“Ania ti Kanenmi?”

TARAON ken inumen​—bambanag a masansan a mapagsasaritaan bayat ti ministerio ni Jesus. Ti damo nga inaramidna a milagro ket pinagbalinna nga arak ti danum, ken iti dua a gundaway, pinakanna iti sumagmamano a tinapay ken ikan ti dakkel a bunggoy. (Mateo 16:7-10; Juan 2:3-11) Agpadpada a nakipangan ni Jesus kadagiti napanglaw ken nabaknang. Kinapudnona, dagiti bumusbusor inakusarda ni Jesus kas buklis ken mangnginum. (Mateo 11:18, 19) Siempre, saan a pudno dayta. Ngem ammo ni Jesus a pakaseknan dagiti tattao ti taraon ken inumen, ken sisisigo nga inusarna dagitoy a mangiladawan kadagiti naespirituan a bambanag.​—Lucas 22:14-20; Juan 6:35-40.

Ania a taraon ken inumen ti gagangay idi panawen ni Jesus? Kasano ti pannakaisagana ti taraon? Ken kasano kaadu a tiempo ti mabusbos iti dayta? Makatulong dagiti sungbat kadagita a saludsod tapno ad-adda a matarusam ti dadduma kadagiti pasamak ken sasao a nadakamat kadagiti Ebanghelio.

Ikkannakami iti “Tinapaymi nga Agpaay Itoy nga Aldaw”

Idi insuro ni Jesus kadagiti adalanna no kasano ti agkararag, imbagana a maiparbeng laeng a kiddawenda iti Dios nga ipaayna dagiti kangrunaan a kasapulanda iti biag​—ti ‘tinapay nga agpaay itoy nga aldaw.’ (Mateo 6:11) Ti tinapay ket napateg a taraon dagiti tattao isu nga uray iti Hebreo ken iti Griego, ti ebkas a “mangan iti taraon” literal a kaipapananna “mangan iti tinapay.” Dagiti bukbukel a maaramid a tinapay, kas iti trigo ken sebada, ken dadduma pay kas iti oat, espelta, ken mijo, ti kangrunaan a nagserbi a taraon dagiti Judio idi umuna a siglo. Pinattapatta dagiti managsirarak a makaibus ti maysa a tao iti agarup 200 a kilo a bukbukel iti kada tawen, a pagtaudan ti dandani kagudua kadagiti calorie a kasapulan ti maysa nga indibidual.

Magatang ti tinapay iti tiendaan. Ngem kaaduan a pamilia ti agaramid iti bukodda a tinapay​—maysa a narigat a trabaho. Inlawlawag ti libro a Bread, Wine, Walls and Scrolls: “Gapu ta nalaka a madadael ti arina, masapul nga inaldaw nga aggiling ti maysa nga ina.” Kasano kabayag daytoy a proseso? “Ti maysa nga oras a manomano a panaggiling,” kuna ti autor, “ket makapataud iti saan a nasursurok ngem 0.8 a kilo [agarup dua a libra] nga arina manipud iti 1 a kilo [nasurok a dua a libra] a trigo. Ti inaldaw a makonsumo ti maysa a tao ket agarup 1/2 a kilo [maysa a libra] a trigo. Gapuna, tapno mataraonan ti maysa a pamilia a buklen ti lima wenno innem a miembro, kasapulan ti tallo nga oras a panaggiling.”

Ita, panunotenyo ni Maria nga ina ni Jesus. Malaksid kadagiti dadduma pay a trabaho iti balay, masapul met a mangisagana iti tinapay agpaay iti asawana, lima nga annakna a lallaki, ken di kumurang a dua a babbai. (Mateo 13:55, 56) Kas kadagiti dadduma a Judio a babbai, awan duadua a nagaget ni Maria a nangisagana iti ‘tinapay nga agpaay iti maysa nga aldaw.’

“Umaykayo, Mamigatkayo”

Kalpasan a nagungar ni Jesus, nagparang kadagiti dadduma nga adalan iti maysa nga agsapa. Nagpatnag a nagkalap dagiti adalan, ngem awan ti nakalapanda. “Umaykayo, mamigatkayo,” kinuna ni Jesus kadagiti nabannog a gagayyemna. Indasaranna ida iti sadiwa nga ikan ken tinapay. (Juan 21:9-13) Nupay daytoy laeng ti pamigat a nadakamat kadagiti Ebanghelio, gagangay idi a mamigat dagiti tattao iti tinapay, nues, ken pasas wenno olibo.

Komusta met ti pangaldawda? Ania ti taraon dagiti trabahador? Kuna ti libro a Life in Biblical Israel: “Saan unay a nadagsen iti tian ti pangaldawda, a pakairamanan ti tinapay, bukbukel, olibo, ken higos.” Mabalin a dagita ti awit-awit dagiti adalan a naggapu idiay Sicar idi nasangpetanda ni Jesus a makisarsarita iti Samaritana iti abay ti bubon. Ti oras ket “agarup maikanem,” wenno tengnga ti aldaw, isu a ‘napan dagiti adalan idiay siudad tapno gumatangda kadagiti pagtaraon.’​—Juan 4:5-8.

Ti pangrabii ti kangrunaan a pannangan dagiti pamilia. Iti daytoy a pannangan, kuna ti libro a Poverty and Charity in Roman Palestine, First Three Centuries C.E.: “Kaaduan a tattao ti mangan iti tinapay wenno lugaw a naaramid iti sebada, nagduduma a bukbukel ken legume, wenno trigo sagpaminsan. Masansan a timplaanda iti asin ken lana, wenno olibo, ken sagpaminsan a laokanda iti naadat a sarsa, diro, wenno nasam-it a tubbog ti prutas.” Karaman met iti pangrabiida ti gatas, keso, natnateng, ken kappuros wenno napakebbet a prutas. Agarup 30 a kita ti natnateng ti magun-odan idi a tiempo​—lasona, bawang, rabanos, karot, ken repolio, ti sumagmamano kadagita​—ken nasurok a 25 a kita ti prutas, kas iti (1) higos, (2) datiles, ken (3) granada, ti agtubtubo iti dayta a lugar.

Mailadawanmo kadi ti sumagmamano kadagita a taraon a naidasar iti lamisaan idi nakipangrabii ni Jesus kadagiti agkakabsat a da Lazaro, Marta, ken Maria? Ita, panunotem ti sayamusom a nangpunno iti siled idi a sinapsapuan ni Maria dagiti saka ni Jesus iti “pudpudno a nardo”​—ti ayamuom ti taraon ken ti banglo ti nangina a lana.​—Juan 12:1-3.

“No Mangisaganaka iti Padaya”

Iti sabali a gundaway, bayat a makipangpangan ni Jesus iti “balay ti maysa kadagiti agturay dagiti Fariseo,” insurona ti maysa a nagpateg a leksion. Kinunana: “No mangisaganaka iti padaya, awisem dagiti napanglaw a tattao, lugpi, pilay, bulsek; ket naragsakkanto, agsipud ta awan maisupapakda kenka. Ta masupapakankanto inton panagungar dagiti nalinteg.” (Lucas 14:1-14) No sinurot dagiti Fariseo ti bilin ni Jesus, ania a taraon ti idasarda kadagita a padaya?

No nabaknang ti maysa, mabalin a mangidasar iti espesial a tinapay, a nagduduma ti sukogna ken nalaokan iti arak, diro, gatas, ken dadduma pay a ramen. Adda met mantekilia ken natangken a keso a maidasar. Kanayon met nga adda kappuros nga olibo, napreserba nga olibo, wenno lana ti olibo. Sigun iti libro a Food in Antiquity, “ti maysa a tao ket makaibus iti 20 a kilo [40 a libra] a lana ti olibo iti kada tawen kas taraon, malaksid pay iti mausar iti pagpapintas ken pagsilawan.”

No ti maysa a Fariseo ket agnanaed iti asideg ti baybay, mabalin a mangidasar iti kakalkalap nga ikan. Dagidiay agnanaed iti adayo iti baybay masansan a mangidasarda iti naartem wenno naasinan nga ikan. Mabalin met a mangidasar ti bumalay iti karne​—taraon a manmano a maidasar iti napanglaw a bisita. Kaaduanna a maidasar ti itlog a nadumaduma ti pannakalutona. (Lucas 11:12) Mabalin a malaokan dagitoy a putahe iti herba ken rekrekado, kas iti yerbabuena, paminta, eneldo, kumino, ken mustasa. (Mateo 13:31; 23:23; Lucas 11:42) Kalpasanna, mabalin a tagiragsaken ti bisita ti kinirog a trigo a nalaokan iti almendra, diro, ken dadduma pay a ramen.

Dagiti dimmar-ay mabalin a maidasaranda iti ubas​—kappuros, napakebbet, wenno kas arak. Rinibu a pagaramidan iti arak ti natakuatan idiay Palestina, a mangipakita a kaay-ayo idi dagiti tattao ti arak. Iti maysa a lugar idiay Gabaon, adda 63 a pagidulinan iti arak a natakuatan dagiti arkeologo a makalaon iti agarup 100,000 a litro.

“Dikay Pulos Maringgoran”

Bayat a basbasaem dagiti Ebanghelio, imutektekam no namin-ano a dinakamat ni Jesus ti taraon ken inumen kadagiti ilustrasionna wenno iti panangisurona iti sumagmamano a napateg a leksion bayat ti pannangan. Awan duadua a tinagiragsak ni Jesus ken dagiti adalanna ti mangan ken uminum, nangnangruna no kaduada dagiti nasinged a gagayyemda. Kaskasdi, saan a dagitoy ti kapatgan iti biagda.

Tinulongan ni Jesus dagiti adalanna a mangtaginayon iti natimbeng a panangmatmat iti taraon ken inumen idi kinunana: “Dikay pulos maringgoran ket kunaenyo, ‘Ania ti kanenmi?’ wenno, ‘Ania ti inumenmi?’ wenno, ‘Ania ti pagkawesmi?’ Ta amin dagitoy isuda ti bambanag a sigagagar a sapsapulen dagiti nasion. Ta ammo ti nailangitan nga Amayo nga amin dagitoy a banag ket kasapulanyo.” (Mateo 6:31, 32) Impapuso dagiti adalan daytoy a leksion ket impaay ti Dios dagiti kasapulanda. (2 Corinto 9:8) Pudno a naiduma ti taraonyo kadagidiay nagbiag idi umuna a siglo. Ngem masiguradoyo nga ipaay ti Dios dagiti kasapulanyo no iyun-unayo ti agserbi kenkuana.​—Mateo 6:33, 34.