Siquem​—Ti Siudad iti Ginget

ITI katengngaan ti daga a pinili ti Dios para iti ilina, a nasalukoban iti nagbaetan ti Bantay Ebal ken Bantay Gerizim, masarakan sadiay ti siudad ti Siquem. Ditoy idi​—gistay uppat a ribu a tawenen ti napalabas​—nga inkari ni Jehova ken Abraham: “Iti putotmo itedkonto daytoy a daga.”​—Genesis 12:6, 7.

Maitunos iti daytoy a kari, nagpakarso ti apoko ni Abraham a ni Jacob idiay Siquem ken nangbangon iti altar nga inawaganna “ti Dios ket isu ti Dios ti Israel.” Nalabit nangkali ni Jacob iti bubon iti daytoy a lugar a pangalaanna iti danum para iti pamiliana ken kadagiti arbanna, maysa a bubon a naawagan kas “bubon ni Jacob” adu a siglo kalpasanna.​—Genesis 33:18-20, NW, footnote; Juan 4:5, 6, 12.

Nupay kasta, saan nga amin a miembro ti pamilia ni Jacob ket naregta iti pudno a panagdayaw. Nakikadua ni Dina, a balasangna, kadagiti Canaanita a babbalasang ti Siquem. Ni Dina, nga agtutubo pay idi, pinanawanna ti kinatalged kadagiti tolda ti pamiliana ken rinugianna a sinarungkaran ti kabangibang a siudad, a nakigayyem sadiay.

Kasano ngata ti panangmatmat dagiti agtutubo a lallaki iti siudad iti daytoy a balasang a regular a sumarsarungkar iti siudadda​—nga agparang nga awan kaduana? ‘Nakita [ti anak ti maysa a pangulo] ket innalana ti babai ket nakiidda kenkuana, ket pinarukmana.’ Apay a di nagannad ni Dina babaen ti pannakikadkaduana kadagiti imoral a Canaanita? Gapu kadi ta nariknana a kasapulanna ti pannakikadua dagiti babbalasang a kataebna? Nasubeg ken managwaywayas met kadi a kas iti dadduma a kakabsatna? Basaenyo ti salaysay ti Genesis, ket padasenyo nga utoben ti pannakariribuk ken bain a narikna da Jacob ken Lea gapu kadagiti nakalkaldaang a nagbanagan ti isasarungkar ti balasangda idiay Siquem.​—Genesis 34:1-31; 49:5-7; kitaenyo met ti The Watchtower, June 15, 1985, panid 31.

Gistay 300 a tawen kalpasanna, rimsua manen dagiti resulta ti di panangikankano kadagiti teokratiko a pagalagadan. Idiay Siquem, inorganisar ni Josue ti maysa kadagiti nakallalagip unay nga asamblea iti pakasaritaan ti Israel. Panunotenyo ti eksena iti ginget. Nasurok a sangamilion a tattao​—lallaki, babbai, ken ubbing​—a karaman iti innem a tribu ti Israel ti sitatakder iti sakaanan ti Bantay Gerizim. Iti ballasiw ti ginget agarup kasta met laeng ti kaadu ti sitatakder iti sakaanan ti Bantay Ebal manipud iti sabsabali pay nga innem a tribu.a Ket iti baba, iti sikigan ti lakasa ti tulag ken iti nagbaetan ti dua a bunggoy dagiti Israelita, sitatakder dagiti padi ken ni Josue. Anian a buya!​—Josue 8:30-33.

Iti ngatuen daytoy nagdakkelan a bunggoy, dagiti dua a bantay ipakitada ti nagduma unay a kinapintas ken kinalangalang. Nalangto ken nadam-eg dagiti makingngato a bakras ti Gerizim, idinto ta kaaduanna kolor dapo ken natikag dagiti bakras ti Ebal. Mariknayo kadi ti arimbangaw ti kinagagar bayat nga ur-urayen dagiti Israelita ti panagsao ni Josue? Agallungogan amin a timek iti daytoy natural a teatro.

Kabayatan ti uppat agingga iti innem nga oras a panangibasa ni Josue ‘iti libro ti linteg ni Moises,’ nakiraman met ti umili. (Josue 8:34, 35) Nabatad, Sapay koma! kuna dagiti Israelita iti sakaanan ti Gerizim kalpasan ti kada bendision, idinto ta ti Sapay koma! dagidiay adda iti sakaanan ti Ebal ipagpaganetgetna ti tunggal lunod. Nalabit ti natikag a buya ti Bantay Ebal ipalagipna kadagiti umili ti nakalkaldaang nga ibunga ti kinasukir.

“Mailunod ti di mangipateg iti amana ken inana,” iballaag ni Josue. Aggigiddanda, nasurok a sangamilion a timek ti sumungbat: “Sapay koma!” Urayen ni Josue ti panagpatingga daytoy gumgumluong a sungbat sakbay nga ituloyna: “Mailunod ti mangyalis iti dulon ti daga ti padana a tao.” Ipukkaw manen dagiti innem a tribu, a danggayan ti adu a ganggannaet: “Sapay koma!” (Deuteronomio 27:16, 17) No addakay koma sadiay, malipatanyo ngata dayta a taripnong iti nagbaetan dagiti bantay? Saan ngata koma a naitukit iti isipyo ti kinapateg ti panagtulnog?

Sakbay la unay ti ipapatayna agarup 20 a tawen kalpasanna, inummong manen ni Josue ti nasion idiay Siquem tapno pabilgenda ti pangngeddengda. Indatagna kadakuada ti panagpili a masapul nga aramidenda amin. “Agpilikayo ita nga aldaw no siasino ti pagserbianyonto,” kinunana. “Ngem siak ken ti balayko agserbikamto ken Jehova.” (Josue 24:1, 15) Nabatad, makagutugot unay dagitoy a makapabileg-pammati a kombension idiay Siquem. Iti adu a tawen kalpasan ti ipapatay ni Josue, tinulad dagiti Israelita ti matalek nga ulidanna.​—Josue 24:31.

Agarup 15 a siglo kalpasanna idi agin-inana ni Jesus iti anniniwan ti Bantay Gerizim, napasamak sadiay ti makaparagsak a saritaan. Gapu ta nabannog iti nawatiwat a panagdaliasat, agtugtugaw idi ni Jesus iti abay ti bubon ni Jacob idi immasideg ti maysa a Samaritana nga addaan iti karamba. Nasdaaw unay ti babai idi kiniddaw ni Jesus a makiinum, tangay di makisarita idi dagiti Judio kadagiti Samaritano, ket sigurado a dida makiinum kadagiti karambada. (Juan 4:5-9) Ad-adda pay a nasdaaw kadagiti simmaruno a sasao ni Jesus.

“Tunggal maysa nga umin-inum itoy a danum mawawto manen. Siasinoman nga uminum manipud iti danum nga itedkonto kenkuana saanton a pulos mawaw, ngem ti danum nga itedkonto kenkuana agbalinto kenkuana nga ubbog ti danum nga agburburayok a mangipaay iti agnanayon a biag.” (Juan 4:13, 14) Rabakenyo ti panaginteres ti babai iti dayta a kari, tangay makabannog ti agsakdo iti daytoy a nauneg a bubon. Inlawlawag pay ni Jesus nga iti laksid ti nalatak a kinapategda, ti Jerusalem wenno ti Bantay Gerizim ket agpada a narelihiosuan a disso a di napateg iti iyaadani iti Dios. Ti kasasaad ken kababalin ti puso ti napateg, saan a ti lugar. “Dagiti pudno a managdaydayaw agdaydayawdanton iti Ama buyogen ti espiritu ken kinapudno,” kinunana. “Pudno unay, ti Ama sapsapulenna dagiti kakasta nga agdaydayaw kenkuana.” (Juan 4:23) Anian a makaliwliwa dagidiay a sasao! Naminsan manen a nagbalin daytoy a ginget kas lugar a sadiay naidagadag kadagiti tao nga agserbida ken Jehova.

Ita ti siudad ti Nablus ket adda iti asideg dagiti rebbek ti kadaanan a Siquem. Ti Bantay Gerizim ken Bantay Ebal ti katan-okan pay laeng iti dayta a ginget, a sitatakderda kas naulimek a saksi kadagiti pasamak iti napalabas. Mabalin pay laeng a sarungkaran ti bubon ni Jacob, nga adda iti sakaanan dagitoy a bantay. Bayat a mennamennaentayo dagiti napasamak sadiay, mapalagipantayo iti kinapateg ti panangitandudo iti pudno a panagdayaw, a kas iti insuro da Josue ken Jesus kadatayo.​—Idiligyo ti Isaias 2:2, 3.

[Footnote]

[Picture Credit Line iti panid 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.