Nakristianuan a neutralidad.

Nupay kasta, ti pannakasubok ti napaypayso a neutralidadda saan a nagngudo idi nalpas ti gubat. Nupay napalabasen ti krisis ti 1939-45, rimsua dagiti dadduma a gubat; ket uray pay no medio panawen ti kappia, inyusuat latta dagiti nasion ti inkapilitan a serbisio militar. Dagiti Saksi ni Jehova, bilang Kristiano a ministro, nagtultuloy ti pannakaibalbaludda no saanda a nalibre. Idi 1949, idi nagmadi da John Tsukaris ken George Orphanidis nga agawit ti armas a pangpatay iti padada a tao, imbilin ti gobierno ti Grecia ti pannakapapatayda. Ti (nagduduma a kita ti) pannakatrato dagiti Saksi ni Jehova idiay Grecia naulit-ulit ti kinadangkokna ket idi agangay ti Konsilio ti Europa (Human Rights Committee) inkagumaanna nga usaren ti impluensiana tapno tulonganna ida, ngem gapu ta nabileg ti puersa ti Greek Orthodox Church, agingga iti 1992, malaksid iti mammano la a kaso, nagbirukda iti panglusotanda iti idagdagadag ti Konsilio. Nupay kasta, nadlaw dagiti dadduma a gobierno a delikadoda no itultuloyda a dusaen dagiti Saksi ni Jehova a maipuon iti napasnek a relihiuso a pammatida. Kadagitoy 1990’s, kadagiti sumagmamano a nasion, kas iti Sweden, Finland, Poland, ti Netherlands, ken Argentina, saanen a pinilit ti gobierno dagiti aktibo a Saksi nga agsoldado wenno iti sandi ti inkapilitan a serbisio nasional, nupay nausisa a nalaing ti kada kaso.

Iti nadumaduma a lugar, sinaranget dagiti Saksi ni Jehova dagiti situasion a nangkarit iti Nakristianuan a neutralidadda. Dagiti agturturay a gobierno idiay Latin America, Africa, ti Makintengnga a Daya, Makin-amianan nga Ireland, ken dadduma pay ti sirurungsot a binusor dagiti puersa a rebolusionario. Kas resultana, dagiti gobierno ken dagiti bumusbusor a puersa agpada a pinilitda dagiti Saksi ni Jehova a suportaranda ida. Ngem nagtalinaed dagiti Saksi ni Jehova iti naan-anay a neutralidadda. Dadduma dagiti napangpang-or a sidadangkok, ken napapatayda pay, gaput’ takderda. Ngem, masansan, a ti napaypayso a Nakristianuan a neutralidad dagiti Saksi ni Jehova isut’ rinaem dagiti opisial iti agsinnumbangir a puersa, ket pinalubosanda dagiti Saksi a di nasingsinga a nangikaskasaba kadagiti tattao iti naimbag a damag ti Pagarian ni Jehova.

Idi 1960’s ken 1970’s, nakas-ang ti pannakasuot ti neutralidad dagiti Saksi a nainaig iti mandar nga amin nga umili ti Malawi ket gumatang iti kard a mangpaneknek nga isu ket miembro ti mangiturturay a napolitikaan a partido. Namati dagiti Saksi ni Jehova a daytoy ket maikontra iti Nakristianuan a sursuroda. Kas nagbanaganna, impakatda kadakuada ti sadistiko a panangidadanes nga awan pay umartap iti kinadawel. Pinullo ribo dagiti napilitan a nagtalaw iti pagilian, ngem adu kadagita idi agangay ti napilit a pinasublida tapno agsagrapdat’ kanayonan pay a kinadangkok.

Nupay rinanggasanda ida, saan a simmubad dagiti Saksi ni Jehova a buyogen ti espiritut’ panagrebelde. Dagiti sursuroda dida pagpeggaden ti aniaman a gobierno a pagnanaedanda. Ngem iti kasunganina, ti World Council of Churches sinuportarannat’ pinansial a kasapulan dagiti rebolusion, ket dagiti Katoliko a padi sinaranayda dagiti puersa a gerilia. Ngem no adda Saksi ni Jehova a makibiang kadagiti subersibo a ganuat, katupag daytat’ itatallikudna iti pammatina.

Pudno a mamati dagiti Saksi ni Jehova nga ikisaptot’ Pagarian ti Dios amin a natauan a gobierno. Daytoy ti sawen ti Biblia idiay Daniel 2:44. Ngem, kas inlawlawag dagiti Saksi, imbes a kunaenda a tattao ti mangipasdek iti dayta a Pagarian, ibaga ti kasuratan a “ti Dios ti langit mangipasdekto iti maysa a pagarian.” Kasta met, ilawlawagda, a ti kasuratan dina kunaen a dagiti tao ket inautorisaran ti Dios a wayaanda ti dana ti Pagarian babaen iti panangikkatda kadagiti natauan a turay. Bigbigen dagiti Saksi ni Jehova a ti trabaho dagiti pudno a Kristiano isut’ panangasaba ken panangisuro. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Maitunos iti panangraemda iti Sao ti Dios, sigun ti rekord awan pay kadakuada ti nangpadas a nangituang iti uray ania a gobierno ditoy lubong, ket dida pay pulos inggakat a dangran ti uray asino nga opisial ti gobierno. Kinuna ti Italiano a periodiko a La Stampa maipapan kadagiti Saksi ni Jehova: “Isudat’ kasusungduan nga umili a kalikaguman ti asinoman: saanda nga itantan ti agbuis wenno liklikan dagiti makapadagsen a linteg tapno nanam-ayda la koma.” Kaskasdi, gaput’ panangbigbigda iti kinaserioso daytoy iti imatang ti Dios, isuda amin determinado unay nga agtalinaed a “saanda a paset ti lubong.”​—Juan 15:19; Sant. 4:4.

No Dagiti Nasional a Simbolo Nagbalinda a Pagrukbaban

Idi nangrugi a nagturay ni Adolf Hitler sadi Alemania, simged ti patriotiko a kinapanatiko iti intero a lubong. Tapno mataldenganda dagiti umili, pinagbalinda nga inkapilitan ti iraraman kadagiti patriotiko a seremonia. Idiay Alemania, adda klaset’ panagsaludo a naimandar kadagiti isuamin ket ipukkawda, “Heil Hitler!” Daytoy ket panangidayaw ken Hitler kas mangisalakan; nairanta a mangimula iti ideya nga amin a namnamat’ umili naisentro iti lideratona. Ngem di mabalin nga umabuloy dagiti Saksi ni Jehova kadagita a sentimiento. Ammoda a ni Jehova laeng ti masapul a pagdaydayawanda ket intedna ni Jesu-Kristo kas Mangisalakan iti sangatauan.​—Luc. 4:8; 1 Juan 4:14.

Uray kasakbayan pay a nagbalin ni Hitler a diktador ti Alemania, dagiti Saksi ni Jehova, sigun iti bokletada a The Kingdom, the Hope of the World (naipablaak idi 1931), rinepasodan ti Nainkasuratan nga ulidan dagiti tallo a natutured a Hebreo a kakadua ni propeta Daniel sadi Babilonia. Idi immandar ti ari nga agruknoyda iti saklang ti imahen apaman a nangrugi ti nairanta a tokar, saan a nakikompromiso dagidi matalek a Hebreo, ket imbatad ni Jehova ti anamongna idi nga inispalna ida. (Dan. 3:1-26) Impakita dayta a bokleta a dagiti patriotiko a seremonia idatagna kadagiti Saksi ni Jehova kadagiti moderno a panawen ti umarngi a pannakakarit ti kinamatalekda.

Nagin-inut, nagwaras iti ruar ti Alemania ti pannugsog a makipaset kadagiti inkapilitan a patriotiko a seremonia. Idi Hunio 3, 1935, idi naangay ti kumbension idiay Washington, D.C., idi dinawatdat’ komento ni J. F. Rutherford maipapan iti panagsaludo kadagiti bandera idiay eskuelaan, impaganetgetna ti kinapateg ti panagmatalek iti Dios. Sumagmamano a bulan kalpasanna, idi a ti walot’ tawenna a ni Carleton B. Nichols, Jr., sadi Lynn, Massachusetts, dina kinayat a saluduan ti bandera ti America ken makipagkanta iti patriotiko a kanta, naiwarnak dayta kadagiti periodiko ti intero a nasion.

Tapno malawlawagan dayta, nagdiskurso ni Kabsat Rutherford idiay radio idi Oktubre 6 iti tema a “Panangsaludo iti Bandera,” a kinunana: “Kadagiti adu a tattao ti panagsaludot’ bandera ket maysa laeng a pormalismo ken bassit wenno awan ti pategna. Kadagidiay sipapasnek a mangamiris iti sawen ti Kasuratan, dakkel ti kaipapananna.

“Ti bandera itakderanna dagiti makitkita nga agtuturay. No ipamuspusan babaen iti linteg a piliten ti umili wenno anak ti umili a saluduanna ti maysa a ladawan wenno banag, wenno kantaenna dagiti makunkuna a ‘patriotiko a kanta’, interamente a panangidumduma ken biddut dayta. Dagiti linteg mabuangay ken maiparebbeng tapno maliklikan ti pannakaaramid kadagiti dakes a tignay nga agresultat’ pannakadangran ti sabali, a saanda ketdi a naaramid tapno piliten ti maysa a tao a mangsalungasing iti konsiensiana, ken nangnangruna no dayta a konsiensia ket makituntunos iti Sao ni Jehova a Dios.

“Ti panagkitakit a mangsaludo iti bandera, ken panagtakder a siuulimek, kas inaramid daytoy nga ubing, saan a makadangran iti asinoman. No ti maysa sipapasnek a patienna a ti bilin ti Dios busorenna ti panangsaludo kadagiti bandera, no kasta, ti panangpilit iti dayta a tao nga agsaludo iti bandera a maikontrat’ Sao ti Dios, ken maikontrat’ konsiensiana, dakkel ti pannakadangran dayta a tao. Ti Estado awan karbenganna babaen ti linteg wenno sabali a pamuspusan a mangdangran iti umili.”

Dagiti kanayonan a panangilawlawag iti takder dagiti Saksi ni Jehova isut’ nailanad iti bokleta a Loyalty, a naipablaak met idi 1935. Naitampok dagiti teksto kas iti sumaganad: Exodo 20:3-7, nga ibilinna a ni Jehova laeng ti madaydayaw ket dagiti adipen ti Dios dida mangaramid wenno agruknoy iti ladawan wenno ti umasping iti aniaman sadi langit ken ditoy daga; Lucas 20:25, nga imbilin ni Jesu-Kristo a saan laeng nga ited ken Cesar ti kukua ni Cesar no di ket dagiti kukua ti Dios masapul a maited Kenkuana; ken ti Aramid 5:29, a sadiay sititibker a kinuna dagiti apostol, “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tao.”

Idiay Estados Unidos, naisumiter kadagiti korte ti parikut no rumbeng a piliten ti asinoman a mangsaludo iti bandera. Idi Hunio 14, 1943, binaliktad ti Korte Suprema ti E.U. ti immuna a desisionna ket, iti kaso a West Virginia State Board of Education v. Barnette, inkeddengna a ti inkapilitan a panagsaludot’ bandera di maitunos iti garantia ti wayawaya nga inlanad ti mismo a konstitusion ti pagilian.b

Ti isyu a nainaig kadagiti nasionalistiko a seremonia saan laeng a rimsua idiay Alemania ken Estados Unidos. Idiay Norte ken Sud America, Europa, Africa, ken Asia, nakadawdawel ti panangidadanesda kadagiti Saksi ni Jehova gapu ta dida nakiraman, nupay siraraem a nagtakderda kabayatan a masalsaluduan ti bandera wenno umasping a seremonia. Pinangpang-orda dagiti ubbing; adut’ inikkatda idiay eskuelaan. Nagadu a kaso ti nailaban iti korte.

Napilitan dagiti managpaliiw a nangannugot, nupay kasta, a no itoy a kaso, kas met la kadagiti dadduma a banag, pinaneknekan dagiti Saksi ni Jehova a kasda la kadagidi nagkauna a Kristiano. Kaskasdi, sigun iti libro a The American Character: “Kadagiti kaaduan . . . ti panagkitakit dagiti Saksi dida matarusan a kas met lat’ di pannakatarus da Trajan ken Pliny iti panagkitakit dagidi Kristiano [iti Imperio ti Roma] a mangipaay ti pormal a daton para iti Nadibinuan nga Emperador.” Manamnama a kastoy, yantangay dagiti Saksi ni Jehova, kas kadagidi nagkauna a Kristiano, saanda a minatmatan dagiti banag a kas mayanatup iti lubong no di ket mayalubog kadagiti prinsipio ti Biblia.

Nalawag ti Pannakaibaga ti Takderda

Kalpasan nga inibturan dagiti Saksi ni Jehova iti adu a tawen dagiti makatormento a suot ti Nakristianuan a neutralidadda, pinasingkedan Ti Pagwanawanan a Nobiembre 1, 1979 (iti Ingles), ti takderda. Inlawlawagna pay no apay kastat’ tignay nga impakat ti kada Saksi idi kinunana: “Kas resultat’ nasaet a panagadalda iti Sao ti Dios, dagitoy nga agtutubo a Kristiano nabaelanda ti nagdesision. Awan sabali a nagdesision para kadakuada. Isuda a mismo kas indibidual ti nangikeddeng, sigun iti kada konsiensia a sinanay ti Biblia. Ti desisionda isut’ panagmadida a manggura ken mangranggas iti padada a tao a sabalit’ nasionna. Wen, namatida, ken kayatda a makiraman, iti kaitungpalan ti nalatak a padto ni Isaias: ‘Pandayendanto dagiti kampilanda a pagbalinen a dingding ti arado ken dagiti pikada a komkompay. Ti nasion dinanto itag-ay ti kampilanna a maibusor iti nasion, didanto met adalenen ti gubat uray kaanoman.’ (Isa. 2:4) Dagitoy a babbaro kadagiti amin a nasion inaramidda ti kasta.”

Kadagidi tawen a masusuot ti panangsalimetmetdat’ Nakristianuan a neutralidad, naulit a nausig ti sawen ti Biblia iti Roma 13:1-7, maipapan “kadagiti nangatngato a turay” ket nagbanag dayta iti nalawlawag a pannakailanad ti relasion dagiti Saksi kadagiti nailubongan a gobierno. Naipablaak daytoy kadagiti ruar ti Pagwanawanan a Nobiembre 1, Nobiembre 15, ken Disiembre 1, 1962 (iti Ingles), ken napasingkedan iti ruar ti Nobiembre 1, 1990. Impaganetget dagita nga artikulo ti saad ni Jehova a Dios kas “Daydiay Kangatuan,” ngem inlawlawagna met a dagiti nailubongan nga agtuturay isudat’ “nangatngato a turay” no nainaig iti relasionda kadagiti dadduma a tattao ken no addada iti sakup ti aktibidad nga impalubos ti Dios a pagtignayanda itoy agdama a sistema dagiti banag. Imparang dagiti artikulo a kasapulan a sisasaet dagiti pudno a Kristiano a mangdayaw kadagiti nailubongan nga agtuturay ken agtulnogda kadakuada kadagiti amin a banag a di maikontra iti linteg ti Dios ken iti konsiensiada a sinanay ti Biblia.​—Dan. 7:18; Mat. 22:21; Ara. 5:29; Roma 13:5.

Ti natibker a panangsurot dagiti Saksi ni Jehova kadagitoy nga estandarte ti Biblia isut’ nagdindinamagan ti pannakaisinada iti lubong a mangipalagip kadagiti tao kadagidi nagkauna a Kristiano.

No Piesta Opisial Daytoy Lubong

Idi impueran dagiti Saksi ni Jehova dagiti relihiuso a sursuro a pinapagano ti ramutda, inidianda metten dagiti adu a kustombre a kasta met lat’ punganayda. Ngem adda tiempo idi, a dadduma a piesta opisial ket saanda a sinukimat a naimbag. Maysa kadagitoy isut’ Krismas.

Daytoy a piesta tinawen idi a sinelebraran dagiti kameng ti hedkuarter ti Watch Tower Society idiay Bethel sadi Brooklyn, Nueva York. Iti unos ti adu a tawen ammoda a biddut ti petsa a Disiembre 25, ngem inrasonda a dayta a petsa ket gagangayen a nainaig iti pannakaiyanak ti Manangisalakan ket ti panagaramid ti naimbag para kadagiti sabali ket maitutop uray ania nga aldaw. Nupay kasta, kalpasan ti adu a panangsukimatda iti dayta a tema, inkeddeng dagiti kameng ti hedkuarter ti Sosiedad, agraman dagiti kameng ti sanga nga opisina ti Sosiedad sadi Inglaterra ken Switzerland, nga isardengdan ti makiraman iti panangrambak iti Krismas, gapuna awanen ti selebrasion ti Krismas a naangay sadiay kalpasan ti 1926.

Ni R. H. Barber, a kameng ti hedkuarter a naan-anay a nangsirarak iti punganay dagiti kustombre ti Krismas ken dagiti ibunga dagita, indatagna dagiti resulta babaen iti radio broadcast. Naipablaak met dayta nga impormasion iti The Golden Age ti Disiembre 12, 1928. Naan-anay daydi a panangibutaktak kadagiti mangibabain-Dios a ramut ti Krismas. Nanipud idin, limmataken iti publiko dagiti pagano a ramut ti Krismas, ngem mammano laeng dagidiay mayat a mangbalbaliw iti kabibiagda kas resulta dayta. Iti kasumbangirna, situtulok dagiti Saksi ni Jehova a nagbalbaliw tapno ad-adda a maikarida nga adipen ni Jehova.

Idi naiparang a ti panangrambak iti pannakaiyanak ni Jesus ket ad-addan a paginteresan dagiti umili ngem ti subbot nga impaay ti ipapatayna; sa ti panagragragsakda iti dayta a piesta ken ti espiritu a rumsua iti panagited kadagiti regalo ket dida dinayaw ti Dios; sa dagiti mago a tultuladenda no iti panagited ti regalo kinapudnona ket astrologoda nga iturturong dagiti demonio; sa dagiti nagannak isursuroda dagiti annakda nga agulbod gaput’ Santa Claus nga isursuroda kadakuada; sa ni “San Nicolas” (Santa Claus) ket talaga a sabali a nagan ti Diablo a mismo; ken dagita a piesta ket, sigun iti panangadmitir ni Cardinal Newman iti librona nga Essay on the Development of Christian Doctrine, “instrumento a mismo ken ramramit ti panagdayaw iti demonio” nga inanamongan ti simbaan​—idi naipalgak kadakuada dagitoy a banag, dagdagus ken permanenten nga insardeng dagiti Saksi ni Jehova ti makipaset kadagiti selebrasion ti Krismas.

Adda tiempo dagiti Saksi ni Jehova nga aglinglingay a kaduada ti pamilia ken gagayyemda. Ngem dida makiraman kadagiti piesta opisial ken selebrasion a nainaig kadagiti pagano a didiosen (nga isut’ kasasaad dagiti piesta a kas iti Domingo de Pascua, Baro a Tawen, Aldaw ti Mayo, ken Aldaw ti Ina). (2 Cor. 6:14-17) Kas kadagidi immuna a Kristiano,c dida pay rambakan dagiti kasangay. Siraraemda met a liklikan ti iraraman kadagiti piesta nasional a manglaglagip kadagiti politikal wenno militar a pasken agraman panagdayaw kadagiti banuar ti nasion. Apay? Gapu ta dagiti Saksi ni Jehova saanda a paset ti lubong.

Panangtulong iti Padada a Tao

Ti panagrukbab kadagiti didiosen isut’ sentro ti sosial ken kultural a kabibiag ti Imperio Romano. Yantangay saan a nakiraman dagidi Kristiano iti aniaman a nainaig kadagiti pagano a didiosen, dagiti umili minatmatanda ti Kinakristiano a kas insulto iti panagbiagda; ket sigun ken historiador Tacitus, dagiti Kristiano kagurgurada kano ti sangatauan. Mayataday met la iti kasta a sentimiento, ni Minucius Felix, sigun kadagiti insuratna, inadawna ti maysa a Romano a nagkuna iti Kristiano a naam-ammona: “Dikay atendaran dagiti pabuya; dikayo makiparada . . . kagurayo dagiti sagrado nga ay-ayam.” Dagiti umili iti dayta kadaanan a Romano a lubong dida natarusan dagiti Kristiano.

Umarngi met ita, adu ditoy lubong ti di makatarus kadagiti Saksi ni Jehova. Nalabit dayawen dagiti tattao dagiti nangato a moral nga estandarte dagiti Saksi ngem ti kunada makiraman koma dagiti Saksi kadagiti aktibidad toy lubong ket tumulongda a mamagbalin iti lubong a nasaysayaat a lugar a pagyanan. Nupay kasta, dagidiay talaga a makaam-ammo kadagiti Saksi ni Jehova maawatanda nga adda rason manipud Biblia iti tunggal banag nga aramidenda.

Imbes nga ipaknida ti bagida manipud sangatauan, usaren dagiti Saksi ni Jehova ti biagda a tumulong iti padada a tao sigun iti wagas nga inyulidan ni Jesu-Kristo. Tulonganda dagiti umili a mangadal no kasanoda a sibaballigi a risuten dagiti problema iti biag itan babaen iti panangammoda iti Namarsua ken dagiti pagalagadan a mangigiya iti biag a nailanad iti naipaltiing a Saona. Sibubuslon nga iburayda kadagiti kaarrubada dagiti kinapudno manipud Biblia a mangbalbaliw iti intero a panangmatmat ti tao iti biagna. Kas sentro ti sursuroda mabigbigda a “ti lubong aglablabasen,” ket ti Dios din agbayag makibiangton tapno panungpalenna toy agdama a nadangkes a sistema, ket adda nadayag a masanguanan nga agur-uray kadagidiay agtalinaed a saan a paset ti lubong ken mamatida a naan-anay iti Pagarian ti Dios.​—1 Juan 2:17.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 188]

Saanda nga ermitanio, ngem dida tuladen ti kabibiag toy lubong

[Blurb iti panid 189]

Immikkatda kadagiti iglesia ti Kakristianuan

[Blurb iti panid 190]

“Naigidiat ken naisalumina dagiti Kristiano manipud estado”

[Blurb iti panid 194]

Nasubok ti Nakristianuan a neutralidad

[Blurb iti panid 198]

‘Awan ti sabali a nagdesision para kadakuada’

[Blurb iti panid 199]

No apay insardengda a selebraran ti Krismas

[Kahon iti panid 195]

Saanda a Pangta iti Uray Ania a Gobierno

◆ Idi sinalaysaynat’ panangtratoda kadagiti Saksi ni Jehova iti maysa a pagilian ti Latin America, kinuna ti editorial ti “World-Herald” ti Omaha, Nebraska, E.U.A.: “Ti laeng nailem ken agbubuteng nga imahinasion ti mamati a dagiti Saksi ni Jehova ket rumsuada a pangta ti uray ania a napolitikaan a rehimen; saanda a subersibo ken natalnada a kas mainanama iti maysa a relihiuso a gunglo, ket kiddawenda laeng a mapalubosanda koma nga agdayaw sigun iti wagas a nasursuroda.”

◆ Kinuna ti “Il Corriere di Trieste,” a diario ti Italia: “Maraem koma dagiti Saksi ni Jehova gaput’ kinatibker ken kinamaymaysada. Maisungani kadagiti dadduma a relihion, ti panagtutunosda kas maysa nga ili isut’ mangipawil kadakuada nga agkararag iti maymaysa a Dios, iti nagan ti maymaysa a Kristo, a mangbendision kadagiti dua nga aglalaban a dasig no tiempo ti gubat, wenno panangitiponda ti politika iti relihion tapno paglaingan dagiti Lider ti Pagilian wenno dagiti napolitikaan a partido. Maudi ngem nasken, sisasaganada a sanguen ni patay imbes a salungasingenda . . . ti bilin a DIKA MAMAPATAY!”

◆ Kalpasan nga inibturan dagiti Saksi ni Jehova ti 40-tawen a pannakapawilda idiay Czechoslovakia, kinuna ti diario a “Nová Svoboda” idi 1990: “Ti pammati dagiti Saksi ni Jehova iparitnat’ panagusar ti armas a mangdangran iti tattao, ket dagidiay nagkitakit nga agsoldado ken di nagtrabaho kadagiti minas ti karbon naibaludda, inggat’ uppat a tawen. Gapu itoy nabatad a nabileg ti moral a kiredda. Maaramattay koma dagita a di agimbubukodan nga umili uray kadagiti kangatuan a saad iti politika​—ngem ditayto mapilit ida . . . . Wen, bigbigenda dagiti autoridad ti gobierno ngem mamatida a ti laeng Pagarian ti Dios ti makabael a mangrisut kadagiti amin a problemat’ tao. Ngem laglagipenyo​—saanda a panatiko. Tattaoda a maseknan unay iti sangatauan.”

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 200, 201]

Dagiti Ugali nga Inidianda

Daytoy a pannakarambak ti Krismas idiay Brooklyn Bethel idi 1926 isut’ naudin. Nagin-inut a naawatan dagiti Estudiante ti Biblia a ti punganay daytoy a piesta wenno dagiti ugali a nainaig dita ket dida indayaw ti Dios

Iti adu a tawen, inusar dagiti Estudiante ti Biblia ti krus ken korona a kas tsapa a pakailasinanda, ket daytoy a simbolo nagparang iti akkub ti “Watch Tower” nanipud 1891 inggat’ 1931. Ngem idi 1928 naigunamgunam a ti pakakitaan a ti maysa ket Kristiano saan nga iti dekorasion a simbolo no di ket ti aramid ti maysa kas saksi. Idi 1936 nailawlawag a ti ebidensia ipasimudaagna a kayo a teddek ti nakatayan ni Kristo, saan ket nga iti nagdeppa a krus

Idiay libroda a “Daily Manna,” inlista dagiti Estudiante ti Biblia dagiti kasangay. Ngem idi insardengdan a rambakan ti Krismas ken idi nabigbigda a dagiti kasangay ket ipapaayda ti di umno a panangdayaw kadagiti parsua (maysa a rason a di pulos rinambakan dagidi nagkauna a Kristiano ti panagkasangay), insardeng metten dagiti Estudiante ti Biblia daytoy nga ugali

Iti unos ti 35 a tawen, impapan ni Pastor Russell a ti Dakkel a Piramid ti Gizeh isut’ bato a saksi ti Dios, a pasingkedanna dagiti periodo ti Biblia. (Isa. 19:19) Ngem inidianen dagiti Saksi ni Jehova ti ideya a ti piramid dagiti Egipcio ket adda pannakainaigna iti pudno a panagdaydayaw. (Kitaenyo dagiti ruar ti “Watchtower” ti Nobiembre 15 ken Disiembre 1, 1928)

[Ladawan iti panid 189]

Sangapulo milion a kopia ti naiwaras

[Dagiti ladawan iti panid 191]

Daddumat’ napan iti pagbabakalan a siaawitdat’ riple, ngem dadduma, kas kada A. P. Hughes ti Inglaterra ken ni R. Cuminetti ti Italia, dida kinayat ti makiraman

[Dagiti ladawan iti panid 193]

Saan a binigbig dagiti Saksi ni Jehova ti Liga de Naciones wenno ti NU kas naggapu iti Dios no di ket intandudoda laeng ti Pagarian ti Dios baeten ken Kristo

[Ladawan iti panid 197]

Da Carleton ken Flora Nichols. Idi a ti anakda dina saluduan ti bandera, naiwarnak dayta iti intero a nasion